Η λύση, από τα κάτω και αριστερά

image_pdfimage_print

Του Πάνου Κοσμά

«Εύφλεκτο» διεθνές περιβάλλον, πολιτική και θεσµική κρίση στην Ε.Ε. – άνοδος της ακροδεξιάς, συντηρητική αντεπανάσταση σε ΗΠΑ, Λ. Αµερική και Ευρώπη

«Προσεισµική ακολουθία» χαρακτηρίζουν συστηµικοί αναλυτές την αναταραχή που επικρατεί στα χρηµατιστήρια και τις παγκόσµιες αγορές στα τέλη της πρώτης εβδοµάδας του Οκτωβρίου. «Ο κόσµος πρέπει να αρχίσει να προετοιµάζεται από τώρα, που ακόµη µπορεί, για την επόµενη ύφεση», προειδοποιεί ο Economist. Οι εύφλεκτες ύλες στο διεθνές περιβάλλον δεν αφορούν µόνο την οικονοµία αλλά και την πολιτική. Συντονισµένη από τη διεθνή της αστικής αντίδρασης, µια συντηρητική αντεπανάσταση εκτυλίσσεται σε σηµαντικές χώρες και περιοχές, από τη Λ. Αµερική (όπου στη Βραζιλία ένας ακροδεξιός είναι προ των θυρών του προεδρικού µεγάρου) µέχρι την κεντρική Ευρώπη. Στην ίδια την Ευρώπη, τα προεόρτια µιας νέας επιβράδυνσης ή και ύφεσης βρίσκουν την περιλάλητη «ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική» στη χειρότερη δυνατή κατάσταση: η ηγεµονική γερµανική καγκελαρία είναι περιπλεγµένη σε µείζονα πολιτικά αδιέξοδα, η ακροδεξιά αναπτύσσει ηγεµονική δυναµική σε όλη την έκταση της ηπείρου απειλώντας µε πολιτικό Big Bang στις ευρωεκλογές του επόµενου Μαΐου, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) έχει ξεµείνει από «όπλα» και η Ιταλία σηµατοδοτεί µε τον πιο εύγλωττο τρόπο τους κινδύνους αποσάθρωσης που απειλούν το όλο «οικοδόµηµα».

Είναι σε αυτές τις συνθήκες που ο Αλέξης Τσίπρας προσπαθεί να κερδίσει το στοίχηµα της πολιτικής επιβίωσης σαν δεύτερου ισχυρού πόλου στο αστικό-µνηµονιακό πολιτικό σύστηµα, παζαρεύοντας έναντι ανταλλαγµάτων µε τους δανειστές µια µετάθεση του χρόνου υλοποίησης της περικοπής των συντάξεων για µετά τις εκλογές, που το υπουργείο Οικονοµικών διαβεβαιώνει ότι οι ελληνικές τράπεζες είναι… θωρακισµένες, που ο Ευκλείδης Τσακαλώτος αναζητεί… επενδυτές στο Μπαλί και επαιτεί τη σιωπηλή ανοχή του ∆ΝΤ στο να µην εφαρµοστεί σε προεκλογικό χρόνο η περικοπή των συντάξεων, που ο «συγκυβερνήτης» Καµµένος, σε ένα ρεσιτάλ πολιτικού αµοραλισµού, µοιάζει «έτοιµος για όλα» για να παραµείνει στο πολλαπλά επωφελές για τον ίδιο παιχνίδι της εξουσίας…

 

«Προσεισµική ακολουθία»

Ο κύκλος «ευρείας ανάκαµψης» (κατά την έκφραση του ∆ΝΤ) της παγκόσµιας οικονοµίας είναι στην αρχή της κάµψης του. Εκθέσεις «θεσµικών» κέντρων και παραγόντων του καπιταλισµού διαβλέπουν τις απαρχές µιας νέας επιβράδυνσης ή και ύφεσης, τοποθετώντας την στα τέλη του 2018 µέχρι τα µισά του 2019 – και στην πιο αισιόδοξη εκτίµηση στις αρχές του 2020. Οι εκτιµήσεις για τις συνέπειες µιας τέτοιας κάµψης ποικίλλουν: από αισιόδοξες (θα επιφέρει απλώς µια «διόρθωση» των αγορών, έστω και σηµαντική, χωρίς «δοµικές» συνέπειες) µέχρι… καταστροφολογικές (θα πυροδοτήσει µια κρίση µεγαλύτερη του 2008 και συγκρίσιµη µε του 1929). Σε κάθε µεγάλη πτώση των χρηµατιστηρίων οι «µαύρες» προφητείες επανέρχονται µε δριµύτητα – όπως τον περασµένο Φεβρουάριο αλλά και τώρα, µε τις µεγάλες «βουτιές» στα χρηµατιστήρια.

Ωστόσο, πριν και ανεξάρτητα από ένα νέο µεγάλο ορόσηµο κρίσης, η «ευρεία ανάκαµψη» είναι ισχνή και χαρακτηρίζεται από γενικευµένη ανασφάλεια και ανταγωνισµούς, η δε εγκατεστηµένη «κανονικότητα» αναπαράγει διαρκώς κρισιακά φαινόµενα: οικονοµικά, πολιτικά, ιδεολογικά. Αποδεικνύεται αδύναµη να επαναφέρει για τον καπιταλισµό την απολεσθείσα αισιοδοξία και ηγεµονική πνοή, µε αποτέλεσµα οι αστικές ηγεσίες να µην έχουν να υποσχεθούν τίποτε άλλο από «αίµα και δάκρυα» ακόµη και µεσούσης της «ευρείας ανάκαµψης». Εργαζόµενοι, νοικοκυριά, τάξεις, αλλά και επιχειρήσεις, νοµίσµατα και χώρες κουβαλούν το «βιογραφικό» τους, ένα «προφίλ ρίσκου», αξιολογούνται και επαναξιολογούνται διαρκώς από τους µηχανισµούς της χρηµατιστικής παγκοσµιοποίησης, υποκείµενοι σε σκληρές τιµωρίες αν χάσουν έστω και για µια στιγµή, έστω και λίγο, την προσήλωση στην απαιτούµενη πειθαρχία, ενώ χρηµατιστικές και οικονοµικές «καταιγίδες» σαρώνουν χώρες και περιοχές του πλανήτη επιβάλλοντας σκληρές «ποινές» στους «απείθαρχους». Ένας καπιταλισµός-βαµπίρ, της διαρκούς επαναξιολόγησης του ρίσκου, µε γενικευµένη ανασφάλεια, ανταγωνισµούς και διαρκή εµπλουτισµό του «ποινολογίου».

Αν όλα αυτά είναι οι κίνδυνοι της «κανονικότητας» σε συνθήκες «ευρείας ανάκαµψης», οι κίνδυνοι από την αναπόφευκτη νέα µεγάλη κρίση οµολογούνται δηµοσίως από τους αστούς αναλυτές:

Ποτέ άλλοτε το παγκόσµιο χρέος (δηµόσιο και ιδιωτικό) δεν ξεπερνούσε το 300% του παγκόσµιου ΑΕΠ όπως σήµερα.

Στον ανοδικό κύκλο, τα επιτόκια ανέβαιναν σηµαντικά (στις ΗΠΑ πάνω και από το 5%), οπότε στην περίοδο επιβράδυνσης-ύφεσης οι κεντρικές τράπεζες είχαν στη διάθεσή τους το όπλο της µείωσης των επιτοκίων. Τώρα, έχουµε φτάσει στην κορύφωση του ανοδικού κύκλου µε τα αµερικανικά επιτόκια µόλις στο 2% και τα ευρωπαϊκά – ιαπωνικά σχεδόν µηδενικά. Οι κεντρικές τράπεζες έχουν «φουσκώσει» τροµακτικά τους ισολογισµούς τους και θα κινδυνεύσουν οι ίδιες µε κατάρρευση αν επαναλάβουν την πολιτική της «ποσοτικής χαλάρωσης» (φτηνό χρήµα). Οι κεντρικές τράπεζες έχουν πολύ λιγότερα περιθώρια σε σχέση µε το 2008 να αντιµετωπίσουν µια νέα κρίση.

Η πολιτική του φτηνού χρήµατος έχει δηµιουργήσει µεγάλες «φούσκες» (εφάµιλλες ή και µεγαλύτερες της περιόδου πριν το 2008), και η επιβράδυνση-ύφεση µπορούν να λειτουργήσουν σαν «ο αναπτήρας στην πυριτιδαποθήκη».

Στην κρίση του 2008 η αντίδραση των κεντρικών τραπεζών και των µεγάλων ιµπεριαλιστικών δυνάµεων υπήρξε συντονισµένη-«συνεργατική». Σε νέα κρίση προεξοφλείται ήδη ότι η διαχείρισή της θα είναι ανταγωνιστική. Οι µεγάλες ιµπεριαλιστικές δυνάµεις είναι ήδη σε φάση εµπορικού και νοµισµατικού πολέµου µέσης έντασης.

Η µετάσταση της κρίσης στο αστικό πολιτικό σύστηµα κάνει εντελώς αµφίβολη την πολιτική «φόρµουλα» αντιµετώπισης µιας νέας κρίσης.

Τελευταίο στη σειρά, αλλά κορυφαίας σηµασίας: η δροµολογηµένη ανατροπή των συσχετισµών στην κορυφή της παγκόσµιας πυραµίδας (κινεζική αµφισβήτηση της αµερικανικής πρωτοκαθεδρίας, «∆ύση της ∆ύσης» και άνοδος της Ανατολής) κάνει για έναν επιπλέον λόγο αδύνατη οποιαδήποτε «συναινετική» αντιµετώπιση µιας νέας κρίσης.

Ο κατάλογος θα µπορούσε να εµπλουτιστεί περαιτέρω, αλλά δεν είναι απαραίτητο. Να σηµειώσουµε µόνο ότι δεν χρειάζεται πολλή φιλοσοφία για να εκτιµήσουµε ποιο είναι το µέλλον του ελληνικού καπιταλισµού της «µεταµνηµονιακής» περιόδου σε ένα τέτοιο διεθνές περιβάλλον και µε τέτοιες διεθνείς προοπτικές…   

«Αρχιτέκτονες» σε απόγνωση

Ακόµη κι αν η εικόνα είναι πως ο κίνδυνος για τον καπιταλισµό είναι όχι η Αριστερά και τα κινήµατα αντίστασης αλλά οι δικοί του «δαίµονες», ο κίνδυνος αυτός είναι σοβαρός. Πουθενά αλλού δεν φαίνεται αυτό τόσο εύγλωττα όσο στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η Μέρκελ και ο Μακρόν, οι µαθητευόµενοι µάγοι της περιλάλητης νέας «ευρωπαϊκής αρχιτεκτονικής», έχουν παρατήσει τις… αρχιτεκτονικές τους ιδέες και ασχολούνται τώρα µε πιο υπαρξιακά ζητήµατα. Η πολιτική τους αδυναµία είναι σε κοινή θέα: Ένα νεότευκτο ακροδεξιό κόµµα, η Εναλλακτική για τη Γερµανία (AfD) αναπτύσσει τέτοια δυναµική, ώστε να επιβάλει πολιτική ατζέντα, να απειλεί µε κατάρρευση τον κυβερνητικό συνασπισµό, να εγκλωβίζει τη Μέρκελ σε πολιτική παραλυσία. Στην τρίτη οικονοµική δύναµη της Ευρωζώνης και παραδοσιακή ιµπεριαλιστική δύναµη, την Ιταλία, κυβερνά η ακροδεξιά του Σαλβίνι, η οποία ηγείται πλέον ενός πανευρωπαϊκού ακροδεξιού ρεύµατος που έχει στόχο να προκαλέσει πολιτικό σεισµό στις ευρωεκλογές του επόµενου Μαΐου, ανατρέποντας τους ευρωπαϊκούς πολιτικούς συσχετισµούς από τα δεξιά.

Η δυναµική των εθνικών προτεραιοτήτων ενισχύεται παντού και µε όλους τους τρόπους: οικονοµικά, πολιτικά, ιδεολογικά. Οι ρωγµές στο ευρωπαϊκό «αρχιτεκτόνηµα» µεγαλώνουν και τα παραδοσιακά µέσα «πειθάρχησης» και αποκατάστασης της συνοχής υπολειτουργούν: ένας ακροδεξιός πολιτικός παλιάτσος σαν τον Όρµπαν, ο Σαλβίνι, η Λεπέν και οι οµοϊδεάτες τους «βγάζουν γλώσσα», η Βρετανή πρωθυπουργός Τερέζα Μέι βάλλεται από τις Βρυξέλλες και απειλείται στο κόµµα της από τα δεξιά, το Brexit πελαγοδροµεί επικίνδυνα γι όλους, η ΕΚΤ δηλώνει ότι δεν θα «σώσει» την Ιταλία αν δεν είναι σε µνηµονιακό πρόγραµµα…

 

Προετοιµασία για καταιγίδα

Η Αριστερά, ο κόσµος της, οι αγωνιστές και αγωνίστριες των κινηµάτων αντίστασης πρέπει να πάρουν στα σοβαρά την προειδοποίηση του Economist περί επείγουσας ανάγκης προετοιµασίας – «τώρα, που ακόµη µπορούν». Το να συνεχίζουµε αµέριµνοι, µε την παραλυτική ψυχολογία του business as usual και του «βλέποντας και κάνοντας», απορροφηµένοι στις «µικροσκοπικές µας σκοτούρες», χωρίς πρόβλεψη και ορίζοντα, χωρίς σχέδιο και οργάνωση, µε τη µεσιανική προσδοκία ότι «την κρίσιµη στιγµή κάτι θα γίνει», οδηγούµαστε µε µαθηµατική ακρίβεια σε νέες τραγωδίες. Η πραγµατικότητα είναι πολύ σκληρή και δύσκολη, οι ήττες της Αριστεράς παγκόσµια την έχουν βάλει στο πολιτικό περιθώριο, ο καπιταλισµός στρέφεται όλο και περισσότερο σε «σκληρές» απαντήσεις – όχι µόνο οικονοµικές, αλλά και πολιτικές και ιδεολογικές. Μια νέα κρίση θα µεγιστοποιήσει τα δεινά για τις εργαζόµενες τάξεις και θα πιέσει ακόµη πιο ασφυκτικά την Αριστερά. Στην προηγούµενη κρίση ο καπιταλισµός αποδείχτηκε πολύ ικανότερος από την Αριστερά στο να την αξιοποιήσει σαν ευκαιρία και να τη µετατρέψει σε κίνδυνο για µας. Πρέπει να µάθουµε το γρηγορότερο απ’ αυτό το πάθηµα και να προετοιµαστούµε ώστε να αξιοποιήσουµε την έρπουσα τωρινή κρίση ή µια ανοιχτή κρίση αύριο σαν ευκαιρία για µας, µετατρέποντάς την σε κίνδυνο για το σύστηµα. ∆εν θα είναι καθόλου εύκολο. Θα είναι όµως εντελώς αδύνατο αν δεν προετοιµαστούµε από τώρα. Στο «απ’ τα πάνω και από τα δεξιά», πρέπει να απαντήσουµε µε το «από τα κάτω και αριστερά». Αυτός ο γενικός προσανατολισµός πρέπει να γίνει πρόγραµµα, οργάνωση, αγώνας.

Η κατάσταση επιβάλλει στον κόσµο της αριστεράς και των κινηµάτων αντίστασης, τη στράτευση, την ενίσχυση των οργανώσεων και των συλλογικοτήτων και όχι την παθητική αναµονή και τον «αυτόµατο πιλότο».

 

Το κεντρικό άρθρο της εφημερίδας «Κόκκινο Νήμα» νο5 που κυκλοφορεί

Κάντε το πρώτο σχόλιο

Υποβολή απάντησης

Η ηλ. διεύθυνσή σας δεν δημοσιεύεται.


*


Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.