του Μάριου Αυγουστάτου
Με αφορμή τη συμπλήρωση φέτος 80 χρόνων από τη δολοφονία του Λέoντα Τρότσκι (στις 20 Αυγούστου 1940, τραυματίστηκε θανάσιμα από τον πράκτορα του NKVD Ραμόν Μερκαντέρ στο Κογιοακάν του Μεξικού όπου και κατέληξε την επόμενη μέρα) σας παρουσιάζουμε το μυθιστόρημα «Ο άνθρωπος που αγαπούσε τα σκυλιά», του Λεονάρδο Παδούρα, Εκδόσεις Καστανιώτη. Η δολοφονία του Λέοντα Τρότσκι, οι ήττες και οι νίκες του διεθνούς εργατικού κινήματος τον 20ο αιώνα μέσα από ένα συναρπαστικό και ευανάγνωστο ιστορικό και πολιτικό μυθιστόρημα.
Βασισμένος στα πραγματικά ιστορικά γεγονότα, ο Λεονάρδο Παδούρα χτίζει ένα συναρπαστικό ανάγνωσμα στο οποίο συνυπάρχουν τρεις ιστορίες παράλληλα που κορυφώνονται σε ένα γεγονός: Στη δολοφονία του Τρότσκι, στις 20 Αυγούστου 1940, από τον Ραμόν Μερκαντέρ. Να σημειώσουμε ότι ο ίδιος ο συγγραφέας δηλώνει ότι δεν είχε ποτέ σχέση με τις εκφάνσεις του τροτσκισμού και όλη η ιδέα για το βιβλίο του γεννήθηκε μετά από μια επίσκεψη στο Κογιοκάν, στο τελευταίο καταφύγιο του Τρότσκι στο Μεξικό. Τότε ξεκίνησε την έρευνα γύρω από το θέμα και μετά από εμβριθή ιστορική μελέτη έγραψε το μυθιστόρημα.
Οι τρεις κύριοι πρωταγωνιστές είναι: ο Τρότσκι, από τη στιγμή που εξορίζεται μέχρι που δολοφονείται στο Κογιοακάν του Μεξικού, ο Ραμόν Μερκαντέρ, που εκπαιδεύτηκε από τη ΝΚVD για να τον δολοφονήσει και ο Κουβανός Ιβάν, που θα γίνει θεματοφύλακας αυτής της μυστικής (τουλάχιστον τότε) και «επικίνδυνης» ιστορίας.
Ο συγγραφέας μας ξεκινάει το ταξίδι πολλές δεκαετίες πίσω, ακολουθώντας με ιστορική ακρίβεια σχεδόν όλες τις δύσκολες μάχες που έδωσε ο Λέων Τρότσκι, απ’ τα τέλη της δεκαετίας του ’20 και σε όλη την δεκαετία του ’30, απέναντι στο σταλινισμό και τους μηχανισμούς που είχε στήσει εντός και εκτός Σοβιετικής Ένωσης, αλλά και απέναντι στην άνοδο του τέρατος του φασισμού.
Παρακολουθούμε όλες τις μάχες του Τρότσκι για την επιβίωση, τόσο την δική του όσο της οικογενείας και των συγγενών και συντρόφων/ισσών του και όλο το παγκόσμιο κοινωνικοπολιτικό φόντο της εποχής.
Εξορία
Η προσωπική και πολιτική εξόντωσή του Τρότσκι αρχίζει το 1928 όταν εξορίζεται στην Αλμα Άτα. Ο τελικός διωγμός του από την Σοβ. Ένωση θα έρθει ένα χρόνο μετά… Η διαφωνία και τελικά ή ρήξη του Τρότσκι με το Στάλιν και τους εκφραστές του σταλινισμού ήταν η αρχή μιας περιόδου. Μετά την απέλαση από την ΕΣΣΔ – υπήρξε ο δημιουργός και επικεφαλής θεωρητικός της Τέταρτης Διεθνούς (1938). Συγγραφέας έργων για την ιστορία του επαναστατικού κινήματος στη Ρωσία («Η Επανάστασή μας», «Προδομένη Επανάσταση»), δημιουργός κεφαλαιώδους σημασίας ιστορικών έργων για την επανάσταση του 1917 («Ιστορία της Ρωσικής Επανάστασης»), άρθρα κριτικής για την λογοτεχνία και την τέχνη («Λογοτεχνία και Επανάσταση») και την αυτοβιογραφία “Η ζωή μου” (1930). Και όταν η απειλή του φασισμού στη Γερμανία γίνεται φανερή, από τις αρχές του 1930, ο Τρότσκι γράφει δυο βασικές μπροσούρες –”Και Τώρα;” και “Ο Μόνος Δρόμος”– καθώς και σειρά άρθρων, όπου αναλύει διεξοδικά την αναπτυσσόμενη σύγκρουση ανάμεσα στο εργατικό κίνημα και το φασισμό. Και η τέλος η πολιτική του εξόντωση, όταν δικάστηκε ερήμην στις περίφημες Δίκες στης Μόσχας και κατέληξε στη φυσική του εξόντωση του, τον Αύγουστο του ’40 στο Μεξικό.
Η δεύτερη από τις παράλληλες ιστορίες αφορά τη ζωή του δολοφόνου του Τρότσκι, Ραμόν Μερκαντέρ. Η πορεία ενός νέου κομμουνιστή, παθιασμένου μαχητή του ισπανικού εμφύλιου, που στρατολογείται ως πράκτορας στις μυστικές υπηρεσίες της ΝΚVD και εκπαιδεύεται ώστε να δολοφονήσει τον «μεγάλο (κατά το Στάλιν) εχθρό», Τρότσκι. Αφότου εκτέλεσε την αποστολή του θα μείνει για 20 χρόνια φυλακισμένος στο Μεξικό, αρνούμενος πεισματικά να ομολογήσει ότιδήποτε είχε σχέση με τις εντολές της Μόσχας.
Το μυθιστόρημα δεν κάνει μια απλή ιστορική αναφορά, ούτε μένει στα τυποποιημένα ιστορικά γεγονότα. Αντιθέτως, ο Παδούρα κάνει μια βαθια ψυχογραφική ανάλυση των πρωταγωνιστών: ο Ραμόν Μερκαντέρ π.χ, ο πιστός, τόσο στον κομμουνισμό (αλλά και οι διαψεύεις των προσδοκιών του) και στον Στάλιν. Αυτός που στρατολογήθηκε με ένα και μόνο σκοπό, να δολοφονήσει τον Τρότσκι. Για όλη αυτή την αθλιότητα, είχε πειστεί πως έπραττε το σωστό, «για τον κομμουνισμό και τους εργάτες όπου γης». Η σταλινική γραμμή και στη Σοβιετική Ένωση και σε όσα «κομμουνιστικά κόμματα» επηρρέαζε παγκοσμίως, ήταν ότι ο Τρότσκι ήταν Ο προδότης του σοσιαλισμού, όπως και όλοι όσοι απανταχού ασκούσαν -έστω και την παραμικρή- κριτική στο Στάλιν. Ούτε λίγο ούτε πολύ, του καταλόγιζαν ανοιχτά το ρόλο του «πουλημένου στους φασίστες που έπρεπε να εξοντωθεί».
Τι σχέση έχει η Κούβα με τον Λέων Τρότσκι και τον Ραμόν Μερκαντέρ;
Σε τρίτο αφηγηματικό επίπεδο παρακολουθούμε μια ιστορία με κεντρικό ήρωα τον Ιβάν, έναν κουβανό συγγραφέα που προσπαθεί να επιβιώσει στην Κούβα του εμπάργκο (κι είναι ο ήρωας με τον οποίο ταυτίζεται ο συγγραφέας) και γίνεται ο αφηγητής της ιστορίας, σε πρώτο πρόσωπο.
Το Μάρτιο του 1977, εποχή κρίσης για την κουβανική οικονομία, ο Ιβάν θα γνωρίσει σε μια παραλία έξω από την Αβάνα έναν παράξενο τύπο με δυο σκυλιά Μπορζόι που θα του συστηθεί ως Λόπεζ και αρχίζει να του διηγείται την ιστορία.
Τι σχέση έχει η Κούβα με τον Τρότσκι; Την απάντηση δίνει ανάγλυφα και γλαφυρά το βιβλίο. Μετά τη φυλάκιση του για τη δολοφονία, ήρθε για τον Ραμόν ή ώρα αποφυλάκισης. Επόμενος σταθμός η Μόσχα στην οποία του απονεμήθηκε το μετάλλιο του «ήρωα της Σοβιετικής Ένωσης». Λίγο καιρό ο Ραμόν Μερκάντερ πήγε να ζήσει στην Κούβα, τόπο καταγωγής της μητέρας του. Το κλίμα ήταν φιλικό γι’ αυτόν και η κυβέρνηση του Φιντέλ Κάστρο του παρείχε όλα τα μέσα για να ζήσει με όλες τις ανέσεις. Πέθανε τελικά στην Αβάνα το 1978, άγνωστος μεταξύ αγνώστων.
Συμπεράσματα
Ο «άνθρωπος που αγαπούσε τα σκυλιά» είναι ένα βιβλίο στο οποίο ξετυλίγονται όλα τα κομβικά ιστορικά και πολιτικά σημεία που του εργατικού κινήματος τον 20ό αιώνα, μετά τη Ρωσική Επανάσταση. Όλη η υπόθεση εκτυλίσσεται με ιστορικό φόντο την ισπανική επανάσταση, τις δίκες της Μόσχας, την άνοδο των Ναζί, το Β’ παγκόσμιο πόλεμο, τον Τσε, την Κούβα του Κάστρο, την επανάσταση στην Ουγγαρία, το Γαλλικό Μάη, την άνοιξη της Πράγας.
Η πένα του Παδούρα μαγεύει με τη μαστοριά της, καθηλώνοντάς μας σε μια εντυπωσιακή ροή λόγου και γεγονότων που γεννούν προσμονή για το “λυτρωτικό” τέλος, δημιουργούν ένα πραγματικά έξοχο βιβλίο. Δεν είναι ένα συνηθισμένο, ιστορικό ή αστυνομικό μυθιστόρημα, δεν είναι καν μια πολιτική μυθοπλασία. Είναι μια ωδή σε ένα χαμένο πολιτικό και κοινωνικό όραμα που γέμισε ελπίδες σε εκατομύρια εξαθλιωμένους και καταπιεσμένους για έναν κόσμο καλύτερο. Γέννησε και γιγάντωσε εργατικά και κομμουνιστικά κόμματα, συνδικάτα, ενέπνευσε μικρότερες και μεγαλύτερες κινητοποιήσεις, πυροδότησε εξεγέρσεις.
Όμως η επικράτηση στο χώρο με αριθμητικούς όρους του Σταλινικού ρεύματος, με τα τεράστια λάθη και παλλινωδίες του απογοήτεψε, εκ των αποτελεσμάτων. Ήττα από τους Ναζί στη Γερμανία (με όσα επακόλουθα είχε), Λαϊκά μέτωπα, εθνικές πολιτικές και όχι ταξικές, Βάρκιζες, περιχαρακώσεις και αγκυλώσεις και εν τέλει πτώση των καθεστώτων του “υπαρκτού” σοσιαλισμού (που εμείς χαρακτηρίζουμε ως κρατικό καπιταλισμό) και γέμισε ηττοπάθεια και οπισθοδρόμηση τα κινήματα και την αριστερά παγκοσμίως και τον καπιταλισμό να ισχυρίζεται ότι “δεν υπάρχει εναλλακτική” (TINA: There Is No Alternative).
Το να εμμένουμε στα λάθη, που βεβαίως και έγιναν, τηρώντας μια ηττοπαθή στάση δεν έχει κανένα νόημα. Όμως η ιστορία είναι παρακαταθήκη για όλους τους σημερινούς αγωνιστές και μας δείχνει το δρόμο για να μάθουμε απ’ τα λάθη και τις ήττες του παρελθόντος, συνυπολογίζοντας βεβαίως όλα τα θετικά σημεία, θεωρητικά, οργανωτικά και πολιτικά, παλεύοντας καθημερινά με ορίζοντα το Σοσιαλισμό, το να φτιάξουμε μια πιο δίκαιη κοινωνία, χωρίς εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο. Κι εν τέλει να αλλάξουμε επιτέλους απ’ τα θεμέλια αυτό τον κόσμο!
Υποβολή απάντησης