Του Βαγγέλη Λιγάση,
Το 1990, μετά από διαδοχικές εκλογικές αναμετρήσεις, η ακραιφνώς νεοφιλελεύθερη Ν.Δ. του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη βγαίνει πρώτη, σχηματίζει τελικά αυτοδύναμη κυβέρνηση και εφαρμόζει ένα πρόγραμμα «πολεμικού» καπιταλισμού με σαρωτική επίθεση στα εργατικά δικαιώματα και το λαϊκό εισόδημα, ιδιωτικοποίηση Δημόσιων υπηρεσιών, ξεπούλημα της δημόσιας περιουσίας κλπ. Στα πλαίσια μιας τυχοδιωκτικής (μικρο)ιμπεριαλιστικής πολιτικής καλλιεργείται ο εθνικισμός. Ο ηγέτης – πρωθυπουργός έχει εξουσιοδοτήσει τους κατασταλτικούς μηχανισμούς με 3 λέξεις: «το κράτος είσαστε εσείς». Η ΕΥΠ παρακολουθεί ακόμα και εσωκομματικούς «ανταγωνιστές» του Μητσοτάκη, τα σώματα «ασφαλείας» και οι παρακρατικοί μηχανισμοί οργανώνουν σκευωρίες, πογκρόμ και δολοφονίες ενάντια σε μετανάστες, εθνικές μειονότητες (που «επίσημα» δεν υπάρχουν) και «αισχρά» αδύναμες μειοψηφίες, αλλά οι κοινοβουλευτικές επιτροπές και η «ανεξάρτητη» δικαιοσύνη σφυρίζουν αδιάφορα.
«Έγκυρες πένες» καλλιεργούν μια εικονική πραγματικότητα ανάπτυξης, ευκαιριών κλπ. στην βάση δυσνόητων οικονομικών όρων και δεικτών, ενώ «διανοούμενοι», καλλιτέχνες και περσόνες των ιδιωτικών και κρατικών ΜΜΕ επιστρατεύονται (ή «βολικά» σιωπούν) στο εθνικιστικό παραλήρημα και στην υποστήριξη των «μεταρρυθμίσεων» που εδώ και καιρό έχουν μόνο αντεργατικό – φιλοκαπιταλιστικό πρόσημο.
Οι συλλογικοί αγώνες και το σοσιαλιστικό – κομμουνιστικό όραμα είναι πλέον «ντεμοντέ» και «εμπειρικά αποτυχημένο». Η φράση της Βρετανίδας πρωθυπουργού Μ. Θάτσερ «there is no alternative» = δεν υπάρχει άλλη εναλλακτική (σ.σ. από τον καπιταλισμό), η εξατομίκευση «κοιτάω την πάρτη μου και την οικογένειά μου» είναι τα πλειοψηφικά ιδεολογήματα, επενδεδυμένα με το τρίπτυχο «πατρίς-θρησκεία-οικογένεια».
Βέβαια, η πολιτική, ιδεολογική και οικονομική κυριαρχία της μεγαλοαστικής τάξης είχε ως προαπαιτούμενο την ηθική και πολιτική απαξίωση της αριστεράς. Η τελευταία συμμετείχει με ζέση στο θέατρο σκιών στο κοινοβούλιο, ακολούθησε το σχετικό «σαβουάρ βιβρ» και νομιμοποίησε έτσι την αστική κοινοβουλευτική υπαλληλία. Την θέση των ανταγωνιστικών πολιτικών προγραμμάτων πήραν σταδιακά η «γκλαμουριά», ή «λαϊκότητα», ο «τσαμπουκάς» των «αρχηγών» κλπ. Η «υπεύθυνη» αριστερά μέσα από τις οικουμενικές κυβερνήσεις έχει διαχειριστεί – συνδιαχειριστεί το καθεστώς της εκμετάλλευσης, χάνοντας το ηθικό πλεονέκτημα που της προσέδιδε η αγωνιστική της ιστορία. Υποχώρησε φυσιολογικά στην δεξιά επικοινωνιακή ατζέντα, που είναι η «ηθικολογική» κριτική και σκανδαλολογία και ο διαγκωνισμός για το ποιος είναι ο πιο διαπρύσιος υποστηρικτής των «εθνικών δικαίων» μιας απρόσωπης και χτισμένης στο αίμα των υπηκόων της (και όχι μόνο) «πατρίδας». Ζόφος από παντού!
Και όμως αυτή η πανίσχυρη (σε σχέση με τους ψοφοδεείς αντιπάλους της) κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη, που ήρθε για να εξαντλήσει μία τουλάχιστον τετραετία, θα καταρρεύσει με πάταγο και με την χλεύη των πολλών, σε σύντομο χρονικό διάστημα, κάτω από το βάρος μιας νεολαιΐστικης κινητοποίησης και κύρια ενός μακριού εργατικού αγώνα. Φυσικά, δεν γράφουμε τον «Καζαμία», αλλά περιγράφουμε συνοπτικά την διαδρομή της κυβέρνησης του Κων/νου Μητσοτάκη, πατέρα του σημερινού πρωθυπουργού, ανάμεσα στο 1990 και 1993. Καλό είναι να θυμηθούμε και να μάθουμε και τις «λεπτομέρειες» αυτής της ιστορίας.
Από την «κάθαρση» και το «βρώμικο ’89» στο «τέλος της ιστορίας».
Από το καλοκαίρι του 1987 και μετά, το πολιτικό προσκήνιο απασχολεί σχεδόν ολοκληρωτικά η σκανδαλολογία.
Το πρώτο σκάνδαλο, ποινικά και κοινωνικά αδιάφορο αλλά επικοινωνιακά λειτουργικό, αφορούσε τον ερωτικό δεσμό του πρωθυπουργού με τη αεροσυνοδό Δήμητρα Λιάνη. Πρωταγωνιστικό ρόλο στη δημοσιογραφία της κλειδαρότρυπας διαδραμάτισαν ο Γιώργος Καρατζαφέρης και η Άννα Παναγιωταρέα· τα πρωτεία όμως ανήκουν στον Στέλιο Κούλογλου, αρθρογράφου ενός υποτίθεται σοβαρού αριστερού περιοδικού (Αντί: «Και τώρα το ΣΕΞ ανώτατο στάδιο του Σοσιαλισμού»).
Το δεύτερο σκάνδαλο ήταν η υπόθεση του Γιώργου Κοσκωτά: Ένας δαιμόνιος απατεώνας, που η δεξιά προπαγάνδα έσπευσε να εξυμνήσει σαν υπόδειγμα πετυχημένου Έλληνα της διασποράς. Απλός υπάλληλος της Τράπεζας Κρήτης, συνεργάστηκε με τον Παύλο Μπακογιάννη στον χώρο των εκδόσεων (1982-1985), αγόρασε την τράπεζα με λεφτά που υποτίθεται πως είχε στην Αμερική (1984) και στη συνέχεια τον «Ολυμπιακό» (1987), έστησε ολόκληρο δημοσιογραφικό συγκρότημα αγοράζοντας την «Καθημερινή» (1987), την «Βραδυνή» (1988), εκδίδοντας την εφημερίδα «24 Ωρες» και 5 περιοδικά (το «Ένα» του Μπακογιάννη το «Τέταρτο» του Μ. Χατζηδάκη κλπ.), ίδρυσε τον ραδιοσταθμό «Sky 100.4», για να το σκάσει τελικά στο εξωτερικό όταν αποκαλύφθηκε πως τα κεφάλαιά του προέρχονταν από υπεξαίρεση. Η αποκάλυψη της απάτης προήλθε από συντονισμένη κινητοποίηση των υπόλοιπων εκδοτών. Η πολιτική διάστασή του σκανδάλου ήταν η εθελοτυφλία των αρμόδιων κρατικών υπηρεσιών και η κατάθεση των αποθεματικών διαφόρων ΔΕΚΟ στην Τράπεζα Κρήτης με ενδεχόμενο ηθικής αυτουργίας του πρωθυπουργού σε όλα αυτά. Τελικά, το ειδικό δικαστήριο αθώωσε (επί Μητσοτάκη) τον Ανδρέα απ’ όλες τις κατηγορίες, καταδικάζοντας 2 πρώην υπουργούς του (Δ. Τσοβόλας, Γ. Πέτσας) για δευτερεύοντα αδικήματα.
Σημαντικότερο το τρίτο σκάνδαλο, που αφορούσε τηλεφωνικές υποκλοπές και παρακολουθήσεις πολιτικών αντιπάλων αλλά και στελεχών του ΠΑΣΟΚ. Τελικά ο Παπανδρέου και οι υφιστάμενοί του επικεφαλείς ΟΤΕ και ΕΥΠ παραπέμφθηκαν σε δίκη, η δίωξή τους όμως ανεστάλη από τη Βουλή επί Μητσοτάκη για «εθνικούς λόγους». Μια δημόσια δίκη για την δράση της ΕΥΠ έθετε σε διακινδύνευση την αξιοπιστία του κράτους. Ο Ανδρέας θα ανταποδώσει τα επόμενα χρόνια, αναστέλλοντας το 1995 την ποινική δίωξη του Μητσοτάκη που είχε αποφασίσει η Βουλή για τις παρακολουθήσεις των Γρυλλάκη – Μαυρίκη.
Η αναπαραγωγή και αξιοποίηση αυτού του κλίματος μέχρι την τελική εκλογική νίκη της Ν.Δ., υπήρξε έργο ενός πελώριου επικοινωνιακού μηχανισμού, οι βασικές επιλογές του οποίου εκπονούνταν με τη βοήθεια Αμερικανών επικοινωνιολόγων και εγχώριων συναδέλφων του, όπως ο Δημήτρης Μαύρος (σήμερα διευθύνων σύμβουλος της MRB). Στήθηκε ένα δίκτυο 57 «ελεύθερων» τοπικών (δημοτικών ή ιδιωτικών) ραδιοσταθμών σε όλη την Ελλάδα, οι οποίοι αναμετέδιδαν τις «παραγωγές» της ΝΔ σαν προϊόντα «ανεξάρτητης» δημοσιογραφίας. Μετά τη δολοφονία του Παύλου Μπακογιάννη από τη «17Ν», ο ίδιος μηχανισμός θα οργανώσει πάλι την τέλεση 800 μνημοσύνων και τη σχετική μετονομασία 300 δρόμων και πλατειών σε όλη την Ελλάδα.
Αποτελεσματική για το πολιτικό ξέπλυμα του αρχηγού της Ν.Δ. από τη βαριά σκιά της αποστασίας του 1965 αποδείχτηκε και η επιστράτευση καλλιτεχνών ιστορικά ταυτισμένων με την Αριστερά. Χαρακτηριστική περίπτωση ο Μίκης Θεοδωράκης, που τον Νοέμβριο του 1989 εντάχθηκε στο ψηφοδέλτιο Επικρατείας της Ν.Δ. και το 1990-1992 χρημάτισε υπουργός «άνευ χαρτοφυλακίου» του Μητσοτάκη. Εξίσου χαρακτηριστική υπήρξε και η στάση του Διονύση Σαββόπουλου. Χαρακτηριστική στιγμή αυτής της επικουρίας θα αποτελέσει η υποκατάσταση της κεντρικής προεκλογικής συγκέντρωσης της Ν.Δ. από μια κοινή συναυλία Θεοδωράκη, Χατζιδάκι και Ξαρχάκου στο Καλλιμάρμαρο, «κόντρα στο φανατισμό των συγκεντρώσεων». Φυσικά, ο Μητσοτάκης εκφώνησε εκεί «σύντομο χαιρετισμό».
Ωστόσο, στις εκλογές στις 18/6/1989 το ΠΑΣΟΚ, παρά το βούλιαγμα στον νεποτισμό, την καμαρίλα και την προδοσία των λαϊκών προσδοκιών με το «σταθεροποιητικό» πρόγραμμα 1985-1987 («δια χειρός» Κ. Σημίτη και Λ. Παπαδήμου) θα «αντέξει» με 39% κόντρα στο 44% της ΝΔ. Τρίτη δύναμη ο ενιαίος Συνασπισμός (ΚΚΕ – ΚΚΕ εσ.) με 13%.
Οι διαπραγματεύσεις της ηγεσίας του ΣΥΝ (κυρίως του Φλωράκη) κατέληξαν στις 1/7/89 στον σχηματισμό κυβέρνησης ΝΔ-ΣΥΝ «ειδικού σκοπού» και εκ των προτέρων περιορισμένης (3μηνης) διάρκειας, με διακηρυγμένους στόχους την «κάθαρση» των σκανδάλων και τον «εκδημοκρατισμό» των θεσμών. Πρωθυπουργός ο νεοδημοκράτης Τζ. Τζαννετάκης, και συμμετοχή του ΣΥΝ με δύο υπουργούς (Ν.Κωνσταντόπουλος και Φ.Κουβέλης). Εμφανίστηκε από αμφότερους τους εταίρους, ως «εθνικοενωτική» συμμαχία μιας δημοκρατικής Δεξιάς και μιας υπεύθυνης Αριστεράς ενάντια στο «λαϊκίστικο» ΠΑΣΟΚ. Ερχόμενη σε καταφανή αντίθεση με τα βιώματα των μη δεξιών, «μπετόναρε» τον κόσμο του ΠΑΣΟΚ και αποσυσπείρωσε εκείνον της Αριστεράς, η ηγεσία της οποίας δεν δίστασε να επιδείξει με δηλώσεις της χαρακτηριστική αλαζονεία για τη βραχύβια δανεική εξουσία της, διαγράφοντας μεταξύ άλλων με συνοπτικές διαδικασίες όσα μέλη της διαφώνησαν δημόσια μ’ αυτή την επιλογή (νεολαία ΚΚΕ, σημερινό ΝΑΡ).
Και καλά, ο «γραμματικός» της Βάρκιζας, ο Λεωνίδας Κύρκος που εκθείαζε τον Τσαουσέσκου συμφωνώντας παράλληλα με την επιλογή του ΚΚ Ιταλίας για τον «ιστορικό συμβιβασμό» με Χριστιανοδημοκράτες και ΝΑΤΟ. Ο «καπετάν Γιώτης», ο Χαρίλαος Φλωράκης, πιστός στο «κόμμα» από την εποχή του Ζαχαριάδη; Που εκθείαζε την επέμβαση στην Τσεχοσλοβακία και την χούντα Γιαρουζέλσκι στην Πολωνία; Για να καταλάβουμε αυτή την μεταστροφή πρέπει να δούμε τον διεθνή περίγυρο.
Όταν τον Φλεβάρη του ’89 γέμισαν χιλιάδες άνθρωποι το ΣΕΦ, για να επικροτήσουν με ελπίδα το ενωτικό εγχείρημα του «Συνασπισμού της Αριστεράς και της Προόδου» ήταν ήδη σε επιταχυνόμενη εξέλιξη η κατάρρευση των καθεστώτων του «υπαρκτού σοσιαλισμού» που θα οδηγούσε λίγους μήνες μετά στην πτώση του τείχους του Βερολίνου και στην συνοπτική εκτέλεση του ζεύγους Τσαουσέσκου σε ζωντανή τηλεοπτική σύνδεση (Χριστούγεννα 1989). Ένα χρόνο πριν γράψει θριαμβολογώντας υπέρ του καπιταλισμού ο Φρ. Φουκουγιάμα το «Τέλος της Ιστορίας», ο Παύλος Τσίμας έγραφε από τις στήλες του Ριζοσπάστη ως ανταποκριτής στο συνέδριο του ΚΚΣΕ υπό τον Μ. Γκορμπατσόφ που αποφάσιζε ανοίγματα στην «αγορά» άρθρο με τίτλο: «10 ημέρες που συγκλόνισαν τον κόσμο»…! Όπου υπάρχει στρατηγικό «τσαλαβούτημα» (ιδεολογική ένδεια) υπάρχουν και πολιτικές κολοτούμπες (οπορτουνισμός).
Αναμενόμενα, στις επόμενες εκλογές 5/11/89 η ΝΔ αύξησε το ποσοστό της κατά 1,9%, το ΠΑΣΟΚ κατά 1,5 ενώ ο ΣΥΝ είδε μείωση 2,2%.
Ακολουθεί νέα «οικουμενική» υπό τον υπέργηρο καθηγητή Ξ. Ζολώτα με συμμετοχή και του «αντιδεξιού» ΠΑΣΟΚ. Για πρώτη φορά δοκιμάζει ραμμένο για υπουργοποίηση κοστουμάκι και ο γνωστός μας Γ. Δραγασάκης…
Στις 3ες και τελευταίες σε ένα δεκάμηνο εκλογές, στις 8/4/1990, η δεξιά επικυρώνει την ηγεμονία της με 47%, το ΠΑΣΟΚ παίρνει 38,5% και ο ΣΥΝ 10%. Οι έδρες της ΝΔ ήταν αρχικά 150 για να προσφέρει την στήριξή του ο μοναδικός βουλευτής της ΔΗΑΝΑ μαζί με τον πιο επιφανή από τους 2 εκλεγμένους (αυτο και ετερο-προσδιορισμένους) εκπροσώπους της τουρκικής μειονότητας στην Θράκη τον Αχμέτ Σαδίκ (για να μην αναρωτιέστε γιατί προσδιορίστηκε το πλαφόν του 3% για είσοδο στην βουλή).
Οι μεταρρυθμίσεις
Ο Κ. Μητσοτάκης αποδεικνύεται «οδοστρωτήρας». Άλλωστε, ήταν απόλυτα ειλικρινής όταν δήλωσε µετά την ψήφιση του 1ου µνηµονίου (Μάιος 2010), ότι η κυβέρνησή του ήταν 20 χρόνια µπροστά! Το «έργο» του: Τρεις (αντι)ασφαλιστικές µεταρρυθµίσεις (’90, ’91, ’92). Υπερφορολόγηση των «µικροµεσαίων» µε τεκµαρτή φορολογία. «Εξορθολογισμός» των τιμολογίων των ΔΕΚΟ. Ανάθεση µεγάλων οδικών αξόνων (Αττική οδός, Ρίο-Αντίρριο) και του αεροδροµίου των Σπάτων µε τη µορφή της αυτοχρηµατοδότησης (διόδια κ.ά.) στους κολοσσούς των ελλ. τεχνικών εταιρειών (παράλληλα µε την κατάργηση της ΜΟΜΑ – της κρατικής υπηρεσίας τεχνικών έργων). «Απελευθέρωση» της κίνησης κεφαλαίων.
«Απελευθέρωση» του ανταγωνισµού µε κατάργηση κρατικών µονοπωλίων (Ο.Α., ΕΛΤΑ, καζίνα, µαρίνες, ∆ΕΗ).
Για την «ανάπτυξη» κάποιων αγορών, εφαρμόστηκε κλείσιµο ή παρεµπόδιση των κρατικών εταιρειών να αναπτύξουν σχετικές υπηρεσίες (π.χ. κατάργηση λεωφορείων ΟΣΕ, κατάργηση υπηρεσίας ταχυµεταφορών ΕΛΤΑ, απαγόρευση ΟΤΕ για ορισµένα χρόνια να αναπτύξει δίκτυο κινητής τηλεφωνίας).
Ιδιωτικοποίηση των συγκοινωνιών και εξαφάνιση των «άγονων» δρομολογίων. «Απελευθέρωση» του ∆ηµοσίου από 66 κρατικοποιηµένες βιοµηχανίες του ΟΑΕ (ΑΓΕΤ, Πειραϊκή-Πατραϊκή κ.λπ. με συνολικά 9.000 απολυμένους).
Μείωση σε μια 2ετία (με στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος) των «μόνιμων» δημόσιων υπαλλήλων κατά 30 χιλιάδες παρά την τακτοποίηση δεκάδων χιλιάδων από την «πελατεία» της καθώς έσπευσε να προσλάβει μέχρι και αγροφύλακες. «Απελευθέρωση» (ρευστοποίηση πλειοψηφικού πακέτου έναντι «πινακίου φακής») των κρατικών τραπεζών από (κερδοφόρες) επιχειρήσεις (Ναυπηγεία Ελευσίνας, Τράπεζα Αθηνών, Βιοµ. Ζάχαρης, ΕΑΒ, Λιπάσµατα, Olympic Catering κλπ.). «Απελευθέρωση» των τιµών όλων των αγαθών (πλην των φαρµάκων) και κατάργηση όλων των προηγούµενων προβλέψεων π.χ. στις τιµές των ενοικίων, των καυσίµων, του ψωµιού κ.λπ. «Απελευθέρωση» της αγοράς εργασίας µε εισαγωγή µερικής απασχόλησης, διεύρυνση ωραρίου κ.λπ. Παρόλα αυτά, το δημόσιο χρέος που επί «σπάταλου» ΠΑΣΟΚ είχε φτάσει το 1989 στο 60% του ΑΕΠ, ενώ επί Μητσοτάκη εκτοξεύτηκε το 1993 στο 115%.
Ο Εθνικισμός
Με την κατάρρευση των ανατολικών καθεστώτων, μιλιούνια νέων ανθρώπων (κυρίως από Αλβανία) κατακλύζουν τις πόλεις και την ύπαιθρο. «Χαράς ευαγγελία» για μικρά και μεγάλα αφεντικά. Προσχηματικές επιχειρήσεις «σκούπα» από την αστυνομία στις πόλεις και κεφαλοκυνηγοί του Σ/Κ στην ύπαιθρο φροντίζουν για αυτή την «ασσύμετρη απειλή», εξασφαλίζοντας τον φόβο των μεταναστών και τα ξευτελιστικά μεροκάματα, διενεργώντας παράλληλα την διακίνηση, τις ληστείες και ενίοτε τις δολοφονίες σε βάρος τους. Το ισχυρό μέχρι τότε και κυριαρχούμενο από το ΚΚΕ συνδικάτο των οικοδόμων, νοιώθοντας πιο έντονα την πίεση στα μεροκάματα αποφασίζει όχι την ένταξη στο σωματείο και την πίεση στους εργολάβους, αλλά συμμετέχει στο κυνήγι των «παράνομων» μεταναστών στις οικοδομές και την παράδοσή τους στην αστυνομία….
Ταυτόχρονα, με την σε εξέλιξη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας διαφαίνονται ευκαιρίες για την «ύαινα» του ελληνικού αστισµού.
Ύστατο ανάχωμα στις κοινωνικές αντιστάσεις, η κυβέρνηση θα παίξει το χαρτί του εθνικισμού με όχημα το Μακεδονικό, που από τη μια μέρα στην άλλη αναγορεύτηκε από «ανύπαρκτο» σε μείζον εθνικό μας θέμα. Στο υπουργικό συμβούλιο της 4/12/1991, ο Μίκης Θεοδωράκης υποστηρίζει: «Αυτός είναι ένας στόχος που μπορεί να συσπειρώσει σήμερα. Σ’ όλη αυτή την πολιτική που ασκείται στον λαϊκισμό, ας προτάξουμε και ένα ιδανικό μπροστά, να συσπειρωθούμε όλοι μαζί». Τον Φεβρουάριο του ’92 έχουµε το (παρα)κρατικά οργανωµένο συλλαλητήριο «για τη Μακεδονία». Κηρύγματα μίσους από μητροπολίτες, υποστήριξη από τον διασπασμένο πλέον ΣΥΝ της Μαρίας Δαμανάκη και του Λεωνίδα Κύρκου (το ΚΚΕ προς τιμή του προβάλλει στοιχειώδη αντίσταση στον εθνικισμό), υστερία για την ιδιοκτησία συμβόλων των …αρχαίων Μακεδόνων κλπ. Ως «ελληνόψυχοι» διακρίνονται γνωστοί ευπατρίδες όπως ο Ν. Κακλαμάνης, πρώην αριστεροί όπως ο Α. Λεντάκης και «σεσημασμένοι» παραμυθάδες όπως ο Α. Παπανδρέου («το όνομά μας είναι η ψυχή μας»). Λίγο μετά τα «μακεδονικά» συλλαλητήρια εκδίδεται και το γενέθλιο 1ο φύλλο της «Χρυσής Αυγής» (σύμφωνα με την ίδια με χρήματα «από λαχείο», κατ’ άλλους με µυστικά κονδύλια του υπ. Εξωτερικών).
Οι αντιστάσεις
Ευνόητο είναι ότι τόση νεοφιλελεύθερη «απελευθέρωση» δημιούργησε αντιδράσεις. Θα εστιάσουμε σε 2 που θεωρούμε κομβικές:
Εκπαίδευση
Με την έναρξη της σχολικής χρονιάς ’90-’91 εκδόθηκαν 2 προεδρικά διατάγματα για τα Γυμνάσια και Λύκεια: επαναφορά του ομαδικού εκκλησιασμού, «αναμόρφωση» των μαθητικών κοινοτήτων, ολοσχερής κατάργηση των αδικαιολόγητων απουσιών και επιβολή ενός point system ελέγχου και ποινικοποίησης της συμπεριφοράς των μαθητών. Υπήρχε μάλιστα επιταγή «πάταξης όποιας αμφίεσης κριθεί σε δυσαρμονία με το σχολικό περιβάλλον». Η απάντηση των μαθητών πήρε τη μορφή χιονοστιβάδας καταλήψεων, που ξεκίνησαν στις 22 Νοεμβρίου από το Ηράκλειο για ν’ απλωθούν ταχύτατα σε όλη την Ελλάδα. Ταυτόχρονες καταλήψεις σε ΑΕΙ και ΤΕΙ ενάντια στο «πολυνομοσχέδιο» Κοντογιαννόπουλου οδηγούν σε πανεκπαιδευτικό συλλαλητήριο 35.000 νέων (18/12). «Τα σχολεία πρέπει να λειτουργούν», δηλώνει στις 12/12 ο Γρηγόρης Φαράκος (γ.γ. τότε του ΚΚΕ,) μετά τη συνάντησή του με τον Μητσοτάκη, ο οποίος έκανε κάποιες μικροϋποχωρήσεις και περίμενε τις διακοπές των Χριστουγέννων με την προσδοκία της εκτόνωσης. Ωστόσο, σύμφωνα με το ίδιο το υπουργείο, πάνω από 700 σχολεία παρέμειναν κατειλημμένα στη διάρκεια των γιορτών (ανάμεσά τους η πλειοψηφία των σχολείων σε Αττική – Θεσσαλονίκη), ενώ σε πολλά άλλα είχαν προγραμματιστεί συνελεύσεις για τις 7 Ιανουαρίου. Προκειμένου να καμφθεί το κίνημα, διατάχθηκαν οι διευθυντές να παίρνουν απουσίες στο πεζοδρόμιο (με μοναδικό κριτήριο τη δήλωση κάθε μαθητή υπέρ ή κατά της κατάληψης) και υπενθυμίστηκε πως αρκούσαν 50 αδικαιολόγητες απουσίες για να χάσει ένας μαθητής τη χρονιά. Ο νέος αυτός εκβιασμός κατέρρευσε, με τον αριθμό των καταλήψεων να αυξάνεται την επομένη των διακοπών.
Δεν απέμενε, λοιπόν, παρά η προσφυγή στην παρακρατική βία. Ομάδες κρούσης «αγανακτισμένων πολιτών» της ΝΔ και της ΟΝΝΕΔ ανέλαβαν να σπάσουν διά ροπάλου τις καταλήψεις.
Το έδαφος είχε προπαρασκευαστεί, ήδη από την εποχή των καλοκαιρινών απεργιών. «Αν λειτουργούσαν υγιώς τα ανακλαστικά αυτού του λαού, όλοι αυτοί οι αγύρτες του γκανγκστερικού συνδικαλισμού θα ήταν σήμερα φασκιωμένοι με επιδέσμους, μαύροι κι αγνώριστοι απ’ το ξύλο, αφού δεν είναι στον Κορυδαλλό, όπως θα έπρεπε, κήρυσσε στην «Απογευματινή» ο Χρ. Πασαλάρης. Ο ίδιος ο πρωθυπουργός, καταλήγει το άρθρο, όφειλε να διδάξει από τηλεοράσεως στον λαό «την αυτοάμυνα από τα πέντε-δέκα καθάρματα που μαγαρίζουν σαδιστικώς τα ιερά δικαιώματα του ελεύθερου πολίτη, είτε κόβοντάς του το ρεύμα είτε κλείνοντάς του τα σχολεία είτε εμποδίζοντας την κίνησή του στους δρόμους είτε θέτοντας σε κίνδυνο τη δημόσια υγεία του». Κάλεσμα σε ομαδική αυτοδικία απηύθυνε και ο εκδότης του «Ελεύθερου Τύπου» Δημήτρης Ρίζος (9/1/1991): «Εμπρός λοιπόν στον δρόμο που χάραξαν οι πολίτες της Αμαλιάδας. Kαταλάβατε ακόμη και τα σπίτια των… Μπαλωμένων!» (Δημ.Μπαλωμένος λεγόταν ο τότε πρόεδρος της ΟΛΜΕ). Όταν το φύλλο έφτασε στα περίπτερα, ο Νίκος Τεμπονέρας ήταν ήδη νεκρός με τσακισμένο κρανίο από την γνωστή για τους τραμπουκισμούς της ομάδα του Γιάννη Καλαμπόκα (πρόεδρος της τοπικής ΟΝΝΕΔ, δημοτικός σύμβουλος και υπάλληλος της Τράπεζας Κρήτης)… Στη διάρκεια των καταλήψεων είχαν πραγματοποιηθεί στην Πάτρα δύο τουλάχιστον συσκέψεις στην Νομαρχία για την αντιμετώπισή τους, στις 22/12 και το βράδυ πριν την δολοφονία 8/12 (με 60 παρόντες διευθυντές σχολείων, τον ντόπιο υφυπουργό Παιδείας, τον δεξιό βουλευτή Ν. Νικολόπουλο κλπ.), όπου εισήχθη η στρατηγική περί «νομιμότητας» των ανακαταλήψεων και η ανάληψη δυναμικής δράσης απ’ την ΟΝΝΕΔ. Ανάλογα σχέδια αναπτύχθηκαν σε παρόμοιες συσκέψεις σε όλη την Ελλάδα (π.χ. στη Θεσσαλονίκη στις 4/1, παρουσία του υπουργού Εσωτερικών Σ. Κούβελα).
Ο Θοδωρής Ρουσόπουλος με ρεπορτάζ στις 13/1 στην «Ελευθεροτυπία», αποκάλυψε ότι σχετικές εντολές είχαν επίσης δοθεί με τέλεξ προς τις νομαρχιακές του κόμματος, και τηλεφωνικά προς τις τοπικές οργανώσεις από τα κεντρικά γραφεία της Ν.Δ. Η είδηση της δολοφονίας προκάλεσε έκρηξη. Το κέντρο της Πάτρας μετατράπηκε σε θέατρο συγκρούσεων το βράδυ της 9ης Ιανουαρίου, για ν’ ακολουθήσει ένα διήμερο πολύωρων οδομαχιών στους δρόμους της Αθήνας (10-11/1), με συμμετοχή δεκάδων χιλιάδων διαδηλωτών, εκατοντάδες τραυματίες και 4 ακόμη νεκρούς, όταν ένα από τα 4.000 δακρυγόνα που εκτόξευσαν τα ΜΑΤ προκάλεσε πυρκαγιά στο ισόγειο χαρτοπωλείο του «Κ. Μαρούση». Πανικόβλητη, η κυβέρνηση απέσυρε τα επίμαχα διατάγματα και το πολυνομοσχέδιο, ο Κοντογιαννόπουλος παραιτήθηκε κι ο διάδοχός του Γιώργος Σουφλιάς εξήγγειλε εθνικό διάλογο για την Παιδεία «από μηδενική βάση».
Συγκoινωνίες
Ο αγώνας όμως των εργαζομένων της ΕΑΣ (αστικές συγκοινωνίες Αθήνας) είχε τέτοια διάρκεια και χαρακτηριστικά όσο ώστε να γίνει σύµβολο της αντιπαράθεσης µε το νεοφιλελευθερισµό, συγκεντρώνοντας το µίσος των «από πάνω» και τη συµπαράσταση των «από κάτω». Τον Φεβρουάριο του 1991, οι εργαζόµενοι καταλαµβάνουν τα γραφεία της διοίκησης και κηρύσσουν απεργία ζητώντας αυξήσεις! Παρά την κήρυξη της απεργίας παράνοµης, την επιστράτευση και την κυκλοφορία στρατιωτικών οχηµάτων, ευχάριστο στιγμιότυπο το ξύλο που τρώνε τα ΜΑΤ έξω από το υπ. Συγκοινωνιών, η απεργία νικάει ένα µήνα µετά! Τον Ιούλιο του 1992 και αισθανόµενη ισχυρή, η κυβέρνηση ανακοινώνει την απόλυση 1.200 εργαζοµένων µε εναλλακτική την ιδιωτικοποίηση. Στις 23/7 στο γήπεδο του Σπόρτινγκ 8.000 εργαζόµενοι αποφασίζουν απεργία διαρκείας µε σύνθηµα «ή όλοι ή κανένας». Με τα λεωφορεία να φυλάσσονται από τους απεργούς στα 5 αµαξοστάσια, η αγανάκτηση για την προκαλούµενη ταλαιπωρία βρίσκει αυθεντικούς εκφραστές στον «προοδευτικό χώρο», που µιλάει για «εργατική αριστοκρατία» και στην αριστερίζουσα «Ελευθεροτυπία» που λανσάρει για τους ΕΑΣίτες τον υποτιµητικό όρο «Σταµουλοκολλάδες» (Κολλάς, ο Πασόκος πρόεδρος του σωµατείου και Σταµούλος, ο ΚΚΕες γραμματέας, ηγέτης του απεργιακού αγώνα). Στις 7/8 ψηφίζεται η ιδιωτικοποίηση της ΕΑΣ και η παραχώρηση των 1.700 λεωφορείων για εκµετάλλευση στους «πρόθυµους» από τους οδηγούς, σε πολύτεκνους και βεβαίως στους διαχρονικά αγαπηµένους της δεξιάς ΚΤΕΛατζήδες. Ταυτόχρονα, µε στρατιωτική επιχείρηση καταλαµβάνονται όλα τα αµαξοστάσια.
Οι εργαζόµενοι, νιώθοντας ότι ο αγώνας θα είναι µακρύς, οργανώνουν απεργιακό ταµείο και ζητάνε συµπαράσταση. Κυρίως οι γυναίκες τους ξαµολιούνται σε λιµάνι, σταθµούς, διόδια κ.λπ. µαζεύοντας πολλά εκατοµµύρια δραχµές. ∆ηµιουργούνται επιτροπές συµπαράστασης από άλλες πόλεις, συνδικάτα εκφράζουν οικονοµικά την αλληλεγγύη τους, φούρνοι προσφέρουν δωρεάν ψωµί κ.λπ. Οι επόμενοι μήνες κυλάνε µε διαδηλώσεις (20/8, 60.000 κόσµος), προσπάθειες ανακατάληψης των αµαξοστασίων (Βοτανικός 21/8, 50 τραυματίες μπάτσοι και 50 απεργοί), συλλήψεις, δολιοφθορές (συλλαµβάνονται από τους εργαζόµενους ένας ασφαλίτης και ένας δασοπυροσβέστης) και το διάσηµο ξεβράκωµα στις 9/10, 13 «νοικοκυραίων» απεργοσπαστών που είχαν πάει ξηµερώµατα στην πίσω πόρτα του Εφετείου να πάρουν πιστοποιητικό ποινικού µητρώου για την απόκτηση λεωφορείου.
Στις 12/9/92 αντιπροσωπεία των απεργών μαζί με 2000 «αριστεριστές» θα διαδηλώσουν στα επίσημα εγκαίνια της ΔΕΘ από τον Μητσοτάκη σε μια απαγορευμένη από την αστυνομία διαδήλωση. 3 μέρες μετά η ίδια αντιπροσωπεία με δεκάδες χιλιάδες διαδηλωτών θα απλώσουν έναν αχό πάνω από την πόλη της Θεσσαλονίκης: «ΕΑΣ-ΕΑΣ να φύγει ο κερατάς» (ο Κ. Μητσοτάκης). Το σύνθηµα αυτό θα ακούγεται σε όλες τις µικρές και µεγάλες κινητοποιήσεις που θα ακολουθήσουν.
Οι «Σταµουλοκολλάδες», σύµβολο ασυµβίβαστου αγώνα, «άγριας απεργίας», συνεχίζουν την οργάνωση της αλληλεγγύης µε συναυλίες, διαδηλώσεις, πορείες απελευθέρωσης για τους φυλακισµένους συναδέλφους τους μέχρι την τελική νίκη.
(Άδοξο) τέλος
Ήδη από τον Απρίλιο του 1992, οι επαναληπτικές εκλογές για την έδρα του (καταδικασμένου από το ειδικό δικαστήριο) Δημήτρη Τσοβόλα στη Β΄ Αθήνας θα καταγράψουν μια σαρωτική μεταβολή των συσχετισμών, προδιαγράφοντας την ήττα της Ν.Δ. Τελικά ο εθνικισμός αποδείχτηκε δίκοπο μαχαίρι, προσδίδοντας μια προσχηματική νομιμοποίηση σε εσωκομματικές αντιπολιτεύσεις της Ν.Δ. που διαμεσολαβούσαν δυσαρεστημένους επιχειρηματίες ή ήθελαν απλώς να πάρουν τη θέση του χαλίφη. Έχοντας χάσει προ πολλού την κοινωνική ηγεμονία, αντιμέτωπη με διαλυτικές τάσεις (απόσχιση Σαμαρά) και αντιμέτωπη μ’ ένα καινούργιο σκάνδαλο δικών της υποκλοπών, η κυβέρνηση Μητσοτάκη ανατράπηκε τελικά στις 9/9/1993 από έναν άγνωστο βουλευτή του Κιλκίς, που ανακάλυψε ξαφνικά ότι δεν μπορούσε να υπομείνει το ενδεχόμενο μιας «προδοτικής» συμφωνίας για σύνθετη ονομασία της ΠΓΔΜ. Οι πρόωρες εκλογές στις 10/10/1993 επικύρωσαν τα αναμενόμενα: το ΠΑΣΟΚ ήρθε πρώτο με 47% και 170 έδρες, η Ν.Δ. υποχώρησε στο 39%, η ακροδεξιά Πολιτική Άνοιξη του Σαμαρά ήρθε 3η με 5% και το ΚΚΕ, που είχε συμβάλει ενεργά στους εργατικούς αγώνες ακολούθησε με μόλις 4,5%. Ο …«μυαλωμένος» ΣΥΝ της Μ. Δαμανάκη, βρέθηκε εκτός Βουλής. Η νέα κυβέρνηση του Α. Παπανδρέου θα επιβεβαιώσει την οργανική σχέση με τα σωματεία απ’ όπου άντλησε (μέχρι ξεζουμίσματος) την εξουσία, επανακρατικοποιώντας άμεσα την ΕΑΣ και παύοντας τις σχετικές ποινικές διώξεις…
Μικρό Επιμύθιο
Πολύ νερό κύλησε έκτοτε στο αυλάκι! Οι επιζώντες πρωταγωνιστές στην πλειοψηφία τους αλλάξανε στρατόπεδα, όπως ο Βασ.Κοντογιαννόπουλος που ως βουλευτής του «εκσυγχρονιστικού» ΠΑΣΟΚ χρημάτισε υφυπουργός Υγείας της κυβέρνησης Σημίτη. Την πιο χαρακτηριστική περίπτωση αποτελεί σίγουρα ο Ν. Νικολόπουλος, που κάποτε δικαιολογούσε τις βιαιοπραγίες της ομάδας Καλαμπόκα σαν τοπικό «έθιμο», αλλά ευτύχησε να στηρίξει ως βουλευτής των ΑΝΕΛ την κυβέρνηση του Αλέξη Τσίπρα – του πιο διάσημου από τους καταληψίες μαθητές του 1991…
Τα πάντα συμβαίνουν σε αυτή την ζωή εκτός ίσως από την συγκρότηση ενός κοινωνικά διακριτού αντικαπιταλιστικού πολιτικού πόλου που θα αξιοποιεί τα παράθυρα ευκαιρίας που προσφέρουν οι ολοένα και πιο δραματικές κρίσεις του συστήματος και το αυθόρμητο κίνημα των καταπιεζόμενων. Η διακυβέρνηση Μητσοτάκη πατρός και η αδυναμία της αριστεράς να μεγαλώσει το πολιτικό της κεφάλαιο (όχι με όρους αστικού κοινοβουλίου αλλά με όρους κινηματικών νικών και συγκρότησης εύρους στελεχών) είναι χαρακτηριστική.
Δεν μένουμε στην φωτογραφία της στιγμής όπου ο Μητσοτάκης υιός κάνει περίπατο απέναντι στην σημερινή (ή χθεσινή) κοινοβουλευτική αριστερά ούτε κλαψουρίζουμε για βολεμένους, ψεκασμένους ή ηλίθιους… Η ήττα της αριστεράς που εκτοξεύει μπερδεμένες αρλούμπες, φληναφήματα για ανάπτυξη για όλους, επιδιώκει win – win situation για «τον διάβολο με την παρθένα αγκαλιά», στάδια εκδημοκρατισμού, κατάκτηση του «βαθέος κράτους», προοδευτικό μετασχηματισμό της ΕΕ, ίσως και του… ΝΑΤΟ ή των BRICS, μας αγγίζει αλλά δεν είναι δική μας ευθύνη.
Ομοίως, η επίκληση της ταξικής πάλης, του διεθνισμού και του σοσιαλισμού με τρόπο αόριστο, γενικόλογο, εν τέλει μεταφυσικό (συνήθως ηρωοποιώντας το παρελθόν -«φτωχοί πλην τίμιοι- και τοποθετώντας την πάλη για τον σοσιαλισμό στο απώτερο μέλλον) δεν μας αξίζει.
Η εμμονή στην καταγγελιολογία και την περιφρούρηση-ανάπτυξη («πετραδάκι, πετραδάκι») του κάθε «πολιτικού μαγαζιού» μοιάζει με τις αλληλοσφαζόμενες χριστιανικές αιρέσεις του Μεσαίωνα, που καθεμιά κατείχε την αποκλειστική εξουσιοδότηση για την ερμηνεία και εφαρμογή του Λόγου Του όσο οι επίσκοποι διεύρυναν την σωματική τους περιφέρεια…
Το ενιαίο μέτωπο (που οι πάντες επικαλούνται) δεν γίνεται με πρόχειρες συγκολλήσεις και προγραμματικό αγνωστικισμό κάποιου τύπου «πλατιού κόμματος» (ΣΥΝ, ΛΑΕ, ΜΕΡΑ) στην βάση του ελάχιστου κοινού παρονομαστή (έχει καταντήσει γελοίο). Ούτε με ιδεολογική ένδεια και έλλειψη κριτικής στην ίδια μας την ιστορία (ΚΚΕ, σταλινογενείς). Πρέπει επιτέλους να συγκροτήσουμε μία κατά το δυνατόν ολοκληρωμένη συσσωμάτωση απέναντι στην δυστοπία του πολυσαπισμένου καπιταλισμού συναρθρωμένη από εύληπτες, καθαρές και καίριες προτάσεις για να ανατρέψουμε τους ταξικούς συσχετισμούς. Και αυτό πρέπει κάποια στιγμή να το προσπαθήσουμε θαρρετά, κατάματα και χωρίς μικρομέγαλους ηγεμονισμούς, γιατί ο χρόνος στερεύει, αλλά και γιατί μας αξίζει.
Υποβολή απάντησης