Πλημμύρες – πυρκαγιές – κλιματική αλλαγή: Το ιστορικά επείγον και η Αριστερά

Aναδημοσίευση από το Commune.org.gr

Γιατί και πώς στο διεθνές ραντεβού στις 24 Σεπτέμβρη πρέπει να είμαστε όλες και όλοι εκεί.

«Η ζωή στον πλανήτη μπορεί να ανακάμψει από μια μεγάλη κλιματική αλλαγή και να εξελιχθεί προς νέα είδη δημιουργώντας νέα οικοσυστήματα. Η ανθρωπότητα δεν το μπορεί».
(Σχέδιο έκθεσης της Ομάδας ειδικών του ΟΗΕ (IPCC ή GIEC), 6η έκθεση αποτίμησης, που αναμένεται για τον Φλεβάρη του 2022)

Μια οικολογική και κοινωνική καταστροφή: μέσα στον Αύγουστο κάηκαν τόσες εκτάσεις όσες την τελευταία δεκαετία και καταστράφηκε σημαντικό τμήμα του οικιστικού ιστού, του φυτικού και ζωικού κεφαλαίου στις περιοχές που πρόσβαλαν οι πυρκαγιές. Ένας ακόμη «δείκτης» των σημαντικών συνεπειών της κλιματικής αλλαγής, ελάχιστο μόνο διάστημα ύστερα από τις φονικές πλημμύρες που έπληξαν την κεντρική Ευρώπη του προηγμένου καπιταλισμού. Μια κυβέρνηση που εμπνέεται από τα προτάγματα της νέας δεξιάς η οποία αναδύθηκε με ορμή ύστερα από το Brexit και την άνοδο του Τραμπ: της κατάργησης όλων των εναπομεινάντων κανόνων και φραγμών που προστάτευαν το περιβάλλον (και την εργασία), της απόλυτης επιχειρηματικής ασυδοσίας (σε σχέση με περιβάλλον και εργασία), της υποτίμησης και απαξίωσης των δημόσιων υποδομών ακόμη και σε τομείς που είναι επιστημονικά πλέον τεκμηριωμένο ότι τα επόμενα χρόνια και δεκαετίες θα αντιμετωπίσουν αυξημένο «φόρτο» (περιβάλλον, υγεία). Μια κυβέρνηση που, ταυτόχρονα, συμμερίζεται απόλυτα το εγκληματικό διεθνές σχέδιο του «πράσινου» καπιταλισμού. Τέλος, μια αξιωματική αντιπολίτευση που ψέγει την κυβέρνηση για ανικανότητα και «έλλειψη σχεδίου», που αποφεύγει επιμελώς να δεσμευτεί σε οτιδήποτε ουσιαστικό και καταφεύγει στα γνωστά, βαρετά και απαξιωμένα από τη μακρόχρονη χρήση προπαγανδιστικά τρικ.   Τι και ποιοι στέκονται απέναντι; Τι θα έπρεπε να συγκροτηθεί στην απέναντι πλευρά;

Η οικολογική και κοινωνική καταστροφή

Έχουμε συνηθίσει να συνδέουμε τον ανταγωνισμό και τις στρατηγικές επιβίωσης των ειδών με το ζωικό βασίλειο. Ωστόσο, το ίδιο ακριβώς συμβαίνει στο φυτικό βασιλείου. Η πυρκαγιά είναι αναπόσπαστο τμήμα των διαδικασιών ανανέωσης της φύσης αλλά και των «στρατηγικών» επιβίωσης και ανταγωνισμού μεταξύ των φυτικών ειδών. Το πρόβλημα ωστόσο είναι ότι η ανθρωπότητα έχει εποικίσει τόσο ολοκληρωτικά και σε τέτοια «πυκνότητα» τον πλανήτη ώστε η φωτιά δεν επιτελεί απλώς την «αθώα» και φυσική της λειτουργία: καταστρέφει πλέον όλο και σημαντικότερο τμήμα των δημιουργημάτων του ανθρώπινου εποικισμού. Το πρόβλημα επίσης είναι ότι η καταστροφική της εμβέλεια αναβαθμίζεται διαρκώς σε επικινδυνότερα επίπεδα λόγω της κλιματικής αλλαγής. Σημαντικό τμήμα του ανορθολογικού και αχαλίνωτου υπερεποικισμού του πλανήτη από τον καπιταλισμό (κι όχι από τον «άνθρωπο») απειλείται πλέον σοβαρά. Αυτό μεταφράζεται όλο και περισσότερο, όλο και συχνότερα σε μαζικές καταστροφές των ανθρώπινων υποδομών, που είναι συνώνυμες με οικολογικές και κοινωνικές καταστροφές.

Μια τέτοια οικολογική και κοινωνική καταστροφή έζησαν χώρες της κεντρικής Ευρώπης (Γερμανία, Βέλγιο, Ελβετία) με τις φονικές πλημμύρες του φετινού καλοκαιριού. Μια τέτοια οικολογική και κοινωνική καταστροφή ζήσαμε στην Ελλάδα τον φετινό Αύγουστο. Δάση και καλλιεργήσιμες εκτάσεις κάηκαν σε έκταση πολύ μεγαλύτερη απ’ ό,τι «συνήθως», καθώς ο παρατεταμένος και με πρωτοφανείς υψηλές θερμοκρασίες καύσωνας μετέτρεψε δάση και δασικές εκτάσεις σε εύφλεκτη ύλη ακόμη και σε συνθήκες άπνοιας. Εκατοντάδες άνθρωποι ξεσπιτώθηκαν και, σε αντίθεση με τον πρωθυπουργικό κυνισμό ότι «τα σπίτια ξαναχτίζονται», δεν θα μπορέσουν να ξαναχτίσουν το σπίτι τους ή θα «ματώνουν» για πολλά χρόνια για να το πετύχουν. Άνθρωποι έχασαν το φυτικό και ζωικό τους κεφάλαιο. Περιαστικά δάση-πνεύμονες και αναντικατάστατα στοιχεία της κλιματικής ισορροπίας (στην Αττική και αλλού) χάθηκαν και θα κάνουν δεκαετίες να ανακάμψουν. Τόποι διακοπών-δημόσια αγαθά για τους κατοίκους όλης της Ελλάδας, μετατράπηκαν σε κρανίου τόπους.

Γνωρίζουμε ότι για την αποκατάσταση τέτοιων καταστροφών ισχύει ο κανόνας της… ατομικής ευθύνης: όποιος/α μπορεί, θα αποκαταστήσει ό,τι και όσο μπορεί. Τα υπόλοιπα θα τα αναλάβει η ίδια η φύση, με τους δικούς ρυθμούς και τις δικές «προτεραιότητες» ή κάθε είδους «επενδυτές» και καταπατητές. Ο πλούσιος κάτοικος της Ιπποκράτειας Πολιτείας θα τα καταφέρει, ο φτωχός κάτοικος της Εύβοιας ή της Αττικής πολύ λιγότερο ή καθόλου. Οι πυρκαγιές δεν κάνουν ταξικές διακρίσεις, τα αποτελέσματά τους όμως έχουν ταξικό χαρακτήρα. Όσο για τα κυβερνητικά «μέτρα στήριξης», ένα κακόγουστο αστείο.

Δημόσια αγαθά
και δημόσιες υποδομές

Η ΝΔ με αρχηγό τον Μητσοτάκη κέρδισε τις εκλογές του 2019 μεταξύ άλλων και με ασύστολη πολιτική κερδοσκοπία πάνω στην καταστροφή και κυρίως τα δεκάδες θύματα της πυρκαγιάς στο Μάτι. Έστρεψε όλη της την κριτική στην ανικανότητα της κυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ να σώσει τις ανθρώπινες ζωές. Θεωρώντας ότι πήρε στη βάση αυτή την κυβερνητική εντολή, έπραξε τα… δέοντα: οργάνωσε έναν μηχανισμό… εκκένωσης απειλούμενων περιοχών, ο οποίος προφανώς ήταν επαρκής σε αυτό του το έργο στελεχωμένος μόνο με μπάτσους. Ο Μητσοτάκης δεν ήταν καν ειλικρινής όταν εκστόμισε την κυνική νεοφιλελεύθερη ατάκα «έχω βαρεθεί να ακούω ότι η λύση σε όλα τα προβλήματα είναι οι προσλήψεις»: με τις πράξεις του αποδεικνύει ότι πιστεύει ακριβώς πως η λύση σε όλα τα προβλήματα είναι οι προσλήψεις και μάλιστα οι μαζικές – αλλά μπάτσων! Είναι το δόγμα του ακραίου νεοφιλελευθερισμού αναβαπτισμένο στα νάματα της νέας δεξιάς: περισσότερο κράτος για την καταστολή και τις πολιτικές ελέγχου των μαζών, ολοένα λιγότερο κράτος για τις κοινωνικές ανάγκες και υποδομές. Το κράτος καταστολής εξαιρείται από τον κανόνα του «λιγότερου» ακριβώς επειδή για τις κοινωνικές υποδομές και αγαθά αυτός ο κανόνας γίνεται απαραβίαστος.

Ωστόσο, δεν υπάρχουν καν ατομικά αγαθά και προς κατανάλωση εμπορεύματα χωρίς δημόσια αγαθά: ένας τόπος διακοπών υψηλού φυσικού κάλλους, που θα πωληθεί με τη μορφή ποικίλων υπηρεσιών επενδυμένων πάνω σε αυτόν δίκην παράγωγων προϊόντων, προϋποθέτει το δημόσιο αγαθό του δάσους ή της θάλασσας˙ και το «εμπόρευμα των εμπορευμάτων», η εργατική δύναμη, προϋποθέτει ένα ελάχιστο κοινωνικών υπηρεσιών και υποδομών για την αναπαραγωγή της. Σε όλους τους τομείς ο νεοφιλελεύθερος καπιταλισμός συμπίεσε αυτό το ελάχιστο ως το οριακό σημείο όπου συσσωρεύονται τρομερά προβλήματα αναπαραγωγής, όχι μόνον για τις εργαζόμενες τάξεις αλλά πλέον και για το σύστημα. Η κυβέρνηση Μητσοτάκη -και δεν είναι η μόνη- «επιχειρεί» σε αυτό το οριακό σημείο με το βλέμμα στην κατεύθυνση της πλήρους αποδόμησης και του χάους. Εξάλλου, έχει να φροντίσει και τις «ειδικές ανάγκες» του ελληνικού καπιταλισμού, που ταιριάζουν απόλυτα με την εκτεταμένη αποδόμηση των κοινωνικών υποδομών…
Δεν υπάρχουν όμως ή δεν μπορούν να διατηρηθούν δημόσια αγαθά χωρίς δημόσιες υποδομές: δημόσια έργα υποδομής, δημόσιες υπηρεσίες, δημόσιους υπαλλήλους που στελεχώνουν αυτές τις υπηρεσίες. Και όλα αυτά δεν υπάρχουν χωρίς επαρκή δημόσια χρηματοδότηση. Και είναι σκάνδαλο των σκανδάλων ότι η δαπάνη για τη δασοπυρόσβεση είναι μικρότερη από το κόστος του «μεγάλου περιπάτου» που εμπνεύστηκε αυτό το νεοφιλελεύθερο ψώνιο που λέγεται Κώστας Μπακογιάννης.

Το «επιτελικό» κράτος είναι μια άλλη πληγή: με τα χρόνια μάθαμε ότι επιτελικό σημαίνει «χειραφετημένο» από κάθε άποψη από τα προβλήματα που υποτίθεται ότι θέλει να λύσει και τους ανθρώπους που έχουν βιωματική σχέση ή συσσωρευμένες συγκεκριμένες γνώσεις πάνω σε αυτά τα προβλήματα. Ένα κράτος που συσσωρεύει γραφειοκρατική αποξένωση, άγνοια και αρτιοσκλήρωση, ακόμη και στο τεχνικό-τεχνολογικό επίπεδο, όπως απέδειξαν η τεχνογνωσία και τα τεχνικά μέσα της πυροσβεστικής δύναμης από τη Ρουμανία.

Κάποτε η δασοπυρόσβεση ανήκε στη Δασική υπηρεσία, που ήταν στελεχωμένη με δασολόγους, ανθρώπους-γνώστες των περιοχών που ήταν εντεταλμένοι να προστατεύουν, της χλωρίδας και πανίδας τους, της εδαφομορφολογίας τους. Για να υπηρετήσει προεκλογικές ανάγκες της στιγμής, ο «εκσυγχρονιστής» Κ. Σημίτης ενέταξε-υπήγαγε τη δασοπυρόσβεση στο Πυροσβεστικό Σώμα. Κάποτε, αλλά και τώρα και πάντα, υπήρχαν και θα υπάρχουν άνθρωποι που θα θέλουν να σώσουν το σπίτι τους, το χωριό τους, την περιοχή τους. Θα υπάρχουν άνθρωποι αλληλέγγυοι που θα θέλουν να αγωνιστούν για να σώσουν σπίτια, χωριά και περιοχές που δεν είναι δικά τους. Το «επιτελικό» αστικό κράτος, «λιγότερο», απαίδευτο, κυνικό, αποξενωμένο από τις πηγές και τις σχέσεις με το συγκεκριμένο, με φθίνουσες και ανεπαρκείς υποδομές, με κομματικές δεσπόζουσες των κομμάτων εξουσίας, θα είναι ξένο και εχθρικό με όλα αυτά – εξ ορισμού ανίκανο να αντιμετωπίσει τα προβλήματα κοινωνικής αναπαραγωγής σε μια εποχή που αυτά διογκώνονται.

Επειδή λοιπόν τα σημαντικά ζητήματα είναι τα δημόσια αγαθά και οι δημόσιες υποδομές, και δι’ αυτών η επαφή με το συγκεκριμένο, η εδαφικοποίηση μέσω αυτών που γνωρίζουν αλλά και με τον κόσμο της αλληλεγγύης, όλα τα «σφυριά» πρέπει να χτυπήσουν εδώ:

Επαναφορά της δασοπυρόσβεσης στη Δασική Υπηρεσία και επείγουσα στελέχωσή της – εξοπλισμό της με σύγχρονα τεχνικά μέσα.
«Αγορά» -μάλλον αγορές- «του αιώνα» για κάθε είδους δημόσιες υποδομές για την αντιμετώπιση των ακραίων καιρικών φαινομένων.
Μαζικές προσλήψεις και σύσταση όλων των απαραίτητων υπηρεσιών για την αντιμετώπιση των ποικίλων συνεπειών της κλιματικής αλλαγής.
Δημόσια ερευνητικά προγράμματα μέσω των πανεπιστημίων και των δημόσιων ερευνητικών κέντρων για τις συγκεκριμένες συνέπειες της κλιματικής αλλαγής πάνω στην πανίδα και τη χλωρίδα στον ελλαδικό χώρο.
Σχέδιο ριζικής -σταδιακής ασφαλώς- αναδόμησης του οικιστικού ιστού σε σχέση με τις δασικές εκτάσεις, σχέδιο αναδάσωσης -κι όχι απλώς δεντροφύτευσης- των καμένων περιοχών.
Αποκλεισμός της ιδιωτικής πρωτοβουλίας και των ΣΔΙΤ από όλα αυτά.

Κυβέρνηση και ΣΥΡΙΖΑ

Η κυβέρνηση αλλά και η υποτιθέμενη «εν αναμονή κυβέρνηση», ο ΣΥΡΙΖΑ, πρόλαβαν να τοποθετηθούν με τις άμεσες προτάσεις τους – και τα συμπεράσματα είναι απογοητευτικά, αν και αναμενόμενα: Η κυβέρνηση εξήγγειλε μέτρα στήριξης προς τους πληγέντες που συνιστούν κοροϊδία και έχουν οριζόντιο (χωρίς εισοδηματικά κριτήρια), άρα ταξικό χαρακτήρα: ο πλούσιος κάτοικος της Ιπποκράτειας Πολιτείας θα πάρει 20.000 για το κατεστραμμένο του σπίτι και την οικοσκευή του – ένα «επίδομα» που δεν του χρειάζεται, καθώς έχει τα μέσα να ξαναχτίσει το σπίτι του. Ο φτωχός κάτοικος της Αττικής ή της Εύβοιας θα πάρει το ίδιο ποσό, αλλά που είναι εντελώς ανεπαρκές για να ξαναχτίσει το σπίτι του. Και η ύψιστη κοροϊδία: το 20% θα είναι χαμηλότοκο δάνειο με την εγγύηση του ελληνικού Δημοσίου!

Η κυβέρνηση, ωστόσο, κατέθεσε και μια διαρθρωτικού τύπου πρόταση, πλήρως αντιπροσωπευτική της ακραίας νεοφιλελεύθερης λογικής της: ιδιώτες ή ιδιωτικοί φορείς να γίνουν ανάδοχοι καμένων εκτάσεων και να τις «αποκαταστήσουν» κατά το δοκούν (και με το αζημίωτο)! Ακόμη και τη στιγμή των αδιάσειστων αποδείξεων για την ανεπάρκεια των δημόσιων υποδομών, η πρώτη σκέψη του καλού μαθητή της Θάτσερ είναι να αναλάβουν δράση ιδιώτες επιχειρηματίες ή φορείς ιδιωτικών συμφερόντων…
Απόλυτη νεοφιλελεύθερη συνέπεια -όπως αναμενόταν- και όσον αφορά τα μέτρα στήριξης των εργαζομένων που έχασαν τη δουλειά τους επειδή οι επιχειρήσεις στις οποίες εργάζονταν καταστράφηκαν μερικώς ή ολοσχερώς από τις πυρκαγιές: το νεοφιλελεύθερο «επιτελικό κράτος» τους μετατρέπει σε επιδοματούχους είτε του ταμείου ανεργίας είτε του κατώτατου μισθού για λίγους μήνες.(1)

Για τον γενικότερο σχεδιασμό (η κυβέρνηση… απείλησε ήδη με θεσμικές αλλαγές όσον αφορά τα σχετικά ζητήματα) δεν πρέπει να υπάρχει οποιαδήποτε αυταπάτη: θα είναι απολύτως σύμφωνος με την εγκληματική στρατηγική του «πράσινου καπιταλισμού» και μάλιστα σε ακόμη πιο επιθετική εκδοχή.

Αν ο Μητσοτάκης πράττει τα απολύτως αναμενόμενα, ο Τσίπρας είναι εξίσου αποφασισμένος να μη μας… εκπλήξει. Ο αρχηγός του ΣΥΡΙΖΑ «δεν μπορεί να μην είναι ο εαυτός του». Δεν μιλούμε εδώ για κάποιου είδους προσωπική ιδιοσυγκρασία –παρόλο που κι αυτή παίζει τον ρόλο της- αλλά για την πολιτική ταυτότητα που… σφυρηλάτησε ανεπίστρεπτα με τη μνημονιακή εξαλλαγή και προδοσία του Ιουλίου 2015. Αποδεικνύεται τώρα ότι το 2015 διαρκεί πολύ! Με τις 7 προτάσεις του(2) κατά τη συνέντευξη Τύπου που έδωσε στις 9 Αυγούστου ο Αλέξης Τσίπρας απέδειξε ότι είναι αποφασισμένος:

Να δρα σαν αποσβεστήρας της δυσαρέσκειας των εργαζόμενων τάξεων και της νεολαίας κι όχι σαν επιταχυντής και καταλύτης. Να μην υιοθετεί ούτε την οργή ούτε τα αιτήματα των κινημάτων αντίστασης, να μην αναλαμβάνει δεσμεύσεις, αλλά να ξενερώνει ξανά και ξανά – και μέχρι θανάτου. Να υποκαθιστά τα πάντα με εκσυγχρονισμένες πλην ξεθυμασμένες εκδοχές στερεότυπων προπαγανδιστικών σχημάτων.
Να υπηρετήσει με πλήρη συνέπεια τη στρατηγική του «ώριμου φρούτου», αναμένοντας ησύχως και φρονίμως τη σειρά του για να αναλάβει κυβερνητικά καθήκοντα χωρίς να βιάζεται ή να «εκβιάζει» τους ρυθμούς…
Να κυβερνήσει ξανά μαζί με άλλους – αν το 2015 θεώρησε απαραίτητη την καθεστωτική «εγγύηση» του Πάνου Καμένου και του Προκόπη Παυλόπουλου και αν το κόμμα ΣΥΡΙΖΑ έμαθε πρώτη φορά γι’ αυτά όταν… ανακοινώθηκαν, πόσες πιθανότητες υπάρχουν να μην το ξανακάνει;
Να μην διακινδυνεύσει ξανά χάσματα ανάμεσα στα (προεκλογικά) λόγια και τα (κυβερνητικά) έργα, με τη μόνη μέθοδο που μπορεί να το πετύχει: να προσαρμόσει τον πολιτικό και προγραμματικό του λόγο στα όρια ενός ήπιου νεοφιλελευθερισμού – και στο ζήτημα της κλιματικής αλλαγής και των συνεπειών της, στα όρια της στρατηγικής του «πράσινου καπιταλισμού».
Κατά την παρουσίαση των «7 προτάσεων» (που είναι κενές περιεχομένου και η κριτική τους θα ήταν μια οδηνηρή άσκηση… αυτοπειθαρχίας) επαλήθευσε με τρόπο αδιαμφισβήτητο όλα τα παραπάνω. Αρκεί να πούμε ότι ακόμη και οι λέξεις «δημόσιο», «δημόσιες υπηρεσίες», «δημόσιες υποδομές» κ.λπ. απουσίαζαν παντελώς, το ίδιο και οι λέξεις «δημόσια χρηματοδότηση» (η μόνη σχετική αναφορά στις «7 προτάσεις» ήταν η χρηματοδότηση του σχεδίου αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής με τους πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης…). Δεν υπήρχε καν οποιαδήποτε αναφορά, έστω γενικόλογη, στην ανάγκη για ενίσχυση του πυροσβεστικού στόλου και της Πυροσβεστικής! Όσο για την κλιματική αλλαγή, η αναφορά ήταν να μην χρησιμοποιηθεί από την κυβέρνηση σαν άλλοθι! Αντίθετα, περίσσευσαν οι αναφορές σε «Εθνικές» επιτροπές και σχέδια, αλλά και στην «εθνική συνεννόηση»…  Απολύτως λογικό λοιπόν ότι κέρδισε επάξια τον καλό λόγο του Μητσοτάκη στο υπουργικό συμβούλιο…

Η κλιματική αλλαγή: εφιάλτης ιστορικής κλίμακας

Ωστόσο, αν αρκούμασταν σε όσα ήδη είπαμε, δεν θα είχαμε πει καν τη μισή αλήθεια˙ θα είχαμε υποκύψει στα θέλγητρα και τις ευκολίες των στενών εθνικών οριζόντων και των άμεσων πολιτικών σκοπιμοτήτων, «εθνικοποιώντας» τη συζήτηση για ένα ζήτημα κατεξοχήν διεθνές, πλανητικό και μάλιστα ιστορικών διαστάσεων!

Πρέπει λοιπόν να μιλήσουμε -και να εντάξουμε εκεί όλα τα προηγούμενα- για την κλιματική αλλαγή.

Στον δημόσιο λόγο η κλιματική αλλαγή σχεδόν ταυτίζεται με τα ακραία καιρικά φαινόμενα, δηλαδή ένα μικρό μόνο τμήμα των -άμεσων- συνεπειών της. Εν ολίγοις ταυτίζεται με τις πυρκαγιές, τις πλημμύρες και τους τυφώνες. Δεν είναι λίγα ούτε αμελητέας σημασίας, αλλά η εστίαση μόνο σε αυτά είναι εντελώς παραπλανητική, συνιστά συνειδητά ή αθέλητα υποβάθμιση της ιστορικής κλίμακας του ζητήματος, της ανεξάντλητης ποικιλίας και της καθολικότητας των συνεπειών του.

Ωστόσο, οι πυρκαγιές, οι πλημμύρες και οι τυφώνες κερδίζουν τα φώτα της δημοσιότητας για έναν σημαντικό λόγο: διότι εμπίπτουν άμεσα στην κλίμακα της κοινής εμπειρίας, προκαλούν δέος με τον «ακραίο» χαρακτήρα τους, εκθέτουν ξανά και ξανά την αδυναμία των κυβερνήσεων και των κρατικών μηχανισμών να προστατεύσουν τους πολίτες από τις συνέπειές τους, κεντρίζουν την κοινωνική οργή (που μετατρέπεται με διάφορους τρόπους σε αντικυβερνητική), καθιστούν δημοφιλείς αν όχι αυτονόητες ιδέες όπως η ενίσχυση των δημόσιων υποδομών, προσφέρουν στον αντικαπιταλισμό το τεκμήριο του ρεαλισμού. Έχουν δηλαδή καταλυτική επίδραση στις άμεσες ιδεολογικές και πολιτικές διεργασίες.

Όσον αφορά λοιπόν τη γενικότερη διάσταση της κλιματικής αλλαγής, το προσχέδιο συμπερασμάτων της Διακυβερνητικής την αποδίδει με μια κεντρική έννοια: η κατάσταση είναι στο όριο να μετατραπεί σε μη αναστρέψιμη!

Για να έχουμε μια πιο παραστατική και συγκεκριμένη ιδέα για τι μιλάμε, ιδού ένα πρόχειρο απάνθισμα των καταστροφών που τείνουν να κλιμακωθούν και να γίνουν (αν δεν έχουν γίνει ήδη) μη αναστρέψιμες:

Η συχνότητα των πυρκαγιών και των τυφώνων θα αυξηθεί, ενώ η ένταση και τα καταστροφικά τους αποτελέσματα θα πολλαπλασιαστούν.
Εκατοντάδες εκατομμύρια άνθρωποι θα εκτοπιστούν πριν φτάσουμε στο 2050.
Η ερημοποίηση και η λειψυδρία θα επεκταθούν επικίνδυνα σε μεγάλες εκτάσεις του πλανήτη.
Ο αριθμός των υποσιτισμένων παιδιών θα αυξηθεί κατά 20.000.000 πριν φτάσουμε στο 2050.
Θα υπάρξει μεγάλη εξάπλωση του δάγκειου πυρετού και της ελονοσίας, ενώ η αύξηση της μέσης θερμοκρασίας και της υγρασίας θα αυξήσουν επικίνδυνα τα γενικά επίπεδα νοσηρότητας – μην ξεχνάμε ότι έχει ήδη αποδειχθεί ότι οι συνθήκες που δημιουργεί η κλιματική αλλαγή ευθύνονται και για την εξάπλωση των ζωονόσων, μεταξύ άλλων και της covid-19.
Πάνω από τα 120 από τα πλέον ιστορικά μέρη του κόσμου θα εξαφανιστούν κάτω από τη στάθμη της θάλασσας και κάποια από τα μικρά νησιωτικά έθνη θα εξαφανιστούν.
Η υπερθέρμανση των ωκεανών στο υπόλοιπο του 21ου αιώνα θα είναι πιθανόν 2 μέχρι 4 φορές πιο μεγάλη από ό,τι στην περίοδο 1971-2018. Η αύξηση της θερμοκρασίας των ωκεανών και συναφώς η οξίνιση και η αποξυγόνωσή τους θα συνεχιστούν με ρυθμούς 2 με 4 φορές μεγαλύτερους σε σχέση με την περίοδο 1971-2018, με φοβερές συνέπειες για τη θαλάσσια ζωή που θα χρειαστούν χιλιάδες χρόνια για να αναστραφούν.

Το ερώτημα πόσο σύντομα θα συμβούν όλα αυτά είναι παραπλανητικό: συμβαίνουν ήδη σε «ήπιους» ρυθμούς, που κλιμακώνονται με τρόπο που διαψεύδει όλες τις αισιόδοξες προβλέψεις και τείνουν να αποκτήσουν μη αναστρέψιμη δυναμική. Ο Ντανιέλ Τανούρο περιγράφει με ενάργεια και με υψηλή επάρκεια «ειδικών γνώσεων» την καταστροφική δυναμική.(3)

Ο καπιταλισμός σε στρατηγικό αδιέξοδο,
η ανθρωπότητα σε κίνδυνο

Ας πάμε τώρα στο ζουμί, στη μεγάλη εικόνα. Με τι έχουμε να κάνουμε; Με την ανοιχτή «ρήξη» ανάμεσα στον καπιταλισμό και τη φύση! Μερικοί αιώνες καπιταλιστικής συσσώρευσης, μερικοί αιώνες δράσης του κεφαλαίου σαν αδηφάγου και ανεξέλεγκτης κοινωνικής δύναμης, έχουν οδηγήσει τα οικοσυστήματα στο πλαίσιο των οποίων οργανώνεται η ζωή στον πλανήτη Γη στα όρια της κατάρρευσης. Δεν είναι το ζήτημα τι θα συμβεί στη φύση καθαυτή, αλλά τι θα συμβεί στα ανθρώπινα οικοσυστήματα και κατά πόσο ο πλανήτης θα παραμείνει αξιοβίωτος για το ανθρώπινο είδος.

Η Αριστερά, τουλάχιστον αυτή που τιμά τις αφετηρίες και την ιστορική της διαδρομή, είχε συγκροτηθεί πάνω στον γενικό άξονα της χειραφέτησης των εργαζόμενων τάξεων από το κεφάλαιο σαν ανεξέλεγκτη κοινωνική δύναμη που απαξιώνει-καταστρέφει τα δικαιώματα και τους όρους ζωής τους. Δεν επρόκειτο απλώς για μια κοινωνική ατζέντα διεκδικήσεων (οικονομισμός), αλλά για ιστορικό χειραφετητικό σχέδιο. Τώρα όμως είμαστε στην ιστορική στιγμή που η βίαιη ρήξη του καπιταλισμού με τη φύση κάνει υποχρεωτικό -και ευπρόσδεκτο!- τον εμπλουτισμό του ιστορικού σχεδίου της ανθρώπινης χειραφέτησης με τους προβληματισμούς, τα ζητήματα, τα αιτήματα και την κουλτούρα που αφορούν στην κλιματική κρίση. Πρόκειται για τον διεθνισμό ως άμεση αναγκαιότητα και ως πλάνο ανασυγκρότησης των ανθρώπινων κοινωνιών σε νέες βάσεις και σε πλανητική κλίμακα. Πρόκειται για την αναδιατύπωση του «σοσιαλισμός ή βαρβαρότητα» πάνω σε ένα νέο καμβά: για να αποφευχθεί η ιστορική δυστοπία του πλανήτη Γη που καταντά αβίωτος.

Ο αστικός υλισμός (να μαστιγώσουμε τη φύση και τους εργαζόμενους για τη μεγιστοποίηση του κέρδους) είναι λοιπόν ο κοινός παρονομαστής της κοινωνικής και οικολογικής δυστοπίας.

Το «τρελό φορτηγό» που λέγεται καπιταλισμός δεν πρόκειται για κανένα λόγο να τραβήξει χειρόφρενο. Θα συνεχίσει με τα φρένα σπασμένα να τσαλαπατά τους μισθωτούς σκλάβους του και τις προϋποθέσεις αναπαραγωγής των οικοσυστημάτων με στοιχειωδώς αξιοβίωτο για το ανθρώπινο είδος τρόπο. Όμως, η φύση δεν γνωρίζει από καταστολή και μεθόδους ιδεολογικής παραπλάνησης. Έχει «δυστροπήσει» για τα καλά και «απειλεί» με καταστροφική αντεπίθεση ενάντια τα δημιουργήματα του ανθρώπινου πολιτισμού. Ο Ξέρξης δεν κατάφερε να συνετίσει τον Ελλήσποντο… μαστιγώνοντάς τον, και ο καπιταλισμός δεν μπορεί να μαστιγώσει τη φύση για να τη… συνετίσει.
Τι θα κάμει; Με τα λόγια του Τανούρο:(3)

«Είναι ευνόητο ότι οι άρχοντες του κόσμου δεν έχουν καμιά διάθεση να αφανίσουν τον καπιταλισμό… Τότε, τι θα κάνουν; Ας αφήσουμε στην άκρη τους κλιματο-αρνητές του είδους Τραμπ, αυτούς τους οπαδούς του Μάλθους που ποντάρουν σε έναν ορυκτό νεοφασισμό, σε μια βουτιά στη πλανητική βαρβαρότητα στην πλάτη των φτωχών. Ας αφήσουμε στην άκρη τους Musk και τους Bezos, αυτούς τους χυδαίους δισεκατομμυριούχους που ονειρεύονται να εγκαταλείψουν το καράβι Γη που δεν είναι πια βιώσιμο εξαιτίας της απληστίας που χαρακτηρίζει αυτά τα καπιταλιστικά τρωκτικά. Ας επικεντρωθούμε στους άλλους, τους πιο πονηρούς, εκείνους και εκείνες -τους Μακρόν, Μπάιντεν, Φον ντερ Λάιεν, Τζόνσον, Σι Ζιπινγκ…- που θα τσακωθούν μεταξύ τους σαν ληστές προκειμένου η συμφωνία της Γλασκώβης να τους ευνοήσει απέναντι στους ανταγωνιστές τους, αλλά που θα μονιάσουν μπροστά στα ΜΜΕ για να προσπαθήσουν να μας πείσουν ότι ‘‘όλα είναι υπό έλεγχο’’.

Τι προτείνουν αυτοί οι κύριοι και κυρίες για να αποφύγουν την παραπάνω εναλλακτική λύση; Καταρχήν, βεβαίως, την ενοχοποίηση των καταναλωτών, που διατάσσονται «να αλλάξουν τις συμπεριφορές τους»… επί ποινή κυρώσεων. Κατόπιν, ένα σύνολο κόλπων και τεχνασμάτων, μερικά από τα οποία είναι ξεκάθαρα χονδροειδή (όπως π.χ. να μη λαμβάνονται υπόψη οι εκπομπές των αεροπορικών και θαλάσσιων μεταφορών), και άλλα πιο εκλεπτυσμένα -αλλά όχι πιο αποτελεσματικά (για παράδειγμα, ο ισχυρισμός ότι η φύτευση δέντρων-στον παγκόσμιο Νότο- θα επέτρεπε να απορροφηθεί αρκετό διοξείδιο του άνθρακα για να αντισταθμιστούν μόνιμα οι εκπομπές ορυκτού CO2 στις χώρες του Βορρά). Όμως, πέρα από αυτά τα κολπάκια και τα τεχνάσματα, όλοι αυτοί οι πολιτικοί διαχειριστές του κεφαλαίου πιστεύουν απόλυτα (ή καμώνονται πως πιστεύουν) εφεξής σε μια θαυματουργή λύση: την αύξηση του μεριδίου των «τεχνολογιών χαμηλού άνθρακα» (κωδική ονομασία της πυρηνικής ενέργειας, ειδικά των ‘‘μικροσταθμών’’) και, κυρίως, την ανάπτυξη των επιλεγόμενων ‘‘τεχνολογιών αρνητικών εκπομπών’’ (TEN – ή CDR, για Carbon Dioxyde Removal), που θεωρούνται ότι ψύχουν το κλίμα αφαιρώντας από την ατμόσφαιρα τεράστιες ποσότητες CO2 που προορίζονται να αποθηκευθούν κάτω από τη γη. Πρόκειται για την επιλεγόμενη υπόθεση του ‘‘προσωρινού ξεπεράσματος του ορίου επικινδυνότητας’’ του 1,5°C.

Σχετικά με την πυρηνική ενέργεια, δεν έχει νόημα να επεκταθούμε μετά από αυτό που έγινε στη Φουκουσίμα. Όσο για τις ‘‘τεχνολογίες αρνητικών εκπομπών’’, οι περισσότερες δεν υπάρχουν παρά στο στάδιο του πρωτοτύπου ή της επίδειξης, και οι κοινωνικές και οικολογικές τους συνέπειες υπόσχονται να είναι επικίνδυνες (θα επανέλθουμε πιο πέρα). Όπως και να ’χει: θέλουν να μας κάνουν να πιστέψουμε πως θα σώσουν το παραγωγικίστικο/καταναλωτικίστικο σύστημα και ότι η ελεύθερη αγορά θα αναλάβει να τις αναπτύξει. Στην πραγματικότητα, αυτό το σενάριο επιστημονικής φαντασίας δεν στοχεύει πριν απ’ όλα να σώσει τον πλανήτη: στοχεύει πριν απ’ όλα να σώσει την ιερή αγελάδα της καπιταλιστικής ανάπτυξης και να προστατεύσει τα κέρδη των μεγαλύτερων υπευθύνων αυτής της καταστροφής: τις πολυεθνικές του πετρελαίου, του άνθρακα, του φυσικού αερίου και της αγροβιομηχανίας».

Ο καπιταλισμός για να κρατήσει υποταγμένη τη φύση στο απόλυτο πρόταγμα της κερδοφορίας, θα κάμει αυτό που γνωρίζει καλά: θα προετοιμάσει μια νέα δυστοπία…

Οικολογικό κίνημα, πολιτικός αγώνας
και σοσιαλιστική στρατηγική

Ωστόσο, ο καπιταλισμός δεν είναι απλώς ένα αδηφάγο θηρίο, αλλά και ένα τραυματισμένο από τις πολλαπλές του κρίσεις θηρίο. Το νεοφιλελεύθερο πρότυπο συσσώρευσης «δεν αισθάνεται καλά τελευταία» και η κρίση του γεννά διαρκώς νέες κρίσεις. Στην πραγματικότητα, η Αριστερά δεν καλείται μόνο να «εμπλουτίσει» το δίλημμα «σοσιαλισμός ή βαρβαρότητα» με τον νέο ιστορικό «άξονα» των ζητημάτων που αφορούν την κλιματική αλλαγή, αλλά να αναμετρηθεί με την «απροσδιόριστη απεραντοσύνη των σκοπών» (Μαρξ) του σχεδίου της ανθρώπινης χειραφέτησης: ανασυγκρότηση της ζωής στον πλανήτη με βάση τις ανάγκες αυτών που παράγουν όλες τις προϋποθέσεις της ζωής (των εργαζόμενων τάξεων), ανασυγκρότηση της ζωής στον πλανήτη με βάση τις επείγουσες προτεραιότητες της διάσωσης των οικοσυστημάτων. Κοντά σε αυτά όμως, στη μήτρα της καπιταλιστικής κρίσης γονιμοποιούνται σειρά κρίσεων, που κάνουν αναντικατάστατα στοιχεία του λόγου, της πολιτικής, της στρατηγικής φυσιογνωμίας της Αριστεράς τα ζητήματα της εναντίωσης στον εθνικισμό (πόσο οξεία είναι η αντίθεση μεταξύ της επείγουσας ανάγκης πλανητικών λύσεων για την κλιματική αλλαγή και του στενού ορίζοντα των «εθνικών προτεραιοτήτων»!), της υπεράσπισης των δικαιωμάτων των γυναικών και των λοατκια ατόμων (που καθόλου τυχαία έγινε η σημαία της νέας και της άκρας δεξιάς), της πάλης ενάντια στον ρατσισμό (πόσο οξεία είναι η αντίφαση ανάμεσα στα σφραγισμένα σύνορα και τη σύμβαση της Γενεύης για τα δικαιώματα των προσφύγων), της πάλης ενάντια στον παλιό (θρησκόληπτο ή μη) και νέο ανορθολογισμό.

Αυτοί είναι οι δεσπόζοντες, βασικοί άξονες ανασυγκρότησης της νέας αντικαπιταλιστικής-επαναστατικής αριστεράς στην εποχή των υπαρξιακών διακυβεύσεων. Που είναι απαραίτητο να συντεθούν πάνω σε δύο βασικούς καμβάδες: τον διεθνισμό και το ταξικό στοιχείο. Διεθνισμός, γιατί ένα τέτοιο πρόγραμμα δεν έχει μόνο αυτονόητα διεθνείς ορίζοντες, αλλά και διεθνείς προϋποθέσεις για την επιτυχία του. Το «ταξικό στοιχείο», από την άλλη, δεν πρέπει να ταυτιστεί στενά και κοντόθωρα με τον προαιώνιο οικονομισμό ρευμάτων της Αριστεράς, αλλά με τον πυρήνα του ιστορικού πλάνου της ανθρώπινης χειραφέτησης: για να στείλουμε το «τρελό φορτηγό» του κεφαλαίου στην ιστορική ανακύκλωση ώστε να σώσουμε τον πλανήτη και τις ζωές μας, πρέπει να εξαλείψουμε τις ταξικές διακρίσεις, την ταξική καταπίεση, τις τάξεις, και όσα είναι συνδεμένα μαζί τους, το κράτος ως όργανο των συμφερόντων και της εξουσίας της κυρίαρχης τάξης.

Ναι, είναι η ώρα για άμεση δράση. Ωστόσο, όταν οι διακυβεύσεις έχουν τόσο ιστορικό και υπαρξιακό χαρακτήρα, η άμεση δράση θα βαδίζει στα τυφλά και θα καρκινοβατεί αν δεν εμπνέεται από ένα τέτοιο, συνολικό σχέδιο χειραφέτησης. Δεν πρόκειται για «ιδεολογία» ή ευγενείς απώτερους σκοπούς κάποιων που δεν αφορούν κανέναν άλλον, αλλά για επείγουσα ανάγκη αν θέλουμε να αποτρέψουμε την κοινωνική βαρβαρότητα και την οικολογική δυστοπία.

Αυτό το ιστορικό πρόγραμμα εύκολα μεταφράζεται σε ένα πιο συγκεκριμένο πρόγραμμα άμεσων διεκδικήσεων για:

προστασία και διεύρυνση των δημόσιων αγαθών (του νερού, των δασών, του αιγιαλού, των θαλασσών, των δημόσιων χώρων), ενάντια στην εμπορευματοποίηση και την «κοινωνία ιδιωτών» που πρεσβεύει ο νεοφιλελεύθερος καπιταλισμός
δημόσιες υποδομές για περιβάλλον, υγεία, εκπαίδευση, ενέργεια, μεταφορές, και απο-εμπορευματοποίηση των υπηρεσιών τους
αλλαγή της σύνθεσης των κρατικών δαπανών με βάση αυτές τις προτεραιότητες, αλλά και την άμεση προτεραιότητα ουσιαστικής στήριξης όσων πλήττονται ήδη ή θα πληγούν στο μέλλον από τις διογκούμενες συνέπειες της κλιματικής αλλαγής
αναδόμηση του οικιστικού ιστού και συνολικό επαναπροσδιορισμό της σχέσης με τη φύση.  Και λίγο πιο συγκεκριμένα, αν και βέβαια εντελώς ενδεικτικά:
κατεπείγουσα αλλαγή του ενεργειακού προτύπου, με εγκατάλειψη των τεχνολογιών άνθρακα (που σημαίνει και εγκατάλειψη των εξορύξεων, επί παραδείγματι στο Αιγαίο και την ανατολική Μεσόγειο) και διεθνή, συν τονισμένη στροφή στις εναλλακτικές μορφές ενέργειας με δημόσιο συντονισμό και χρηματοδότηση
στροφή σε αποκεντρωμένα μοντέλα ενεργειακής επάρκειας σε τοπική και περιφερειακή κλίμακα
αλλαγή του καταναλωτικού προτύπου, με κατάργηση της σπατάλης από την υπερκατανάλωση των πλουσίων, κατάργηση επιβλαβών για το περιβάλλον προϊόντων και υπηρεσιών, θέσπιση σοβαρών αντικινήτρων ή και κατάργηση προϊόντων και υπηρεσιών με αρνητικό οικολογικό αποτύπωμα που δεν καλύπτουν θεμελιώδεις και ουσιαστικές ανάγκες αλλά ικανοποιούν τη βουλιμία του κεφαλαίου για διεύρυνση της «καταναλωτικής βάσης»
αλλαγή με ριζική επανιεράρχηση του μοντέλου μεταφορών, με θέσπιση κινήτρων και αντικινήτρων για στροφή στα δημόσια μαζικά μέσα μεταφοράς (π.χ. τρένο) έναντι των ιδιωτικών (Ι.Χ. αυτοκίνητο), με δραστική μείωση των αεροπορικών μεταφορών, με δραστική μείωση (παράλληλα με τη στροφή στο ενεργειακό μοντέλο) των θαλάσσιων μεταφορών προϊόντων της βιομηχανίας ορυκτών καυσίμων
στροφή από το υπερσυγκεντρωτικό, αντιοικολογικό, ιογόνο και απαράδεκτο μοντέλο της αγροκτηνοτροφικής βιομηχανίας των πολυεθνικών σε ένα διατροφικό μοντέλο χωρίς μεταλλαγμένα, με κατάργηση των βιομηχανιών μαζικής εκτροφής ζώων για παραγωγή κρέατος και προϊόντων του κρέατος σε συνθήκες αιχμαλωσίας και βασανισμού των ζώων παράλληλα με δραστική μείωση της κατανάλωσης κρέατος, χωρίς χημικά λιπάσματα και φυτοφάρμακα.

Είναι περισσότερο από βέβαιο ότι η κοινωνία των ανταγωνιζόμενων ιδιωτών καπιταλιστών και των ανταγωνιζόμενων κρατών, που έχει αναγάγει το κέρδος και την εξουσία των ανταγωνιζόμενων δυνάμεων που το κανοναρχούν και το διασφαλίζουν σε απόλυτο και απαραβίαστο πρόταγμα και θυσιάζει τα πάντα στον βωμό του, δηλαδή ο καπιταλισμός, ούτε θέλει ούτε μπορεί να υλοποιήσει ένα τέτοιο σχέδιο, και μάλιστα με τους κατεπείγοντες ρυθμούς που είναι αναγκαίοι και με τον διεθνή συντονισμό που είναι απαραίτητος για την αποτελεσματική και έγκαιρη υλοποίησή του. Αντίθετα, οι κυβερνήσεις και οι καπιταλιστικοί θεσμοί έχουν κάνει ξεκάθαρο ότι α) είναι ανίκανοι να κερδίσουν τη μάχη με τον χρόνο ώστε να προλάβουν το σημείο μη επιστροφής, β) είναι ανίκανοι να ξεπεράσουν το πλαίσιο των επιχειρηματικών και κρατικών ανταγωνισμών ώστε να εξασφαλίσουν τον απαιτούμενο διεθνή συντονισμό, γ) έχουν σαφώς επιλέξει τη στρατηγική του «πράσινου καπιταλισμού» (αποθέτοντας τις τύχες της ανθρωπότητας στην «πράσινη» επιχειρηματικότητα και την αγορά, στο πλαίσιο της οποίας ανθεί έως και η αγορά… ρύπων) και του «εμπλουτισμού» του ενεργειακού μοντέλου με περισσότερα πυρηνικά και με τις επικίνδυνες και μάλιστα ανώριμες τεχνολογίες της δέσμευσης διοξειδίου του άνθρακα και αποθήκευσής του στο υπέδαφος.

Είμαστε λοιπόν αναγκασμένοι να διεξάγουμε σκληρό αγώνα για τη σωτηρία του πλανήτη Γη και της ανθρωπότητας, για να αποτρέψουμε ένα δυστοπικό μέλλον οικο-βαρβαρότητας που είτε σχεδιάζει συνειδητά είτε διακινδυνεύει η κοινωνική μειοψηφία των κυρίαρχων τάξεων. Πλέον, όχι μόνο το όραμα μιας κοινωνίας της ανθρώπινης χειραφέτησης, αλλά η υπαρξιακή ανάγκη να αποτρέψουμε το οριστικό ξεπέρασμα του σημείου «μη επιστροφής» της κλιματικής κρίσης και έτσι να αποφύγουμε ένα δυστοπικό μέλλον, επιβάλλουν τον αντικαπιταλιστικό-οικοσοσιαλιστικό προσανατολισμό του κινήματος αλλά και της Αριστεράς. Που εμπλουτίζει κι8α ανανεώνει το ιστορικό πλάνο της ανθρώπινης χειραφέτησης και της οικοδόμησης μιας κοινωνίας σε εντελώς διαφορετικά, ανταγωνιστικά με τον καπιταλισμό, πρότυπα και αξίες.

Ο καπιταλισμός δεν θέλει, δεν μπορεί, δεν πρόκειται να ανεχθεί τέτοιες λύσεις. Το σχέδιο της ανθρώπινης χειραφέτησης θα διεκδικηθεί με τα παλιά, γνωστά, καλά μέσα: με τη μαζική κινητοποίηση, τον αγώνα των ιδεών, τη διαδήλωση, τον διεθνή συντονισμό και τη διεθνή δράση.  Γι’ αυτούς τους λόγους και με αυτόν τον τρόπο, στις 24 Σεπτεμβρίου, στο μεγάλο διεθνές κινηματικό ραντεβού για την κλιματική αλλαγή, θα είμαστε «εκεί»!

Σημειώσεις-παραπομπές

1. Βλέπε, Δώρα Σταθοπούλου «Κρατική πολιτική φιλανθρωπίας πάνω στις ζωές των πυρόπληκτων», στο Commune
(https://commune.org.gr/kratiki-politiki-filanthropias-pano-stis-zoes-ton-pyroplikton/)
2. www.avgi.gr/politiki/393556_oi-7-protaseis-toy-syriza-gia-ethniko-shedio-anasygkrotisis
3. Βλέπε, Ντανιέλ Τανούρο «Στο χείλος του γκρεμού. Τι δεν βλέπει η διακυβερνητική ομάδα εμπειρογνωμόνων», στο Commune https://commune.org.gr/sto-cheilos-tou-gkremou-ti-den-vlepei-i-diakyvernitiki-omada-ebeirognomonon/
4. https://commune.org.gr/sto-cheilos-tou-gkremou-ti-den-vlepei-i-diakyvernitiki-omada-ebeirognomonon/

Ένα κύμα οργής σε μια χώρα που καίγεται

Κώστας Κούσιαντας

«Το τσουνάμι που σάρωσε τις ακτές [της Σρι Λάνκα] σαν ένας γιγάντιος οδοστρωτήρας, πρόσφερε στους κατασκευαστές μια ευκαιρία, και αυτοί έσπευσαν να την εκμεταλλευτούν.»

Σέιθ Μάιντανς, International Herald Tribune, 10 Μαρτίου 2005¹.

Η χώρα καίγεται: Αττική, Εύβοια, Πελοπόννησος, Φθιώτιδα…, μερικές μόνο από τις περιοχές ολόκληρης της χώρας, στις οποίες επί μέρες καίγονταν ανεξέλεγκτα δάση, ζώα, σπίτια κι ολόκληρα χωριά, καλλιεργήσιμες εκτάσεις και επιχειρήσεις. Στις αναρίθμητες εστίες σε όλα αυτά τα μέτωπα, η φωτιά κατέκαψε τα πάντα επί ώρες και επί μέρες, χωρίς να εμφανιστεί ούτε ένα πυροσβεστικό όχημα και, φυσικά, κανένα μέσο εναέριας πυρόσβεσης. Δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι έχουν εκτοπιστεί από τις κατοικίες τους και πολλοί από αυτούς δεν θα μπορέσουν να ξαναγυρίσουν τους επόμενους μήνες ή και χρόνια. Εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι υφίστανται ήδη τις συνέπειες (οικονομικές, κοινωνικές και ψυχολογικές) αυτών των πυρκαγιών που ακόμα εξελίσσονται και θα βιώσουν με ακόμα πιο δραματικό τρόπο, ακόμα μεγαλύτερες συνέπειες μετά την κατάσβεση αυτών των πυρκαγιών. Οι ευρύτερες οικονομικές και περιβαλλοντικές συνέπειες από αυτή την καταστροφή θα πλήξουν εκατομμύρια ανθρώπους τους επόμενους μήνες και τα επόμενα χρόνια. Δίπλα σε όλα αυτά, προστίθεται και η καταθλιπτική βεβαιότητα, ότι σύντομα θα ξαναδούμε τις ίδιες εικόνες φρίκης στις τηλεοράσεις μας ή έξω από τα σπίτια μας και γύρω απ’ τα χωριά μας, σε άλλες περιοχές της χώρας ή και στις ίδιες, τις επόμενες πιθανόν μέρες, μήνες και χρόνια…

Ο Μητοστάκης, στο ρόλο του πρωθυπουργού της χώρας, μίλησε δυο φορές δημόσια, πανηγυρίζοντας για τις επιτυχίες του κυβερνητικού σχεδίου για την αντιμετώπιση των πυρκαγιών και την πλήρη επάρκεια του κρατικού μηχανισμού. Είπε ότι ο κύριος στόχος ήταν να μην υπάρξουν ανθρώπινες απώλειες κι ο στόχος αυτός επιτεύχθηκε. Είπε ότι η διάσωση των δασών και των σπιτιών είναι δευτερεύοντες στόχοι οι οποίοι θυσιάζονται για την επίτευξη του βασικού στόχου. Είπε ότι τα σπίτια ξαναχτίζονται και τα δέντρα ξαναφυτρώνουν. Είπε ακόμα, ότι γι’ αυτή την απροσδόκητη καταστροφή δεν φταίει η κυβέρνησή του, αλλά οι απροσδόκητα υψηλές θερμοκρασίες που οφείλονται στην κλιματική αλλαγή, ένα παγκόσμιο πρόβλημα, το οποίο η κυβέρνησή του έχει ήδη ξεκινήσει να αντιμετωπίζει μαζί με τις υπόλοιπες κυβερνήσεις της ΕΕ. Και βέβαια υποσχέθηκε άμεσα καταβολή αποζημιώσεων και επιδομάτων, αποκατάσταση των ζημιών και αναδάσωση.

Στις δηλώσεις αυτές ο κυνισμός συναγωνίζεται το ψέμα και η απανθρωπιά την υποκρισία και τη χυδαιότητα. Κατανοούμε γιατί ο πρωθυπουργός έχει γίνει μάλλον το πιο απεχθές πρόσωπο σε όλη τη χώρα.

Ψέμα πρώτο: «Η επάρκεια του κρατικού μηχανισμού».

Αποτελεί ψέμα ότι η πυροσβεστική υπηρεσία είναι επαρκώς εφοδιασμένη με προσωπικό και με μηχανήματα και αποτελεί χυδαιότητα να λέγεται αυτό καθώς καίγεται ολόκληρη η χώρα, μαζί με τα περίχωρα της πρωτεύουσας ενώ δεν εμφανίζεται ούτε ένα αεροπλάνο πυρόσβεσης· κι όταν επί μέρες επιχειρούν στο πεδίο μερικές δεκάδες εξαντλημένοι πυροσβέστες (των οποίων ο μισθός –ας ειπωθεί κι αυτό– ανέρχεται σε ψίχουλα). Κάθε προσπάθεια αυτοεπιβεβαίωσης της κυβέρνησης και των στελεχών της, που καλύπτονται πίσω από την παρουσίαση παραφουσκωμένων και, συνήθως, φανταστικών αριθμών, προσκρούει στην τραγική πραγματικότητα που βιώνουμε: για την αντιμετώπιση αυτών των πυρκαγιών και των άλλων που θα ξεσπάσουν τους επόμενους μέρες, μήνες και χρόνια, απαιτούνται υπερδιπλάσιοι αριθμοί: σε μόνιμο, καταρτισμένο και καλά αμειβόμενο προσωπικό και σε επίγεια και εναέρια μέσα πυρόσβεσης. Κι αυτή η αλήθεια, δυστυχώς, δεν αποκαλύφθηκε αυτές τις μέρες. Είναι κοινός τόπος σε κάθε σοβαρό, ή έστω απλώς αξιοπρεπή προβληματισμό για το πώς αντιμετωπίζεται το πρόβλημα των πυρκαγιών στη χώρα, εδώ και πολλά χρόνια, ήδη πριν την καταστροφή της Πάρνηθας (2007), της Ηλείας (2007) και στο Μάτι (2018). Όπως επίσης είναι πασιφανής αλήθεια, ότι η κυβέρνηση της ΝΔ (όπως εξάλλου και όλες οι προηγούμενες κυβερνήσεις), δεν είχαν καμιά διάθεση να χρηματοδοτήσουν τη διάσωση των δασών, την αντιμετώπιση των πυρκαγιών, την ενίσχυση του δημόσιου τομέα πυρόσβεσης. Ότι οι προτεραιότητες της κυβέρνησης της ΝΔ είναι η υποβάθμιση, απορρύθμιση και καταστροφή ολόκληρου του δημόσιου τομέα και των δημόσιων υπηρεσιών και η ενίσχυση του κατασταλτικού, αυταρχικού και μιλιταριστικού κράτους. Η δημιουργία ενός κράτους που καταστέλλει, τρομοκρατεί και καταπιέζει τον λαό του, για να τον αναγκάσει να αποδεχτεί εξαντλητικούς ρυθμούς οικονομικής εκμετάλλευσης, να μην αντιδράσει στην εκχώρηση της δημόσιας περιουσίας και των δημόσιων υπηρεσιών στους ληστές της αγοράς τους οποίους η κυβέρνηση εκπροσωπεί. Αλλά και να προετοιμάσει το λαό να γίνει κρέας για τα κανόνια του ελληνικού ιμπεριαλισμού. Όπως πολύ σωστά έχει επισημανθεί τις τελευταίες μέρες από πολλούς, ένα ραφάλ κοστίζει όσο δυο τρία πυροσβεστικά αεροπλάνα και η κυβέρνηση έχει δαπανήσει δισεκατομμύρια για την αγορά ραφάλ αλλά τίποτα για την αγορά αεροπλάνων πυρόσβεσης. Ακόμα χειρότερα όμως κι απ’ αυτή τη σύγκριση, δεν πρέπει να παραβλέπουμε, ότι ένα ραφάλ αποτελεί από μόνο του μια απειλή για το λαό πολύ χειρότερη κι από την απειλή των πυρκαγιών.

Διαβάζοντας και παρακολουθώντας τα ρεπορτάζ αυτών των ημερών από τα πεδία της καταστροφής, μένει κανείς –εκτός των άλλων– και με μια αίσθηση αηδίας και οργής, βλέποντας να κυκλοφορούν στις περιοχές που καταστρέφονται ή κινδυνεύουν να καταστραφούν, εκατοντάδες αστυνομικοί, αλλά κανένας πυροσβέστης. Δεκάδες περιπολικά και κανένα πυροσβεστικό όχημα. Οι μόνες προσλήψεις μόνιμου προσωπικού που γίνονται επί χρόνια είναι στην αστυνομία. Όχι στην πυροσβεστική, όχι στα νοσοκομεία. Αυτή είναι μια από τις απαντήσεις γιατί καίγονται τα δάση, οι άνθρωποι και τα χωριά, γιατί πεθαίνουν οι άνθρωποι από την πανδημία του κορονοϊού και από άλλες, εύκολα αντιμετωπίσιμες ασθένειες. Όπως αντίστοιχα και οι προσλήψεις των αστυνομικών για τα πανεπιστήμια, αντί για προσλήψεις καθηγητών και δασκάλων, είναι η απάντηση στο ερώτημα γιατί φέτος χιλιάδες παιδιά αποκλείστηκαν από την τριτοβάθμια εκπαίδευση.

Ψέμα δεύτερο: «Το κυβερνητικό σχέδιο αντιμετώπισης των πυρκαγιών λειτούργησε στην εντέλεια».

Το ψέμα αυτό καλύπτεται πίσω από τους αδιανόητους πανηγυρισμούς, ότι δεν υπήρξαν ανθρώπινα θύματα. Στην πραγματικότητα, αυτό που παραβλέπεται σε αυτόν τον βλακώδη και κυνικό ισχυρισμό, είναι αυτό που θα έπρεπε να είναι το αυτονόητο: ένα σχέδιο αντιμετώπισης δασικών πυρκαγιών αποσκοπεί πρωτίστως στην κατάσβεσή τους, έτσι ώστε να μην καταστραφεί το δάσος και φτάσει στη συνέχεια η πυρκαγιά να απειλήσει κατοικημένες περιοχές και ανθρώπους. Όταν υπάρχει ένα πραγματικό σχέδιο αντιμετώπισης δασικών πυρκαγιών, όταν υπάρχει επάρκεια ανθρώπινου δυναμικού και μηχανικών μέσων, όταν υπάρχει συντονισμός αυτών των δυο, μπορεί να επιτυγχάνεται η κατάσβεση της πυρκαγιάς ως πρώτος και βασικός στόχος. Συνέπεια της επίτευξης του πρώτου και βασικού αυτού στόχου είναι ότι δεν θα κινδυνέψουν ανθρώπινες ζωές. Μόνο όταν ο στόχος αυτός έχει εκ των προτέρων υπονομευτεί, απαξιωθεί και στην πραγματικότητα τεθεί εκτός επιχειρησιακού σχεδιασμού, μπορεί να φτάσουμε στην τραγική κατάσταση να σκεφτόμαστε… «ας σωθούν τουλάχιστον οι άνθρωποι».

Θα ήταν όμως ασυγχώρητο λάθος να κατηγορήσουμε την κυβέρνηση (όπως κάνει η αντιπολίτευση), ότι, γενικά, δεν έχει σχέδιο. Έχει σχέδιο η κυβέρνηση, το υλοποιεί και, μέχρι τώρα, το υλοποιεί με επιτυχία. Το πρόβλημα δεν είναι ότι δεν υπάρχει σχέδιο, το πρόβλημα είναι το ίδιο το σχέδιο που υπάρχει. Και επί πλέον, αυτό το σχέδιο αποτελεί μία από τις βασικές αιτίες της σημερινής τραγωδίας.

Ποιο είναι αυτό το σχέδιο;

Κατ’ αρχάς, θα πρέπει να πούμε ότι το πολιτικό πνεύμα που κυριαρχεί σ’ αυτό το σχέδιο, το χαρακτηρίζουν η χαμέρπεια και ο χυδαίος μικροπολιτικαντισμός: η πολιτική λογική του είναι να μπορέσει η κυβέρνηση της ΝΔ να συνεχίσει να έχει την ηγεσία της αξιωματικής αντιπολίτευσης υπό τη διαρκή απειλή ενός δικαστηρίου για τους νεκρούς από την πυρκαγιά στο Μάτι. Όχι μόνο να αξιοποιεί προπαγανδιστικά τους νεκρούς στο Μάτι, αλλά να εκφοβίζει μ’ αυτούς τον ΣΥΡΙΖΑ (ο οποίος άλλωστε, πολύ εύκολα, εκφοβίζεται από μόνος του), απέναντι στο απίθανο ενδεχόμενο, να τολμήσουν ο Τσίπρας και το κόμμα του, να αναλάβουν σε κάποια περίπτωση (για οποιοδήποτε θέμα), μια δράση ουσιαστικής αντιπολίτευσης.

Όμως το επιχειρησιακό σχέδιο της κυβέρνησης δεν εξαντλείται σε μικροπολιτικούς στόχους. Έχει εκπονηθεί από τα αρμόδια επιτελεία της κυβέρνησης και του κράτους με αρκετή μάλλον επιμέλεια, έχει πάρει υπ’ όψη του αρκετές παραμέτρους και, μέχρι στιγμής, φαίνεται να αποδίδει σε γενικές γραμμές. Αντίθετα από μια εύκολη κριτική (με την οποία μάλλον θα συμφωνούσε από ορισμένες απόψεις και ο Μητσοτάκης), ότι δηλαδή οι σχεδιασμοί της κυβέρνησης για την αντιμετώπιση των πυρκαγιών δεν έχουν πάρει στα σοβαρά την παράμετρο της κλιματικής αλλαγής, των πολύ υψηλών και μεγάλης διάρκειας θερμοκρασιών, των ακραίων καιρικών φαινομένων κτλ, στην πραγματικότητα το επιχειρησιακό σχέδιο με το οποίο αντιμετωπίζει σήμερα η κυβέρνηση τις πυρκαγιές που καταστρέφουν τη χώρα, έχει λάβει πολύ σοβαρά υπ’ όψη του όλες αυτές τις παραμέτρους. Είναι ένα σχέδιο για τέτοιες ακριβώς καταστάσεις εκτεταμένων καταστροφών που οφείλονται στην κλιματική αλλαγή, κεντρικός άξονας του οποίου είναι η (μη διατυπωμένη βέβαια) θέση, ότι πρέπει να αφήνεται η καταστροφή να ολοκληρώνει ανεμπόδιστα το έργο της, φροντίζοντας η κυβέρνηση να μην υπάρξουν ανθρώπινες απώλειες (τουλάχιστον μαζικές απώλειες), καθώς αυτό θα ήταν πιο δύσκολα διαχειρίσιμο πολιτικά, κοινωνικά και επικοινωνιακά. Το κράτος δεν θα πρέπει να παρέμβει για να σταματήσει την καταστροφή, γιατί κάτι τέτοιο κοστίζει πολύ περισσότερο από τις συμβολικές αποζημιώσεις των πληγέντων και από την οποιαδήποτε αποκατάσταση των ζημιών, η οποία αποκατάσταση εξάλλου, θα ενταχθεί στους επόμενους και εκπονημένους από πριν σχεδιασμούς οικονομικής εκμετάλλευσης των συνεπειών της καταστροφής. Γι’ αυτό και όλες αυτές τις μέρες βλέπουμε να πραγματοποιούνται σχεδιασμένες από πολύ καιρό πριν και με επιμέλεια, μαζικές και συντονισμένες εκκενώσεις χωριών, περιοχών και οικισμών, αλλά την ίδια στιγμή, πυροσβέστες τριγυρνούν στις φλεγόμενες περιοχές χωρίς να διαθέτουν ούτε ένα χάρτη για να ξέρουν πώς θα κινηθούν, ενώ για να έχουν ένα μπουκαλάκι νερό, να πρέπει να κινητοποιηθούν δίκτυα εθελοντών των τοπικών κοινωνιών.

Πολύ απλά, το σχέδιο της ΝΔ για την αντιμετώπιση των συνεπειών της κλιματικής αλλαγής, αποβλέπει αποκλειστικά και μόνο στη διαχείριση των αποτελεσμάτων τους και όχι στην ανάσχεσή τους. Η ανάσχεση κοστίζει. Η διαχείριση των συνεπειών μιας καταστροφής που οφείλεται στην κλιματική αλλαγή, μπορεί να αποβεί κερδοφόρα. Η καταστροφή στη Νέα Ορλεάνη δεν αποτελεί απλώς μια άλλη περίπτωση καταστροφής και κρατικής αδιαφορίας, αποτελεί κυρίως ένα επιτυχημένο μοντέλο του νεοφιλελευθερισμού². Στο ζήτημα της καταστροφής σαν ευκαιρία κερδοφορίας θα επανέλθουμε.

Μια άλλη πτυχή του κυβερνητικού σχεδιασμού για την αντιμετώπιση τέτοιων καταστροφών, είναι οι υποχρεωτικές και «τυφλές» εκκενώσεις των περιοχών που πλήττονται ή απειλούνται. Το σχέδιο αυτό λειτούργησε αρκετά καλά στην Αττική: η αστυνομία εκκένωσε απειλούμενες περιοχές, σε αρκετές περιπτώσεις με τη βία. Υπάρχουν αναφορές ακόμα και για ξυλοδαρμούς. Άνθρωποι οι οποίοι ήθελαν να μείνουν για να προστατέψουν τα σπίτια τους, υποχρεώθηκαν να τα εγκαταλείψουν, χωρίς να προλάβουν να πάρουν τίποτα μαζί τους. Και καθώς σε αυτές τις περιοχές δεν πήγε καθόλου η πυροσβεστική, το αποτέλεσμα ήταν να καούν δεκάδες κατοικίες και επιχειρήσεις, οι οποίες θα μπορούσαν να είχαν σωθεί από τους κατοίκους τους. Το αντίθετο συμβαίνει στην Εύβοια και στις άλλες περιοχές. Οι κάτοικοι της Εύβοιας κατάλαβαν αρκετά έγκαιρα, ότι η απόφαση της κυβέρνησης ήταν να αφήσει να καούν τα σπίτια τους και τα δάση και αντιστάθηκαν στην υποχρεωτική εκκένωση που προσπάθησε να επιβάλει η αστυνομία. Υπάρχουν αναφορές για συμπλοκές της αστυνομίας με νεαρούς. Οι νέοι άντρες κυρίως (αλλά αρκετές φορές και γυναίκες) παρέμειναν στο χωριό για να το σώσουν και απομακρύνθηκαν μόνο οι οικογένειές τους. Στη συνέχεια συγκρότησαν ομάδες που τριγύριζαν από χωριό σε χωριό και έσβηναν τις φωτιές, κάποιες φορές μόνοι τους κάποιες φορές μαζί με πυροσβέστες. Αυτή η πολιτική ανυπακοή είχε πολλαπλά θετικά αποτελέσματα: πολλά χωριά, πολλά σπίτια, ακόμα και δασικές εκτάσεις σώθηκαν μέχρι στιγμής, λόγω της δράσης αυτών των ανθρώπων που αγωνίζονται με αυτοθυσία και αποφασιστικότητα και …με πενιχρά μέσα στη διάθεσή τους. Επί πλέον, σύμφωνα με μαρτυρίες στα ΜΜΕ, σε αυτές τις περιπτώσεις όπου οι κάτοικοι του χωριού μένουν και αγωνίζονται με γυμνά χέρια ενάντια στη φωτιά, οι δυνάμεις της πυροσβεστικής παραμένουν να τους βοηθήσουν, κάποιες φορές παρά τις εντολές που έχουν να εγκαταλείψουν την περιοχή. Επίσης, οι άνθρωποι αυτοί, οι οποίοι γνωρίζουν τα δάση πολύ καλύτερα από τους πυροσβέστες, τους δείχνουν τα δασικά μονοπάτια από τα οποία μπορούν να φτάστουν στις απομακρυσμένες εστίες φωτιάς και να τις σβήσουν.

Τρίτο ψέμα: «Προτεραιότητα έχουν οι ανθρώπινες ζωές. Τα σπίτια ξαναχτίζονται κτλ…»

Πίσω από αυτόν τον ισχυρισμό (ο οποίος μοιάζει με κάτι σαν… φονταμενταλιστικό «ανθρωπισμό»), υποκρύπτονται δύο κυνικά ψεύδη, δηλωτικά της δεξιάς ηθικής:

α) Σ’ αυτόν τον ισχυρισμό, η ανθρώπινη ζωή νοείται αποκλειστικά και μόνο στην πιο στενή εκδοχή της βιολογικής της διάστασης. Δηλαδή, νοείται απογυμνωμένη και στερημένη από όλα όσα μπορούν να την καταστήσουν «ζωή» με κοινωνικούς όρους: «ζωή», την οποία ο άνθρωπος τη ζει, επειδή τη διασφαλίζει, την αναπτύσσει και την απολαμβάνει, μέσα από το πλέγμα των κοινωνικών σχέσεων που τη νοηματοδοτούν. Εκτός αυτού του πλέγματος (της οικογένειας, των φίλων, της περιοχής με τους γείτονες και τους συντοπίτες και των συναδέλφων της δουλειάς, της οποιαδήποτε συλλογικότητας στην οποία μπορεί να εντάσσεται κάποιο άτομο, της τοπικής του δραστηριότητας στον κήπο του, το χωράφι του, στα ζώα του…) η ζωή δεν μπορεί να έχει άλλο έρεισμα, παρά μόνο τον φόβο του θανάτου. Πρόκειται για μια ζωή που δεν υπόσχεται την απόλαυσή της, αλλά τη διαφυγή απ’ το θάνατο. Κατά μία έννοια, είναι μια ζωή υποταγμένη στην εξουσία, η οποία μπορεί να την εγγυάται επειδή μπορεί και να την αφαιρεί.

Δεν πρόκειται για αφηρημένες φιλοσοφικές ανησυχίες, αλλά για πραγματικές αγωνίες πραγματικών ανθρώπων. Οι πυρκαγιές που βρίσκονται σε εξέλιξη και οι άλλες που θα ακολουθήσουν, προκαλούν πραγματικό ξεριζωμό, εκτοπίσεις, ακόμα και προσφυγοποίηση χιλιάδων ανθρώπων. Υπάρχουν άνθρωποι που έχουν χάσει τα πάντα κι όταν λέμε τα πάντα, εννοούμε κυρίως εκείνα τα κοινωνικά και υλικά στοιχεία, από τα οποία είχε διαμορφωθεί η κοινωνική τους ύπαρξη, δηλαδή, η «ζωή» τους (την οποία υποτίθεται ότι διασφάλισε το επιχειρησιακό σχέδιο της κυβέρνησης της ΝΔ). Πώς θα ζήσει στο εξής ένας άνθρωπος ή μια οικογένεια που έχουν χάσει την πρώτη και μοναδική τους κατοικία; Πώς θα ζήσει μια αγροτική οικογένεια, τα χωράφια της οποίας έχουν έχουν καεί; Πώς θα ζήσουν στο εξής άνθρωποι οι οποίοι δούλευαν στις επιχειρήσεις, τις βιοτεχνίες και τις βιομηχανίες οι οποίες έχουν καταστραφεί; Ένα μεγάλο μέρος αυτού του πληθυσμού, θα πρέπει να θεωρηθεί, ως εσωτερικοί πρόσφυγες, καθώς για μεγάλο χρονικό διάστημα, ή και για πάντα, δεν θα έχουν πια τη δυνατότητα να επιστρέψουν στον τόπο τους. Ένα πολύ μεγαλύτερο τμήμα αυτών των ανθρώπων, έχουν δεχτεί ανεπανόρθωτα πλήγματα στη ζωή τους, έτσι όπως την είχαν οργανώσει και τη ζούσαν οι ίδιοι. Και δεν πρέπει να ξεχνάμε τις σοβαρές τραυματικές ψυχολογικές επιπτώσεις που επιφέρουν τέτοιες καταστροφές στα θύματά τους³.

β) Ο «ανθρωπισμός» του Μητσοτάκη όμως κρύβει και άλλο ένα ψέμα. Ότι δηλαδή, πρόκειται για έναν «ανθρωπισμό» ταξικά και κυνικά επιλεκτικό. Πολύ απλά, για τον Μητσοτάκη και για την κυβέρνησή του, όλες οι ανθρώπινες ζωές δεν αξίζουν το ίδιο και αυτή η τυπικά δεξιά «ηθική» αρχή καθόρισε και τις επιχειρήσεις πυρόσβεσης και διάσωσης. Οι επιχειρήσεις αυτές αναπτύχθηκαν (και συνεχίζουν) κατά μήκος ενός άξονα προτεραιοτήτων: στην κορυφή αυτών των προτεραιοτήτων βρέθηκαν οι περιοχές στη Βόρεια Αττική, ενώ για την Εύβοια η απόφαση, απ’ ότι φαίνεται, ήταν: «την αφήνουμε να καεί». Αλλά ακόμα και μέσα στις περιοχές της Αττικής υπήρξε (και υπάρχει) μια σαφής διαφοροποίηση και επιλογή. Οι περισσότερες δυνάμεις της πυροσβεστικής διατέθηκαν για τη φύλαξη των περιοχών και των σπιτιών που διαμένει η αστική τάξη και τα στελέχη της κυβέρνησης, ακόμα κι όταν στην περιοχή δεν υπήρχε φωτιά. Αντίθετα, οι φτωχές και μικρομεσαίες περιουσίες αφέθηκαν να καούν από φωτιές που θα μπορούσαν να σβηστούν και με ένα κουβά νερό. Σε πολλές κατοικημένες περιοχές που κάηκαν ολοσχερώς, δεν εμφανίστηκε ποτέ κανένας πυροσβέστης.

Και βέβαια δεν πρέπει να ξεχνάμε, ότι στον «πάτο» αυτής της κλίμακας των «ηθικών αξιών» της δεξιάς βρίσκονται οι πρόσφυγες. Τα δύο στρατόπεδα συγκέντρωσης, της Αμυγδαλέζας και της Μαλακάσας, εκκενώθηκαν τελικά εντελώς, μόνο όταν η φωτιά έφτασε έξω απ’ αυτά. Μέχρι εκείνη τη στιγμή και επί μέρες, οι πρόσφυγες ζούσαν μέσα σε αποπνικτικές συνθήκες και με τον τρόμο ότι από στιγμή σε στιγμή μπορεί να καιγόντουσαν ζωντανοί. Στις περιοχές αυτές, οι Έλληνες κάτοικοί τους, είχαν απομακρυνθεί από την πρώτη στιγμή που ξέσπασε η πυρκαγιά. Η απάντηση του Μυταράκη στην ευρωβουλεύτρια των Πράσινων Τίνεκε Στρικ, η οποία ζήτησε να απομακρυνθούν οι φυλακισμένοι της Αμυγδαλέζας, δείχνει ότι πρόκειται για μια σαφή πολιτική επιλογή που είχε τα χαρακτηριστικά της σαδιστικής, τιμωρητικής συμπεριφοράς σε βάρος των φυλακισμένων προσφύγων. Απάντησε λοιπόν ο Μυταράκης (θυμίζοντας κάτι από Χάινριχ Χίμλερ), ότι, ούτε λίγο – ούτε πολύ, η κυβέρνησή του ενδιαφέρεται για τους Έλληνες… Αν και απ’ ότι φάνηκε λίγες ώρες μόνο αργότερα, ενδιαφέρεται πρωτίστως για κάποιους Έλληνες, η ζωή των οποίων αξίζει περισσότερο απ’ τις ζωές άλλων Ελλήνων (πάντα σύμφωνα με το ηθικό μετρικό σύστημα της δεξιάς).

Με μια ανάλογη αξιολογική κλίμακα αντιμετωπίστηκε και το ζήτημα της «πολιτιστικής κληρονομιάς» και του Τατοΐου. Η διάσωση «των τάφων των βασιλέων» έγινε πρώτη προτεραιότητα και διατέθηκαν δυνάμεις, τη στιγμή που παραδίπλα καίγονταν σπίτια και δασικές εκτάσεις. Η προσπάθεια να παρουσιαστούν τα σύμβολα της ελληνικής βασιλείας ως μέρος της πολιτισμικής «μας» κληρονομιάς (και μάλλον ο τάφος της Φρειδερίκης έχει την ίδια αξία, αν όχι και μεγαλύτερη, από την Ολυμπία και τις Μυκήνες), υποδηλώνει ότι η περίοδος της βασιλείας εξακολουθεί να παίζει σημαντικό ρόλο στην πνευματική συγκρότηση της σύγχρονης δεξιάς (παρ’ όλο που ο θεσμός της βασιλείας ήταν πάντα μισητός για την μεγάλη πλειοψηφία του λαού, η ΝΔ θέλει να μετατρέψει σε τόπο προσκυνήματος για τη δεξιά το Τατόι).

Τέταρτο ψέμα: «Τα σπίτια ξαναχτίζονται, τα δέντρα ξαναφυτρώνουν».

Πόσα όμως καμμένα δάση θα αναδασωθούν και τι θα ξαναχτιστεί στην περιοχή;

Οι πυρκαγιές της πρώτης εβδομάδας του Αυγούστου 2021 έχουν κατακάψει σχεδόν 650.000 στρέμματα, σε μεγάλο βαθμό δασικής έκτασης: Εύβοια 460.000 στρέμματα. Πελοπόννησος 110.000. Αττική 80.000 στρέμματα. Για ολόκληρο το 2021 (θερινούς μήνες) έχουν καεί συνολικά 933.680 στρέμματα σε ολόκληρη τη χώρα. Η καταστροφή είναι τεράστια. Σε πολλές από αυτές τις καμένες εκτάσεις, καταστροφή ήταν τέτοια, που είναι αδύνατο μάλλον να υπάρξει φυσική αναγέννηση του δάσους. Εκεί θα πρέπει να υπάρξουν εντατικές προσπάθειες αναδάσωσης. Στις υπόλοιπες δασικές εκτάσεις που κάηκαν και στις οποίες όμως το δάσος μπορεί να αναγεννηθεί, και πάλι αυτό θα είναι δύσκολο αν και σ’ αυτές δεν υπάρξει προστασία των καμένων εκτάσεων από τις πλημμύρες και τη διάβρωση. Οι πλημμύρες θα είναι η επόμενη μεγάλη απειλή, όχι μόνο για τις δασικές εκτάσεις αλλά και για τις κατοικημένες περιοχές (αγροτικές και αστικές) κοντά στα δάση. Οι κάτοικοί τους θα αντιμετωπίσουν (πιθανόν και από τις επόμενες μέρες) καταστροφικές πλημμύρες, ίσως ακόμα πιο επικίνδυνες κι από τις πυρκαγιές. Τα «ακραία καιρικά φαινόμενα» θα ενσκήψουν με αυξημένη ένταση σ’ αυτές τις περιοχές, αλλά και πιο πέρα από αυτές, εξαιτίας αυτών των πυρκαγιών. Επιπλέον οι πυρκαγιές έχουν εξοντώσει ένα πολύ μεγάλο μέρος της άγριας πανίδας στις περιοχές που κατέστρεψαν. Το οικοσύστημα όμως και των ζώων που γλίτωσαν έχει επίσης καταστραφεί και το επόμενο διάστημα τα περισσότερα άγρια ζώα δεν θα μπορούν να βρουν τροφή. Η αντιμετώπιση όλων αυτών των συνεπειών απαιτούν τεράστιους πόρους και καταρτισμένο ανθρώπινο δυναμικό, που φυσικά είναι αστείο να σκέφτεται κανείς ότι μπορούν να εξασφαλιστούν με τα ψίχουλα που εξήγγειλε ο Μητσοτάκης («σημαντικοί πόροι» και «συμπληρωματικό ποσό των 500 εκατομμυρίων»).

Το ίδιο συμβαίνει και με τις περιουσίες που καταστράφηκαν από την πυρκαγιά, καθώς και με τις ευρύτερες οικονομικές συνέπειες για τους κατοίκους των περιοχών που επλήγησαν από τη φωτιά. Εκτός από τις κατοικίες που καταστράφηκαν ολοσχερώς ή μερικώς, έχει επίσης καεί ένας ανυπολόγιστος αριθμός κοπαδιών αιγοπροβάτων, μελίσσια, αποθήκες με ζωοτροφές, αγροτικά μηχανήματα, στάνες, αγροτικές επιχειρήσεις, ελαιώνες, εκτάσεις με οπωροφόρα κι άλλες καλλιεργήσιμες εκτάσεις. Πολλοί άνθρωποι που δούλευαν στο δάσος θα μείνουν άνεργοι (πχ ρητινοπαραγωγοί στην Εύβοια). Πολλοί από αυτούς τους ανθρώπους που ζούσαν μέχρι σήμερα στις περιοχές που καταστράφηκαν, θα υποχρεωθούν τους επόμενους μήνες να εγκαταλείψουν τον τόπο τους για να επιβιώσουν.

Εκτός όμως των παραπάνω, δεν πρέπει να παραβλέπουμε και το γεγονός ότι αυτές οι καμένες εκτάσεις αποτελούν πάντα και μια τεράστια ευκαιρία κερδοφορίας για το κεφάλαιο. Τα δάση που καίγονται, αν και εξακολουθούν de jure να διατηρούν τον χαρακτηρισμό «δασική έκταση», αυτό που de facto θα συμβεί, είναι, είτε να περάσουν στα χέρια καταπατητών καπιταλιστών, τα χέρια των οποίων έχουν λυθεί με το νόμο Χατζηδάκη (και να αποχαρακτηριστούν ως δασικές εκτάσεις), είτε να ενταχθούν σε ευρύτερους σχεδιασμούς οικονομικής εκμετάλλευσης και «άξιοποίησης», ακόμα και με το πρόσχημα της προστασίας τους. Αυτό διαφαίνεται ξεκάθαρα πίσω από τις υποσχέσεις του Μητσοτάκη, για άμεση αναδάσωση (χωρίς επιστημονικό σχεδιασμό και επίβλεψη) από «αναδόχους… ιδρύματα, ιδιώτες, επιχειρήσεις, συλλόγους». Δηλαδή μια πλήρης παραχώρηση των δασών που κάηκαν στα αρπακτικά της αγοράς που καραδοκούν να μετατρέψουν την καταστροφή σε ευκαιρίες κερδοφορίας.

Από μια ανάλογη τύχη δεν θα είναι εύκολο να γλιτώσουν ούτε και οι ιδιωτικές αγροτικές εκτάσεις στις περιοχές που καταστράφηκαν, καθώς πολλές από αυτές, που ανήκουν σε ανθρώπους οι οποίοι έχουν καταστραφεί οικονομικά και χρειάζονται άμεσα χρήματα, θα ξεπουληθούν «για ένα κομμάτι ψωμί».

Δεν πρόκειται για «τυχοδιωκτικές» προσπάθειες κάποιων, ευνοούμενων από την κυβέρνηση, επιχειρηματικών κύκλων, αλλά για μια ευρύτερη στρατηγική ανάκαμψης του ελληνικού καπιταλισμού. Η ανάπτυξη του κατασκευαστικού τομέα και του τομέα ακινήτων αποτελεί ήδη για την κυβέρνηση της ΝΔ προτεραιότητα, καθώς θεωρείται ότι θα προσελκύσουν επενδυτές και θα λειτουργήσουν ως η κινητήρια δύναμη ανάκαμψης της ελληνικής οικονομίας. Ο Μητσοτάκης φιλοδοξεί να αναζωογονήσει τον ελληνικό καπιταλισμό μέσα από τις στάχτες της Εύβοιας, της Ηλείας, της Αττικής… και όπου αλλού μπορέσει.

Ψέμα πέμπτο: «Φταίει ο απροσδόκητα υψηλός και παρατεταμένος καύσωνας».

Το ψέμα βρίσκεται στη λέξη «απροσδόκητα». Ο καύσωνας δεν ήταν απροσδόκητος, οι μετεωρολόγοι ενημέρωναν πολλές μέρες πριν γι’ αυτόν και η πυροσβεστική υπηρεσία προειδοποιούσε για τον κίνδυνο μεγάλων πυρκαγιών, αλλά κυρίως, δεν ήταν απροσδόκητο το γεγονός ότι η κλιματική αλλαγή προκαλεί παρατεταμένες περιόδους ζέστης και καύσωνες που έχουν σαν αποτέλεσμα (και) τεράστιες πυρκαγιές. Χιλιάδες εργασίες επιστημόνων τα τελευταία χρόνια έχουν επιχειρηματολογήσει σχετικά. Οι πυρκαγιές της Αυστραλίας, των ΗΠΑ, του Καναδά, έδειξαν ότι τέτοια φαινόμενα θα επαναλαμβάνονται διαρκώς και σε ολόκληρο τον κόσμο. Για την Ελλάδα ήταν κάτι περισσότερο από αναμενόμενο, αφού μεγάλες καταστροφικές πυρκαγιές έχουμε σχεδόν κάθε χρόνο εδώ και δεκαετίες. Εξάλλου, δεν πρέπει να ξεχνάμε, ότι αυτές οι καταστροφικές πυρκαγιές που ακόμα βρίσκονται σε εξέλιξη, ξεκίνησαν σαν μικρές φωτιές τις οποίες εύκολα θα μπορούσαν να τις έχουν σβήσει με μερικές ρίψεις νερού από τον αέρα, ή με λίγα περισσότερα πυροσβεστικά οχήματα να επιχειρούν στην περιοχή.

Ψέμα έκτο: Η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.

Η διαβεβαίωση του Μητσοτάκη, ότι η κυβέρνησή του, μαζί με τις υπόλοιπες κυβερνήσεις της ΕΕ έχουν επεξεργαστεί σχέδια αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής και της αύξησης της θερμοκρασίας δεν θα πρέπει να θεωρηθεί προπαγανδιστική υπεκφυγή. Η κλιματική αλλαγή αποτελεί μια πραγματικότητα που υποχρεώνει τα κράτη της ΕΕ να την πάρουν υπόψη τους και να καταρτίσουν σχέδια με τα οποία ισχυρίζονται ότι θα την αντιμετωπίσουν. Το πρόβλημα όμως με αυτούς τους σχεδιασμούς είναι ότι δεν αποσκοπούν στην αναχαίτιση της κλιματικής αλλαγής. Οι κυβερνήσεις της ΕΕ έχουν αποδεχτεί σαν μη αναστρέψιμη πραγματικότητα την αύξηση της θερμοκρασίας πάνω από 1,5°C (για να μην θιγεί η ασύδοτη καπιταλιστική ανάπτυξη και καταστροφή του περιβάλλοντος) και θέτουν ως στόχο η αύξηση πάνω από 1,5°C να είναι «προσωρινή». Υποτίθεται, ότι με μακροχρόνια προγράμματα «πράσινης ανάπτυξης» θα πετύχουν αυτόν τον στόχο και θα θέσουν τις προϋποθέσεις για την μείωση της θερμοκρασίας στα φυσιολογικά επίπεδα (μια υποθετική «ψύξη» του πλανήτη). Όμως τα ακραία φαινόμενα που εξελίσσονται ανεξέλεγκτα και με γρήγορους ρυθμούς (καύσωνες, πυρκαγιές, πλημμύρες, παγετώνες, ερημοποίηση) είναι τα αποτελέσματα της αύξησης της θερμοκρασίας στα σημερινά επίπεδα τα οποία οι καπιταλιστικές κυβερνήσεις αδυνατούν να αντιμετωπίσουν, γιατί η αντιμετώπισή τους προϋποθέτει μια ριζική αλλαγή της κλιματικής πολιτικής, μιας τέτοιας έκτασης και βάθους, που μόνο με τη ριζική αλλαγή του ταξικού συσχετισμού μπορεί να επιτευχθεί. Οι κυβερνήσεις της ΕΕ (οι οποίες φιλοδοξούν να επιβάλουν σε ολόκληρο τον πλανήτη το δικό τους μοντέλο διαχείρισης της κλιματικής αλλαγής, προβάλλοντας το ιδεολόγημα του «πράσινου καπιταλισμού») δεν έχουν ούτε τη δυνατότητα, ούτε τη διάθεση να αναχαιτίσουν την παγκόσμια καταστροφή.

Στην πραγματικότητα, αυτή την πολιτική ακολουθούν και οι σχεδιασμοί της κυβέρνησης της ΝΔ για την αντιμετώπιση των πυρκαγιών. Δεν γίνεται καμιά προσπάθεια για να αντιμετωπιστούν οι συνέπειες της κλιματικής αλλαγής (καύσωνες, ξηρασία, πυρκαγιές κτλ), καθώς κάτι τέτοιο θεωρείται φυσιολογικό να συμβαίνει στα πλαίσια μιας πολιτικής που αποδέχεται ως μη αναστρέψιμη («άμεσα») την αύξηση της θερμοκρασίας πάνω από 1,5°C. Η άλλη παράμετρος αυτής της ελληνικής και ευρωπαϊκής πολιτικής είναι η σαφής επιλογή, όχι μόνο να υποστούν όλο το βάρος των συνεπειών της κλιματικής αλλαγής οι λαϊκές μάζες, αλλά και η διαχείριση αυτών των συνεπειών να ενταχθεί στους σχεδιασμούς τους για οικονομική ανάπτυξη και κερδοφορία του κεφαλαίου⁴.

Έβδομο ψέμα, μαζί με σύγχυση: Οι εμπρηστές και οι συνωμοσίες.

Σε κάθε μεγάλη πυρκαγιά κατά την οποία αποκαλύπτονται οι ευθύνες των κυβερνήσεων, εμφανίζονται μαζί και διάφορα σενάρια εμπρησμού. Κατά τη δεκαετία του ‘90, τα ΜΜΕ ισχυρίζονταν με μανία ότι τις πυρκαγιές τις έβαζαν οι Αλβανοί μετανάστες. Λίγο αργότερα ήταν οι «Τούρκοι πράκτορες». Σε κάποιες περιπτώσεις, πιο πρόσφατα, τα κανάλια επιχείρησαν να παρουσιάσουν ως εμπρηστές τους… αντιεξουσιαστές. Και ως προς αυτό δεν έχουν αλλάξει πολλά πράγματα. Δεν είναι μόνο τα στελέχη της κυβέρνησης, τα οποία προσπαθούν να καλύψουν τις εγκληματικές της ευθύνες με σενάρια εμπρηστών, αλλά θα λέγαμε ολόκληρος ο κρατικός μηχανισμός, μέχρι τα πιο υψηλά του κλιμάκια, τον Άρειο Πάγο. Τις μέρες που καίγεται ολόκληρη η χώρα, τα ΜΜΕ αναφέρονται διαρκώς σε συλλήψεις υπόπτων για εμπρησμό ή για… πρόθεση εμπρησμού(!): από αγρότες που έκαναν κάποια εργασία στην ύπαιθρο, μέχρι πρόσφυγες που κυκλοφορούσαν σε κάποιο πάρκο με… έναν αναπτήρα στη τσέπη.

Ταυτόχρονα όμως, μια ανάλογη τάση αναζήτησης εμπρηστών και συνωμοσιών, υπάρχει και στη βάση της κοινωνίας, ακόμα και μεταξύ των θυμάτων αυτών των πυρκαγιών (πχ., η βεβαιότητα ότι οι πυρκαγιές σχετίζονται με τις προσπάθειες εγκατάστασης ανεμογεννητριών). Βέβαια, σ’ αυτή τη δεύτερη περίπτωση, ως ύποπτοι εμπρησμού θεωρούνται σκοτεινά επιχειρηματικά κέντρα και συμφέροντα. Εδώ έχουμε να κάνουμε όχι με μια προσπάθεια συγκάλυψης της αλήθειας, αλλά, θα λέγαμε, με μια προσπάθεια αναζήτησής της προς λάθος κατεύθυνση. Γιατί, σ’ αυτή τη δεύτερη περίπτωση, αυτό που είναι δύσκολο να κατανοηθεί, είναι ότι ολόκληρη η λειτουργία του σύγχρονου καπιταλιστικού συστήματος (όχι μόνο κάποια σκοτεινά κέντρα και συμφέροντά του), με τους μηχανισμούς του και τις πολιτικές και οικονομικές του δομές, παράγει συγκεκριμένες πολιτικές και οικονομικές στρατηγικές για τη διαχείριση του περιβάλλοντος και των συνεπειών της κλιματικής αλλαγής. Αυτές οι στρατηγικές αποσκοπούν στην απρόσκοπτη κερδοφορία του κεφαλαίου και σε αυτό τον στόχο (προϋπόθεση ύπαρξης του κεφαλαίου) θα υπαχθούν αντικειμενικά, τόσο η αντιμετώπιση (άρνηση αντιμετώπισης) της κλιματικής αλλαγής και της προστασίας του περιβάλλοντος (επειδή υπονομεύουν την κερδοφορία του κεφαλαίου και την καπιταλιστική ανάπτυξη), όσο και η εκμετάλλευση των καταστροφικών συνεπειών της κλιματικής αλλαγής, καθώς η αποκατάσταση από τις καταστροφές αποτελεί μια ευκαιρία για τους καπιταλιστές να επεκτείνουν τα πεδία της κερδοφορίας τους σε βάρος των λαϊκών μαζών.

Και η ώρα της αλήθειας: η λαϊκή οργή

Η κυβέρνηση της ΝΔ και προσωπικά ο ίδιος ο Μητστοτάκης έχουν βρεθεί αντιμέτωποι με ένα κλίμα οργής, η έκταση και η ένταση του οποίου υπερβαίνει κατά πολύ τον θυμό που αισθάνθηκε ο κόσμος από τη χυδαία και προκλητική επίδειξη καταστολής και αυταρχισμού από την αστυνομία του Χρυσοχοΐδη τον Μάρτη του 2021. Για πρώτη φορά τα τελευταία χρόνια ένας πρωθυπουργός βρίζεται δημόσια από τον κόσμο. Οι αντίστοιχες περιπτώσεις όπου ένας πολιτικός βρίζονταν μαζικά και δημόσια αφορούσαν (τι σύμπτωση!) τον πατέρα του σημερινού πρωθυπουργού, τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη, το καλοκαίρι του 1965 (στις διαδηλώσεις των Ιουλιανών) και το καλοκαίρι του 1992 (στις διαδηλώσεις της ΕΑΣ).

Αυτή η οργή δεν μπορεί να βρει πολιτική διέξοδο και έκφραση μέσα στο κοινοβούλιο, από την αξιωματική αντιπολίτευση και τα δυο μικρότερα αριστερά κόμματα. Η αντιπολίτευση του ΣΥΡΙΖΑ αποτελεί επί της ουσίας κριτική στήριξη της κυβερνητικής πολιτικής σε όλα τα μεγάλα και τα μικρότερα πολιτικά ζητήματα. Και στο ζήτημα των πυρκαγιών. Δεν έχει να προσφέρει καμιά διέξοδο στον απελπισμένο και εξοργισμένο κόσμο που εδώ και τώρα θέλει να ξεμπερδεύει με τον Μητσοτάκη. Ούτε το ΚΚΕ και το ΜΕΡΑ 25 έχουν να προσφέρουν κάποια εναλλακτική προοπτική. Αν και το μικρό τους μέγεθος δεν τα καθιστά μια πιθανή ορατή κοινοβουλευτική εναλλακτική λύση, η πολιτική τους δράση περιορίζεται αποκλειστικά και μόνο στους διαδρόμους του κοινοβουλίου και στις παρυφές των θεσμών του κράτους. Ο πολιτικός συντηρητισμός τους δεν μπορεί να διαμορφώσει πεδία έκφρασης της τεράστιας οργής που βράζει μέσα στην κοινωνία. Κι ακόμα χειρότερα: σκόπιμα και συστηματικά αποφεύγουν να συνδέσουν την άτολμη κοινοβουλευτική τους ρητορεία με οποιαδήποτε προσπάθεια συγκρότησης μιας κινηματικής αντιπολίτευσης που θα έθετε ως στόχο της την ανατροπή της κυβέρνησης Μητσοτάκη.

Η οργή όμως ενάντια στην κυβέρνηση αποτελεί μια πραγματική κοινωνική δύναμη η οποία εξελίσσεται σωρευτικά από τις πρώτες ημέρες και τα πρώτα έργα αυτής της κυβέρνησης. Η εγκληματική εγκατάλειψη των δασών και των ανθρώπων στις πυρκαγιές που κατέκαψαν τη χώρα είναι η οργανική συνέχεια της πολιτικής της ΝΔ για την αντιμετώπιση της πανδημίας (με τα ίδια ουσιαστικά χαρακτηριστικά) και έτσι βιώνεται και την κατανοεί ο κόσμος. Οι ελλείψεις προσωπικού στα νοσοκομεία και οι ελλείψεις σε νοσοκομεία βρίσκουν την αντανάκλασή τους στις ελλείψεις σε πυροσβέστες και μηχανήματα κατάσβεσης της φωτιάς. Κι αυτό, κάνει τον κόσμο να θυμώνει ακόμα περισσότερο.

Δεν είναι αυτονόητο όμως ότι αυτή η οργή που συσσωρεύεται και επεκτείνεται, θα βρει μια μαζική κινηματική διέξοδο, αν και η διεθνείς εμπειρίες δείχνουν ότι βρισκόμαστε πιθανόν πριν από μια νέα παγκόσμια φάση λαϊκών εξεγέρσεων. Παρ’ όλ’ αυτά, η κατάσταση στην οποία βρισκόμαστε σήμερα, δείχνει μάλλον περισσότερο έναν κόσμο ο οποίος ασφυκτιά και οργίζεται, αλλά δεν μπορεί ακόμα να βρει και να σκεφτεί τρόπους για να μετατρέψει τα αισθήματα δυσαρέσκειας σε μαζικές και θετικές δράσεις διεκδίκησης των δικαιωμάτων του και υπεράσπισης της ζωής του. Σε αυτή τη φάση λοιπόν, ο στόχος των οργανωμένων κινηματικών και πολιτικών αντικαπιταλιστικών δυνάμεων, θα πρέπει να είναι, να διαμορφώσουν κινηματικές δυναμικές που θα πλαισιωθούν από τις ευρύτερες λαϊκές μάζες και θα τους δώσουν τη δυνατότητα να αγωνιστούν για τις διεκδικήσεις τους, τα δικαιώματά τους και τις επιθυμίες τους.

Άμεσα πρέπει να πούμε:

Κάτω η κυβέρνηση της ΝΔ.

Στη φυλακή αυτοί που αφήσανε τη χώρα να καεί.

Η επέκταση της φωτιάς στην Εύβοια είναι ενδεικτική της απόφασης της κυβέρνησης να την αφήσει να εξελιχθεί ανεξέλεγκτα

Σημειώσεις

1 Naomi Klein, Το δόγμα του σοκ, Λιβάνης Αθήνα 2010, σελ. 518. μετάφραση Άγγελος Φιλιππάτος.

2 Όπως χαρακτηριστικά έγραψε ο Μίλτον Φρίντμαν στη Wall Street Journal, αμέσως μετά την καταστροφή της Νέας Ορλεάνης από τον Τυφώνα Κατρίνα, δεν ήταν μόνο μια καταστροφή, αλλά και «μια ευκαιρία». Η καταστροφή της Νέας Ορλεάνης δεν ήταν μόνο το αποτέλεσμα ενός ακραίου καιρικού φαινομένου (συνέπεια της κλιματικής αλλαγής), αλλά και το αποτέλεσμα της διακοπής της χρηματοδότησης από την κυβέρνηση Μπους προγραμμάτων και έργων για την άμβλυνση των καταστροφών. Για παράδειγμα, τα φράγματα του ποταμού κατέρρευσαν επειδή δεν είχαν συντηρηθεί. Και βέβαια μετά την καταστροφή, ακολούθησε ένα όργιο εκμετάλλευσης των κατεστραμμένων περιοχών και ραγδαίας αλλαγής των κοινωνικών τους χαρακτηριστικών. Οι μεγάλες καπιταλιστικές επιχειρήσεις εκδίωξαν τους φτωχούς από τις περιοχές τους. Για την καταστροφή στη Νέα Ορλεάνη και όσα ακολούθησαν, χρήσιμο παραμένει το βιβλίο της Naomi Klein, Το δόγμα του σοκ, ό.π., σσ. 544-560. Η Naomi Klein αναφέρει επίσης και την περίπτωση της Σρι Λάνκα, οι ακτές της οποίας σαρώθηκαν από τσουνάμι το 2004 (όπως και της Ινδονησίας και των Μαλδίβων). Κι εκεί ακολουθήθηκε η ίδια ακριβώς λογική για την αποκατάσταση ως ευκαιρία κερδοφορίας του κεφαλαίου. Τα σχέδια που υλοποιήθηκαν είχαν σαν έναν από τους βασικούς τους στόχους να εκδιώξουν τους φτωχούς ψαράδες από τις ακτές. Naomi Klein, Ό.π., σσ. 517-543.

3 Σε ρεπορτάζ κάποιου καναλιού ένας άνθρωπος, του οποίου το σπίτι είχε καεί ολοσχερώς, έλεγε ήρεμα, ότι αυτό το σπίτι το είχε χτίσει με δουλειά τριάντα χρόνων και με δάνεια που είχε καταφέρει να τα ξεπληρώσει κι ότι τώρα, αν και του ήταν δύσκολο να ξαναρχίσει απ’ την αρχή, θα το προσπαθήσει. Αλλά εκείνο που του φαινόταν αδιανόητο και πιο οδυνηρό, ήταν ότι μαζί με το σπίτι του κάηκαν όλες οι φωτογραφίες των παιδιών του, από την παιδική τους ηλικία μέχρι τώρα. Θυμήθηκα κάτι ανάλογο που έχω ακούσει από πολλούς πρόσφυγες. Έχοντας διασχίσει σύνορα θανάτου κι έχοντας υποστεί τεράστια σωματική, ψυχολογική και ηθική βία, οι πρόσφυγες αυτοί δεν μπορούσαν να αντέξουν το γεγονός ότι οι συνοριοφύλακες τους είχαν κλέψει/καταστρέψει τα κινητά τους τηλέφωνα, μέσα στα οποία είχαν τις «αναμνήσεις όλης τους της ζωής». Βάζω τη φράση σε εισαγωγικά γιατί σε όλες τις περιπτώσεις ειπώθηκε ακριβώς έτσι.

4 Για το πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής και τις συνέπειες, η αρθρογραφία και βιβλιογραφία είναι τεράστια. Ενδεικτικά να αναφέρουμε: Daniel Tanuro, «Μεγα-πυρκαγιές Αυστραλίας: Ένα κλιματικό «tipping point» μπροστά στα μάτια μας», Περιοδικό Τέσσερα, 19 Ιανουαρίου 2020, https://tpt4.org/2020/01/19/%ce%b1%cf%85%cf%83%cf%84%cf%81%ce%b1%ce%bb%ce%af%ce%b1-%cf%86%cf%89%cf%84%ce%b9%ce%ad%cf%82-%ce%ad%ce%bd%ce%b1-%ce%ba%ce%bb%ce%b9%ce%bc%ce%b1%cf%84%ce%b9%ce%ba%cf%8c-%ce%ac%ce%bb%ce%bc%ce%b1/. Jonathan Neale, «Κλιματική αλλαγή και σοσιαλιστές», e la libertà, 22 Ιουλίου 2020, https://www.elaliberta.gr/%CE%BA%CE%B9%CE%BD%CE%AE%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%B1/%CF%80%CE%B5%CF%81%CE%B9%CE%B2%CE%AC%CE%BB%CE%BB%CE%BF%CE%BD/6558-%CE%BA%CE%BB%CE%B9%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE-%CE%B1%CE%BB%CE%BB%CE%B1%CE%B3%CE%AE-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CF%83%CE%BF%CF%83%CE%B9%CE%B1%CE%BB%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%AD%CF%82. Daniel Tanuro, «Πλημμύρες: δεν πρόκειται για φυσική καταστροφή», e la libertà, 21 Ιουλίου 2021, https://www.elaliberta.gr/%CE%BA%CE%B9%CE%BD%CE%AE%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%B1/%CF%80%CE%B5%CF%81%CE%B9%CE%B2%CE%AC%CE%BB%CE%BB%CE%BF%CE%BD/7554-%CF%80%CE%BB%CE%B7%CE%BC%CE%BC%CF%8D%CF%81%CE%B5%CF%82-%CE%B4%CE%B5%CE%BD-%CF%80%CF%81%CF%8C%CE%BA%CE%B5%CE%B9%CF%84%CE%B1%CE%B9-%CE%B3%CE%B9%CE%B1-%CF%86%CF%85%CF%83%CE%B9%CE%BA%CE%AE-%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%B1%CF%83%CF%84%CF%81%CE%BF%CF%86%CE%AE-%CF%84%CE%BF%CF%85-daniel-tanuro. Daniel Tanuro, «Στο χείλος του γκρεμού: το σενάριο της κλιματικής αλλαγής που παραμελείται», Περιοδικό Τέσσερα, 10 Αυγούστου 2021, https://tpt4.org/2021/08/10/%ce%ba%ce%bb%ce%af%ce%bc%ce%b1-%cf%83%cf%84%ce%bf-%cf%87%ce%b5%ce%af%ce%bb%ce%bf%cf%82-%cf%84%ce%bf%cf%85-%ce%b3%ce%ba%cf%81%ce%b5%ce%bc%ce%bf%cf%8d/.

Πηγή: elaliberta.gr

Το σύστημα του κέρδους και η κυβέρνηση Μητσοτάκη καταστρέφουν το περιβάλλον και τις ζωές μας

Συγκέντρωση: Δευτέρα 8.00 μ.μ Σύνταγμα

Οι βασικοί ένοχοι για τις καταστροφικές πυρκαγιές, που καταστρέφουν τη χώρα τις τελευταίες ημέρες είναι δύο:

1) ο καπιταλιστικός τρόπος παραγωγής, που δεν υπολογίζει ούτε τις ανθρώπινες ζωές, ούτε το περιβάλλον, προκειμένου να διατηρήσει και να αυξήσει τα κέρδη, και

2) η κυβέρνηση Μητσοτάκη, που από την πρώτη στιγμή ξεκίνησε μια ενορχηστρωμένη προσπάθεια διάλυσης όλου του Δημόσιου Τομέα, συμπεριλαμβανομένης και της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας.

Έχουμε την χειρότερη και πιο ακραία νεοφιλελεύθερη κυβέρνηση των τελευταίων σαράντα ετών. Προώθησε σε μεγαλύτερο βαθμό από τις προηγούμενες κυβερνήσεις τις προσδοκίες του κεφαλαίου, και έβαλε στο στόχαστρο, εκτός από τα εργασιακά δικαιώματα, και το περιβάλλον.

Οι “επενδύσεις” πάνω απ’ όλα. Με τα περιβαλλοντοκτόνα νομοθετήματα της και την απουσία οποιαδήποτε φραγμού, το κεφάλαιο έχει ξεκινήσει νέα λεηλασία της φύσης. Ελληνικό, ανεμογεννήτριες, εργοστάσια καύσης σκουπιδιών, εργοστάσια “ανακύκλωσης” που καίγονται, ξενοδοχεία, λιμάνια και μαρίνες που εξαφανίζουν παραλίες, ανεξέλεγκτες χωματερές, μαζικός τουρισμός ακόμα και με την πανδημία που υποβαθμίζει το περιβάλλον. Και την ίδια ώρα καμία προστασία για τη φύση, τις προστατευόμενες περιοχές, την ενίσχυση των κρατικών δομών προστασίας.

Το καπιταλιστικό σύστημα καταστρέφει τον πλανήτη και προκαλεί την κλιματική κρίση, για τα κέρδη των λίγων. Έτσι έχουμε την αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη, την ένταση των ακραίων καιρικών φαινομένων, όπως είναι ο τελευταίος πολυήμερος καύσωνας, τις καταστροφικές πυρκαγιές, το λιώσιμο των πάγων κ.α.

Ο “ανέμελος” πρωθυπουργός και οι “άριστοι” της κυβέρνησης τους ενδιαφέρονται μόνο πως θα ενισχύσουν τα μέσα καταστολής και έτσι έτρεξαν να προσλάβουν χιλιάδες αστυνομικούς, συνοριοφύλακες, πανεπιστημιακή αστυνομία, νέα αστυνομία για τις διαδηλώσεις, “αύρες” και παντός τύπου μηχανοκίνητα για τα σώματα ασφαλείας, πανάκριβα στρατιωτικά αεροπλάνα και πολλά άλλα.

Και φυσικά έκαναν ελάχιστα για την Υγεία εν μέσω της χειρότερης πανδημίας των τελευταίων εκατό ετών, τίποτα για την Πυροσβεστική, πολύ λίγα για το Κοινωνικό Κράτος.

Είναι προφανές ότι η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας ενδιαφέρεται μόνο να μην υπάρξουν (πολλοί) νεκροί, όχι γιατί ενδιαφέρεται για τις ανθρώπινες ζωές, αλλά για να μπορεί να κουνάει το δάχτυλο στο ΣΥΡΙΖΑ για το Μάτι και να έχει λιγότερο πολιτικό κόστος.

Και μπορεί ακόμα να κατηγορήσει και τους πυροσβέστες για ολιγωρία, καθώς την “ατομική ευθύνη” την έχει αναγάγει σε βασική πολιτική επιβίωσης της κυβέρνησης του.

Τα ΜΜΕ κατηγορούν τον πρόεδρο της Τουρκίας για τις τεράστιες πυρκαγιές, που συμβαίνουν εκεί, αλλά δεν λένε τίποτα για τις εγκληματικές ευθύνες της ελληνικής κυβέρνησης.

Απέναντι σε αυτή την κατάσταση οι οργανωμένες δυνάμεις της Αριστεράς έχουμε καθήκον να αγωνιστούμε για να σώσουμε το περιβάλλον από την κρατική εγκατάλειψη και από τα αδηφάγα κοράκια των “επενδυτών”! Πρέπει άμεσα να οργανωθούν μεγάλες κινητοποιήσεις για την προστασία του περιβάλλοντος.

Διεκδικούμε:

Ενίσχυση των πυροσβεστικών δυνάμεων με χιλιάδες μόνιμες προσλήψεις

Μέσα ατομικής προστασίας, εξοπλισμό και κάθε αναγκαίο μέσο (οχήματα, αεροπλάνα κ.α.)

Άμεση αποκατάσταση και προστασία των πληγέντων από τις καταστροφικές πυρκαγιές (σπίτια, υποδομές, κ.α.) και των εργαζόμενων

Έργα αντιπλημμυρικής προστασίας

Προστασία του περιβάλλοντος κόντρα σε καταπατητές, επιχειρηματικά συμφέροντα και τη συνολικότερη υποβάθμιση της φύσης.

Αυτή η κυβέρνηση πρέπει να ανατραπεί πριν ολοκληρώσει το καταστροφικό της έργο απέναντι στην εργατική τάξη και το περιβάλλον.

Πολιτική Οργάνωση «Κόκκινο Νήμα»

Πυρκαγιές στην Αττική -Η «ανάπτυξή» τους δολοφονεί

Στο έλεος των πυρκαγιών με δεκάδες νεκρούς και ανεπανάληπτη οικολογική καταστροφή βρέθηκε φέτος η Αττική. Παρά την αυτοθυσία των πυροσβεστών και τη μεγαλειώδη αλληλεγγύη του απλού κόσμου, χάρη στην οποία περιθάλπονται οικογένειες και τραυματίες, πρόκειται για μια ανείπωτη τραγωδία που έχει υπαίτιους και σοβαρές ευθύνες. Γιατί παρά την προσπάθεια να αποδοθεί η ευθύνη στα καιρικά φαινόμενα, η πραγματική αιτία των πυρκαγιών δεν είναι αυτή και κάθε προσπάθεια να αποδοθούν ευθύνες στη φύση, είναι τουλάχιστον υποκριτική.

Η αιτία των πυρκαγιών είναι η παντελής έλλειψη αντιπυρικής προστασίας χρόνια τώρα, η υποστελέχωση των πυροσβεστικών υπηρεσιών και των δασικών υπηρεσιών, η παράδοση δασικών εκτάσεων γης σε εργολάβους πάσης φύσεως.

Όπως και οι προηγούμενες κυβερνήσεις, η κυβέρνηση Σύριζα-Ανελ που μιλάει για ανάπτυξη, θυσίασε για χάρη της δημοσιονομικής προσαρμογής και των μνημονίων οικονομικούς πόρους για βασικές κοινωνικές ανάγκες όπως είναι η πυροπροστασία ή τα αντιπλημμυρικά έργα. Κι αυτό ενώ απλόχερα σκορπάει δις ευρώ σε εξοπλισμούς και στρατιωτικές δαπάνες (2,36% του ΑΕΠ το 2017), “νομιμοποιώντας” τα με εθνικιστικές εξάρσεις, π.χ Ελληνοτουρκικά – Μακεδονικό, βάζοντας νερό στο μύλο της ακροδεξιάς και των φασιστών. Οι οποίοι ναζί της Χ.Α., προσπάθησαν να κεφαλαιοποιήσουν πολιτικά τον θάνατο συνανθρώπων μας, μοστραριζόμενοι στις κάμερες με φόντο τις πυρκαγιές αλλά ουσιαστικά παρεμπόδισαν το πυροσβεστικό έργο, φορώντας τις επίσημες μπλούζες τους. Κι ενώ παράλληλα Κούρδοι και Παλαιστίνιοι συνέτρεξαν αλληλέγγυα για αιμοδοσία μαζικά και οι Αιγύπτιοι ψαράδες έσωζαν ανθρώπινες ζωές.

Γιατί το ίδιο έργο είδαμε και στην περίπτωση της Δυτικής Αττικής, λίγους μήνες πριν, όπου θρηνήσαμε θύματα από τις φονικές πλημμύρες. Με τον πλέον τραγικό τρόπο έρχεται λοιπόν στο προσκήνιο ο αγώνας για την πρόληψη τέτοιων φαινομένων στο μέλλον. Δηλώνουμε τη συμπαράστασή μας στους πυρόπληκτους και απαιτούμε:

Πλήρη αποζημίωση των πληγέντων και των οικογενειών τους
Προσλήψεις μόνιμου προσωπικού για την προστασία των δασών
Στελέχωση των πυροσβεστικών υπηρεσιών

Πολιτική Οργάνωση ΚΟΚΚΙΝΟ ΝΗΜΑ • www.redtopia.gr

Η εγκληματική έλλειψη μέτρων αντιπυρικής προστασίας οδήγησε στην τραγωδία της Ανατολικής Αττικής

Ανακοίνωση της Πανελλήνιας Ένωσης Ναυτών Εμπορικού Ναυτικού (Π.Ε.Ν.Ε.Ν.)

Η χώρα μας μετράει για άλλη μια φορά μια ανείπωτη τραγωδία η οποία εξελίχθηκε στην Ανατολική Αττική και οδήγησε σε δεκάδες νεκρούς και απανθρακωμένους ανθρώπους από την καταστροφική πυρκαγιά.

Μέχρι και αυτή την στιγμή είναι άγνωστος ο πραγματικός αριθμός σε ανθρώπινες απώλειες αφού εκφράζονταν έντονες ανησυχίες ότι ο επίσημος αριθμός των θυμάτων θα αυξηθεί σημαντικά.

Στις συνθήκες αυτές επιβάλλεται να κινητοποιηθούν όλες οι δυνάμεις του κρατικού μηχανισμού με στόχο την προστασία της ανθρώπινης ζωής.

Παράλληλα για πολλοστή φορά αναδεικνύεται το μεγάλο πρόβλημα της ανεπάρκειας εναέριων και επίγειων μέσων ενάντια στην πύρινη λαίλαπα και κυρίως η έλλειψη συνολικής στρατηγικής για την πυροπροστασία της χώρας μας.

Από αυτή την σκοπιά οι ευθύνες τόσο των προηγούμενων όσο και της σημερινής κυβέρνησης ήταν και είναι πελώριες και βαρύτατες.

Η προσπάθεια πολιτικού αποπροσανατολισμού από την κυβέρνηση με την ενοχοποίηση αποκλειστικά των δυσμενών καιρικών συνθηκών δεν της προσφέρει το παραμικρό άλλοθι και δεν την απαλλάσσει καθόλου από τις τεράστιες ευθύνες της, αφού ενέταξε τον κρίσιμο τομέα της αντιπυρικής προστασίας στα πλαίσια των περιοριστικών πολιτικών των μνημονίων και ταυτόχρονα υποβάθμισε τις ανάγκες για την αποτελεσματική προστασία του λαού, της ανθρώπινης ζωής και της λαϊκής περιουσίας που για άλλη μια φορά μετατρέπονται σε τραγικά θύματα αυτής της ανάλγητης αντιλαϊκής πολιτικής.

Το εργατικό κίνημα της χώρας μας πρέπει όχι μόνο να προστρέξει και να φανεί αλληλέγγυο με κάθε δυνατό τρόπο στα θύματα της καταστροφικής πυρκαγιάς αλλά να θέσει στους στόχους πάλης του την ανάγκη τόσο για αποτελεσματική αντιπυρική θωράκιση της χώρας μας όσο και για την αντιπλημμυρική προστασία της.

Η Διοίκηση της ΠΕΝΕΝ