Τα ναυάγια στη Μεσόγειο και στο Αιγαίο είναι δολοφονίες
Της Ελένης Αναστασιάδου
Η τραγωδία των προσφύγων/ισσών δεν έχει τέλος στο Αιγαίο. Οι παράνοµες επαναπροωθήσεις είναι επίσηµα καταγεγραµµένες και από την Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία οδήγησε «για τα µάτια του κόσµου» την παραίτηση του Λετζέρι (πρώην διευθυντή της Frontex) µετά από έκθεση της OLAF (Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Καταπολέµησης της Απάτης). Η ελληνική κυβέρνηση, ωστόσο, αρνείται ότι γίνονται επαναπροωθήσεις και µέσω των ΜΜΕ προβάλλουν τις πρακτικές αυτές ως ψευδή στοιχεία της Τουρκικής προπαγάνδας λέγοντας συγκεκριµένα πως η Τουρκία εργαλειοποιεί τους πρόσφυγες. Ωστόσο, µαρτυρίες αναδεικνύουν καθηµερινά πως αυτός ο ισχυρισµός αποτελεί µια µόνιµη γραµµή άµυνας της ελληνικής κυβέρνησης µε σκοπό να απαξιώσει κάθε σχετική έρευνα.
Μια τέτοια απόδειξη είναι η πρόσφατη έρευνα του Solomon σε συνεργασία µε την El País, τη µεγαλύτερη εφηµερίδα της Ισπανίας, η οποία αποκαλύπτει πως τα τελευταία χρόνια Έλληνες συνοριοφύλακες έχουν αφαιρέσει πάνω από 2 εκατ. ευρώ από τους πρόσφυγες που επαναπροώθησαν. Μάλιστα, η έρευνα αναφέρει πως πλέον πρόκειται για συστηµατική πρακτική καθώς ενώ το 2017 µόλις το 11% των θυµάτων επαναπροωθήσεων ανέφερε κλοπή των χρηµάτων του, µέχρι το 2022 το ποσοστό έχει εκτοξευτεί στο 92%. Σηµαντική είναι η µαρτυρία δύο προσφύγων τον Ιανουάριο: «Τον Ιανουάριο του περασµένου έτους, ένα ζευγάρι Κουβανών, ονόµατι Lino Antonio Rojas Morell και Yudith Pérez Álvarez παρουσιάστηκαν στις ελληνικές Αρχές στην περιοχή του Έβρου για να αιτηθούν άσυλο, αφού είχαν εισέλθει στη χώρα. Οι αστυνοµικοί τους εξανάγκασαν να επιβιβαστούν σε ένα βανάκι, και στη συνέχεια τους µετέφεραν στο αστυνοµικό τµήµα, όπου αφαίρεσαν τα σακίδια και τα κινητά τους τηλέφωνα. Την επόµενη µέρα, προτού τους απελάσουν στην τουρκική πλευρά των συνόρων από κοινού µε δεκάδες ακόµη ανθρώπους διαφορετικών εθνικοτήτων, οι αστυνοµικοί τους έψαξαν ξανά. «Εκείνος που έµοιαζε να είναι ο αρχηγός έβαλε τα χρήµατά µου [375 ευρώ] στην τσέπη του», εξηγεί ο Rojas Morell, συµπληρώνοντας πως «οι αστυνοµικοί έψαχναν εµφανώς για χρήµατα». «Ο ένας άνδρας ήθελε να κοιτάξει ακόµα και µέσα από το παντελόνι µου, συµπεριλαµβανοµένου του εσώρουχού µου. Αστυνοµικοί µε χτυπούσαν. Άγγιξαν το στήθος µου και ανάµεσα στα πόδια µου», αναφέρει από πλευράς της η Pérez Álvarez, σε καταγγελία που κατατέθηκε πρόσφατα ενώπιον της Επιτροπής Ανθρωπίνων ∆ικαιωµάτων του Οργανισµού Ηνωµένων Εθνών.» Θα πρέπει να αναφερθεί και το γεγονός πως οι συνοριοφύλακες δεν παραµένουν µόνο στην κατάσχεση χρηµάτων αλλά προχωρούν και στην κατάσχεση περουσιακών στοιχείων όπως βραχιόλια, κινητά κλπ.. Πηγές από την Ορεστιάδα αναφέρουν ότι οι αστυνοµικοί κρατούν τις πιο καλές συσκευές: «Οι συνοριοφύλακες τις δίνουν στα παιδιά τους. Εµφανίζονται στο σχολείο µε καινούργια κινητά και λένε περήφανα ότι οι γονείς τους τα πήραν από τους “παράνοµους µετανάστες”».
Μια καλά µελετηµένη, συστηµατική και εκτεταµένη δολοφονική πρακτική
Φαίνεται, λοιπόν, πως η υπόθεση τους είναι µια πρακτική που υιοθετείται τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότερο από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Άλλωστε, από τα ευρήµατα της δηµοσιογραφικής έρευνας που διεξήχθη αναδεικνύεται πως οι αιτούντες άσυλο συλλαµβάνονται όταν φτάνουν στην Ελλάδα, δίχως να τους δοθεί η δυνατότητα να αιτηθούν άσυλο (όπως απαιτούν η ελληνική νοµοθεσία και το διεθνές δίκαιο) και άλλοτε συλλαµβάνονται σε διάφορα σηµεία της ενδοχώρας, παρότι µπορεί να έχουν ήδη καταγραφεί ή ακόµη και να έχουν λάβει άσυλο και άλλοτε όταν συλληφθούν οδηγούνται σε αστυνοµικά τµήµατα ή στρατώνες και εγκαταλελειµµένες αποθήκες όπου συχνά δέχονται βία από ένστολους ή άτοµα µε πολιτικά. Τέλος, πριν τους µεταφέρουν στην Τουρκία µε φουσκωτές βάρκες, τα ίδια άτοµα αφαιρούν τα υπάρχοντά τους. Τα στοιχεία, µάλιστα, που συγκεντρώθηκαν οδήγησαν στο συµπέρασµα πως µέλη των ελληνικών σωµάτων ασφαλείας έχουν αφαιρέσει περισσότερα από 2 εκατ. ευρώ από τους/ τις προσφυγ(ισσ)ες (τουλάχιστον 2,2-2,8 εκατ. ευρώ).»
Όπως αντιλαµβανόµαστε είναι εξαιρετικά πιθανό οι περιπτώσεις αυτές να αφορούν απλώς την κορυφή του παγόβουνου, καθώς η συντριπτική πλειοψηφία των επαναπροωθήσεων δεν καταγράφεται. Όπως σχολιάζει και η Εύα Κοσσέ (Ανώτερη ερευνήτρια του Human Rights Watch στην Ελλάδα) «Όταν κατάσχεις τα τηλέφωνά τους, εξαλείφεις κάθε απόδειξη πως βρέθηκαν εκεί. Όταν κατάσχεις τα χρήµατά τους, κάνεις τη ζωή τους πιο δύσκολη. Όταν τους αφήνεις γυµνούς, µια άλλη τάση που βρίσκεται σε έξαρση, τους ταπεινώνεις και τους αποθαρρύνεις… Αποτελεί µέρος µιας στρατηγικής για να τους αποτρέψεις από το να προσπαθήσουν [να περάσουν] ξανά», συµπληρώνει. Προς καµία έκπληξή µας, λοιπόν, στις αρχές του Ιουνίου συνελήφθησαν τέσσερις αρχιφύλακες και ένας ανθυπαστυνόµος του Τµήµατος Συνοριακής Φύλαξης ∆ιδυµοτείχου µε την κατηγορία της διακίνησης µεταναστών. Οι συγκεκριµένοι κατηγορούνται ότι σε δώδεκα τουλάχιστον περιπτώσεις επέτρεψαν –φυσικά αντί ωφεληµάτων– την είσοδο µεταναστών στην ελληνική επικράτεια κατόπιν συνεννόησης µε κυκλώµατα δουλεµπόρων σε Τουρκία και Ελλάδα. Στις 25 Απριλίου υπάρχει καταγεγραµµένη η εξής συνοµιλία «Σπύρο, να περάσουν τα παιδιά, εγώ δεν θέλω πολλά, εγώ θέλω να µου πεις εσύ πού θα βγουν και τι ώρα θα έρθουν» και έναν µήνα αργότερα, ακούγεται να λέει σε συνεργό του «Μην ανακατευθεί ο στρατός και µας το χαλάσει» και τους ζητάει να αποµακρύνουν τις περιπολίες από την περιοχή.
Ελλάδα και Τουρκία: ∆ύο εθνικισµοί σε αγαστή συνεργασία
Εν συνεχεία, πριν λίγο καιρό οι New York Times είχαν δηµοσιεύσει βίντεο από την απάνθρωπη τακτική της ελληνικής κυβέρνησης στο Αιγαίο µε θύµα ακόµα και ένα βρέφος έξι µηνών. Η δηµοσιογράφος Christiane Amanpour του CNN, µάλιστα, στρίµωξε τον Κ.Μητσοτάκη ο οποίος αναγκάστηκε να οµολογήσει «είναι καταδικαστέο το περιστατικό, το διερευνούµε». Σε αυτό το σηµείο είναι σηµαντικό να αναφερθεί πως στην προεκλογική περίοδο, κανένα κόµµα δεν έκανε αναφορά σε αυτήν την αδιανόητη βαρβαρότητα στο Αιγαίο. ∆εν γίνεται ένα κρατικό όργανο να πνίγει µωρά κι εσύ να το παίζεις αδιάφορος επί 3 χρόνια επειδή φοβάσαι ότι θα έχεις πολιτικό κόστος. Πως µπορεί να µπαίνει στην ζυγαριά ένα τέτοιο έγκληµα µε τον φόβο απώλειας ψήφων; Το παράδοξο είναι ότι ο Μητσοτάκης ξέρει ότι θα έχει κόστος αν βγει ένα τέτοιο βίντεο για αυτό και κανένα κανάλι δεν πρόβαλε τίποτα.
Παρά το γεγονός, λοιπόν, ότι τα pushbacks είναι πλέον αδιαµφισβήτητα σε θεσµικό επίπεδο πιάνοντας πρόσφυγες και αφήνοντας τους αβοήθητους µεσοπέλαγα, ο κρατικός και ακροδεξιός συρφετός φωνάζει κατά των αλληλέγγυων, των διασωστών και των ανθρωπιστικών οργανώσεων. Έτσι, λοιπόν, τα όργανα της τάξης απροκάλυπτα συνεχίζουν να ληστεύουν, να απαγάγουν και να βασανίζουν ανθρώπους µε απώτερο σκοπό να θησαυρίσουν. Ως αποτέλεσµα οι µετανάστες που είχαν λεφτά µένουν άφραγκοι και οι µετανάστες που δεν είχαν όλα τα λεφτά αλλά υπόσχονται αποπληρωµή µετά το πέρασµα µένουν πλέον εκµεταλλεύσιµοι για πάσα εκδούλευση στους εκεί. Ελλάδα και Τουρκία, λοιπόν είναι δύο εθνικισµοί σε αγαστή συνεργασία. Κεντρική τους επιχείρηση: το σύνορο.
Ναυάγιο µε µετανάστες στα ανοιχτά της Πύλου: Η Μεσόγειος γίνεται τάφος των φτωχών και των κατατρεγµένων
Κάπως έτσι φτάνουµε σήµερα στις 14/6/2023 στο ναυάγιο λιβυκού σκάφους µε εκατοντάδες µετανάστες ανοιχτά της Πύλου. Η Μεσόγειος για άλλη µια φορά γίνεται τάφος των φτωχών και των κατατρεγµένων. Το καράβι βρέθηκε στο «πεδίο αποτροπής εισόδου στα σύνορα» από το Ελληνικό Λιµενικό που παρακολουθούσε η Frontex. Το αδιανόητο αυτό δράµα που λαµβάνει χώρα σήµερα ήταν προδιαγεγραµµένο καθώς είναι αποτέλεσµα αυτών των εγκληµατικών πρακτικών και πολιτικών που υιοθετούν η Ελλάδα χέρι- χέρι µε την Ευρωπαϊκή Ένωση. Είναι αποτέλεσµα της πολιτικής των φραχτών, των στρατοπέδων, των pushbacks και των κλειστών συνόρων. Είναι το αποτέλεσµα της πολιτικής αποτροπής, της καταστολής και της άρνησης βοήθειας σε ανθρώπους που θαλασσοπνίγονται αναζητώντας καλύτερη ζωή, καθώς οι κατατρεγµένοι προκειµένου να αποφύγουν τη συνοριακή βία προτιµούν πολύ πιο επικίνδυνες διαδροµές.
Κυβερνητικές πηγές ισχυρίζονται επανειληµµένα ότι το σκάφος των προσφύγων ήταν «αξιόπλοο» ενώ το Λιµενικό στην ανακοίνωση του αναφέρει επανειληµµένα ότι το αλιευτικό εντοπίστηκε να πλέει µε σταθερή ταχύτητα και πορεία λίγο πριν βυθιστεί. Ωστόσο, αυτή η άποψη έρχεται σε αντίθεση µε τα δηµοσιοποιηµένα στοιχεία επικοινωνίας της οµάδας Alarm Phone µε τους πρόσφυγες. ∆εν πρέπει να παραληφθεί και το γεγονός πως σε ανακοίνωση του το Λιµενικό επισηµαίνει ότι οι πρόσφυγες αρνήθηκαν βοήθεια πλην τροφίµων και νερού και επιθυµούσαν να συνεχίσουν ως την Ιταλία. Ωστόσο, οι πρόσφυγες είχαν στείλει αρχικά σήµα κινδύνου στο Alarm Phone και σε συνδυασµό µε τις φωτογραφίες του αλιευτικού µε τους στοιβαγµένους πρόσφυγες να κουνούν τα χέρια τους σε ένδειξη βοήθειας έρχεται και προσκρούει τους παραπάνω ισχυρισµούς του ελληνικού λιµενικού.
Όπως αναφέρει και ο διασώστης προσφύγων Ι. Αποστολόπουλος: «Το λιµενικό γνώριζε από χθες το µεσηµέρι για τη βάρκα και δεν τους διέσωσε. Οι φωτογραφίες άλλωστε που βλέπουµε σήµερα τις τράβηξε το λιµενικό χθες. Οι άνθρωποι φαίνονται να κουνάνε τα χέρια του ζητώντας βοήθεια…και όµως αυτοί οι άνθρωποι αφέθηκαν στην τύχη τους για 24 ώρες… η Frontex είχε ήδη ειδοποιήσει µια µέρα πριν τις αρχές. Συνεπώς, το ελληνικό λιµενικό γνώριζε την ύπαρξη τους εκεί και απλά τους κοιτούσε. Η δικαιολογία; Οι πρόσφυγες δεν ήθελαν να σωθούν. Αφού πήραν το alarmphone και έστειλαν σήµα κινδύνου.» Επιπροσθέτως, η ακτιβίστρια Nawal Soufi αναφέρει: «Στις 13 Ιουνίου 2023, τα ξηµερώµατα, επικοινώνησαν µαζί µου µετανάστες που επέβαιναν σε µια βάρκα φορτωµένη µε 750 άτοµα και µου είπαν για τη δύσκολη κατάστασή τους. Μετά από πέντε ηµέρες ταξιδιού, το νερό είχε τελειώσει, ο οδηγός του σκάφους τους είχε εγκαταλείψει στην ανοιχτή θάλασσα και στο πλοίο υπήρχαν έξι νεκροί. Οι µετανάστες δεν ήξεραν ακριβώς πού βρίσκονταν, αλλά χάρη στο στίγµα του τηλεφώνου Turaya, µπόρεσα να βρω την ακριβή τοποθεσία τους και ειδοποίησα τις αρµόδιες αρχές. Ωστόσο, η κατάσταση έγινε πιο περίπλοκη όταν ένα πλοίο πλησίασε το σκάφος, δέθηκε µε σχοινιά σε δύο σηµεία του σκάφους και άρχισε να πετάει µπουκάλια µε νερό. Οι µετανάστες ένιωσαν µεγάλο κίνδυνο, καθώς φοβήθηκαν ότι τα σχοινιά θα µπορούσαν να ανατρέψουν το σκάφος και ότι οι προσπάθειες των επιβαινόντων για να πάρουν νερό θα µπορούσαν να οδηγήσουν σε ναυάγιο. Εξαιτίας αυτού, αποµακρύνθηκαν ελαφρώς από το πλοίο για να αποφύγουν ένα ναυάγιο. Κατά τη διάρκεια της νύχτας, η κατάσταση στο σκάφος έγινε ακόµη πιο δραµατική: οι µετανάστες ήταν µπερδεµένοι και δεν καταλάβαιναν αν επρόκειτο για µια επιχείρηση διάσωσης ή για ένα τρόπο να θέσουν τη ζωή τους σε ακόµη µεγαλύτερο κίνδυνο. Έµεινα σε επαφή µαζί τους µέχρι τις 23:00 ώρα Ελλάδας, προσπαθώντας να τους καθησυχάσω και να τους βοηθήσω να βρουν µια λύση. Όλη την ώρα µε ρωτούσαν τι πρέπει να κάνουν και εγώ τους έλεγα ότι η ελληνική βοήθεια είναι καθ’ οδόν. Σε αυτό το τελευταίο τηλεφώνηµα, ο άντρας µε τον οποίο µιλούσα µου είπε: «Νιώθω ότι αυτή θα είναι η τελευταία µου νύχτα». Όταν οι µετανάστες αποµακρύνθηκαν ελαφρώς από το πλοίο, δεν υπήρχε πρόθεση να συνεχίσουν το ταξίδι προς την Ιταλία, καθώς δεν ήξεραν πώς να πλοηγηθούν στα ιταλικά ύδατα, αφού ο πραγµατικός οδηγός του σκάφους έλειπε και συνέχισαν να ρωτούν τι να κάνουν. Χρειάζονταν σίγουρα βοήθεια. Αν είχαν εκφράσει πρόθεση να συνεχίσουν το ταξίδι τους στην Ιταλία, φυσικά θα έστελνα ενηµέρωση στη Μάλτα, την Ελλάδα και την Ιταλία, αλλά οι µετανάστες δεν είπαν ποτέ κάτι τέτοιο.»
Το αδιανόητο δράµα ήταν προδιαγεγραµµένο
Αργότερα, προκύπτουν νέα στοιχεία που αλλάζουν εντελώς τα δεδοµένα. ∆ιασωθέντες της Πύλου αναφέρουν πως το ελληνικό Λιµενικό έδεσε το σκάφος τους, το ρυµούλκησε και µετά βυθίστηκε. Η ρυµούλκηση δεν αποτελεί τρόπο διάσωσης αλλά ενέργεια που παραπέµπει σε pushback. To ίδιο άλλωστε έγινε και στο Φαρµακονήσι, στη Μύκονο τον Ιούνιο του 2022 και αλλού. Και εδώ προκύπτει ένα ερώτηµα: Αν αυτό δεν ισχύει, γιατί το Λιµενικό δεν το αναφέρει στην εκτενή του αναφορά; Επιπλέον, η ρυµούλκηση εξηγεί το γιατί ανατράπηκε η βάρκα χωρίς καθόλου κύµα. Επίσης, εξηγεί το γιατί όλη µέρα απαγορεύουν στους δηµοσιογράφους να µπουν στον «χώρο φιλοξενίας» προσφύγων. Μόνο πρώην βουλευτές µπήκαν και αυτοί δέχονταν πιέσεις να µην µιλάνε µε τους διασωθέντες.
Να ξεκαθαρίσουµε ότι οι άνθρωποι αυτοί δεν αρνούνται τη διάσωση αλλά φοβούνται την επαναπροώθηση. Οι άνθρωποι φοβούνται το ελληνικό λιµενικό και αυτό δεν απαλλάσσει το λιµενικό από την ευθύνη του. Εδώ και 2 χρόνια οι πρόσφυγες προκειµένου να αποφύγουν το ελληνικό λιµενικό και τα ελληνικά pushbacks ακολουθούν όλο και πιο επικίνδυνες διαδροµές ξεκινώντας από την Τουρκία προσπαθώντας να φτάσουν απευθείας στην Ιταλία προκειµένου να αποφύγουν οποιαδήποτε συσχέτιση µε τις ελληνικές αρχές. Προσπαθούν να διασχίσουν τη µισή Μεσόγειο αόρατοι απαρατήρητοι από το ελληνικό λιµενικό το οποίο αν τους εντοπίσει θα τους βασανίσει και θα τους εκµεταλλευτεί και µετά θα τους αφήσει σε τουρκικά ύδατα µέσα σε φουσκωτά. Όπως καταλαβαίνουµε, πλέον οι άνθρωποι ρισκάρουν τη ζωή τους στη θάλασσα όχι για να έρθουν στην Ελλάδα αλλά για να αποφύγουν την Ελλάδα, γι’ αυτό έχουµε τέτοια πολύνεκρα ναυάγια.
Οι νεκροί, λοιπόν, συνεχίζουν να αυξάνονται καθηµερινά και οι αγνοούµενοι είναι επίσης πολλοί. Και όσοι διασώθηκαν; Έµειναν στοιβαγµένοι σε µια αποθήκη µε ένοπλους να τους φρουρούν. Η επόµενη απάντηση της ελληνικής κυβέρνησης είναι το τριήµερο εθνικό πένθος µε µαύρες κορδέλες και η ενός λεπτού σιγή. Η δική µας απάντηση µας είναι πως τους νεκρούς δεν τους τιµάς µε αυτό τον τρόπο. Τους νεκρούς τους τιµάς αν αφιερώσεις τις επόµενες µέρες στο γκρέµισµα του τοίχους του Έβρου που αναγκάζει τους πρόσφυγες να επιλέγουν πιο επικίνδυνες διαδροµές.
Κοινός εχθρός: ο ιµπεριαλισµός και τα αντιδραστικά καθεστώτα της περιοχής
Το αδιανόητο αυτό ναυάγιο ήταν προδιαγεγραµµένο, παρά το σοκ που δήθεν νιώθουν πολιτικοί, οι οποίοι µε τις επιλογές τους συνέβαλαν στο να φτάσουν τα πράγµατα µέχρι εδώ. Το ελληνικό κράτος δολοφονεί άµεσα και έµµεσα. Το ίδιο κράτος, το ίδιο σύστηµα που βασανίζει και σκοτώνει κι εµάς. Το κράτος φροντίζει να δείχνει καθηµερινά το πρόσωπο του. Άλλωστε το είδαµε και µε την απάντηση στην ειρηνική διαδήλωση που έγινε στο κέντρο της Αθήνας για την κρατική δολοφονία όπου τα ΜΑΤ απάντησαν µε δακρυγόνα, κρότου λάµψης και ξυλοδαρµούς µέχρι και στοές και αποβάθρες µετρό. Το ίδιο το κράτος που µας αφήνει απροστάτευτους απέναντι στην πανδηµία, µας φτωχαίνει, µας φορτώνει µε απαγορεύσεις και πρόστιµα. Το ίδιο το κράτος που µας στερεί το δικαίωµα στην εργασία, την υγεία και την εκπαίδευση, µας προετοιµάζει για να σκοτωθούµε σε έναν άδικο πόλεµο. Ντόπιοι και πρόσφυγες-µετανάστες έχουµε κοινό εχθρό τον ιµπεριαλισµό και τα αντιδραστικά καθεστώτα της περιοχής. Έχουµε τις ίδιες ανάγκες. Ανεξάρτητα από κάθε κυβέρνηση και κάθε αντιπολίτευση, εµείς θα είµαστε πάντα µε αυτούς που θαλασσοπνίγονται. Πάντα στο πλευρό αυτών που υποφέρουν, πάντα µε τους αόρατους, µε τους καταπιεσµένους και ας µείνουµε και ελάχιστοι. Οι ανθρώπινες ζωές για εµάς δεν είναι απλώς αριθµοί. Είναι απώλειες που δεν πρόκειται ποτέ να «συνηθίσουµε». Θα δώσουµε κοινούς αγώνες.
Να συλληφθούν άµεσα αυτοί που άφησαν τους ανθρώπους να πνιγούν! Μια είναι η επιλογή µας για ακόµη µια φορά. Να µη σωπάσουµε. Το είπαµε στα Τέµπη, το λέµε και τώρα. Να µην συγκαλυφθεί το έγκληµα! Όπως λέει και το σύνθηµα του φετινού Αντιρατσιστικού φεστιβάλ, οι φράχτες την πλατωσιά του κόσµου µας στενεύουν! Αγωνιζόµαστε για έναν κόσµο χωρίς πολέµους, εθνικισµούς, ρατσισµό και καταπίεση. Μας αξίζει ένα καλύτερο αύριο!