Του Ηλία Ιωακείμογλου

Το κέρδος, μια επιθυμία χωρίς κορεσμό

Η άνοδος των επιτοκίων που ήδη εκκίνησε, και η οποία προβλέπεται να συνεχιστεί κατά τα επόμενα έτη, είναι η φωτιά στον κάμπο με τα ξερά χόρτα. Τα υψηλά επιτόκια έχουν για τις επιχειρήσεις τον ρόλο του «εναλλακτικού οφέλους», της εναλλακτικής τοποθέτησης κεφαλαίου που αποφέρει υψηλότερη κερδοφορία από όσο η επένδυση στην δική σου επιχείρηση. Το ίδιο ισχύει και για τους ιδιοκτήτες ακινήτων που τα ενοικιάζουν και για κάθε άλλον που επενδύει τα χρήματά του για κέρδος, τόκο ή πρόσοδο. Έτσι, όταν αυξάνονται τα επιτόκια, όπως συμβαίνει τώρα και όπως προβλέπεται ότι θα συνεχιστεί κατά τα επόμενα έτη με πολύ μεγαλύτερη ένταση, οι ιδιοκτήτες ακινήτων λαμβάνουν το μήνυμα (τέτοιοι είναι οι δέκτες τους) ότι πρέπει να αυξήσουν το ενοίκιο διότι στο εξής το κεφάλαιο εν γένει, σε όλες τις μορφές του, θα αμείβεται περισσότερο. Το ίδιο μήνυμα παίρνουν και οι άλλοι κάτοχοι κεφαλαίου, που έχουν επενδύσει τα χρήματά τους σε κάποιον άλλο κλάδο, όσο υψηλά και αν είναι τα κέρδη τους.

Τα επιτόκια, λοιπόν, υποδεικνύουν στο σύνολο των επενδυτών το ύψος της κερδοφορίας που θα έπρεπε όλοι οι κάτοχοι κεφαλαίου να επιδιώκουν ως στόχο. Υπάρχουν βέβαια και άλλοι παράγοντες που προσδιορίζουν το ύψος της απόδοσης κεφαλαίου, αυτό όμως δεν αναιρεί την σχέση αιτιότητας μεταξύ των επιτοκίων και των αποδόσεων κεφαλαίου που είναι επενδεδυμένο σε άλλους κλάδους, εκτός του χρηματοπιστωτικού τομέα.

Έχουν το κίνητρο, έχουν και την ευκαιρία

Αυτά περιγράφουν μια σχέση επιτοκίων και κέρδους γενικώς, αλλά δεν μας εξηγούν για ποιον λόγο υπάρχει αυτή η σχέση, τι είναι αυτό που την εγκαθιδρύει, που την θέτει σε ισχύ.

Ο βασικός λόγος για τον οποίο κάθε ξεχωριστό κεφάλαιο εκλαμβάνει την αύξηση των επιτοκίων ως ένδειξη ότι πρέπει να αυξήσει την απόδοσή του (την κερδοφορία του) είναι η απληστία του(1): Επιδιώκει την μεγιστοποίηση του κέρδους, στην οποία προβαίνει όποτε έχει την ευκαιρία˙ με δυο λόγια, έχει πάντοτε το κίνητρο (του πλουτισμού και της κατίσχυσης επί των ανταγωνιστών του), αρκεί να έχει και τα μέσα.

τους σε συντεταγμένες κινήσεις (κάτι που συμβαίνει σχετικά εύκολα σε μεγάλες επιχειρήσεις όταν είναι λίγες στον κλάδο, και συμβαίνει επίσης πολύ εύκολα σε μικρούς κλειστούς τόπους). Συμβαίνει επίσης να μη λειτουργεί ο ανταγωνισμός όταν υπάρχει μια επιχείρηση που έχει δεσπόζουσα θέση στον κλάδο και οι υπόλοιπες την ακολουθούν, ή ακόμη εάν προεξοφλήσουν όλοι, χάρη σε ένα είδος ταξικής κεφαλαιοκρατικής ενσυναίσθησης, πως οι ανταγωνιστές τους θα αυξήσουν και αυτοί τις τιμές τους. Εάν πάντως δεν μπορούν να τις αυξήσουν, θα αυξήσουν την πίεση επί των ονομαστικών μισθών για να τους μειώσουν – εάν μπορούν. Σήμερα, βέβαια, με πολλά εργατικά συνδικάτα αποδυναμωμένα ή ενσωματωμένα ή πουλημένα ή χαζοχαρούμενα, οι επιχειρήσεις έχουν μια ευκολία να μειώσουν τους μισθούς.

επιβραδυνθεί (δηλαδή ο πληθωρισμός θα μειωθεί) επειδή η μείωση της ζήτησης κάτω από ένα κατώφλι θα αυξήσει το αχρησιμοποίητο παραγωγικό δυναμικό και θα οξύνει τον ανταγωνισμό. Στην πρώτη φάση θα υποτιμηθεί η αγοραστική δύναμη του μισθού εξαιτίας του πληθωρισμού (και ήδη αυτό γίνεται). Στην δεύτερη φάση, της ύφεσης και της ανεργίας, πάλι θα υποτιμηθεί η αγοραστική δύναμη του μισθού, αυτήν την φορά λόγω της μείωσης του ονομαστικού μισθού (του χρηματικού μισθού) ή της αύξησής του λιγότερο από τον πληθωρισμό (παρόλο που αυτός θα είναι πλέον μειωμένος). Αυτά θα συμβούν˙ εκτός εάν καταστρέψουμε το παιχνίδι τους.

…εκτός εάν καταστρέψουμε το παιχνίδι τους

Αυτό είναι το παιχνίδι της απαξίωσης της εργασίας στο οποίο θα επιδοθεί ο καπιταλισμός κατά τα επόμενα έτη: παλιότερα το λέγαμε μονά-ζυγά δικά του. Εκτός εάν καταστρέψουμε το παιχνίδι του˙ άλλος δρόμος δεν υπάρχει. Γι’ αυτό χρειαζόμαστε γερά, ανθεκτικά, ανταγωνιστικά εργατικά συνδικάτα, χρειαζόμαστε και κόμμα ή πολιτικές οργανώσεις που φέρνουν αποτελέσματα -και δεν τα χρειαζόμαστε αύριο, τα χρειαζόμαστε τώρα!

____________________

1. (1) Η απληστία δεν είναι επιθυμία από την οποία θα μπορούσε να απαλλαγεί κάθε ξεχωριστό, ιδιαίτερο, κεφάλαιο, διότι αυτή ανήκει στην φύση του, διότι αυτή έχει ως υλική βάση την αδήριτη ανάγκη εκάστου κεφαλαίου να κατισχύσει των ανταγωνιστών του (αν μη τι άλλο στην μακροχρόνια διάρκεια).

Του Πάνου Κοσμά

Το 2020 ήταν χρονιά μεγάλης ύφεσης και μεγάλης πτώσης των κερδών στο σύνολο του επιχειρηματικού τομέα. Οι αστικές πένες που ανέλαβαν να διεκτραγωδήσουν αυτό το αναπάντεχο «πάθημα» των καπιταλιστών απαιτώντας την κρατική βοήθεια (αλήθεια, τι απέγινε το δόγμα ότι το κράτος δεν πρέπει να παρεμβαίνει στην οικονομία;) από τα μέσα του 2021 είναι όχι μόνο ανακουφισμένες αλλά και θριαμβολογούν για τη θεαματική ανάκαμψη των κερδών. Και των ρυθμών ανάπτυξης, φυσικά, αλλά τις συγκεκριμένες πένες τις ενδιαφέρει η ανάπτυξη μόνο στον βαθμό ή επειδή συνοδεύεται από εξίσου μεγάλη, ή και ακόμη μεγαλύτερη, ανάκαμψη των κερδών.

Όποιος/α όμως σκεφτεί πως οι αστικές πένες και οι εκπρόσωποι του κεφαλαίου έπαψαν γι’ αυτόν τον λόγο να ζητούν την κρατική βοήθεια, θα έχει κάνει μέγα λάθος. Και όποιος/α ήταν αρκετά καλοπροαίρετος άνθρωπος για να φανταστεί πως θα περισσέψει και λίγο ενδιαφέρον για τον κόσμο της εργασίας, έχει αποδειχθεί αφελής. Η γενική εικόνα είναι ότι τα κέρδη ανακάμπτουν γρήγορα και θεαματικά ενώ η εργασία παραμένει σε μνημόνιο διαρκείας.

«Ήρθε η ανάπτυξη», για τα κέρδη…

Ας μιλήσουμε συγκεκριμένα για την Ελλάδα και τα κέρδη του επιχειρηματικού τομέα. Στο σύνολο της οικονομίας, ο δείκτης των κερδών¹ που επιμελείται η μακροοικονομική βάση στατιστικών δεδομένων της Κομισιόν AMECO βυθίστηκε το 2020 στο 84,9 από 113,3% το 2019. Όμως το 2021 ανέκαμψε σε 91,4 και το 2022 αναμένεται να πραγματοποιήσει νέο άλμα στο 104,5. Ο δείκτης αυτός όμως δίνει μόνο μια γενική αλλά χρήσιμη εικόνα για το τι συμβαίνει με τη μάζα των κερδών στο σύνολο της οικονομίας. Περιλαμβάνει δηλαδή το αποτέλεσμα των ισολογισμών του συνόλου των επιχειρήσεων: τόσο αυτών που έχουν ισχυρή κερδοφορία όσο και αυτών που αυτών ισχνή κερδοφορία ή και ζημίες.
Μεγαλύτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η εικόνα των κερδών των πολύ μεγάλων επιχειρήσεων, όπου έχουμε και τα πλέον πρόσφατα δεδομένα, δηλαδή των εισηγμένων στο χρηματιστήριο -και συγκεκριμένα στο Χρηματιστήριο Αθηνών- επιχειρήσεων. Εκεί, τα κέρδη όχι απλώς ανέκαμψαν θεαματικά σε σχέση με το 2020, αλλά για τις περισσότερες -και πιο ισχυρές- από αυτές τις επιχειρήσεις ανέκαμψαν πάνω από τα επίπεδα του 2019. Με απλά λόγια, αυτές οι επιχειρήσεις όχι μόνο «έσβησαν» τις απώλειες του 2020 αλλά βρέθηκαν με κέρδη υψηλότερα του 2019! Και αυτό, στο εννεάμηνο του 2021, δηλαδή σε διάστημα μόλις λίγων μηνών από το «άνοιγμα» των οικονομιών με την άρση των lockdown. Στη λίστα των πρώτων 40 εξ αυτών² βρίσκουμε απίστευτα ποσοστά αύξησης των κερδών από το εξάμηνο του 2021 (όπου τα κέρδη είχαν ήδη ανακάμψει σημαντικά) στο εννεάμηνο του 2021, από 50% έως πάνω από 1.000%.

…αλλά όχι για την εργασία

Στον αντίποδα, η εργασία ζει σε καθεστώς ακραίας λιτότητας, σε μνημόνιο διαρκείας. Η Ελλάδα έχει δύο θλιβερές «πρωτιές», όσον αφορά τον εργατικό μισθό και, συνακόλουθα, τους δείκτες κοινωνικής δυστυχίας:
Η πρώτη: Ο κατώτατος μισθός εξακολουθεί να είναι, 10 χρόνια ύστερα από την μείωσή του κατά 22% την 1η Μαρτίου 2012 επί πρωθυπουργίας Λουκά Παπαδήμου, κάτω από τα επίπεδα του Φεβρουαρίου 2012. Η Ελλάδα είναι η μοναδική ευρωπαϊκή χώρα που ο κατώτατος μισθός παραμένει κάτω από τα επίπεδα των αρχών του 2012!

Η δεύτερη θλιβερή πρωτιά είναι απόρροια της πρώτης: η Ελλάδα είναι η μοναδική ευρωπαϊκή χώρα στην οποία το όριο της φτώχειας είναι πολύ κάτω από τα επίπεδα του 2009 (αφού αντιστοιχεί στο 60% του ισοδύναμου διάμεσου μισθού). Το γεγονός αυτό έχει δύο συνέπειες:

Πρώτο, ότι… καλλωπίζει τους δείκτες της φτώχειας. Το ποσοστό φτώχειας, υπολογιζόμενο σε βάση πολύ μειωμένη σε σχέση με τον χρόνο έναρξης της κρίσης (2008-2009), καταγράφεται πολύ χαμηλότερο του πραγματικού (και, παρ’ όλα αυτά, το υψηλότερο στην Ευρωζώνη). Με βάση τα στοιχεία της Eurostat, το ποσοστό φτώχειας υπολογισμένο με βάση το 60% του διάμεσου μισθού του 2008, ήταν το 2015 48% και το 2019 42%!!! Μπορεί να εικάσει κανείς την ανάλογη εκτίναξη των αριθμών σε άλλους δείκτες της φτώχειας αν πάρουμε ως βάση τα προ της κρίσης επίπεδα…

Στα προηγούμενα θα πρέπει να προσθέσουμε τη μεγάλη έκταση των παραβιάσεων της εργατικής νομοθεσίας, που τα κυβερνητικά νομοθετήματα διευκολύνουν ή και να νομιμοποιούν (όπως οι προβλέψεις του «νόμου Χατζηδάκη»), που επιδεινώνουν την κατάσταση και πιέζουν συνολικά την κλίμακα των μισθών προς τα κάτω, με αποτέλεσμα υψηλό ποσοστό εργαζομένων να αμείβεται με μισθό στο φάσμα από -10% έως +10% του κατώτατου.

Η ανάπτυξη ήρθε για τα κέρδη, αλλά η εργασία περιμένει στη στάση, υπό βροχήν και επί ματαίω…

Ο ΣΕΒ διεκδικεί, τα συνδικάτα όχι!

Ωστόσο, το… συνδικαλιστικό όργανο των εργοδοτών, στην ουσία το «συνδικάτο των εισηγμένων», ο ΣΕΒ, δεν αρκείται σε αυτά. Διατυπώνει διαρκώς προς την κυβέρνηση παραινέσεις, προτάσεις αλλά και απαιτήσεις. Η πλέον πρόσφατη απαίτησή του, διατυπωμένη διά χειλέων του προέδρου του Δημήτρη Παπαλεξόπουλου, είναι να στηρίξει η κυβέρνηση και τις επιχειρήσεις για να αντισταθμίσουν το αυξημένο ενεργειακό κόστος, για να παραμείνουν ανταγωνιστικές διεθνώς! Μα να επιδοτούνται τα εργατικά νοικοκυριά κι όχι οι επιχειρήσεις; Σκάνδαλο! Πράγματι τέτοια… ταξική μεροληψία της κυβέρνησης προς τον κόσμο της εργασίας, είναι αδιανόητη… Αφού όμως διασκεδάσαμε λίγο με το ανέκδοτο, ας μιλήσουμε σοβαρά. Οι επιχειρήσεις, πέρα από τη θεαματική ανάκαμψη των κερδών, έχουν και ένα πασίγνωστο τρόπο για να αντισταθμίσουν τις απώλειες από την αύξηση του κόστους παραγωγής: μετακυλίουν το κόστος στις τιμές των τελικών προϊόντων. Δηλαδή μετακυλίουν το κόστος στη λαϊκή κατανάλωση! Οι εργαζόμενοι όμως, δεν έχουν στα χέρια τους ένα τέτοιον μηχανισμό. Και όχι μόνο αυτό, αλλά πληρώνουν για να προμηθευτούν τα αναγκαία για τη ζωή τους προϊόντα και υπηρεσίες τη μετακύλιση από τις επιχειρήσεις του κόστους παραγωγής τους στα προϊόντα.

Πέραν τούτου όμως, οι επιχειρήσεις έχουν πολλαπλώς και γενναία επιδοτηθεί τα τελευταία χρόνια, οπότε οι διαρκείς εκκλήσεις τους προς το κράτος για βοήθεια αποτελούν πρόκληση. Ιδιαίτερα μάλιστα αν αξιολογήσουμε την απλόχερη στήριξη που τους έχει παράσχει το κράτος σε πλήρη αντίστιξη με την απουσία στήριξης στην εργασία.

Υπάρχει, παρ’ όλα αυτά, ένας «μηχανισμός» μέσω του οποίου μπορεί να διεκδικηθεί η κάλυψη των απωλειών στο εργατικό εισόδημα από το κύμα ακρίβειας που είναι σε πλήρη ακμή: η διεκδίκηση σημαντικών αυξήσεων στον εργατικό μισθό. «Μα έτσι θα δημιουργηθεί φαύλος κύκλος αυξήσεων στις τιμές και τους μισθούς», φρικιούν οι νεοφιλελεύθεροι. Ωστόσο, ο Μαρξ έχει διευκρινίσει από τον 19ο αιώνα πως αυτός ο κύκλος είναι «φαύλος» μόνο για το κεφάλαιο, όχι για την εργασία. Αυτό εξάλλου εξηγεί την «ψύχωση» των νεοφιλελεύθερων με τον πληθωρισμό και αποκαλύπτει τους βαθύτερους φόβους τους για το τωρινό κύμα πληθωρισμού: τους ανησυχεί -και το λένε!- ο «εργατικός πληθωρισμός», δηλαδή το να προκαλέσει ο πληθωρισμός ένα κύμα αγώνων για την αύξηση του εργατικού μισθού.

Ας κάνουμε λοιπόν τους φόβους τους πραγματικότητα! Ας κάνουμε σημαία μας το σύνθημα για αύξηση του κατώτατου μισθού στα προ των μνημονίων επίπεδα. Μια τέτοια κατάκτηση δεν θα καλύπτει τις εργατικές ανάγκες, αλλά θα δώσει αυτοπεποίθηση και «φτερά» στους αγώνες των εργαζομένων, θα αποτελέσει καμπή στη συγκυρία. Η επίτευξη αυτού του στόχου, ωστόσο, απαιτεί, πέρα από κατανόηση της σημασίας του, και συνδικάτα που να έχουν ταξική επίγνωση και προσανατολισμό όσο και… ο ΣΕΒ!

Εγκληματικές οι ευθύνες κυβέρνησης – εφοπλιστών

ΠΕΝΕΝ

Στις 7/7/2015 χτυπήθηκε θανάσιμα Ναυτεργάτης στο Ρυμουλκό «Χρήστος 22» στη ράδα του λιμανιού του Πειραιά. Το ανωτέρω ρυμουλκό ανήκε στην ναυτιλιακή εταιρεία «SPANOPOULOS BROS GROUP», ο συγκεκριμένος Ναυτεργάτης (Μηχανοδηγός Α΄) δεν είχε εκ των καθηκόντων του τον παραμικρό ρόλο στην εργασία με τους κάβους, αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η ελλιπέστατη οργανική σύνθεση που έχει δοθεί από την πολιτική ηγεσία και τις υπηρεσίες του ΥΕΝ στο συγκεκριμένο πλοίο όπως και στα περισσότερα της φορτηγού και επιβατηγού ναυτιλίας, όχι μόνο δεν καλύπτουν τις πραγματικές ανάγκες αλλά συνιστούν τεράστιο κίνδυνο και απειλή για το υπόλοιπο ανθρώπινο δυναμικό στα πλοία.

Μετά την παρέλευση τριών χρόνων από το τραγικό αυτό έγκλημα και ενώ οι υπηρεσίες του ΥΕΝ ουδέν ανακοίνωσαν έως σήμερα σχετικά με τα αίτια, έρχεται η «Ελληνική Υπηρεσία Διερεύνησης Ναυτικών Ατυχημάτων και συμβάντων» (ΕΛΥΔΝΑ η οποία είναι αυτοτελής οργανισμός και υπάγεται στο Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη και ο ρόλος της είναι να διερευνά θέματα ασφάλειας και ναυτικών ατυχημάτων σε όλα τα πλοία, ανεξάρτητα από σημαία, εντός των ελληνικών χωρικών υδάτων) που ασχολήθηκε με την διερεύνηση του δυστυχήματος που έγινε στο πλοίο με την θραύση του κάβου πρόσδεσης και οδήγησε στον θάνατο του Ναυτεργάτη, και διαπιστώνει τα εξής συγκλονιστικά:

Από την έρευνα στον συγκεκριμένο κάβο που παρέλαβε η εταιρεία από προμηθευτή της με το συνοδευτικό έγγραφο «πιστοποιητικό ελέγχου», το πιστοποιητικό εμφανιζόταν να έχει εκδοθεί από τον Νορβηγικό νηογνώμονα (DNV GL) ο οποίος όμως διαπιστώθηκε ότι δεν το είχε εκδώσει….

Ως εκ τούτου (όπως αναφέρει η ΕΛΥΔΝΑ) το έγγραφο που παρουσιάστηκε ως «πιστοποιητικό ελέγχου» για τον χρησιμοποιηθέντα κατά το εξεταζόμενο ναυτικό ατύχημα κάβο, ήταν μη αυθεντικό, επομένως για αυτόν τον κάβο δεν υπήρξαν αξιόπιστα έγγραφα σχετικά με τα απαιτούμενα χαρακτηριστικά του και τις προδιαγραφές του. Ο εν λόγω κάβος δεν έφερε μόνιμη σήμανση με πινακίδιο ώστε να καθίσταται δυνατή η ταυτοποίησή του!!

Το σχετικό πόρισμα του ΕΛΥΔΝΑ εγείρει πλήθος ερωτημάτων για τις εγκληματικές ευθύνες τόσο της πλοιοκτήτριας εταιρείας όσο και των αρμόδιων υπηρεσιών του ΥΕΝ.

Γιατί δεν εξέτασαν την αυθεντικότητα των πιστοποιητικών των κάβων και του άλλου εξοπλισμού που αποτελούν παράγοντες για την ασφαλή πρόσδεση του πλοίου;

Το γεγονός αυτό είναι μεμονωμένο ή έχει πάρει μεγαλύτερες διαστάσεις σε διάφορα πλοία θέτοντας σε κίνδυνο την ασφάλεια και την ζωή των Ναυτεργατών;

Η πολιτική ηγεσία του ΥΕΝ αντιλαμβάνεται την πελώρια ευθύνη που της αναλογεί από την πολιτική που εφαρμόζει στην επάνδρωση των πλοίων παρέχοντας στο όνομα της ανταγωνιστικότητας και της κερδοφορίας των εφοπλιστών μειωμένες συνθέσεις οι οποίες με την σειρά τους αποδεδειγμένα ενοχοποιούνται για πληθώρα ναυτικών ατυχημάτων;

Η ΠΕΝΕΝ επειδή θεωρεί το συγκεκριμένο περιστατικό εξαιρετικά σοβαρό, θα προσκομίσει τα σχετικά στοιχεία στις δικαστικές αρχές οι οποίες οφείλουν να διερευνήσουν και να αποδώσουν τις ποινικές ευθύνες σε όλους όσους εμπλέκονται στο ανωτέρω ατύχημα – έγκλημα.

Η Διοίκηση της ΠΕΝΕΝ