Του Πάνου Κοσμά

Ανάµεσα στις αρχές Σεπτεµβρίου και τις αρχές Νοεµβρίου, η Μ. Βρετανία έζησε στιγµές µιας ιδιότυπης πολιτικής κρίσης. Ο λόγος δεν ήταν κάποιου είδους πολιτική ή κοινωνική πίεση που ασκήθηκε στην κυβέρνηση, αλλά ότι οι αγορές… ανέτρεψαν µια κυβέρνηση των Τόρις πριν προλάβει να συµπληρώσει θητεία 40 ηµερών! Στη συνέχεια, νέος ηγέτης των Τόρις και πρωθυπουργός αναδείχθηκε ένας πολυεκατοµµυριούχος ινδικής καταγωγής, άνθρωπος των αγορών, που µπήκε στην πολιτική το 2015 και ενώ το Brexit ανέπτυσσε δυναµική. 

Tο σύντοµο ιστορικό αυτής της ιδιότυπης κρίσης έχει τη σηµασία του. Ύστερα από την παραίτηση του Μπόρις Τζόνσον και της κυβέρνησής του, επικεφαλής του κόµµατος των Τόρις αναδείχθηκε η Λιζ Τρας (Liz Truss), η οποία ορκίστηκε πρωθυπουργός στις 6 Σεπτεµβρίου. Μέλος της «ελευθεριακής» πτέρυγας του συντηρητικού κόµµατος, δηλαδή οπαδός του πλέον ακραίου, ωµού και ασύδοτου νεοφιλελευθερισµού και πολιτική εκπρόσωπος των πλέον ασύδοτων µερίδων του κεφαλαίου, η Τρας όρισε υπουργό Οικονοµικών τον Κουάζι Κουαρτέγκ (Kwasi Kwarteng), µέλος της ίδιας πτέρυγας του κόµµατος, ο οποίος υπήρξε ο πρώτος µαύρος υπουργός Οικονοµικών του Ηνωµένου Βασιλείου. 

Πρωθυπουργός 40 ηµερών

Η Τρας, που κάποιοι ενθουσιώδεις αποκάλεσαν «Θάτσερ του 21ου αιώνα», απέδειξε µε την προσωπική της πολιτική συντριβή ότι είναι άλλο πράγµα ο θατσερισµός στην περίοδο της ορµητικής του εκκίνησης και ανόδου κι άλλο ο θατσερισµός στην περίοδο της χρεοκοπίας του νεοφιλελευθερισµού και της «συναστρίας» κάθε είδους κρίσεων που συνθέτουν τη γενική κρίση του καπιταλισµού. Πριν κλείσει 40 µέρες στην πρωθυπουργία, αναγκάστηκε να αποπέµψει τον υπουργό της των Οικονοµικών, να αποσύρει το οικονοµικό της πρόγραµµα και λίγες µέρες αργότερα να παραιτηθεί.  

Ποιος και τι την ανάγκασε σε µια τόσο θεαµατική και σύντοµη πολιτική απόσυρση; Οι… αγορές! Οι οποίες έκριναν επικίνδυνο το οικονοµικό πρόγραµµα της κυβέρνησης Τρας και αντέδρασαν βίαια, οδηγώντας σε κατάρρευση την ισοτιµία της στερλίνας έναντι των άλλων νοµισµάτων και θεαµατική αύξηση των αποδόσεων των κρατικών οµολόγων. Η άµεση απειλή νοµισµατικής κρίσης και κατάρρευσης ασφαλιστικών εταιρειών και ασφαλιστικών ταµείων λόγω της κρίσης στην αγορά οµολόγων, δηµιούργησαν εικόνες γενικευµένης οικονοµικής κρίσης και υποχρέωσαν την Τρας και τον υπουργό της των Οικονοµικών να αποσύρουν άρον-άρον το οικονοµικό τους πρόγραµµα και στη συνέχεια να παραιτηθούν. 

Τι προέβλεπε αυτό το πρόγραµµα και γιατί προκάλεσε την οργή των αγορών; Ήταν τυπικό πρόγραµµα ιδεοληπτικών του ακραίου νεοφιλελευθερισµού, που προέβλεπε φοροαπαλλαγές για τους πλούσιους και τα εταιρικά κέρδη καθώς και γενναίο πρόγραµµα στήριξης των εταιρειών του ενεργειακού τοµέα. Η κυβέρνηση Τρας δεν εξήγησε πώς θα χρηµατοδοτήσει αυτό το πρόγραµµα, µε αποτέλεσµα όλοι -και οι αγορές- να καταλάβουν πως επρόκειτο να χρηµατοδοτηθεί µε έκδοση κρατικών οµολόγων (δηλαδή µε αύξηση του κρατικού χρέους) ύψους δεκάδων δισ. στερλινών. Σε µια περίοδο που το κόστος εξυπηρέτησης του χρέους (κρατικού και ιδιωτικού) αυξάνεται λόγω αύξησης των επιτοκίων, το οικονοµικό πρόγραµµα της Τρας θεωρήθηκε συνταγή καταστροφής και οδήγησε στα πρόθυρα γενικευµένης οικονοµικής κρίσης. 

Ένας πολυεκατοµµυριούχος «άνθρωπος της αγοράς», στην πρωθυπουργία

Στη θέση της Τρας και του Κουαρτέγκ, ιδεοληπτικών του ακραίου νεοφιλελευθερισµού που µοιάζει µε τον φιλελευθερισµό των λόρδων του 18ου και 19ου αιώνα, ήρθε ο Ρίσι Σούνακ, µε διπλή εντολή: να σώσει το κόµµα των Τόρις από τη διαλυτική κρίση στην οποία το οδήγησαν ο Μπόρις Τζόνσον και στη συνέχεια η Λιζ Τρας, αλλά και να αποκαταστήσει την εµπιστοσύνη των αγορών στην κυβέρνηση.   

Αν ο υπουργός Οικονοµικών της κυβέρνησης Τρας, Κουάζι Κουαρτέγκ, ήταν ο πρώτος µαύρος σε αυτή τη θέση, ο νέος πρωθυπουργός Ρίσι Σούνακ είναι ο πρώτος ινδικής καταγωγής πρωθυπουργός του Ην. Βασιλείου και ταυτόχρονα ο πρώτος πολυεκατοµµυριούχος που έρχεται από την καρδιά του επιχειρηµατικού τοµέα για να αναλάβει την πρωθυπουργία. Αν όµως το µαύροι χρώµα του δέρµατος και η ινδική καταγωγή έχουν απλώς και µόνο συµβολική αξία (µοιάζει µε ειρωνεία της Ιστορίας σε ποια χέρια επαφίεται η πολιτική διεύθυνση της παρακµάζουσας πρώην αυτοκρατορίας), το γεγονός ότι ένας άνθρωπος της αγοράς εγκαθίσταται στην πρωθυπουργική κατοικία δεν έχει απλώς συµβολική σηµασία· αποδεικνύει ότι η πολιτική διαµεσολάβηση των συµφερόντων της καπιταλιστικής τάξης παρακµάζει ως το σηµείο αυτή η τάξη να εκπροσωπείται «αυτοπροσώπως» στην πρωθυπουργία. Κάποια ακόµη ανεκδοτολογικά στοιχεία το κάνουν πιο… χαριτωµένο:  η σύζυγος του κ. Σούνακ είναι µια δραστήρια µπίζνεσγούµαν µε περιουσία που πλησιάζει το 1 δισ. στερλίνες και διατηρεί την ινδική υπηκοότητα για λόγους επιχειρηµατικής… ευελιξίας. 

Ο Ρίτσι Σούνακ κατάργησε µονοκοντυλιά από το πρόγραµµα της Τρας ό,τι ενοχλούσε τις αγορές. Κατάργησε τις φοροαπαλλαγές και µάλιστα αύξησε τις προβλέψεις για έσοδα από φόρους και υποσχέθηκε ότι δεν θα αυξήσει τον δηµόσιο δανεισµό. Η στερλίνα και η βρετανική αγορά οµολόγων πήραν βαθιά ανάσα, οι ασφαλιστικές εταιρείες και τα ασφαλιστικά ταµεία απέφυγαν την άµεση κατάρρευση. Ωστόσο, το γεγονός ότι αποφεύγεται η άµεση οικονοµική καταστροφή δεν σηµαίνει ότι αποφεύγεται και η οικονοµική κρίση καθαυτή και οι συνέπειές της. ∆εν σηµαίνει επίσης ότι ο Ρίτσι Σούνακ δεν είναι νεοφιλελεύθερος. Ο νέος υπουργός Οικονοµικών ανακοίνωσε ένα πρόγραµµα µε αυξήσεις φόρων, περικοπές δαπανών και «µεταρρύθµισης» του συστήµατος κοινωνικής πρόνοιας που αποσκοπεί στην «εξοικονόµηση» 40 δισ. λιρών στερλινών για να κλείσει η «τρύπα» στα κρατικά ταµεία. 

Κρίση των Τόρις και του νεοφιλελευθερισµού, εργατικές αντιστάσεις

Ο Σούνακ έχει δύο εξίσου δύσκολες αποστολές: να ανατάξει τη διαλυτική κρίση στο κόµµα των Τόρις και να διαχειριστεί την κρίση του νεοφιλελευθερισµού σε µια συγκυρία πολλαπλών κρίσεων που συνθέτουν τη συνολική κρίση του καπιταλισµού. Το Brexit οδήγησε αρχικά το κόµµα των Τόρις σε βαθιά κρίση. Με την ανάληψη της πρωθυπουργίας από τον Μπόρις Τζόνσον, τυπική πολιτική φιγούρα του Brexit, η κρίση φάνηκε να ανατάσσεται. Επανήλθε όµως σύντοµα, για να «καταπιεί» τον Τζόνσον και ύστερα, µε συνοπτικές διαδικασίες, την Τρας. Για να έρθει ο Σούνακ στην ηγεσία των Τόρις -και την πρωθυπουργία-, παρακάµφθηκε η βάση του κόµµατος: πείσθηκε η αντίπαλος του Σούνακ στις εσωκοµµατικές εκλογές να µην παραπεµφθεί η εκλογή στη βάση του κόµµατος αλλά να γίνει από τους βουλευτές. Ο ελιγµός είχε την αιτία του: ο Σούνακ δεν είναι δηµοφιλής στη βάση των Τόρις και γι’ αυτό έχασε τη µάχη µε τη Λιζ Τρας για την ηγεσία στις εσωκοµµατικές εκλογές του Σεπτεµβρίου. Η κρίση και παρακµή της πρώην αυτοκρατορίας προκαλεί διαρκώς ρίγη νεοφιλελεύθερης ιδεοληψίας και εθνικού µεγαλείου στο κοµµατικό σώµα και τους ψηφοφόρους των Τόρις, κι αυτές οι διαθέσεις υπονοµεύουν αντικειµενικά την «αποστολή» του Σούνακ. 

Η δεύτερη αποστολή του, να διαχειριστεί επιτυχώς την κρίση του νεοφιλελευθερισµού, είναι όχι απλώς δύσκολη αλλά ανέφικτη. Η Μ. Βρετανία, πρωτοπόρος της νεοφιλελεύθερης ωµότητας από τα χρόνια της Θάτσερ, είναι ίσως το πιο τυπικό δείγµα της κρίσης του νεοφιλελευθερισµού. Η λιτότητα στους µισθούς, η εργασιακή ευελιξία, η διάλυση του κοινωνικού κράτους, αλλά και οι µακροχρόνιες περικοπές στις κρατικές υπηρεσίες γενικώς, έχουν φτάσει στο «µη περαιτέρω», στο σηµείο που πλέον γεννούν εικόνες παρακµής και γίνονται πρόβληµα για τον ίδιο τον καπιταλισµό.   

Ο νεοφιλελευθερισµός, που υπήρξε η απάντηση στην προηγούµενη µεγάλη κρίση του καπιταλισµού της δεκαετίας του ’70, γίνεται πλέον µέρος του προβλήµατος και αιτία της νέας κρίσης. ∆εν υπάρχει όµως τίποτε για να τον αντικαταστήσει – ο καπιταλισµός έχει ξεµείνει από λύσεις. 

Είµαστε λοιπόν στο σηµείο που ούτε ο νεοφιλελευθερισµός «τραβάει» ούτε η εργατική τάξη µπορεί να αποδεχθεί χωρίς µάχη περαιτέρω φτωχοποίηση και εξαθλίωση. Και ήδη, το τελευταίο διάστηµα, εκδηλώνονται στη Μ. Βρετανία ελπιδοφόρες εργατικές αντιστάσεις. Ο Σούνακ δεν µπορεί να αποτελέσει τίποτε άλλο από ένα προσωρινό διαχειριστή της κρίσης των Τόρις και του νεοφιλελευθερισµού – που θα συνεχιστούν. Το κρίσιµο στοίχηµα είναι η κρίση του νεοφιλελευθερισµού να γίνει το έδαφος της ανασυγκρότησης του εργατικού κινήµατος.  

 

Εξ ορισμού η μοναρχία είναι ένα σύμβολο ανισότητας. Δημιουργεί μια περίτεχνη ιεραρχία η οποία, με όλες τις παγιδεύσεις της, συστήνει μια κοινωνία όπου μόνο επουσιώδεις αλλαγές είναι εφικτές, και όπου η «φυσική τάξη των πραγμάτων» υπαγορεύει την εσωτερική ακολουθία των γεγονότων. Το θέαμα του πένθους που είδαμε την περασμένη εβδομάδα υπογράμμισε αυτή την ανισότητα. Η μεγαλοπρέπεια και η τελετή, οι διακηρύξεις και οι πομπές, όλα δείχνουν μια γιορτή του πλούτου και της εξουσίας. Η διαφωνία φιμώνεται, ακόμη και για εκείνους που κρατούν κενά πλακάτ που μπορεί να είναι έτοιμοι να πουν κάτι εναντίον της μοναρχίας.

Για όσους από εμάς ζουν στη Βρετανία, μας δίνει μια εικόνα ενός άλλου κόσμου: τα εκτιμώμενα 8 εκατομμύρια λίρες μόνο για την κηδεία έρχονται σε αντίθεση με τη φειδώ για τις συντάξεις και τα επιδόματα για τις πληρωμές χρεών. Η φροντίδα για όσους βρίσκονται στην ουρά  -τους μοιράζουν κουβέρτες, τα θέατρα και τα εστιατόρια είναι ανοιχτά για να προσφέρουν αναψυκτικά, τα τρένα που μεταφέρουν αργά το βράδυ τους πενθούντες στα σπίτια τους εκτός Λονδίνου-, όλα αυτά έρχονται σε αντίθεση με τη δυστυχία χιλιάδων αστέγων στην πόλη κάθε βράδυ, οι οποίοι δεν λαμβάνουν τίποτα από τις Αρχές. 

Η γενναιοδωρία που σπαταλήθηκε σε ό,τι έχει σχέση με το πένθος συγκρίνεται με την πολύ διαφορετική προσέγγιση των δημόσιων δαπανών γενικά, με το ΕΣΥ να βρίσκεται στα πρόθυρα της κατάρρευσης, με τους διευθυντές των σχολείων να ανησυχούν για το πώς θα θερμάνουν τα σχολικά κτήρια, με ένα ετοιμόρροπο σύστημα μεταφορών και με φόβους ότι πολλά από τα 4 εκατομμύρια παιδιά σε οικογένειες που ζουν σε συνθήκες φτώχειας θα βυθιστούν ακόμη περισσότερο στη μιζέρια αυτόν τον χειμώνα. 

Το να αναφέρει κανείς έστω και κάτι από αυτά θεωρείται σχεδόν ιεροσυλία, όπως και το να επισημάνει ότι βάσει άθλιων συμφωνιών με προηγούμενους πρωθυπουργούς των Τόρις, ο νέος βασιλιάς θα πληρώσει μηδενικό φόρο κληρονομιάς για μια από τις μεγαλύτερες περιουσίες στον κόσμο. Ο αισχρός πλούτος των Ουίνδσορ δεν θα αγγιχτεί, ενώ η νέα πρωθυπουργός φαίνεται ότι θα αυξήσει το ανώτατο όριο στα μπόνους των τραπεζιτών και θα εισαγάγει περισσότερες φοροελαφρύνσεις για τους πλούσιους και τις μεγάλες επιχειρήσεις. 

Ο αναγκαστικός χαρακτήρας του πένθους

Ο αναγκαστικός χαρακτήρας του πένθους είναι παντού: ενός λεπτού σιγή στους κινηματογράφους, ακύρωση ποδοσφαιρικών αγώνων, κλείσιμο των σούπερ μάρκετ και πολλών εκδηλώσεων και χώρων, μαθητές που καλούνται να προσευχηθούν για τη βασίλισσα. Η μακρά ουρά για να περάσει κανείς μπροστά από το φέρετρο είναι από μόνη της μια σκόπιμη προσπάθεια να δοθεί ορατότητα και θεατρικότητα στο πένθος – γιατί να μην εκδοθούν εισιτήρια με χρονομετρημένο εισιτήριο; 

Πουθενά δεν είναι πιο εμφανής ο από πάνω προς τα κάτω χαρακτήρας αυτού του θεάματος από τον ρόλο των κύριων ραδιοτηλεοπτικών μέσων ενημέρωσης -που επικουρούνται επαρκώς από τα αντίστοιχα έντυπα- τα οποία έχουν περάσει σχεδόν δύο εβδομάδες επιβάλλοντας το μήνυμα ότι «το έθνος» είναι ενωμένο στο πένθος. Η έκταση της κάλυψης είναι απίστευτη, η παραδοχή ότι οποιεσδήποτε εναλλακτικές απόψεις απλώς δεν μπορούν να διατυπωθούν, ο σεβασμός στη μοναρχία, ο υποτακτικός χαρακτήρας των ειδήσεων που συνδυάζεται μόνο με την ασήμαντη φύση τους, όλα αυτά συνδυάζονται για να παρουσιάσουν μια άποψη που θα χλευαζόταν αν επρόκειτο για μια δικτατορία και δεν θα έπρεπε να έχει καμία σχέση με οποιαδήποτε στοιχειωδώς σοβαρή δημοκρατία. 

Επίσης, δεν αντικατοπτρίζει τα πραγματικά συναισθήματα των ανθρώπων επιτόπου. Φίλοι μού λένε ότι το «επίσημο Λονδίνο» γύρω από τα κυβερνητικά και βασιλικά κέντρα βρίσκεται πράγματι σε πένθος, με πολλούς ανθρώπους στα μαύρα, σημαίες παντού και πολλές τελετές. Ακόμη και ένας 14χρονος εγγονός της βασίλισσας φοράει μετάλλια. Η σύνδεση μεταξύ της μοναρχίας και του στρατού είναι σαφής όχι μόνο μέσω των ρουριτανικών στολών (και σημειώστε τη μεγάλη διαμάχη για το αν ο πρίγκιπας Χάρι επιτρέπεται να φορέσει μία), αλλά και μέσω της παρουσίας των μεγάλων ένοπλων υπηρεσιών σε κάθε γωνιά. Αλλά στα περισσότερα μέρη του Λονδίνου δεν είναι έτσι. Υπάρχουν ελάχιστα σημάδια πένθους και η ζωή συνεχίζεται κανονικά. 

Ποικιλία αντιδράσεων

Υπάρχουν βέβαια διάφορες αντιδράσεις για τον θάνατο της βασίλισσας και τη μοναρχία γενικότερα. Αυτές περνούν από διάφορες αποχρώσεις του μοναρχισμού μέχρι μια πιο αγνωστικιστική προσέγγιση, μέχρι τον απόλυτο ρεπουμπλικανισμό και τον σοσιαλισμό. Υπάρχουν πολλοί που εκφράζουν σεβασμό κι υποτέλεια για τη βασίλισσα, τον οποίο δεν επεκτείνουν στους απογόνους της. Υπάρχουν άλλοι που το βλέπουν ως το τέλος μιας εποχής ή που τη βλέπουν να αντιπροσωπεύει μια πιο σταθερή και ευτυχισμένη εποχή. Προκαλεί επίσης μνήμες από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, στον οποίο πολέμησε η γενιά των γονέων μου. Ο μεγάλος αριθμός που περιμένει στην ουρά θα το κάνει για διάφορους λόγους, όπως έδειξε μια δημοσκόπηση σε ορισμένα από τα μέλη της. Για ορισμένους, ο θάνατος της βασίλισσας μπορεί να αντιπροσωπεύει μια νοσταλγία για τη χαμένη μεταπολεμική εποχή του κράτους πρόνοιας, της πλήρους απασχόλησης και της οικοδόμησης κατοικιών, πριν από τις λεηλασίες του νεοφιλελευθερισμού κατά το δεύτερο μισό της βασιλείας της. 

Η μοναρχία έχει επίσης έναν πολύ σημαντικό ρόλο ιδεολογικά, ο οποίος είναι να λειτουργεί ως ένας φαινομενικά ακίνδυνος και αμερόληπτος θεσμός που ενισχύει την κυριαρχία του κεφαλαίου (και του ιμπεριαλισμού, μην το ξεχνάτε ποτέ). Αυτός ο ρόλος είναι πολύ στο προσκήνιο αυτή τη στιγμή, και η περίοδος του πένθους θα χρησιμοποιηθεί όσο το δυνατόν περισσότερο από εκείνους που θέλουν να υπερασπιστούν το σύστημα. Αλλά ο σεβασμός, η αίσθηση της θέσης στην ιεραρχία, δεν είναι απαραίτητα μόνιμες ιδιότητες. 

Σημείο καμπής

Μια πολύ σημαντική πτυχή του θανάτου της βασίλισσας είναι ότι έρχεται σε ένα σημείο καμπής της βρετανικής κοινωνίας. Την ίδια εβδομάδα που περάσαμε από έναν μη εκλεγμένο μονάρχη σε έναν άλλο, είχαμε επίσης μια νέα πρωθυπουργό, εκλεγμένη από περίπου 80.000 Συντηρητικούς από την πιο στενή κοινωνική βάση που μπορεί να φανταστεί κανείς. Καλείται να αντιμετωπίσει πολλαπλά προβλήματα που έχουν να κάνουν με την οικονομική κρίση, τον συνεχιζόμενο πόλεμο στην Ουκρανία και κυρίως τις αυξήσεις των τιμών της ενέργειας και τον πληθωρισμό ευρύτερα. Η λίρα έχει υποχωρήσει έναντι του δολαρίου τις τελευταίες ημέρες. Έτσι, παρά εκείνους, όπως ο Andrew Neil στην «Daily Mail», που βλέπουν τη μεγαλοπρέπεια και την τελετή να αρνούνται την παρακμή της Βρετανίας, τα σκληρά οικονομικά γεγονότα διηγούνται  μια άλλη ιστορία. Την Τρίτη κάποια από τις σκληρές πραγματικότητες της ζωής στη Βρετανία θα αρχίσει να αναδύεται στις ειδήσεις. Τα συνδικάτα των σιδηροδρομικών πρόκειται να ανακοινώσουν περισσότερες απεργίες για την 1η Οκτωβρίου, οπότε θα απεργήσουν επίσης οι ταχυδρομικοί και οι λιμενεργάτες. Το πρώτο Σαββατοκύριακο του Οκτωβρίου θα είναι μια μεγάλη ημέρα δράσης από καμπάνιες για την κρίση του κόστους ζωής, και τα πολλαπλά ζητήματα που αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι της εργατικής τάξης σε αυτή τη βαθιά άνιση κοινωνία θα αρχίσουν να κορυφώνονται. 

Καθώς πλησιάζει ο χειμώνας, η πραγματική δυστυχία θα είναι προ των πυλών για εκατομμύρια ανθρώπους. Είναι πιθανό ότι ο θαυμασμός στον βασιλιά Κάρολο Γ’ θα βοηθήσει στην εκτόνωση των εντάσεων, ακόμη και θα οδηγήσει τους ανθρώπους να εγκαταλείψουν το νέο κύμα ταξικής πάλης που ανέβηκε κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού; Φαίνεται μάλλον απίθανο. Δεν έχει την υποστήριξη που είχε η βασίλισσα, η μειωμένη αίσθηση του δικαιώματός του είναι υπερβολικά εμφανής ακόμη και από τον περιορισμένο έλεγχο που έχει κάνει ως βασιλιάς μέχρι στιγμής, και τα προβλήματα με άλλα μέλη των απογόνων της βασίλισσας, κυρίως με τον πρίγκιπα Ανδρέα, είναι πολύ βαθύτερα. Η στέψη αφορά τον Κάρολο, όχι τη βασίλισσα, και θα δούμε πώς θα τα καταφέρει μέχρι τότε. Μπορεί ό,τι έγινε να είναι το καλύτερο που μπορούσε να γίνει και η υποστήριξη προς τη μοναρχία να μειωθεί περαιτέρω, όπως έχει ήδη μειωθεί μεταξύ των νέων τα τελευταία χρόνια. 

Γίνεται μια μεγάλη ιδεολογική μάχη πάνω σε αυτά τα ζητήματα. Θα διαμορφώσει τον τρόπο με τον οποίο θα εξελιχθεί η βρετανική κοινωνία. Τα κοινοβουλευτικά κόμματα έχουν όλα παραταχθεί για να υποστηρίξουν τη μοναρχία (δείτε ακόμη και τη βουλευτή των Πρασίνων Καρολάιν Λούκας να ξεχειλίζει για ουράνια τόξα πάνω από το παλάτι) και παρά τα μεγάλα ζητήματα που βρίσκονται μπροστά μας, όπως το μέλλον της Ένωσης, δεν υπάρχουν σημάδια επίσημης εγκατάλειψης της υποστήριξης της βασιλικής οικογένειας. Αλλά η επίδραση του γεγονότος στις ζωές των εργαζομένων μπορεί να αρχίσει να οδηγεί σε αμφισβήτηση γι’ αυτό και για πολλά άλλα ζητήματα. Ούτε η νέα πρωθυπουργός Truss ούτε ο Keir Starmer των Εργατικών έχουν την παραμικρή ιδέα πώς θα αντιμετωπίσουν μια κρίση του μεγέθους που αντιμετωπίζει η Βρετανία, και οι Εργατικοί του Starmer είναι ουσιαστικά σιωπηλοί σχετικά με τη μοναρχία – ακόμη και η υποτιθέμενη αριστερά τους. Αυτό που είναι σίγουρο είναι ότι μια νέα έκρηξη ταξικής πάλης είναι απολύτως απαραίτητη για να μας προστατεύσει από αυτή την αρπακτική κυβέρνηση. Μπορεί επίσης να οδηγήσει σε μια συζήτηση σχετικά με το γιατί υποτίθεται ότι πρέπει να θαυμάζουμε έναν μη εκλεγμένο ηγέτη του οποίου το μόνο προσόν είναι αυτό της γέννησης. 

*Δημοσιεύτηκε στο https://www.counterfire.org/articles/analysis/23473-in-the-long-run-the-class-struggle-is-king-weekly-briefing

 

Πηγή: https://commune.org.gr/ti-antiprosopevei-i-monarchia-kai-i-eperchomeni-oxynsi-tis-taxikis-palis/?fbclid=IwAR1Aj0QFFp1xGt91hVtHC4LKHTrocH7CyDfJK-95Cq1HwExpApqNz2Axjps

του Α.Λ.

Από τον ΣΚΑΪ ενημερωθήκαμε για τις συνέπειες του Brexit που τέθηκε σε εφαρμογή στη Μ. Βρετανία. Και πέσαμε από τα σύννεφα.

Δεν θα εισβάλουν ούτε οι ΗΠΑ ούτε η Κίνα και η Ρωσία στο εξασθενημένο και «απομονωμένο» βρετανικό κράτος για να το κατακτήσουν, τώρα που θα μείνει χωρίς συμμάχους.

Δεν θα έρθει η απόλυτη καταστροφή ούτε θα πεινάσουν οι Βρετανοί, λόγω ελλείψεων σε καύσιμα, τρόφιμα, φάρμακα, αποβιομηχάνισης και υπερτροφικού τριτογενούς τομέα της οικονομίας, ή γιατί έχουν πολλούς δημοσίους υπαλλήλους. Δεν θα αδειάσουν τα ράφια στα σούπερ μάρκετ και δεν θα κυριαρχήσει το πλιάτσικο. Δεν θα πεινάσουν χωρίς τη βοήθεια της ΕΕ, από τα «αλτρουιστικά πακέτα» της οποίας τρώγανε με χρυσά κουτάλια. (Βέβαια για έναν παράξενο λόγο οι Βρετανοί δεν εκτίμησαν αυτά τα αλτρουιστικά πακέτα, αφού απ’ ότι φαίνεται πεινούσανε εξαιτίας τους.)

Δεν θα υπάρξουν μαζικές χρεοκοπίες και κλεισίματα εργοστασίων, μαζικές αναλήψεις καταθέσεων, φυγή κεφαλαίων στο εξωτερικό ή ανεργία χειρότερη από αυτήν της Γερμανίας του 1930.

Δεν θα πλημμυρίσει από «λαθρομετανάστες» η Βρετανία υποχρεωμένη να εκλιπαρεί απεγνωσμένα τη «βοήθεια» της ΕΕ, ενώ εκείνη θα την αρνείται, ούτε θα χρηματοδοτήσει ο Σόρος και η παγκοσμιοποίηση την αποικιοποίηση της Βρετανίας από λαθραίους εισβολείς, για να αλλοιώσει φυλετικά τους γαλαζοαίματους, τώρα που αποφάσισαν να παραστήσουν τους αντάρτες και τους Ρομπέν των Δασών σε μια «παγκοσμιοποιημένη οικονομία», τώρα που αποφάσισαν να γίνουν η …Κούβα του ευρωπαϊκού βορρά.

Δεν θα έρθει λιμός, σεισμός και καταποντισμός, θα τρώνε οι ακρίδες τις σάρκες των Εγγλέζων και δεν θα ξεκοιλιαστούν οι παρθένες τους.

Οι μόνες συνέπειες του Brexit θα είναι, λέει, 66 εκατομμύρια λιγότεροι κάτοικοι στην ΕΕ, το 5,5% μικρότερο έδαφος για την ΕΕ, η σημαία της Βρετανίας θα κατεβεί από το ευρωκοινοβούλιο και οι Βρετανοί Ευρωβουλευτές θα πάψουν να είναι ευρωβουλευτές. Άσε που ο Βρετανός πρωθυπουργός δεν θα καλείται στις ευρωπαϊκές συνόδους. Και όλα αυτά, άκουσον άκουσον, σε συμφωνία με την ΕΕ!1

Το Brexit βεβαίως δεν σηματοδοτεί τίποτα καλό για τον βρετανικό λαό ή για τους άλλους λαούς. Έχουμε γράψει ήδη2 ότι το Brexit συμφωνήθηκε στη βάση κλιμάκωσης των αντεργατικών μέτρων στη Βρετανία, με επικεφαλής της έναν ακροδεξιό ρατσιστή και εθνικιστή που σάρωσε στις πρόσφατες εκλογές. Βλέπετε η ΕΕ είναι συμμαχία μεταξύ «εθνικά ανεξάρτητων» αρχουσών τάξεων (και όχι εξωτερικός μηχανισμός πέρα και πάνω από τα κράτη, που καταπιέζει τα καημένα τα έθνη), και αυτή η συμμαχία διατηρείται, ασχέτως της όποιας «εξόδου». Ένας είναι ο εχθρός γι αυτούς, εντός κι εκτός συνόρων, εντός κι εκτός ΕΕ: τα εργατικά και κοινωνικά δικαιώματα.

Δεν αποκλείεται το επόμενο διάστημα να υπάρξει ακόμα μεγαλύτερη έξαρση του ρατσισμού και των φασιστικών επιθέσεων. Ιδιαίτερα από τη στιγμή που έρχεται αντεργατική καταιγίδα, οι από πάνω θα προσπαθήσουν να δημιουργήσουν αποδιοπομπαίους τράγους, να διαιρέσουν τον λαό, να αποπροσανατολίσουν από τα πραγματικά αίτια της φτώχειας και της δυστυχίας του.

Χωρίς την ανασυγκρότηση της Αριστεράς και του εργατικού κινήματος στη χώρα του Brexit, χωρίς μάχες και νίκες απέναντι στα αφεντικά, τα αστικά κόμματα και τον φασισμό, είναι απίθανο να σημειωθούν θετικές εξελίξεις για τους εργαζόμενους, τους φτωχούς, τις άνεργες, τη νεολαία εκεί.

Έχει ωστόσο ενδιαφέρον να μελετήσουμε τη συμπεριφορά των ελληνικών ΜΜΕ, που αντιμετώπισαν το ζήτημα με απόλυτη ψυχραιμία, στα ψιλά του διεθνούς ρεπορτάζ. Απότομη στροφή 180 μοιρών για τον ΣΚΑΪ, θα έλεγε κανείς, αφού το 2015 η ελληνική αστική τάξη με επικεφαλής το εν λόγω κανάλι ισχυριζόταν λίγο-πολύ τα όσα αναφέραμε για την Ελλάδα. Όχι ότι περιμέναμε το Brexit για να συνειδητοποιήσουμε το μέγεθος της αθλιότητας των ελληνικών ΜΜΕ, απλά προσθέτουμε ακόμα ένα ράμμα για τη γούνα τους.

Δείτε επίσης εδώ και εδώ

1.https://www.skai.gr

2. https://www.redtopia.gr

Του Αλέξη Λιοσάτου

 

Οι Ευρωεκλογές ανέδειξαν τη γενική κρίση του «παραδοσιακού» πολιτικού συστήματος στις χώρες της ΕΕ, με τα κόμματα της Δεξιάς και της Σοσιαλδημοκρατίας να παραμένουν οι δυο μαζικότερες εκλογικές δυνάμεις στο Ευρωκοινοβούλιο, αλλά με ποσοστά αθροιστικά μικρότερα από ποτέ και έχοντας απολέσει για πρώτη φορά την απόλυτη πλειοψηφία, με αποτέλεσμα τη δημιουργία ενός ακόμα πιο κατακερματισμένου πολιτικού σκηνικού. Εμβληματικό παράδειγμα αυτής της κρίσης αποτελεί η Μ. Βρετανία, της οποίας το πολιτικό κατεστημένο όλο και πιο έντονα παρουσιάζει συμπτώματα χρεοκοπίας. Η συνεχιζόμενη κρίση στρατηγικής γύρω από το Brexit συγκλονίζει τα δυο παραδοσιακά κυβερνητικά κόμματα, τη Δεξιά των Τόρις και τους Εργατικούς, ενώ η ΕΕ έχει δώσει νέα παράταση ως τις 31 Οκτωβρίου ώστε να υπάρ­ξει συμ­φω­νημένο Brexit, διαφορετικά η Βρετανία βρίσκεται μπροστά στο σοβαρό ενδεχόμενο να βγει από την ΕΕ χωρίς συμ­φω­νία (no deal Brexit).

 

Η συζήτηση για τα υπέρ και τα κατά της συμμετοχής της Βρετανίας στην ΕΕ είναι παλιά και αναβαθμίστηκε σοβαρά τον Φλεβάρη 2016. Τότε έληξαν θετικά οι πολύχρονες διαπραγματεύσεις του Κάμερον με την ΕΕ, για ένα καθεστώς «εξαίρεσης» με ευνοϊκότερους όρους για τον αγγλικό καπιταλισμό εντός ΕΕ. Ο Κάμερον, πιεζόμενος τα τελευταία χρόνια από την ισχυρή ακροδεξιά εντός και εκτός του κόμματός του αλλά (το UKIP που τασσόταν υπέρ ενός άμεσου σκληρού Brexit, είχε κερδίσει την πρωτιά στις ευρωεκλογές του 2014), ανακοίνωσε δημοψήφισμα με επίδικο την παραμονή ή όχι στην ΕΕ. Κάλεσε τους Βρετανούς να ψηφίσουν κατά του Brexit, πιστεύοντας ότι χάρη στην πετυχημένη διαπραγμάτευση με την ΕΕ θα κερδίσει η Παραμονή στην ΕΕ (Βremain), εξουδετερώνοντας παράλληλα και την πίεση του ακροδεξιού UKIP. Τελικά ο Κάμερον έχασε το δημοψήφισμα με 52%-48% υπέρ του Brexit (Έξοδος από την ΕΕ) και άνοιξε ο δρόμος για την κυριαρχία της «ευρωσκεπτικιστικής» πτέρυγας εντός των Τόρις.

 

Οι Τόρις σε διαλυτική κρίση,

το Εργατικό κόμμα σε τρικυμία

Τον Κάμερον διαδέχτηκε η σκληρή δεξιά Τερέζα Μέι, που στις εθνικές εκλογές του 2017 κέρδισε οριακά τους Εργατικούς του Τζέρεμι Κόρμπιν. Η Μέι προώθησε διάφορες εκδοχές «ομαλού και συμφωνημένου με την ΕΕ» Brexit το οποίο απορρίφθηκε 3 φορές από τη βρετανική Βουλή από τον Ιανουάριο μέχρι τον Μάρτιο του 2019, με περίπου το 1/4 των βουλευτών της Δεξιάς να καταψηφίζουν την πρόταση της αρχηγού τους.

Εν τω μεταξύ, η κυβέρνηση και το κόμμα της Μέι «πέ­τυ­χαν ιστο­ρι­κά αρ­νη­τι­κά ρεκόρ: 43 πα­ραι­τή­σεις υπουρ­γών σε 34 μόλις μήνες δια­κυ­βέρ­νη­σης».⁽¹⁾

Τον Μάιο η Μέι ανακοίνωσε για 4η φορά σχέδιο συμφωνημένης αποχώρησης από την ΕΕ, που προκάλεσε και πάλι μαζική ανταρσία των ακροδεξιών βουλευτών της που υποστηρίζουν το Brexit. Ακολούθησε η ανακοίνωση της Μέι για παραίτησή της από τη θέση της αρχηγού του κόμματος και της πρωθυπουργού και η συντριβή των Τόρις στις Ευρωεκλογές (με το ιστορικό χαμηλό του 8,9%, ενώ το 2017 είχε πάρει 42,5%!) στα τέλη του Μαΐου.

Στα τέλη Ιουλίου αρχηγός των Τόρις και πρωθυπουργός ανέλαβε ο ακροδεξιός (ο πιο ακροδεξιός μεταξύ 20 δελφίνων) Μπόρις Τζόνσον, οπαδός του ακόμα πιο σκληρού, ακόμα και μη συμφωνημένου Βrexit.

Η συνεχής ακροδεξιοποίηση των Τόρις βαδίζει χέρι-χέρι με την ενίσχυση της αυθεντικής Ακροδεξιάς-επίσης οπαδού του «σκληρού Brexit». Το 2014 το UKIP του Νάιτζελ Φάρατζ είχε βγει πρώτο με 26,6%. Το «Κόμμα του Brexit» σε αυτές τις εκλογές, ουσιαστικά η μετεξέλιξη  του UKIP με τον ίδιο επικεφαλής, βγήκε πρώτο με 30,5%. Ο Φάρατζ δήλωσε ότι θα διεκδικήσει την κυβέρνηση στις επόμενες εκλογές.

Ωστόσο, σε κρίση βρίσκονται και οι Εργατικοί. Οι ελπίδες για μια νέα ριζοσπαστική πολιτική με τον Τζέρεμι Κόρμπιν επικεφαλής ψαλιδίστηκαν σταδιακά, με τον Κόρμπιν να προσπαθεί να ισορροπήσει μεταξύ της αριστερής και δεξιάς πτέρυγας του κόμματος, της αριστερής εκλογικής του βάσης και διάφορων εκλογικίστικων-οπορτουνιστικών υπολογισμών, ενώ η δεξιά πτέρυγα των Μπλερικών συστηματικά τον υπονόμευε, δίνοντας μια εικόνα «δυο κομμάτων σε ένα» και χωρίς ξεκάθαρο στίγμα και ταυτότητα. Ο ίδιος ο Κόρμπιν, παρότι αριστερός αντιευρωπαϊστής, συμβιβάστηκε με τον φιλοευρωπαϊσμό του κόμματός του και στη μάχη του δημοψηφίσματος εμφανίστηκε ως κριτικός υποστηρικτής της Παραμονής στην ΕΕ (αν και κατηγορήθηκε από την δεξιά πτέρυγα του κόμματος ότι δεν έδωσε «με πάθος» τη μάχη για το Bremain). Στη συνέχεια δήλωσε ότι θα σεβαστεί το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος προωθώντας την ιδέα ενός «φιλεργατικού Brexit» (με τη δεξιά πτέρυγα των Εργατικών να ζητάει δεύτερο δημοψήφισμα) και κατέληξε προδομένος κι απομονωμένος ακόμα κι από αρκετούς κομματικούς υποστηρικτές-συμμάχους του, που τελικά πήραν θέση υπέρ της παραμονής. Τα συνδικαλιστικά του στηρίγματα και η φιλοκορμπινική ηγεσία των Εργατικών σε Ουαλία και Σκοτία άλλαξαν τη θέση τους και ζητάνε δεύτερο δημοψήφισμα υπέρ της παραμονής στην ΕΕ. Τμήμα του κόμματος ξεκίνησε καμπάνια εναντίον του με την κατηγορία του αντισημιτισμού (ταυτίζοντας ψευδώς τον αντισημιτισμό με τον αντισιωνισμό), κάποιοι βουλευτές του ανεξαρτητοποιήθηκαν, άλλοι τον αμφισβήτησαν δημόσια, καλώντας τον να πάρει ξεκάθαρη θέση υπέρ της παραμονής στην ΕΕ, άλλοι δήλωσαν ότι είναι ενάντια στο ενδεχόμενο πρόωρων εκλογών (γιατί επιδιώκουν να τον καρατομήσουν πριν κερδίσει -ως πιθανό κατά την άποψή τους φαβορί- τις εκλογές).

Το Ερ­γα­τι­κό Κόμμα τα στις Ευρωεκλογές έπιασε 13,8%, ενώ το 2017 είχε πάρει 40%. Μεγάλο κομμάτι των ψηφοφόρων του μετακινήθηκε προς τους Φιλελεύθερους (από τα δεξιά των Εργατικών) και τους Πράσινους (από τα αριστερά των Εργατικών), που είχαν πιο καθαρή θέση υπέρ του Bremain (το ακροατήριο του Εργ. Κόμματος ήταν κυρίως φιλοευρωπαϊκό) και κυρίως υποστήριξαν καθαρά ένα δεύτερο δημοψήφισμα (που ο Κόρμπιν δεν έθετε ως προτεραιότητα, παρά το γεγονός ότι αυτό αποφασίστηκε στο προηγούμενο συνέδριο των Εργατικών, σύμφωνα με την «Σοσιαλιστική Αντίσταση»). Οι Φιλελεύθεροι ενισχύθηκαν σοβαρά φτάνοντας το 20% (δεύτερη δύναμη) και οι Πράσινοι το 12% (τέταρτη δύναμη). Οι Εργατικοί παρουσίασαν επίσης διαρροές προς το UKIP – με λίγα λόγια, η αμφισημία και η εικόνα «πατάω σε δυο βάρκες» οδήγησε τους Εργατικούς να χάσουν και προς τις δυο κατευθύνσεις. Τελικά, ο Κόρμπιν υποχώρησε μετά τις Ευρωεκλογές κάτω από τις πιέσεις των Μπλερικών σε θέση υπέρ της παραμονής και υπέρ ενός δεύτερου δημοψηφίσματος.

Οι οπαδοί του Bremain εντός των Εργατικών πιστεύουν ότι η «βούληση του λαού» έχει πλέον αλλάξει (επικαλούνται τα αποτελέσματα των Ευρωεκλογών και σχετικά γκάλοπ) κι ότι ένα δημοψήφισμα τώρα θα έβγαζε αποτέλεσμα υπέρ του Bremain, ότι έχουν περάσει 3 χρόνια, οι συνθήκες έχουν αλλάξει και άρα χρειάζεται ένα νέο δημοψήφισμα. Κατά τη ναυαρχίδα του βρετανικού αστικού Τύπου «Guardian» που ανέλυε τα αποτελέσματα των Ευρωεκλογών, 5,2 εκατ. ψήφους πήρε το κόμμα του Φάρατζ ενώ Φιλελεύθεροι Δημοκράτες και Πράσινοι Μαζί 5,4 εκατομμύρια. 5,9 εκατ. ψηφοφόροι ψήφισαν τα κόμματα του Brexit και 6,8 τα κόμματα του Remain. Και εκτιμούσε ότι το Remain έχει ένα μικρό προβάδισμα της τάξεως των 500.000 ψήφων. (ΒΗΜΑ 28.05.2019) Ωστόσο άλλα γκάλοπ, μετά την ανάληψη καθηκόντων από τον «Βρετανό Τραμπ», τον Τζόνσον, δείχνουν να προηγείται και πάλι το Brexit, και μάλιστα ακόμα και «χωρίς συμφωνία». Είναι στοιχεία που επιβεβαιώνουν τον απόλυτο διχασμό της κοινής γνώμης πάνω στο θέμα, τρία χρόνια μετά το πρώτο δημοψήφισμα.

 

Φυγόκεντρες τάσεις στο Ηνωμένο Βασίλειο

 

Η «περιπέτεια» του Brexit δημιούργησε περαιτέρω προβλήματα για τον βρετανικό ιμπεριαλισμό και τα κόμματά του, καθώς κλιμάκωσε τις φυγόκεντρες τάσεις σε Ουαλία, Σκωτία και Βόρεια Ιρλανδία, περιοχές των οποίων οι κάτοικοι πλειοψηφικά υποστηρίζουν το Bremain (μάλιστα στη Σκωτία με ποσοστό 62% στο δημοψήφισμα του 2016). Η πρωθυπουργός της Σκωτίας προανήγγειλε δεύτερο δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία της Σκωτίας, καθώς αρνείται την εξώθηση της χώρας της «εκτός ΕΕ παρά τη θέλησή της». Η κυβέρνηση της Ουαλίας επίσης ζήτησε δεύτερο δημοψήφισμα και ανακοίνωσε καμπάνια υπέρ της παραμονής στην ΕΕ. Επιπλέον: «Η Βόρεια Ιρλανδία από την πλευρά της αποτελεί την πιο εκτεθειμένη περιοχή σε περίπτωση Brexit χωρίς συμφωνία. Άλλωστε, το θέμα των συνόρων της με την Ιρλανδία αποτελεί το κύριο πρόσκομμα σε μια συμφωνία του Λονδίνου με τις Βρυξέλλες» (εφ. Αυγή 6/8). «Σκληρά σύνορα» μεταξύ ΕΕ – Βρετανίας στα σύνορα Βόρειας – Νότιας Ιρλανδίας σημαίνει δασμούς και έλεγχο μετακινήσεων μεταξύ Βρετανίας και Ιρλανδικού κράτους αλλά και διχασμό του νησιού μεταξύ δυο μερίδων του ίδιου έθνους. Έτσι η κυβέρνηση τη Β. Ιρλανδίας «ζήτησε να διεξαχθεί δημοψήφισμα με το ερώτημα προς τους πολίτες εάν θέλουν παραμονή της Βόρειας Ιρλανδίας σε μια Βρετανία εκτός Ε.Ε. ή την προσάρτησή της στη γειτονική ευρωπαϊκή Ιρλανδία. Το ζήτημα θα τεθεί αναπόφευκτα», καθώς «έχει ενδυναμωθεί το συναίσθημα όσων αισθάνονται πιο Ιρλανδοί και τείνουν πλέον να διάκεινται θετικότερα υπέρ μίας ενωμένης Ιρλανδίας». (Αυγή 6/8) Με λίγα λόγια, φουντώνει ο κίνδυνος αποχώρησης τουλάχιστον των Σκωτσέζων και Βορειοϊρλανδών από τη Βρετανία.

 

«Τραμπ-οποίηση» της πολιτικής: η αιτία βρίσκεται

στην οικονομία και την ανισόμερη ανάπτυξη

 

Η βάση των εξελίξεων φυσικά είναι η οικονομία. Πολλοί εκπρόσωποι της αστικής τάξης (και οπαδοί της παραμονής της Βρετανίας στην ΕΕ) αναποδογυρίζουν την πραγματικότητα όταν υποστηρίζουν ότι το Brexit βυθίζει τη βρετανική οικονομία. Άλλωστε, η Γερμανία σημείωσε επίσης συρρίκνωση της οικονομίας της κατά 0,1% στο δεύτερο τρίμηνο το 2019, παρόλο που είναι η μεγαλύτερη υπέρμαχος και κερδισμένη της ΕΕ. Στην πραγματικότητα, είναι η κατάσταση της οικονομίας διεθνώς (αναιμική ανάπτυξη μετά την πρώτη κρίση, περιορισμένα περιθώρια κερδοφορίας και «επενδύσεων», διεθνής επιβράδυνση, αναμονή νέας, ακόμα χειρότερης παγκόσμιας υποτροπής) και μέσα σε αυτήν η κρίση ισχύος του βρετανικού ιμπεριαλισμού, που άνοιξαν τη συζήτηση μέσα στην άρχουσα τάξη της Βρετανίας για το Brexit, οδηγώντας την σε διαίρεση και τα παραδοσιακά κόμματά της σε αποσύνθεση. Είναι η διεθνής κρίση υπερπαραγωγής που μειώνει τα περιθώρια κέρδους και η όξυνση των ενδοϊμπεριαλιστικών ανταγωνισμών που οδηγεί σε «αδιανόητους» (μέχρι πριν λίγα χρόνια) εμπορικούς πολέμους, κούρσες εξοπλισμών, περιφερειακές πολεμικές συγκρούσεις, διεθνή στροφή στον προστατευτισμό, τον εθνικισμό, την «Τραμπ-οποίηση» της πολιτικής και την Ακροδεξιά. Το Brexit είναι οι βρετανικές επιπτώσεις και η βρετανική εκδοχή όλων αυτών.

Η πάλαι ποτέ αυτοκρατορία είδε την τελευταία 20ετία τη θέση της στον παγκόσμιο ανταγωνισμό να υποβαθμίζεται σταθερά, η οικονομία της να έχει ξεπεραστεί από τις αντίστοιχες της Γαλλίας και της Γερμανίας, να αποτελεί τον ουραγό των G7. Το Brexit (για την αστική τάξη που το υποστηρίζει και τα κόμματά της) αποσκοπεί στο να αντιστρέψει την τάση αποδυνάμωσης του βρετανικού κεφαλαίου, αλλά τον ίδιο στόχο έχει και το Bremain (για την αστική τάξη που το υποστηρίζει και τα κόμματά της). Και οι δυο πτέρυγες έχουν στόχο να θωρακίσουν το βρετανικό κεφάλαιο, σε μια περίοδο που οξύνονται οι διακρατικοί και ενδοϊμπεριαλιστικοί ανταγωνισμοί από το εσωτερικό της ΕΕ μέχρι τη Μέση Ανατολή και τον Ειρηνικό Ωκεανό, σε μια περίοδο που μειώνεται η σχετική ισχύς του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού και νέες ισχυρές καπιταλιστικές και ιμπεριαλιστικές δυνάμεις αναπτύσσονται. Η κρίση προκαλεί αναζήτηση στρατηγικών διεξόδου, διάθεση για πειραματισμούς και γεννά διάφορες «πτέρυγες» στην αστική τάξη. Ωστόσο, όλες οι πτέρυγες σε όλα τα κράτη μισούν τους εργάτες, τους φτωχούς και τους καταπιεσμένους και συμφωνούν ότι πρέπει να αντιμετωπιστούν με λιτότητα και περαιτέρω καταπίεση.

Προς το παρόν αποδεικνύεται ότι «το πεπρωμένο (και εν προκειμένω ο νόμος ανισόμερης και συνδυασμένης ανάπτυξης) φυγείν αδύνατο» και η Βρετανία συνεχίζει σε ρηχά νερά, με αρκετούς αναλυτές να βλέπουν ως ορατό το ενδεχόμενο ύφεσης στην οικονομία της. Η Βρετανία συνεχίζει να χάνει έδαφος εντός ΕΕ και έτσι θα συνεχίσει ακόμα και αν τελικά η αστική τάξη αποφασίσει Bremain, αλλά είναι πολύ δύσκολο να καταφέρει να αντιστρέψει την κατάσταση επιλέγοντας το Brexit, με όλους τους αναλυτές να συμφωνούν ότι «τα πρώτα χρόνια του Brexit θα είναι δύσκολα» ενώ κανείς δεν μπορεί να εγγυηθεί οτιδήποτε για «τα επόμενα χρόνια». Προς το παρόν τα δεδομένα δείχνουν ότι Γερμανία και Γαλλία μάλλον κερδίζουν έδαφος και σκληραίνουν τη στάση τους όσο περνάει ο καιρός παρά υποχωρούν στον «εκβιασμό» των Βρετανών υπέρμαχων του Brexit. Η βρετανική οικονομία παρουσιάζει ισχνούς και συνεχώς μειούμενους ρυθμούς ανάπτυξης 2014: 3,1%, 2015: 2,3%, 2016: 1,9% , 2017: 1,8%, 2018: 1,4% (με μηδενική ανάπτυξη το τελευταίο τρίμηνο), δεύτερο τρίμηνο του 2019  συρρίκνωση της οικονομίας και ανοιχτό το ενδεχόμενο να συνεχιστεί και το τρίτο τρίμηνο (κάτι που θα σηματοδοτήσει την πρώτη ύφεση μετά το 2012), προβλέψεις για το 2019 στο 1,2% και για το 2020 1,1%. (Το φθινόπωρο του 2016, μετά το βρετανικό δημοψήφισμα, τμήματα της Αριστεράς στην Ελλάδα εσφαλμένα πανηγύριζαν για την ένταξη της Βρετανίας σε τροχιά ανάκαμψης της οικονομίας, βασιζόμενοι στα στοιχεία του τότε τρέχοντος τριμήνου.)

Φέτος σημειώθηκε νέα υποτίμηση της λίρας στερλίνας και απειλή από τους οίκους αξιολόγησης για νέα υποβάθμιση της βρετανικής οικονομίας. Η περιρρέουσα ατμόσφαιρα περί Brexit μείωσε τις μεταναστευτικές ροές πλήττοντας έτσι τη βρετανική οικονομία, που βασίζει σε μεγάλο βαθμό την ανάπτυξή της πάνω στο μεταναστευτικό εργατικό δυναμικό (με το αίμα των μεταναστών στήνονται τα θαύματα…).

Όλα αυτά, και με δεδομένους τους περιορισμούς που επιβάλλει η διεθνής οικονομική κατάσταση, κάνουν όλες τις επιλογές δύσκολες για την άρχουσα τάξη στη Βρετανία.

Η πλειονότητα των μεγάλων επιχειρήσεων φαίνεται να στηρίζει την παραμονή στην ΕΕ, με τους μεγάλους τραπεζίτες να κινδυνολογούν για κλείσιμο επιχειρήσεων και αύξηση τιμών σε περίπτωση Brexit. Υπάρχει όμως και η μερίδα του κεφαλαίου (τμήματα που θέλουν στενότερη σχέση είτε με ΗΠΑ είτε με Ρωσία-Κίνα, hedge funds, μικρομεσαίες επιχειρήσεις) που υποστηρίζει το Brexit. Ήδη ο Τραμπ δήλωσε ενθουσιώδη στήριξη στον Μπόρις Τζόνσον ενώ ο Αμερικανός σύμβουλος εθνικής ασφαλείας Τζον Μπόλτον είπε ότι οι ΗΠΑ θα υποστήριζαν με ενθουσιασμό ένα Brexit χωρίς προηγούμενη συμφωνία, εάν αυτό αποφάσιζε η βρετανική κυβέρνηση. «(…) θα μπορούσαμε να εξασφαλίσουμε μια πολύ καλή εμπορική συμφωνία με την Ουάσιγκτον, η οποία θα άνοιγε τον δρόμο για νέες επιχειρηματικές ευκαιρίες (…)». (Καθημερινή, 14/8). Οι ΗΠΑ επιδιώκουν πιο προνομιακή σχέση με τη Βρετανία προς όφελός τους και τη συγκριτική αποδυνάμωση της ΕΕ, κι εκεί φαίνεται ότι πατά η αυτοπεποίθηση της Ακροδεξιάς που εκβιάζει με το δίλημμα είτε «συμφωνημένο Brexit με τους όρους μας» είτε Brexit χωρίς συμφωνία. Ο Τζόνσον θεωρεί μεν προτεραιότητα τη συμφωνία με την ΕΕ (Καθημερινή 14/8), αλλά θεωρεί πως για να κερδίσει αυτά που θέλει από την ΕΕ («Χρειαζόμαστε μια νέα εμπορική συμφωνία με την ΕΕ», Έθνος, 29/7) πρέπει να φτάσει τη σύγκρουση στα άκρα με στόχο (αυτό που δεν έκανε ο Τσίπρας για παράδειγμα από αριστερή σκοπιά -φαίνεται ότι- το κάνει ο Τζόνσον από ακροδεξιά), αλλά απ’ ό,τι φαίνεται διαθέτει ήδη -ή και δρομολογεί ταχέως- και plan Β, τη σύσφιξη σχέσεων με τις ΗΠΑ.

Και οι δυο πλευρές των Τόρις πλέον προβλέπουν τη διάσπαση ή και διάλυση του ιστορικού αστικού κόμματος. Οι δημοσκόποι προβλέπουν στις επόμενες εκλογές τη χειρότερη επίδοσή τους από το 1838! Ο Τζόνσον έχει οριακή πλειοψηφία στη Βουλή για να περάσει το «άτακτο»  Brexit (θεωρητικά με έναν μόλις βουλευτή διαφορά-Ναυτεμπορική, 18/8) και τα συνδικάτα έχουν πάρει θέση εναντίον του. Ο Ντόμινικ Ραμπ, ηγετικό στέλεχος των Τόρις, δήλωσε τον Ιούνιο ότι δεν αποκλείεται να κλείσει η κυβέρνηση το Κοινοβούλιο για να προχωρήσει το Brexit πάση θυσία πριν τις 31/10. Απαντώντας, ο πρόεδρος της Βουλής Τζον Μπέρκοου ανακοίνωσε ότι οργανώνει «μπλόκο» στο άτακτο Brexit (14/8, Εφ.ΣΥΝ). Η Βουλή θα μπορούσε να αναστείλει μονομερώς το άρθρο 50 της Συνθήκης της ΕΕ και να παγώσει το Brexit, oδηγώντας σε δεύτερο δημοψήφισμα, σε νέες εκλογές κ.ά.  Όσο δύσκολο είναι το Κοινοβούλιο να μπλοκάρει τα σχέδια του Τζόνσον, άλλο τόσο δύσκολο είναι ο Τζόνσον να παρακάμψει τελείως τη Βουλή. Ήδη οι Εργατικοί του Κόρμπιν ανέβασαν τους τόνους και δηλώνουν ανοιχτά ότι θα κάνουν ό,τι μπορούν για να ανατρέψουν την κυβέρνηση Τζόνσον, σχεδιάζοντας να καταθέσουν πρόταση μομφής και κάνοντας ήδη επαφές για τη δημιουργία μιας μεταβατικής κυβέρνησης που θα οδηγήσει τη χώρα στις εκλογές πριν τις 31/10, ενώ το ενδεχόμενο των άμεσων εκλογών γίνεται ισχυρό ανεξάρτητα και από τις πρωτοβουλίες των Εργατικών.

Το τι μέλλει να συμβεί τις μέρες πριν και μετά τις 31/10 δεν μπορούμε να το προβλέψουμε-ούτε σημαίνει ότι απαραιτήτως ο Τζόνσον θα οδηγήσει τη χώρα σε σκληρό Brexit. Αναλυτές λένε ότι τελικά ο Τζόνσον θα «συνετιστεί» και ίσως υποχωρήσει και στο αίτημα για δεύτερο δημοψήφισμα. Άλλωστε, λογικό είναι να πιστεύουμε ότι για ένα τόσο σοβαρό ζήτημα δεν θα αποφασίσει ο ακροδεξιός παλιάτσος, αλλά οι διάφορες μερίδες της αστικής τάξης της Βρετανίας και της ΕΕ σε σχετική συνεννόηση μεταξύ τους. Δεν είναι απίθανο επίσης να πάρει και νέα προθεσμία η Βρετανία από την ΕΕ, όπως πήρε ξανά και ξανά. Το μόνο σίγουρο είναι ότι η θεσμική και πολιτική κρίση βαθαίνει στη Βρετανία. Ένας παράγοντας δυστυχώς απουσιάζει για να μετατρέψει την κρίση σε «υπέροχη κατάσταση»: ένα ισχυρό εργατικό κίνημα που παλεύει για τα δίκαια και τα αιτήματά του. Αυτό είναι που θα ξεκαθάριζε απόψεις και στρατόπεδα, αυτό είναι που λείπει για να επιβάλει λύσεις προς όφελος των φτωχών στη μια ή στην άλλη στρατηγική του βρετανικού ιμπεριαλισμού.

(Update: Επειδή αυτό το άρθρο γράφτηκε πριν τις 20/8,να προσθέσουμε τις καινούριες εξελίξεις που δεν ανατρέπουν το πνεύμα του παρακάτω κειμένου, απλά επιβεβαιώνουν την κρίση του βρετανικού πολιτικού συστήματος και ότι το “μπρα-ντε-φερ” μεταξύ των αστικών πόλων συνεχίζεται. Λίγες μέρες πριν ο Τζόνσον πράγματι ανακοίνωσε την αναστολή τη λειτουργία του Κοινοβουλίου μέχρι 31/10 (η αναστολή ξεκινά από την επόμενη εβδομάδα) με τη σύμφωνη γνώμη της βασίλισσας, για να μπλοκάρει τυχόν νομοθετικές πρωτοβουλίες των Εργατικών για μπλοκάρισμα του Brexit. Προχθές Τρίτη 3/9,  21 βουλευτές των Τόρις αποσκίρτησαν από το στρατόπεδο του Τζόνσον και κατέθεσαν νομοσχέδιο που αποκλείει το no deal brexit και επιβάλλει στον Τζόνσον να ζητήσει νέα διορία από την ΕΕ για διαπραγμάτευση μέχρι τις 31 Ιανουαρίου. Η πρότασή τους ψηφίστηκε με 328 υπέρ-301 κατά. Την Τετάρτη 4/9 η ψηφοφορία επαναλήφθηκε και η ήττα του Τζόνσον επιβεβαιώθηκε. Ο Τζόνσον διέγραψε τους αντάρτες και απείλησε με με πρόωρες εκλογές (για τις οποίες όμως απαιτείται πλειοψηφία 2/3) και οι Εργατικοί του Κόρμπιν αρνήθηκαν- με το σκεπτικό ότι θεωρούν η πρόταση του Τζόνσον είναι τρικ για να παγώσει το νομοσχέδιο, και δήλωσαν ότι θα δεχτούν να γίνουν πρόωρες εκλογές μόνο αφού πρώτα το νομοσχέδιο απαγόρευσης του No Deal Brexit γίνει νόμος του κράτους. Έτσι στις 4/9 ο Τζόνσον έχασε σε ακόμα μια ψηφοφορία  στην σχετική πρόταση που κατέθεσε για τις πρόωρες εκλογές στις 14/10, παρόλο που απείλησε ότι θα ξαναφέρει πρόταση για πρόωρες εκλογές. Το νομοσχέδιο για να γίνει νόμος του κράτους πρέπει τώρα να περάσει από τη Βουλή των Λόρδων και από Βασιλική έγκριση. Υπάρχει ωστόσο ένα ενδεχόμενο να κλείσει η Βουλή πριν προλάβει να ψηφιστεί. Όπως και να έχει, το ενδεχόμενο του No Deal Brexit παραμένει ανοιχτό. Η βρετανική λίρα συνέχισε να κατρακυλάει φτάνοντας την Τρίτη στο χαμηλότερο σημείο εδώ και 34 χρόνια, ενώ οι φόβοι ύφεσης συνεχίζουν να πληθαίνουν.)

 

Η συζήτηση μέσα στην Αριστερά

 

Αρκετοί σύντροφοι στην ελληνική ρεφορμιστική κι επαναστατική Αριστερά ισχυρίζονταν εξαρχής ότι το Brexit δημιουργεί προβλήματα στον ιμπεριαλισμό και ότι είναι καλοδεχούμενη αυτή η κρίση στρατηγικής. Τρία χρόνια μετά το δημοψήφισμα, τα δεδομένα δεν τους δικαιώνουν. Τρία χρόνια μετά, οι εργάτ(ρι)ες και τα λαϊκά στρώματα στη Βρετανία έχουν υποστεί μια κυβέρνηση σκληρής Δεξιάς (της Μέι), λιτότητας, ρατσισμού και στρατοπέδων συγκέντρωσης, εθνικισμού και ισλαμοφοβίας. Τώρα, έρχεται να αντικαταστήσει την Μέι ένας ακόμα πιο επιθετικός εκπρόσωπος της άρχουσας τάξης στα ζητήματα νόμου και τάξης, ρατσισμού, ιδιωτικοποιήσεων και αντεργατικών διαθέσεων. Σε μια εποχή σαν τη σημερινή, αν δεν υπάρχει εργατική εναλλακτική, οι αστοί με μονιμότερες ή πιο προσωρινές και μεταβατικές λύσεις θα συνεχίζουν να αλλάζουν το συσχετισμό προς όφελός τους με όλο και επιθετικότερες πολιτικές σε βάρος της εργατικής τάξης και των φτωχών. Κρίση στρατηγικής δεν σημαίνει ότι σταματάνε οι αντιλαϊκές πολιτικές ή τα μνημόνια ή οι υπέρογκες δαπάνες για εξοπλισμούς ή τα δώρα στο κεφάλαιο, για παράδειγμα. Για του λόγου το αληθές, η κυβέρνηση του Τζόνσον είναι η πιο ακροδεξιά κυβέρνηση μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, έχοντας προχωρήσει σε σαρωτικές αλλαγές σε κόμμα και κυβέρνηση και δημιουργώντας ουσιαστικά ένα «σχήμα πολέμου» για τη σύγκρουση που επίκειται με την ΕΕ. Στα κρίσιμα υπουργεία έχει τοποθετήσει ρατσιστές και φασίστες, νεοφιλελεύθερους και λαμόγια.⁽²⁾  Στα πρώτα μέτρα που εξήγγειλε ο Μπόρις Τζόνσον περιλαμβάνονται η εξασφάλιση του ελεύθερου στην αστυνομία να ερευνά υπόπτους στο δρόμο αδικαιολόγητα και χωρίς άδεια ανωτέρου (με την υπουργό Εσωτερικών να δηλώνει ότι «οι εγκληματίες θα πρέπει να νιώθουν τρόμο»), η αύξηση της χωρητικότητας των φυλακών και η αυστηροποίηση του Ποινικού Κώδικα. Με λίγα λόγια, κανένα πρόβλημα δεν δημιουργείται σε κανέναν ιμπεριαλισμό αν οι εργάτ(ρι)ες δεν έχουν τις δικές τους οργανώσεις και δεν δίνουν τις δικές τους μάχες για να ικανοποιήσουν τα αιτήματά τους, αν δεν είναι ικανοί να απαντήσουν στην κυρίαρχη προπαγάνδα με τη δική τους προοπτική.

Κι ερχόμαστε στα προβλήματα της βρετανικής Αριστεράς. Αν το Brexit φέρνει στην κυβέρνηση όλο και πιο σκληρές εκδοχές ακροδεξιάς, ενώ βασικοί υπέρμαχοι του Bremain είναι οι Μπλερικοί (η μισητή ακραία νεοφιλελεύθερη κλίκα των Εργατικών, που κυβέρνησε από το 1997 ως το 2009 οδηγώντας το κόμμα της στη συρρίκνωση και τη λαϊκή απαξίωση, μέσα από τις αλλεπάλληλες επιθέσεις στα εργατικά και κοινωνικά δικαιώματα όσων τους ψήφιζαν) και η φιλοευρωπαϊκή Δεξιά των Τόρις (που τσάκισε τα εργατικά δικαιώματα πριν και μετά τον Μπλερ), τι θα έπρεπε να κάνει η Αριστερά;

Θα έπρεπε να ενώσει τους εργάτ(ρι)ες σε μια ταξική ατζέντα, σε ένα μεταβατικό πρόγραμμα που θα πρότασσε τις ανάγκες των απλών ανθρώπων πάνω από την ΕΕ και το βρετανικό κεφάλαιο, συσπειρώνοντας κόσμο τόσο του Brexit όσο και του Bremain. H συζήτηση περί Brexit–Bremain, Grexit–Gremain κ.λπ. τείνει να συσκοτίζει τα πραγματικά ζητήματα που αφορούν τις ζωές των απλών ανθρώπων, οδηγώντας τους κάτω από ξένες σημαίες προς τη μια ή την άλλη κατεύθυνση και διαιρώντας τους. Δυστυχώς στη Βρετανία ο κόσμος της αντιλιτότητας διασπάστηκε στο στρατόπεδο του Bremain (π.χ. η νεολαία και οι εκατομμύρια μετανάστες που δεν ψήφισαν στο δημοψήφισμα αλλά ήταν συντριπτικά υπέρ του Bremain, οι φτωχοί που διαδήλωσαν μαζικά τον φετινό Μάρτιο κατά του Brexit και της Ακροδεξιάς σε μια διαδήλωση 1 εκατομμυρίου -από τις μεγαλύτερες διαδηλώσεις στην ιστορία της Βρετανίας-, πολλοί από αυτούς που ψήφισαν Πράσινους ή Εργατικούς (κόμματα όμως που παραμένουν στο στρατόπεδο του νεοφιλελευθερισμού και της ταξικής συνεργασίας) και στο στρατόπεδο του Brexit (κόσμος που δεν θέλει να «αποφασίζουνε άλλοι γι’ αυτούς» και στο δημοψήφισμα ψήφισε «Οι ανάγκες μας πάνω από τα αφεντικά της ΕΕ», κόσμος που ψήφισε από αντίδραση στο κατεστημένο που τους τσάκισε τις προηγούμενες δεκαετίες κοκ – σίγουρα όλοι αυτοί δεν ταυτίζονται με το ακροδεξιό υποποσοστό που ψήφισε το κόμμα του Brexit).

Αυτή τη διάχυση και διάσπαση ταυτόχρονα της «προοδευτικής ψήφου» μπορούμε να τη διακρίνουμε και στη Δημοκρατία της Μακεδονίας, όπου οι κάτοικοί της ψήφισαν υπέρ της συμφωνίας με την Ελλάδα, ενώ ταυτόχρονα δεν ήθελαν να αλλάξουν το συνταγματικό του όνομα, ήθελαν όμως την ένταξη στην ΕΕ. Στη δε Ελλάδα το δημοψήφισμα του 2015 αφορούσε το τρίτο μνημόνιο (όπου ο κόσμος ψήφισε κατά 61% ΟΧΙ) και όχι την παραμονή ή όχι στην ΕΕ (όπου σίγουρα το αποτέλεσμα θα ήταν διαφορετικό). Αυτά οδηγούν στο συμπέρασμα ότι σωστή τακτική είναι αυτή που επικεντρώνει σε ταξικά, κοινωνικά και δημοκρατικά ζητήματα, στο «καμία θυσία» για το κεφάλαιο και την ΕΕ, και οδηγεί την εργαζόμενη και μαχόμενη πλειοψηφία στη συνειδητοποίηση ότι αυτό μπορεί να πραγματοποιηθεί με κινητοποίηση από τα κάτω και μόνο σε ρήξη τόσο με την ΕΕ όσο και με το ντόπιο κεφάλαιο. Αυτή ήταν η προοπτική που θα άνοιγε αν π.χ. ο Τσίπρας δεν υπέγραφε το τρίτο μνημόνιο, κρατικοποιούσε τράπεζες και μεγάλες επιχειρήσεις, κήρυττε στάση πληρωμών, προχωρούσε σε έκδοση νομίσματος κ.λπ. (που -θα έπρεπε να- ξέραμε ότι δεν θα τα κάνει, αλλά αυτό είναι μια άλλη συζήτηση).

Στην περίπτωση των Βρετανών, αυτό ήταν που θα έπρεπε να κάνει ο Κόρμπιν, αντί να ταλαντεύεται μεταξύ του δειλού προοδευτικού αντιευρωπαϊσμού του και των φιλοευρωπαϊκών τάσεων του κόμματος. Η Αριστερή πτέρυγα του Εργατικού Κόμματος κι ο Κόρμπιν, αντί να προτάξουν μια ριζοσπαστική ταξική ατζέντα που να συσπειρώσει την εργατική τάξη (ήταν αυτή η μέθοδος που έφερε τον Κόρμπιν στην ηγεσία των Εργατικών) προσχώρησαν πλήρως στη συζήτηση καλύτερης διαχείρισης του καπιταλισμού με αστικούς όρους, στη συζήτηση περί Brexit ή Bremain, όπου την ατζέντα καθόριζε η Ακροδεξιά ενώ στο Εργατικό Κόμμα κυριαρχούσε η αμφισημία κι ο εμφύλιος. Η ηγεσία Κόρμπιν μπήκε σε παρατεταμένο διάλογο (σύμφωνα με το SWP αλλά και την «Σοσιαλιστική Αντίσταση», οργάνωση της 4ης Διεθνούς που συμμετέχει στο Εργατικό Κόμμα) με την Τερέζα Μέι, για τους όρους του «μαλακού Brexit», όταν γινόταν όλο και πιο καθαρό ότι δεν υπάρχει τέτοιο Brexit (μετά από 3 χρόνια άγονων διαπραγματεύσεων της βρετανικής αστικής τάξης με τα επιτελεία της ΕΕ), νομιμοποιώντας περαιτέρω την ακροδεξιά ατζέντα.  Η παραμονή στην ΕΕ αποδείχθηκε το δυνατό χαρτί των Μπλερικών, ενώ η ταξική ατζέντα θα τους τραβούσε πλήρως το χαλί κάτω από τα πόδια. Ο Κόρμπιν θα έπρεπε να οργανώσει τον εργατόκοσμο που στοιχήθηκε πίσω του σε ταξικό πόλεμο απέναντι στην Ακροδεξιά απειλή αντί να αντιπολιτεύεται θεσμικά τη Μέι και να βάζει πάνω απ’ όλα την κυβερνησιμότητα, την κοινοβουλευτικοκεντρική εκλογιμότητα και την ενότητα του κόμματος με όσους τον υπέσκαπταν ανοιχτά και με μίσος. Ωστόσο, ο Κόρμπιν παραμένει ένας σοσιαλδημοκράτης που επέλεξε ως  όχημα για την αλλαγή το κόμμα των Εργατικών, οπότε το να εναποτεθούν οι ελπίδες για αλλαγή πάνω του ήταν ήδη ένα υπονομευμένο στοίχημα. Εξάλλου, μια «αριστερή κυβέρνηση», ανεξαρτήτως των διάφορων εναλλαγών των θέσεων του Κόρμπιν, για να υλοποιήσει το παραμικρό φιλεργατικό μέτρο θα έπρεπε να προχωρήσει σε ρήξη με την ΕΕ, με το ντόπιο κεφάλαιο και με το ίδιο του το κόμμα, όπως δίδαξε και η ιστορία του ΣΥΡΙΖΑ. Καθήκοντα με τα οποία ο Κόρμπιν αποδείχθηκε λίγος για να αναμετρηθεί.

Η επιχειρηματολογία των σ. του Lexit είναι λίγο-πολύ γνωστή στην Ελλάδα, αφού εκδοχές της συναντάμε στην Ελλάδα είτε στη ΛΑΕ (η έξοδος από την ιμπεριαλιστική-γερμανοκεντρική ΕΕ θα απελευθερώσει τις παραγωγικές δυνατότητες της χώρας, θα δώσει τη δυνατότητα για αύξηση του βιοτικού επιπέδου, θα διευκολύνει την πάλη για τον σοσιαλισμό) είτε στην ΑΝΤΑΡΣΥΑ (η «αντικαπιταλιστική έξοδος από την ΕΕ» ως «μεταβατικό αίτημα» στον δρόμο για την επανάσταση και τον σοσιαλισμό). Ας δούμε και την επιχειρηματολογία άλλων σ. στη Βρετανία.

Η 4η Διεθνής ισχυρίζεται ότι το «Lexit» βρίσκεται στη λάθος πλευρά του οδοφράγματος, καθώς το Brexit αποτελεί βρετανική εκδοχή του εθνικιστικού, ρατσιστικού και φασιστικού κύματος που σαρώνει διεθνώς, και το Lexit σέρνεται πίσω από αυτή την εκδοχή σιγοντάροντας και νομιμοποιώντας την. Ότι η πάλη κατά της λιτότητας είναι κενό γράμμα χωρίς την υποστήριξη παραμονής στην ΕΕ, καθώς το Brexit θα οδηγήσει σε κλείσιμο επιχειρήσεων, αύξηση της λιτότητας και της ανεργίας, πέρα από την άνοδο του ρατσισμού κι εθνικισμού. Κατηγορεί τις οργανώσεις του Lexit (SWP, ΚΚ Βρετανίας, Socialist Party, Counterfire) ότι επαναλαμβάνουν τα σταλινικά σεχταριστικά λάθη της δεκαετίας του ’30, που με τη λογική «τι φασισμός-τι σοσιαλδημοκρατία» -και στην πράξη αντιπολιτευόμενοι κυρίως τη Σοσιαλδημοκρατία- οδήγησαν στην άνοδο του Χίτλερ. Ότι χρειαζόμαστε μαζικό αντιφασιστικό κίνημα ενάντια στην Ακροδεξιά, ενώ το Lexit οδηγεί μοιραία σε συμφιλίωση μαζί της. Ότι η καμπάνια του Lexit είναι τόσο αποτελεσματική όσο η συμμετοχή των Κομμουνιστών το 1931 σε δημοψήφισμα που οργάνωσαν οι Ναζί στην Πρωσία. Υποστηρίζει ότι η καμπάνια του Brexit κυριαρχήθηκε από τον αντιμεταναστευτικό ρατσισμό και η στάση του Lexit δημιούργησε χάσμα μεταξύ αυτής και των προοδευτικών εργατών και νεολαίων που στράφηκαν μαζικά προς το Bremain και κατέστησε την Αριστερά ευάλωτη στις κατηγορίες των Τόρις, Φιλελεύθερων και Μπλερικών ότι συμμαχούσαν με την Ακροδεξιά.

Αλλά μετά τη διαδήλωση του Μαρτίου υπέρ του Bremain τα πράγματα έγιναν ακόμα χειρότερα, καθώς οι δυνάμεις του Lexit λάνσαραν την Καμπάνια «Εμπρός για ολικό Brexit», κάνοντας λόγο για ανάγκη δημοκρατικής ανανέωσης κι απελευθέρωσης της «χώρας», ανεξαρτησίας του «έθνους». Από πότε η κοινωνική απελευθέρωση επιτυγχάνεται σε συμμαχία με τον Φάρατζ και τον Τζόνσον; αναρωτιούνται σ. της 4ης Διεθνούς. Στην καμπάνια του Lexit ηγούνται μεταξύ άλλων ο Μόρις Γκλάσμαν, μεταναστοφάγος, αντιφεμινιστής και ομοφοβικός ή ο Έντι Ντέμπσι, που δήλωνε το μίσος του για τη «φιλελεύθερη Αριστερά» κι εντόπιζε τον κύριο εχθρό σε όσους υποστηρίζουν τους μετανάστες, τους LGBT, τα γυναικεία ή τα δημοκρατικά δικαιώματα, ενώ τα τελευταία χρόνια οι επιθέσεις από φασίστες και αστυνομία απέναντι σε μετανάστες, μουσουλμάνους, πρόσφυγες κλιμακώθηκαν. Ο Μαρξ δεν έκλεισε το Κομμουνιστικό Μανιφέστο καλώντας τους εργάτες «να δημιουργήσουν ανεξάρτητα έθνη και να απελευθερώσουν τις χώρες τους» αλλά να κάνουν κομμουνιστική επανάσταση και να ενωθούν διεθνώς για να κατακτήσουν τον κόσμο, έγραφε σκωπτικά ο σ. της 4ης. Επικαλείται επιχείρημα του Τρότσκι στα μέσα του ‘20, πως αν οι καπιταλιστικές χώρες της Ευρώπης συγχωνευθούν σε ένα ιμπεριαλιστικό τραστ, το προλεταριάτο δεν θα έπρεπε να παλεύει για την επιστροφή στα «αυτόνομα» εθνικά κράτη, αλλά στη μετατροπή του ιμπεριαλιστικού τραστ σε Ευρωπαϊκή Σοσιαλιστική Ομοσπονδία.⁽³⁾

Στο δεύτερο κομμάτι συμφωνούμε απόλυτα. Αν είναι μια φορά λάθος η Αριστερά στην Ελλάδα να υποστηρίζει το Grexit για λόγους «εθνικής κυριαρχίας», στην περίπτωση της Βρετανίας το να υποστηρίζει το -τμήμα έστω του- Lexit εκδοχές του «exit να ‘ναι κι ότι να ‘ναι» ή του «πρώτα οι Βρετανοί» αποτελεί ξεκάθαρη ταξική προδοσία, καθώς μιλάμε για μια από τις ισχυρότερες ιμπεριαλιστικές χώρες.

Δυστυχώς τμήμα της Αριστεράς στην Ελλάδα με κέντρο τη ΛΑΕ επιμένει στην αταξική-απολίτικη εξύμνηση του Brexit, όπως ο Π. Λαφαζάνης που αρθρογραφώντας με ψευδώνυμο εξηγεί ότι το ακροδεξιό Brexit του Τζόνσον και του Φάρατζ μπορεί να γίνει «αφετηρία διάλυσης της Ε.Ε και εξόδου της Ελλάδας», χωρίς φυσικά να εξηγεί γιατί αυτό είναι καλό για τον ελληνικό λαό ή για τους λαούς της Ευρώπης.⁽⁴⁾ ή σε άλλο άρθρο -πάλι ανώνυμα-  εξυμνούνται οι… αμερικανικές επενδύσεις στη Βρετανία!⁽⁵⁾

Όσον αφορά όμως το πρώτο κομμάτι, θεωρούμε την κριτική δεξιόστροφη. Η λογική «το Brexit» θα φέρει χάος και καταστροφή υιοθετείται πλήρως από τους νεοφιλελεύθερους υποστηρικτές της ΕΕ που κυβέρνησαν επί δεκαετίες πετσοκόβοντας τα δικαιώματα των εργαζομένων στη Βρετανία. Η «ευρωτρομοκρατία», η επιχειρηματολογία περί «απομονωτισμού», η συνάρτηση της πάλης κατά της λιτότητας με το Bremain λειτουργούν ως τέλεια και αποπροσανατολιστικά μέσα εξαπάτησης και υποταγής των λαϊκών μαζών στην ευρωϊδεολογία, στο «δεν υπάρχει εναλλακτική» (ΤΙΝΑ). Συμφωνούμε ότι το αστικό Brexit εκπροσωπεί εκ των πραγμάτων πιο επιθετική αντιλαϊκή, ρατσιστική και φιλοπόλεμη διαχείριση του βρετανικού καπιταλισμού-ιμπεριαλισμού. Επί αυτού έχουμε ήδη διαθέσιμη δήλωση του γραμματέα του υπουργείου Άμυνας, Γκέιβ Ουίλιαμσον, που έκανε λόγο για την ανάγκη ενίσχυσης του βρετανικού στρατού και ότι το Brexit αποτελεί τεράστια ευκαιρία για τη Βρετανία να ενισχύσει τη «διεθνή» στρατιωτική παρουσία της, κάνοντας αναφορά στον τομέα των drones και των πυραυλικών συστημάτων.⁽⁶⁾

Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι πρέπει να αθωώνουμε ή να συμβαδίζουμε με όσους κυβέρνησαν νεοφιλελεύθερα, ρατσιστικά, ιμπεριαλιστικά κι έγιναν μισητοί από την εργατική τάξη στη σύγχρονη εποχή, με όσους πρωταγωνίστησαν τόσο στην Ευρώπη-φρούριο, την κάλυψη και τη νομιμοποίηση της Ακροδεξιάς, όσο και στις περισσότερες από τις στρατιωτικές επεμβάσεις που έγιναν στη Μέση Ανατολή, την Αφρική κ.ά. Η πάλη ενάντια στον φασισμό και την ακροδεξιά απειλή σίγουρα πρέπει να είναι πρώτη προτεραιότητα, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι θα υπερασπιστούμε το αντιδραστικό (παρά τους μύθους για το αντίθετο) οικοδόμημα της ΕΕ, για την οποία ο κόσμος της εργασίας συσσωρεύει όλο και περισσότερο αρνητικές εμπειρίες.

Άλλωστε, το κάλεσμα για Ενιαίο Μέτωπο ενάντια στον φασισμό ή τη λιτότητα μπορεί να γίνει από την Αριστερά χωρίς προαπαιτούμενη συμφωνία για τη στάση του καθενός στο Brexit. Όπως είπαμε και πριν, οφείλει η Αριστερά να ξεκινά από τα ταξικά ζητήματα, ή από την πάλη ενάντια στον φασισμό, τον ρατσισμό, τον εθνικισμό ή τον πόλεμο, για να οριοθετήσει το δικό της ταξικό-κοινωνικό μπλοκ. Υπάρχει και πρόσφατο παράδειγμα που υποστηρίζει μια τέτοια στάση, καθώς το κόμμα των Εργατικών στις ενδιάμεσες τοπικές εκλογές της πόλης Πίτερμπορο νίκησε το κόμμα του Brexit, επικεντρώνοντας όχι στο Brexit-Bremain, αλλά στα κοινωνικά-ταξικά ζητήματα. Αλλά το Ενιαίο Μέτωπο μπορεί να αφορά εργατικά κόμματα, οργανώσεις και συνδικάτα, όχι νεοφιλελεύθερα αστικά και μικροαστικά κόμματα που δεν αναγνωρίζουν καν την ταξική πάλη και στρατηγικό στόχο τους έχουν την ταξική συνεργασία, την αστική διαχείριση και την αποδοχή της ιμπεριαλιστικής, νεοφιλελεύθερης, ρατσιστικής ΕΕ.

Το αίτημα για νέο δημοψήφισμα υποστηρίζεται από τη δεξιά πτέρυγα των Εργατικών, τους Πράσινους, τους Φιλελεύθερους και τμήμα των Τόρις, με στόχο να σταματήσουν τον Φάρατζ και τον Τζόνσον. Το ίδιο το αίτημα μάλλον δεν θα το χαρακτήριζα ούτε «αριστερή» ούτε «δεξιά παρέκκλιση» (σύμφωνα με τη «Σοσιαλιστική Αντίσταση», έτσι χαρακτηρίζουν το αίτημα οι οργανώσεις του Lexit, εσφαλμένα κατά την άποψή της), κυρίως επειδή ούτε η εφαρμογή του σκληρού ή του μαλακού Brexit ούτε το νέο δημοψήφισμα και η παραμονή στην ΕΕ «όπως πριν» δεν μπορεί να εγγυηθεί φιλολαϊκότερη διαχείριση για την εργατική τάξη – το αντίθετο. Θα το χαρακτήριζα απλώς ενδοαστική διαμάχη που εντάσσεται στα διλήμματα στρατηγικής για το βρετανικό κεφάλαιο.

Στην Ουαλία, η Φορντ πρόσφατα ανακοίνωσε κλείσιμο εργοστασίου με 1.700 θέσεις εργασίας, λόγω Brexit. Εργοστάσια τροφίμων δηλώνουν φόβο για δυσκολίες στις εισαγωγές-εξαγωγές και η Νισάν, που είχε ανακοινώσει δημιουργία εργοστασίου στη Σάντερλαντ στη Βόρεια Αγγλία, ανακάλεσε την απόφασή της.⁽⁷⁾ Ομοίως, στο Σουίντον η Χόντα ανακοίνωσε το κλείσιμο του εργοστασίου της Honda το 2022, που θα σημάνει απώλεια 3.500 θέσεων εργασίας και ακόμα περισσότερων από τον αντίκτυπο που θα έχει στην ευρύτερη οικονομία. Ωστόσο, ούτε αυτό το κόμμα του Brexit ούτε τα κόμ­μα­τα του Bremain μπο­ρούν να δώ­σουν απά­ντη­ση στα προ­βλή­μα­τα του πλη­θυ­σμού. Η μεν ευ­ρω­βου­λευ­τής του Κόμ­μα­τος του Brexit Αν Γουί­ντ­κομπ απα­ντά στους ερ­γά­τες: «Ακού­στε τη διεύ­θυν­ση του ερ­γο­στα­σί­ου σας. Τα ερ­γο­στά­σια κλεί­νουν διαρ­κώς ή με­τα­κι­νού­νται». Από την άλλη, η ευ­ρω­βου­λευ­τής των Πρα­σί­νων το μόνο που βρήκε να τους πει ήταν πως «ο κα­λύ­τε­ρος τρό­πος να μπει τέλος στην επι­χει­ρη­μα­τι­κή ανα­σφά­λεια και να δια­σφα­λι­στεί μια ευ­η­με­ρού­σα οι­κο­νο­μία που θα θω­ρα­κί­ζει τις θέ­σεις ερ­γα­σί­ας, είναι να στα­μα­τή­σου­με το Brexit». Ευ­θυ­γραμ­μι­στεί­τε δηλ. είτε με τα αφε­ντι­κά σας είτε με τα αφε­ντι­κά της ΕΕ.⁽⁸⁾

Στην πραγματικότητα το αν θα είναι καλύτερα τα πράγματα ή χειρότερα με το Brexit ή με το Bremain θα εξαρτηθεί από την ταξική πάλη. Ο βρετανικός ιμπεριαλισμός εντός ΕΕ, με τους παρόντες όρους, είναι καταδικασμένος να συνεχίσει την παρακμή, τη λιτότητα και τις απολύσεις, ενώ με όρους ακροδεξιού Brexit θα επιτεθεί στους εργάτες και τις εργάτριες για να αναβαθμίσει το βρετανικό κράτος στην ιμπεριαλιστική αλυσίδα. Αντί να αφήνουμε περιθώριο αυταπατών ότι τα πράγματα μπορούν να γίνουν καλύτερα εντός ΕΕ ή εκτός ΕΕ ανεξάρτητα από την ταξική πάλη, πρέπει να οργανωθούμε για να παλέψουμε ενάντια τόσο στα αφεντικά που επιθυμούν Brexit όσο και στα αφεντικά που εναντιώνονται στο Brexit, μα κι ενάντια σε όσους εξωτερικούς παράγοντες σιγοντάρουν τη μια ή την άλλη κατεύθυνση (επιτελεία της ΕΕ, των ΗΠΑ, της Κίνας-Ρωσίας κ.λπ.). Συνεπώς, ξεκινώντας από την ταξική ατζέντα: ψωμί – δουλειά, παιδεία-υγεία, πόλεμος ενάντια στο κεφάλαιο, τον φασισμό, τον εθνικισμό, τον μιλιταρισμό και τις στρατιωτικές επεμβάσεις κ.λπ., υποστηρίζουμε ασυμβίβαστα την πάλη των εργαζόμενων τάξεων σε ρήξη τόσο με τα ντόπια όσο και με τα υπερεθνικά αφεντικά, σε μια πάλη που στη διαδρομή της περιλαμβάνει υποχρεωτικά τη ρήξη με την ΕΕ και το ντόπιο κεφάλαιο και τη σοσιαλιστική προοπτική. Μια τέτοια στρατηγική, χωρίς να προτάσσει το «μέσα» ή το «έξω», θα μπορούσε να οργανώσει την πάλη απέναντι και στα δυο αστικά στρατόπεδα, οδηγώντας προς το «έξω» («έξω» από την ΕΕ και από τον ίδιο τον καπιταλισμό δηλαδή) μέσα από την ταξική εμπειρία των μαζών και όχι με τεχνοκρατικές αυταπάτες (του τύπου «με μια κυβέρνηση εθνική-πατριωτική εκτός ΕΕ κι εντός του καπιταλισμού θα είναι καλύτερα τα πράγματα-διευκολύνεται η πάλη προς τον σοσιαλισμό»). Μια τέτοια στρατηγική θα πρόσθετε ένα συνεχές κάλεσμα αγώνα στην εργατική τάξη της υπόλοιπης Ευρώπης, ως αναπόσπαστη προϋπόθεση για τη νίκη της εργατικής τάξης, χωρίς να αφήνει περιθώρια για «εθνοκεντρική» μετάφραση του Brexit.

 

 

 

Σημειώσεις – παραπομπές:

 

(1) https://rproject.gr/article/vretania-itta-gia-toris-kai-ergatikoys-keno-pragmatikis-aristeras?fbclid=IwAR1PrwAZAvQ9Xk2xiXrXvoLS9CG6u6Vb93N-vzZnM5o9_bPiJfiznXbXqq8

(2) *Για περισσότερα διαβάστε εδώ: http://www.internationalviewpoint.org/spip.php?article6162&fbclid=IwAR3B6zLRnA0oBAxQ7gprgzCOrzFXljStrMjggW-ZD6iMdfHOj9PdYRkdrGE)

(3) Ενδεικτικά μπορείτε να διαβάσετε εδώ:

http://www.internationalviewpoint.org/spip.php?article6003&fbclid=IwAR3kuY9e3VuBVG7WHc0Od4RpK6L2yvB-et1LREwa3QHQKVRsDmClDt3lFP4)

(4) https://iskra.gr/%ce%b7-%ce%b5%cf%80%ce%b9%cf%84%cf%85%cf%87%ce%af%ce%b1-brexit-%ce%bc%cf%80%ce%bf%cf%81%ce%b5%ce%af-%ce%bd%ce%b1-%ce%b3%ce%af%ce%bd%ce%b5%ce%b9-%ce%b1%cf%86%ce%b5%cf%84%ce%b7%cf%81%ce%af%ce%b1-%ce%b4/

(5) https://iskra.gr/%ce%bf%ce%b9-%ce%b5%cf%80%ce%b5%ce%bd%ce%b4%cf%85%cf%84%ce%ad%cf%82-%ce%b3%cf%85%cf%81%ce%af%ce%b6%ce%bf%cf%85%ce%bd-%cf%84%ce%b7%ce%bd-%cf%80%ce%bb%ce%ac%cf%84%ce%b7-%cf%83%cf%84%ce%b7-%ce%b3%ce%b5/

(6) https://www.thecommunists.net/worldwide/europe/brexit-may-government-on-verge-of-collapse/?fbclid=IwAR1kcuefl6Ozj-p0YWY5cbgadMg38cGXaaV2p2iTRmjsgkSNCDoxXLqXVcs

(7) https://www.thecommunists.net/worldwide/europe/britain-after-the-european-elections-and-theresa-may-s-resignation/?fbclid=IwAR0ex_1nUshsFDvsUDYdoNDdEGfSo52ICPghgu8lhMsEZSmZE8u5TfwoSU8

(8) https://rproject.gr/article/vretania-itta-gia-toris-kai-ergatikoys-keno-pragmatikis-aristeras?fbclid=IwAR1PrwAZAvQ9Xk2xiXrXvoLS9CG6u6Vb93N-vzZnM5o9_bPiJfiznXbXqq8