Συμφωνία της Βάρκιζας, 12 Φλεβάρη 1945: Η μητέρα όλων των ηττών

image_pdfimage_print

Του Βαγγέλη Λιγάση

Στις 5 Γενάρη 1944 οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ αποσύρονται από την Αθήνα και στις 7 Γενάρη από τον Πειραιά. Η υποχώρηση (όπως και η συμπλοκή) δεν έγινε κατόπιν κάποιας διαταγής, αλλά αναγκαστικά, εφόσον εξαντλήθηκαν τα πολεμοφόδια. Είχε μάλιστα χαραχτήρα μαζικής εξόδου πληθυσμού, καθώς πολλές δεκάδες χιλιάδες ανθρώπων, μαχητές αλλά και οι οικογένειές τους, κατευθύνοντας προς τα βόρεια (κοντά στην Θήβα είχε στρατοπεδεύσει ο Βελουχιώτης με αξιόμαχες δυνάμεις). Η μάχη του Δεκέμβρη, η μάχη της Αθήνας είχε κριθεί.

Οι νικητές είχαν νεκρούς 275 Βρετανούς στρατιώτες, 900 χωροφύλακες και 2.500 «χίτες» και «ταγματαλήτες». Επίσημα, περί τις 3.500 ανδρών. Ο ΕΛΑΣ δήλωσε 3.000 νεκρούς, αλλά ο λαός της Αθήνας, πολεμώντας δίπλα στον ΕΛΑΣ, πλήρωσε βαρύ τίμημα (από τους βομβαρδισμούς και τις «ομηρείες θανάτου»). Υπολογίζεται το πλήθος των νεκρών στις 33 ημέρες που κράτησε ο «Δεκέμβρης» από 17 έως 20 χιλιάδες (ενδεικτικά το πλήθος των απωλειών του πολέμου έως τις 26/4/1941, η Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού το προσδιορίζει σε 14.000 περίπου οπλίτες κ.λπ.).

Από την πλευρά των νικητών είχαν παραταχθεί 15.000 εμπειροπόλεμοι Βρετανοί στρατιώτες (οι οποίοι σταδιακά πλησίασαν τους 100.000, περισσότεροι από όσους είχαν σταλεί για την απόκρουση της επίθεσης του Άξονα) επικουρούμενοι από 2.400 άνδρες του «Ιερού Λόχου» (που είχε μετονομαστεί σε 3η Ορεινή Ταξιαρχία), 3.000 άνδρες της Χωροφυλακής, 2.500 άνδρες της οργάνωσης Χ (+ΕΔΕΣ, ΡΑΝ, ΠΕΑΝ) και 1.200 «γερμανοτσολιάδες» (υποτίθεται αφοπλισμένοι – είχαν παραδοθεί από τον ΕΛΑΣ για να δικαστούν). Από την πλευρά των ηττημένων πολέμησαν 20.000 άνδρες, γυναίκες και… παιδιά του Α (εφεδρικού) σώματος στρατού του ΕΛΑΣ και (απρόσκλητοι) 1.500-3.000 άνδρες από την μάχιμη παρατακτή δύναμη του ΕΛΑΣ (που υπέρβαινε συνολικά τους 75.000) από την Πελοπόννησο και την Βοιωτία. Οι νικητές είχαν την υποστήριξη 4 σμηνών αεροπορίας, 2 ναυτικών μοιρών (μόνο μετά τις 27/12 και μόνο στο Περιστέρι έπεσαν 4.000 τόνοι βομβών), 2 τεθωρακισμένων ταξιαρχιών κ.λπ. απέναντι σε 6.000 λιανοντούφεκα και ένα πεδινό πυροβόλο του Α’ Σώματος.

Πάνω απ’ όλα, οι Βρετανοί και η αστική τάξη είχαν πολιτική και στρατιωτική ηγεσία αποφασισμένη να πολεμήσει για την νίκη, ενώ στην ηγεσία του λαού (ΕΑΜ – ΚΚΕ) δεν υπήρχε πρόθεση για πραγματική σύγκρουση.

Σύρθηκε από τις αγανακτισμένες εαμικές μάζες σε μια σύγκρουση στην οποία έκανε παν το δυνατό για να χαθεί. Έτσι εξηγείται η αποστολή του Βελουχιώτη και του Σαράφη σε Ήπειρο και Μακεδονία, η αντικατάσταση της στρατιωτικής ηγεσίας του ΕΛΑΣ από την ΚΕ, η αποφυγή σύγκρουσης με τα βρετανικά στρατεύματα, η αμαχητί παράδοση του (καλά εξοπλισμένου) 2ου Συντάγματος στους Βρετανούς από τον έναν από τους δύο στρατιωτικούς ηγέτες της ΚΕ, η απελευθέρωση στην Ελευσίνα εχθρικών σχηματισμών που κατευθύνονταν στην Αθήνα (με εντολή του ίδιου του Σιάντου, αναπληρωτή Γ.Γ. του Ζαχαριάδη στην ΚΕ του ΚΚΕ) και στη Λιβαδιά (με εντολή από τον δεύτερο στρατιωτικό «ηγέτη» της ΚΕ του ΕΛΑΣ), η άρνηση της ανατίναξης όχι μόνο της υποθηκευμένης με εκρηκτικά «Μεγάλη Βρετανίας», αλλά έστω της Λ. Συγγρού απ’ όπου διοχετεύτηκαν τα βρετανικά άρματα στην Αθήνα. Τα «Δεκεμβριανά» ήταν μια μάχη του λαού της Αθήνας, όχι της ηγεσίας του ΚΚΕ.

Μια ντροπιαστική και ανήθικη Συμφωνία

Στις 11 Γενάρη 1945 η ηγεσία του ΚΚΕ συμφωνεί και υπογράφει ανακωχή με την κυβέρνηση Πλαστήρα, τον οποίο οι Βρετανοί είχαν φέρει για να αντικαταστήσει τον δυσφημισμένο πλέον Γ. Παπανδρέου. Ως τις 2 Φλεβάρη, που αρχίζουν οι διαπραγματεύσεις στη βίλα του τσιμεντοβιομήχανου (ΤΙΤΑΝ) Πέτρου Κανελλόπουλου στη Βάρκιζα (δεν θα το έλεγες και… ουδέτερο έδαφος), ο ΕΛΑΣ έχει αναδιοργανώσει – τακτοποιήσει στρατιωτική «παρατακτή» δύναμη που υπερβαίνει τις 75.000 στα 4/5 της χώρας που ελέγχει (ακόμη και η Θεσσαλονίκη, που με πρωτοβουλία του Σαράφη απελευθερώθηκε στις 3/10/1944, μετά την ανακωχή που επέβαλε την απόσυρση του ΕΛΑΣ, ήταν πρακτικά υπό την εξουσία του). Η ηγεσία του ΚΚΕ όμως αναζητεί αγωνιωδώς κάποιο σήμα στήριξης από τη Σοβιετική Ένωση. Μάταια! Κατά τη διάρκεια των Δεκεμβριανών, ο σοβιετικός απεσταλμένος Ποπόφ επέμενε να συγκατοικεί με το στρατιωτικο-πολιτικό επιτελείο της αντίδρασης στο ξενοδοχείο «Μ. Βρετανία»! Στις 29 Δεκέμβρη 1944 κι ενώ τα αγγλικά κανόνια έκαιγαν την Αθήνα, ο υπουργός Εξωτερικών της ΕΣΣΔ Βισίνσκι, ο παλιός μενσεβίκος που καταδίωκε τον Λένιν το καλοκαίρι του 1917 σαν πράκτορα των Γερμανών, γενικός εισαγγελέας στις δίκες της Μόσχας 1935-1937 που εξόντωνε την «αριστερή αντιπολίτευση» (σαν πράκτορες των Αγγλοαμερικανών και Ναζιστών ταυτόχρονα…), ανακοίνωσε επισήμως την αναγνώριση της κυβέρνησης Παπανδρέου. «Σπασμένο τηλέφωνο» μεταξύ της ηγεσίας του ΚΚΕ και του Δημητρώφ, ηγέτη της αυτοδιαλυμένης Γ’ Διεθνούς (με απόφαση του Στάλιν, σε καιρό πολέμου, κατά το παράδειγμα της Β΄ Διεθνούς) καταλήγει σε ένα μόνο ξεκάθαρο μήνυμα: «υποχωρήστε». Άλλωστε, ταυτόχρονα με τις συζητήσεις στην έπαυλη του τσιμεντοβιομήχανου, πραγματοποιούνται ακόμα πιο σημαντικές «διευθετήσεις» στην Γιάλτα, μεταξύ Στάλιν και Αγγλοαμερικανών…

Κι έτσι, ενώ μέχρι τις 6 Φλεβάρη η αντιπροσωπεία του ΕΑΜ (Σιάντος, Παρτσαλίδης και Τσιριμώκος) είναι άκαμπτη τουλάχιστον στο θέμα της αμνηστίας, στη συνέχεια υποχωρεί σε όλα.

Ο Σιάντος, ως επίσημος εκπρόσωπος του ΚΚΕ, μία μόλις ημέρα πριν την υπογραφή της Συμφωνίας κάνει την παρακάτω απίστευτη δήλωση:

«Εφόσον οι μεγάλοι σύμμαχοι αποφάσισαν πως η παρουσία του βρετανικού στρατού στην Ελλάδα είναι χρήσιμη, σημαίνει πως είναι. Πιστεύουμε πως η σύγκρουση ΕΛΑΣ και Βρετανών ήταν αποτέλεσμα μιας θλιβερής παρεξήγησης, η οποία ελπίζουμε θα ξεχαστεί».

Στις 12 Φλεβάρη, υπογράφεται, δημοσιεύεται και κατόπιν τυπώνεται στο Εθνικό Τυπογραφείο η Συμφωνία της Βάρκιζας – που θα έλυνε την όποια παρεξήγηση…

Η αστική τάξη υπόσχεται συγκρότηση «εθνικού» στρατού από τις αντιστασιακές οργανώσεις (ελασίτες με χίτες αγκαλιά…) και κλάσεις κληρωτών εφέδρων. Ακολουθούν η συγκρότηση του «εθνικού» στρατού με τους ταγματαλήτες – χίτες, Ιερό Λόχο και η… Μακρόνησος (για την «ηθική αναμόρφωση των παραστρατημένων παιδιών της», κατά τον Παν. Κανελλόπουλο).

Υπόσχεται επίσης πολιτικές και συνδικαλιστικές ελευθερίες και εκκαθάριση των σωμάτων ασφαλείας και του δημοσίου από τους συνεργάτες των κατακτητών. Ακολουθεί η δίωξη των αγωνιστών συνδικαλιστών μέχρι τον διορισμό εγκάθετων και η εκκαθάριση του Δημοσίου και των λογής υπηρεσιών από κάθε αριστερό ή «φιλοαριστερό», έως την καθιέρωση του πιστοποιητικού «εθνικοφροσύνης».

Υπόσχεται δημοψήφισμα εντός 6μήνου για το πολιτειακό (Βασιλεία) και στη συνέχεια εκλογές για «συντακτική συνέλευση» με διεθνή επιτήρηση. Έναν χρόνο μετά, εν μέσω απηνών διώξεων και με εκλογικούς καταλόγους του Μεσοπολέμου, γίνονται «εκλογές» από τις οποίες απέχει το ΚΚΕ των 400.000 μελών το 1944, το ΕΑΜ των εκατομμυρίων οπαδών και πολλά κεντρώα, σοσιαλδημοκρατικά κόμματα και η «διεθνής επιτήρηση» εκτιμά αποχή 9%! Το δε δημοψήφισμα «για την επαναφορά του βασιλέως» καθυστέρησε και άλλο, για να «εξασφαλιστεί».

Από την άλλη, το ΕΑΜ απέσυρε την αξίωσή του για συμμετοχή στην κυβέρνηση, αυτοδιέλυε τον ΕΛΑΣ και λοιπούς ένοπλους σχηματισμούς και παρέδιδε τα όπλα του. Η συγκέντρωση των όπλων του ΕΛΑΣ έως τις 28 Φεβρουαρίου πραγματοποιήθηκε σε 32 πόλεις, όπου παραδόθηκαν περισσότερα όπλα από όσα είχαν συμφωνηθεί. Από τα 42.500 όπλα που είχε αναληφθεί υποχρέωση, παραδίδονται 49.200 – υπερβάλλων ζήλος στον αυτοαφοπλισμό…

Η συμφωνία της Βάρκιζας, παραβιάζοντας ωμά κάθε στοιχειώδη εκτίμηση του συσχετισμού δυνάμεων, χωρίς πλέον μέσα επιβολής και αόριστη όσον αφορά τους αντιπάλους, δεν ήταν απλώς «κακή», ήταν ανήθικη.

Το άρθρο 3 της συνθήκης αναφερόταν στην Αμνηστία: «τα πολιτικά αδικήματα από 3/12/44 αμνηστεύονται, αλλά εξαιρούνται από την αμνηστία όσοι αρνηθούν να παραδώσουν τα όπλα τους μέχρι τις 15/3/45 και τα συναφή αδικήματα που θεωρούνται κοινά και διώκονται». Με άλλα λόγια, οι «ηθικοί αυτουργοί» – «τα πολιτικά αδικήματα» αμνηστεύονται, αλλά οι «αυτουργοί» – «τα συναφή» δεν τυγχάνουν αμνηστίας και διώκονται. Ήταν η πρόφαση για τους δικαστές και παρακρατικούς για τις δεκάδες χιλιάδες διώξεις, εκτελέσεις, βασανιστήρια και βιασμούς που υπέστη ο «λαός της Αριστεράς» την επόμενη διετία (ως την εφαρμογή του «Γ’ Ψηφίσματος» και την επίσημη απονομιμοποίηση του ΚΚΕ).

Αρκετές φορές ένας στρατός αναγκάστηκε (ακόμη και από κακή εκτίμηση της συγκυρίας) να παραδώσει τα όπλα του. Ποτέ όμως, η ηγεσία ενός στρατού δεν εξασφάλισε για τον εαυτό της το ακαταδίωκτο, παραδίδοντας τους στρατιώτες της για σκύλευση.

Ο ίδιος ο Σιάντος, στην ομιλία του στην ΚΕ του ΚΚΕ στις 14 Φλεβάρη, δήλωσε πως είχε εντολή (από ποιον;) για συμφωνία πάση θυσία, εξαιρώντας μόνο τη «νόμιμη» δράση του κόμματος. Οι δικαιολογίες για αβλεψία, όταν το θέμα της αμνηστίας ήταν κομβικό στις διαπραγματεύσεις, είναι απλώς τραγικές.

Στις 15 Φλεβάρη ο Άρης Βελουχιώτης (πρωτοκαπετάνιος) πείθεται από τον Στέφανο Σαράφη (αρχιστράτηγο) και συνυπογράφει την «εντολή αποστράτευσης» προς τους Ελασίτες.

Ωστόσο, ο ίδιος με μια μικρή ομάδα ανδρών και λίγες ακόμη μονάδες του ΕΛΑΣ αρνούνται να παραδώσουν τα όπλα και παραμένουν στα βουνά. Ο Βελουχιώτης ήλπιζε ότι με την επιστροφή του Ζαχαριάδη στην Αθήνα θα άλλαζε η κατάσταση. Ο Ζαχαριάδης με την επιστροφή του γράφει στον Ριζοσπάστη: «[…] Η συμφωνία να εκτελεστεί γρήγορα και 100%. Αν κάποιος μεσ’ απ’ τις γραμμές μας, στις πόλεις είτε στα βουνά, αντιδρά ακόμα, εμείς θα τον χτυπήσουμε ανοιχτά και θα τον διώξουμε». Μετά από λίγο, καταγγέλλει τον Βελουχιώτη για «ύποπτη και τυχοδιωκτική δράση» και τον καταδικάζει σε θάνατο. Λίγες μέρες αργότερα, ένα Σάββατο του Ιούνη του ’45 και επί 3 ημέρες, το κομμένο κεφάλι του Βελουχιώτη, μαζί με αυτό του συντρόφου του Τζαβέλα, κρεμασμένα από μια διχάλα, θα «κοσμήσουν» έναν φανοστάτη της πλατείας Τρικάλων – στο ίδιο ακριβώς σημείο που ο Σιάντος φωτογραφήθηκε να αναγγέλλει τον αυτοδιάλυση του ΕΛΑΣ…

Η ήττα ήταν αναπόφευκτη;

Γιατί όμως το ΚΚΕ υπέγραψε μια αυτοκτονική, όπως αποδείχθηκε, συμφωνία; Ήταν αναπόφευκτη; Πολύ μελάνι έχει χυθεί στην προσπάθεια να απαντηθούν αυτά τα ερωτήματα.

Υπάρχουν οι ερμηνείες που αναφέρονται στις προσωπικότητες, τα λάθη, τους «διπλούς» πράκτορες κ.λπ. Αγαπημένες δικαιολογίες των σταλινικών, που με χαρακτηριστική ευκολία ξεπουλάνε και καταγγέλλουν παλιούς τους πιστούς συντρόφους όταν διαφωνούν (της εποχής παραδείγματα, ο Βελουχιώτης και ο Παρτσαλίδης), αλλά δεν βρίσκουν μια λέξη κριτικής προς τους επίδοξους συμμάχους τους (π.χ. για τον Τσιριμώκο, που ενημέρωνε απευθείας τον «αντιβασιλέα» Δαμασκηνό και που κατέληξε δοτός πρωθυπουργός του παλατιού στην αποστασία το 1965). Αυτές οι ερμηνείες δεν αφορούν τη μαρξιστική οπτική για την Ιστορία.

Επισήμως βέβαια, στα ντοκουμέντα του το ΚΚΕ και γνωστοί διανοούμενοι που προέρχονται από τις τάξεις του, προβάλλουν την άποψη πως το ενθουσιώδες εργατικό και λαϊκό κίνημα του ΕΑΜ ήταν αδύνατο να αντιμετωπίσει τους «αρνητικούς συσχετισμούς» της εποχής του. Γι’ αυτό, υποστήριξαν, η Αριστερά και το ΕΑΜ έπρεπε να αφήσουν την ελπίδα να πάρουν την εξουσία. Έτσι ο ιστορικός Φίλ. Ηλιού έγραψε:

«Ήταν δυνατόν ένα λαϊκό κίνημα, όσο ισχυρό και αν μπορούσε να είναι, να ανατρέψει τις γεωπολιτικές ισορροπίες που είχαν αποδεχθεί οι Μεγάλες Δυνάμεις στη διάρκεια του Β’ παγκοσμίου πολέμου;». Άλλοι συγγραφείς, όπως ο Γρ. Φαράκος, δίπλα στην αδυναμία των λαϊκών κινημάτων προσθέτουν και την αδυναμία της Ρωσίας να αλλάξει τους συσχετισμούς, λες και η γραφειοκρατία του Στάλιν υπήρξε ποτέ στο πλευρό του ΕΑΜ: «Τι άλλο θα έπρεπε να κάνει η Σοβιετική Ένωση στο δεδομένο για την εποχή διεθνή συσχετισμό δυνάμεων;». Δίπλα σε αυτούς, προσθέτουν τα πονήματά τους σύγχρονοι ιστορικοί, όπως ο Γ. Μαργαρίτης που έχει κάνει συστηματική (και «στρατο-τεχνική») δουλειά για να στηρίξει το επιχείρημα πως ο ΕΛΑΣ δεν ήταν σε θέση να αντιμετωπίσει τον αγγλικό στρατό και τις δυνάμεις της Δεξιάς. Το συμπέρασμα όλων αυτών είναι προφανές: το ΕΑΜ δεν μπορούσε να πάρει την εξουσία. Κάπως η Αριστερά έπρεπε να υποχωρήσει και να βρεθεί ένας συμβιβασμός με τους αστούς. Και, εν τέλει, η Βάρκιζα ήταν -λίγο πολύ- αναπόφευκτη.

Ωστόσο, δεν είναι αλήθεια ότι το ΚΚΕ και το ΕΑΜ δεν μπορούσαν να νικήσουν τους Άγγλους και την αστική τάξη το 1944-45. Η συντριπτική πλειονότητα των δυνάμεων του ΕΛΑΣ δεν ενεπλάκησαν στη μάχη των Δεκεμβριανών, για να «αποφύγουν να προκαλέσουν» τον αγγλικό στρατό. Αλλά ακόμη και αν ο ΕΛΑΣ έπρεπε υποχρεωτικά να αποχωρήσει από την Αθήνα και να περιοριστεί στην άμυνα στα βουνά, θα είχε τη δυνατότητα -κρατώντας τον οπλισμό και τους σχηματισμούς του- να υπερασπιστεί πολύ καλύτερα τον λαό και τους αγωνιστές του από το μαχαίρι της αντεπανάστασης. Τον εμφύλιο πόλεμο το ΚΚΕ δεν μπόρεσε να τον αποφύγει. Μόνο που αναγκάστηκε να τον δώσει κάτω από τις πιο δυσμενείς συνθήκες, όταν ο ταξικός εχθρός είχε οργανωθεί σε κράτος και ο οργανωμένος κόσμος της Αριστεράς στις πόλεις τραβούσε για τα εκτελεστικά αποσπάσματα και τα ξερονήσια.

Όσο για τους «διεθνείς συσχετισμούς» και την υπεροπλία των Άγγλων: Μεγάλο κομμάτι του αγγλικού στρατού στην Αθήνα το 1944 ήταν Ινδοί στρατιώτες. Μια ζύμωση υπέρ της ανεξαρτησίας της Ινδίας, μόνο προβλήματα θα προκαλούσε στον στρατό του Σκόμπι. Αλλά και οι «καθαροί» Άγγλοι φαντάροι σε συντριπτικό ποσοστό σιχαίνονταν τον Τσόρτσιλ και λίγους μήνες μετά, τον πέταξαν μαζί με τους Τόρηδες, από την εξουσία.

Παρά τα αγοραία επιχειρήματα για το αναπόδραστο από τις συμφωνίες των ισχυρών της Γης (Γιάλτα κ.λπ.), η διαφορά της εξέλιξης των ένοπλων κινημάτων αντίστασης στον ευρωπαϊκό Νότο καθοριζόταν και αλληλεπιδρούσε ανάλογα με τον πραγματικό συσχετισμό δύναμης και τις επιλογές των ηγεσιών (π.χ. -και σε αντιδιαστολή- η Γιουγκοσλαβία).

Αλλά δεν υπάρχει καμιά δύναμη που να μπορεί ποτέ να αλλάξει τους «αρνητικούς συσχετισμούς» χωρίς πολιτική ανεξαρτησία και ξεκάθαρους στόχους.

Η στρατηγική του ΚΚΕ

Το άμεσο πρόταγμα του ΚΚΕ, δεν ήταν η «λαοκρατία» που πιπίλιζαν τα καταπιεσμένα κοινωνικά στρώματα στις πόλεις και τα χωριά, αλλά «ο γνήσιος εκδημοκρατισμός» (αστικός), «η ανόρθωση της οικονομίας» (καπιταλιστική), «η συμμαχία με το πατριωτικό κομμάτι της αστικής τάξης»… Αυτή ήταν η κεντρική ιδέα που εξηγεί την αλληλουχία των γεγονότων Λίβανος – Καζέρτα – Δεκέμβρης – Βάρκιζα και όχι μόνο.

Το ΚΚΕ αντίθετα με τις κατηγορίες που του προσάπτουν, δεν θέλησε ποτέ να πάρει την εξουσία, παρά αποζητούσε έναν «έντιμο συμβιβασμό» αντίστοιχο των ομογάλακτών του σε Γαλλία – Ιταλία, αλλά έπρεπε και να αποδεικνύει (στους από κάτω) την δυνατότητά του να απαντάει. Το κίνημα έπρεπε να υποταχτεί σε όλο και πιο περίπλοκους και αντιφατικούς τακτικούς ελιγμούς με τα αστικά κόμματα. Τα συνεχή ζιγκ – ζαγκ της ηγεσίας, που τη μια καλούσε το κίνημα που βασανιζόταν στα νύχια των αδίστακτων εχθρών του σε αυτοσυγκράτηση και την άλλη, με υποκριτικούς λεονταρισμούς, κήρυσσε «επιθέσεις» (π.χ. προσεταιρισμός στην κυβέρνηση Σοφούλη και «σχέδιο Λίμνες», ανακήρυξη της «κυβέρνησης του βουνού» και καλέσματα «εκδημοκρατισμού», μετά την τελική στρατιωτική ήττα «το όπλο παρά πόδα» κ.λπ.), καθόρισε την μοίρα του «ανθού» 2 γενεών.

Η Βάρκιζα, όλεθρος και ντροπή για όλον τον κόσμο της Αριστεράς, σφράγισε την ένοπλη ταξική σύγκρουση 1943-1949, δίνοντας την νίκη στους πρόγονους της τάξης που έχει την εξουσία και σήμερα.

Αν έχει (και αυτή) η ιστορία κάτι να μας διδάξει, είναι ότι οι λαοί δεν έχουν συνήθως τις ηγεσίες που τους αξίζουν, καθώς το αντίθετο αφενός είναι ανούσια ταυτολογία, αφετέρου είναι οπωσδήποτε υποταγή σε κάποιον μηχανιστικό ντετερμινισμό που βοηθάει στην απόδραση από το πεδίο της μάχης της πολιτικής.

«[…] σε συνθήκες που η παλιά ηγεσία αποκαλύπτει τον εκφυλισμό της, η τάξη δεν μπορεί να αυτοσχεδιάσει άμεσα μια νέα ηγεσία αν την προηγούμενη περίοδο δεν έχει κληρονομήσει έναν ισχυρό επαναστατικό πυρήνα, ικανό να αξιοποιήσει την χρεοκοπία του παλιού ηγετικού κόμματος» (Λ. Τρότσκι,1940)

Κάντε το πρώτο σχόλιο

Υποβολή απάντησης

Η ηλ. διεύθυνσή σας δεν δημοσιεύεται.


*


Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.