Μνήμες Lehman Brothers με κατάρρευση τραπεζών σε ΗΠΑ και Ευρώπη – σε αδιέξοδο οι κεντρικές τράπεζες – χωρίς εγγύηση των καταθέσεων το ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα
Του Πάνου Κοσμά
Την Παρασκευή 10 Φεβρουαρίου, η αμερικανική Silicon Valley Bank (SVB), τράπεζα μικρομεσαίου βεληνεκούς για τα αμερικανικά δεδομένα, κατέρρευσε. Με ενεργητικό περί τα 150 δισ. δολάρια, είχε απώλεια καταθέσεων 40 δισ. δολάρια σε μία μέρα, ενώ η μετοχή της γνώρισε πτώση 80%! Οι αγορές “διάβασαν” σωστά το γεγονός σαν προεόρτιο χρηματοπιστωτικής κρίσης και αντέδρασαν ανάλογα: υποτίμηση του δολαρίου στις αγορές συναλλάγματος, μεγάλη πτώση στα χρηματιστήρια μετοχών και, στον αντίποδα, άνοδος των τιμών των ομολόγων, του χρυσού και των κρυπτονομισμάτων. Τυπική αντίδραση μπροστά στο ενδεχόμενο “κραχ”: φυγή από τις αξίες με τη μικρότερη “εγγύηση” και καταφυγή σε αξίες λιγότερο έκθετες σε απότομη απαξίωση. Η SVB πήρε μαζί της στον βυθό και άλλη μία μικρομεσαίου βεληνεκούς αμερικανική τράπεζα, την Signature Bank, ενώ οι κακές φήμες άρχισαν να κυκλώνουν τις εκατοντάδες αμερικανικές τράπεζες (περίπου 500 τον αριθμό) του μεσαίου βεληνεκούς τραπεζικού τομέα.
Αντιδράσεις σε ΗΠΑ και Ευρώπη
Στις ΗΠΑ υπάρχει σύστημα εγγύησης των καταθέσεων και σχετικός οργανισμός (EDIS) μέχρι και το ύψος των 250.000 δολαρίων. Για τις καταθέσεις πάνω από αυτό το όριο παρενέβη -ύστερα από κάποιους αρχικούς δισταγμούς- η αμερικανική κυβέρνηση δηλώνοντας ότι τις εγγυάται στο σύνολό τους. Τη Δευτέρα 13/3 η κατάσταση στα αμερικανικά χρηματιστήρια εξομαλύνθηκε και την Τρίτη είχαν άνοδο, που ερμηνεύτηκε σαν “λήξη συναγερμού”.
Στην Ευρώπη, το Eurogroup ήταν καθησυχαστικό: Η κρίση δεν αγγίζει το ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα – “όλα καλά”… Δεν πρόλαβε να το πει και την Τετάρτη 15 Φεβρουαρίου μπήκε σε δίνη κατάρρευσης το ελβετικό τραπεζικό μεγαθήριο Credit Suisse. Η ελβετική τράπεζα αντιμετώπιζε προβλήματα εδώ και καιρό, αλλά ο αμερικανικός “σπινθήρας” επιδείνωσε άμεσα την κατάστασή της. Τεράστια πτώση της τιμής της μετοχής της και μαζική φυγή καταθέσεων. Η τράπεζα απευθύνθηκε στην ελβετική κεντρική τράπεζα, η οποία όμως δεν φάνηκε να… συγκινείται. Τελικά, η ελβετική κυβέρνηση παρενέβη καθησυχαστικά για να αποδραματοποιηθεί κάπως η κατάσταση. Για να αντιληφθούμε το μέγεθος του προβλήματος, η Credit Suisse έχει ενεργητικό περί τα 700 δισ. δολάρια – περίπου 3,5 φορές το ελληνικό ΑΕΠ. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα κινητοποιήθηκε έντρομη και έδωσε εντολή στις ευρωπαϊκές τράπεζες να γνωστοποιήσουν τον βαθμό έκθεσής τους στην Credit Suisse…
Σημειωτέον ότι δεν υπάρχει ευρωπαϊκό σύστημα εγγύησης καταθέσεων, αλλά μόνο εθνικά συστήματα, και το όριο κάλυψης είναι τα 100.000 ευρώ ανά τράπεζα και ανά καταθέτη. Τη διαδικασία για την εγκαθίδρυση ευρωπαϊκού συστήματος εγγύησης των καταθέσεων μπλόκαρε η Γερμανία σχετικά πρόσφατα, τον Ιούνιο του 2022, ενώ μόλις την προηγούμενη βδομάδα, ένα σχέδιο της Κομισιόν για επιβολή αυστηρότερων κανόνων όσον αφορά τα προγράμματα διάσωσης των τραπεζών εξαιρέθηκε από την ατζέντα του Eurogroup – δεν είναι φανερό ότι… ουδείς λόγος ανησυχίας υπάρχει;…
Πρώτο συμπέρασμα; Το διεθνές τραπεζικό σύστημα έχει πολλούς «σκελετούς στην ντουλάπα», η απειλή μιας νέας χρηματοπιστωτικής κρίσης είναι πραγματική και άμεση, και ιδιαίτερα στην Ευρώπη οι καταθέτες θα είναι ξανά τα άμεσα θύματα.
Οι κεντρικές τράπεζες σε απόλυτο εγκλωβισμό
Από τις αρχές του αιώνα και ύστερα από το “κραχ” στις μετοχές υψηλής τεχνολογίας (Nasdag) το 2001, με τον λεγόμενο «χρηματο-οικονομικό κεϊνσιανισμό» η αμερικανική ομοσπονδιακή κεντρική τράπεζα (FED) εισήγαγε την πολιτική των χαμηλών επιτοκίων και της διαρκούς αύξησης της ρευστότητας στην αγορά. Ήταν ο μόνος τρόπος, ρυθμίζοντας με αυτόν τον τρόπο τη σχέση επιτοκίων, επενδύσεων και ρευστότητας, να εξασφαλίσουν ένα επίπεδο ρυθμών ανάπτυξης, παραγωγικότητας και επενδύσεων, αντισταθμίζοντας τη διαρκή πτωτική τους τάση. Στον επόμενο σταθμό, το 2008, αποδείχθηκε ότι αυτή η ρύθμιση είχε σοβαρές παρενέργειες, προκαλώντας διεθνές χρηματοπιστωτικό “κραχ” που εξελίχθηκε σε κρίση εταιρικού και κρατικού χρέους.
Αντί να αλλάξουν πολιτική, οι κεντρικές τράπεζες επέλεξαν την… ομοιοπαθητική μέθοδο, αυξάνοντας τη “δόση” με πολιτική πολύ χαμηλών έως μηδενικών ή και αρνητικών επιτοκίων και με εξαπόλυση τεράστιων ποσοτήτων ρευστότητας στην αγορά (προγράμματα “ποσοτικής χαλάρωσης”). Ώσπου αυτή η υπερπροσφορά φτηνού χρήματος, από μόνη της πληθωριστική αιτία ολκής, συναντήθηκε με μια γεωπολιτική αιτία (τον πόλεμο στην Ουκρανία) που διέλυσε τις βάσεις της “παγκοσμιοποίησης” προσδίδοντας ακόμη μεγαλύτερη ένταση στις πληθωριστικές πιέσεις. Στο σημείο αυτό οι κεντρικές τράπεζες βρέθηκαν υποχρεωμένες να σηκώσουν τη σημαία της αντιπληθωριστικής πολιτικής, με αύξηση των επιτοκίων πρωτοφανή για την ταχύτητά της. Η χρηματοπιστωτική αναταραχή στις ΗΠΑ τις τελευταίες μέρες απέδειξε ότι ο “οργανισμός” της διεθνούς οικονομίας δεν αντέχει μια τόσο βαριά θεραπεία. Εξαρτημένη για πολύ καιρό από το φτηνό χρήμα, εμφανίζει ισχυρά συμπτώματα στέρησης τώρα που, λόγω υψηλού πληθωρισμού, το χρήμα πρέπει να ακριβύνει. Ο ντοπαρισμένος χρειάζεται όλο και μεγαλύτερες δόσεις ντοπαμίνης για να είναι “λειτουργικός”…
Μια άλλη συνέπεια των πολιτικών “ποσοτικής χαλάρωσης” σε περιβάλλον γεωπολιτικής όξυνσης περιπλέκει ακόμη περισσότερο τα πράγματα: το πολύ φτηνό χρήμα για πολύ μεγάλη χρονική διάρκεια “φτήνυνε” και την αξία των νομισμάτων, με αποτέλεσμα την όξυνση του νομισματικού πολέμου.
Η νομισματική πολιτική είναι σε απόλυτο αδιέξοδο: Αν συνεχιστεί η αύξηση των επιτοκίων, τότε ο κίνδυνος νέας χρηματοπιστωτικής κρίσης και κρίσης χρέους πλησιάζει επικίνδυνα. Αν ανακοπεί προ αυτού κινδύνου, τότε οι πληθωριστικές προσδοκίες θα αναπτερωθούν και οι πληθωριστικές πιέσεις θα αποκτήσουν νέα ορμή.
Ο απόλυτος εγκλωβισμός: οι κεντρικές τράπεζες βρίσκονται ανάμεσα σε δύο «σενάρια καταστροφής»…
Ωστόσο, το αδιέξοδο των κεντρικών τραπεζών δεν είναι παρά έκφραση του αδιεξόδου της καπιταλιστικής οικονομίας εν γένει. Το νεοφιλελεύθερο μοντέλο καπιταλιστικής συσσώρευσης έχει περάσει προ πολλού το σημείο της ακμής του και είναι σε γενική κρίση. Αυτή του η κρίση είναι σε ιστορικά εκρηκτική συνάντηση με την κλιματική κρίση και την κρίση ηγεμονίας στο ιμπεριαλιστικό στρατόπεδο. Πρόκειται για γενική – πολυπαραγοντική κρίση του καπιταλισμού, η οποία αναπόφευκτα (θα) παράγει διαρκώς και εναλλασσόμενα συμπτώματα κρίσης σε πολλά επίπεδα. Στο πλαίσιο αυτό, μια νέα χρηματοπιστωτική κρίση, πιθανότατα περισσότερο βίαιη από αυτήν του 2008, είναι πλέον πολύ πιθανή – και όχι στο μακρινό μέλλον. Ίσως οι τραπεζικές καταρρεύσεις των ημερών να είναι τα προδρομικά της σημάδια.
Υποβολή απάντησης