1

Οι πρόσφυγες από την Ουκρανία και ο υποκριτικός «ανθρωπισμός» της ΕΕ

Του Θανάση Κούρκουλα

Την ώρα που γράφονται αυτές οι γραµµές, ο ΟΗΕ υπολογίζει σε πάνω από δυόµισι εκατοµµύρια τους πρόσφυγες που έχουν ήδη περάσει τα σύνορα της Ουκρανίας προς γειτονικές ευρωπαϊκές χώρες, ενώ η έξοδος των αµάχων συνεχίζεται αµείωτη. Κόσµος που τρέχει να σωθεί από τις οβίδες και τους πυραύλους του ρωσικού στρατού και από την εξαθλίωση σε κατεστραµµένες πόλεις όπως η Μαριούπολη και το Χάρκοβο. Εκεί που δεν υπάρχει πλέον ρεύµα, νερό και θέρµανση και ο κόσµος λιώνει χιόνια για να πιει νερό και να πλυθεί. Η συντριπτική πλειονότητα του προσφυγικού κύµατος είναι γυναίκες, παιδιά και ηλικιωµένοι, καθώς οι επιστρατευµένοι άνδρες από 18 έως 60 ετών απαγορεύεται να φύγουν από τη χώρα.

Πρόκειται για το µεγαλύτερο προσφυγικό κύµα στην Ευρώπη από την εποχή του 2ου Παγκόσµιου πολέµου, που σύµφωνα µε την Ύπατη Αρµοστεία του ΟΗΕ δεν αποκλείεται να φτάσει τα 15 εκατοµµύρια ανθρώπους αν ο πόλεµος κρατήσει αρκετές εβδοµάδες και επεκταθεί στη δυτική Ουκρανία. «Σχεδόν 1 εκατοµµύριο άνθρωποι ενδέχεται να εγκαταλείπουν τη χώρα κάθε εβδοµάδα», είπε η Καρίν Κέλερ Σούτερ, υπουργός ∆ικαιοσύνης της Ελβετίας σε συνέντευξη Τύπου.

Βασική χώρα προορισµού της προσφυγιάς είναι η Πολωνία (υποδέχεται το 60% των προσφύγων), ενώ µεγάλους αριθµούς προσφύγων έχουν δεχτεί επίσης η Μολδαβία, η Ρουµανία, η Σλοβακία και η Ουγγαρία, χώρες που συνορεύουν µε την Ουκρανία. Όµως τα καραβάνια των θυµάτων του πολέµου δεν περιορίζονται στις χώρες πρώτης υποδοχής. Η Σουηδία εκτιµά πως θα φιλοξενήσει περίπου 70.000 πρόσφυγες, ενώ ήδη στην Ελλάδα οι Ουκρανοί πρόσφυγες αγγίζουν τις 10.000 και στην Κύπρο τις 4.000. Οι πρόσφυγες κατευθύνονται σε όλες τις χώρες όπου ζουν Ουκρανοί µετανάστες, συγγενείς και φίλοι που µπορούν να τους φιλοξενήσουν για όσο χρειαστεί…

  

ΕΕ: αλληλεγγύη ή υποκρισία;

Από την πρώτη στιγµή του πολέµου η Ευρωπαϊκή Ένωση αντιµετώπισε τους ξεριζωµένους Ουκρανούς µε εντελώς διαφορετικό τρόπο από τους πρόσφυγες που προέρχονται από την Ασία και την Αφρική. Αντί για τείχη και παράνοµες επαναπροωθήσεις, ενεργοποίησε για πρώτη φορά οδηγία για την προσωρινή προστασία των προσφύγων από την Ουκρανία χωρίς άµεση υποχρέωση κατάθεσης αιτήµατος ασύλου, παρέχοντάς τους προσωρινές άδειες διαµονής για ένα έτος (µε δυνατότητα ανανέωσης για άλλα δύο), άδειες εργασίας και πρόσβαση σε υγεία και εκπαίδευση. Σε αυτό το διάστηµα οι Ουκρανοί πρόσφυγες δικαιούνται να καταθέτουν αιτήµατα για διεθνή προστασία µε βάση της Σύµβαση της Γενεύης για τους πρόσφυγες, αιτούµενοι την προσφυγική ιδιότητα. Την «αγκαλιά» τους στους Ουκρανούς πρόσφυγες άνοιξαν και οι επονοµαζόµενες χώρες του Βίζεγκραντ, µέχρι και η Ουγγαρία του ρατσιστή Όρµπαν, χώρα που είχε υψώσει συρµατοπλέγµατα στους Σύρους πρόσφυγες πριν από 7 χρόνια.

Από τη µεριά της ΕΕ δεν πρόκειται για κάποια αλλαγή στάσης στην αντιµετώπιση των προσφύγων, αλλά για πολιτικό καιροσκοπισµό. Για την ΕΕ, πρώτη προτεραιότητα είναι το δυτικόφιλο καθεστώς του Ζελένσκι που δέχεται επίθεση από τον ανταγωνιστή του ΝΑΤΟ και της ΕΕ Πούτιν, όχι οι άνθρωποι που υποφέρουν και χρειάζονται βοήθεια και προστασία. Είναι για τους ίδιους λόγους που δεν καίγεται καρφάκι στα επιτελεία της ΕΕ για τις επιπτώσεις των κυρώσεών της στον Πούτιν πάνω στον ρωσικό πληθυσµό, που σήµερα σχηµατίζει ατέλειωτες ουρές µπροστά από τα ΑΤΜ της Μόσχας. Πρόκειται για ανάλογα µέτρα και σταθµά µε τον καθορισµό των περιοχών όπου -σύµφωνα µε τους διεθνείς οργανισµούς- υφίσταται κίνδυνος για τη ζωή και την ασφάλεια των ανθρώπων ανά τον κόσµο (που καθιστούν βάσιµα τα αιτήµατα ασύλου) αντί για άλλες που υποτίθεται πως δεν υφίσταται, µε γνώµονα τους τρέχοντες γεωπολιτικούς συσχετισµούς. Για παράδειγµα, οι Ιρανοί αιτούντες άσυλο αντιµετωπίζονται από την ΕΕ ευνοϊκότερα από τους Αφγανούς πρόσφυγες που έρχονται από την Καµπούλ, ενώ η Τουρκία του Ερντογάν θεωρείται ασφαλής χώρα υποδοχής προσφύγων που υποχρεούται να εγκλωβίζει πρόσφυγες για να µην περνούν σε χώρες της ΕΕ…

  

Ρατσισµός

Όµως δεν είναι αυτός ο µόνος λόγος για την αντιµετώπιση της ΕΕ προς το ουκρανικό προσφυγικό κύµα. Το προφίλ των Ουκρανών προσφύγων είναι σύµφωνο µε τα ρατσιστικά στερεότυπα των ξενόφοβων δυτικών κοµµάτων: ξανθοί, γαλανοµάτηδες και χριστιανοί που βάζουν την ΕΕ σε επιπρόσθετους µπελάδες και έξοδα, όµως αν µη τι άλλο συνάδουν µε τις αποδεκτές κατηγορίες προσφύγων και µεταναστών που αρµόζουν στην ξενοφοβική αφήγηση περί «συµβατότητας πολιτισµών». Αυτός είναι ο λόγος που καταγγέλλονται ρατσιστικές διακρίσεις σε βάρος φοιτητών από αφρικανικές και ασιατικές χώρες που σπούδαζαν στην Ουκρανία όταν επιχειρούν να εισέλθουν ως πρόσφυγες στην Πολωνία και στην Ουγγαρία, παρότι η ζωή και η ασφάλειά τους κινδυνεύει εξίσου µε όσους έχουν ουκρανικό διαβατήριο.

Ο γενικός γραµµατέας του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρεζ, αναγκάστηκε πριν από µέρες να δηλώσει ότι «είναι σοκαρισµένος από τις πολυάριθµες αναφορές για ρατσισµό, διακρίσεις και παρενόχληση που υπέστησαν άνθρωποι διαφόρων φυλών, καθώς προσπαθούσαν να φύγουν από την Ουκρανία ή στις γειτονικές χώρες όπου ζήτησαν άσυλο». Μόλις πριν λίγους µήνες, η Πολωνία και η Λιθουανία αντιδρούσαν έντονα στην υποδοχή λίγων χιλιάδων προσφύγων, καταγωγής από ασιατικές χώρες, που ήθελαν, µέσω Λευκορωσίας, να έρθουν στην Ευρώπη, έστειλαν στρατεύµατα στα σύνορα για να τους εµποδίσουν, έκαναν επαναπροωθήσεις, µιλούσαν για «υβριδικό πόλεµο» εκ µέρους της Λευκορωσίας και είχαν εκφράσει τη βούληση να κατασκευάσουν τείχος στα σύνορα.

Τέλος υπάρχει µια καθόλου δευτερεύουσα διάσταση στον επιλεκτικό ανθρωπισµό της ΕΕ προς τους Ουκρανούς πρόσφυγες: ακόµα και αν οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις των συνοριακών χωρών επιχειρούσαν να διατηρήσουν κλειστά τα σύνορά τους στην ουκρανική µεθόριο µετά από την έναρξη του πολέµου, το πιο πιθανό είναι οι προσφυγικές ροές να προσπερνούσαν από κάθε δυνατό διάδροµο προς την υπόλοιπη Ευρώπη χωρίς να ρωτήσουν τις κυβερνήσεις του Βίζεγκραντ και της ΕΕ. Μια τέτοια απόπειρα εγκλωβισµού των Ουκρανών προσφύγων στην εµπόλεµη ουκρανική πλευρά θα ξεσήκωνε τεράστια κατακραυγή, ενώ η ευρωπαϊκή ελίτ θα έµπαινε στο κάδρο των εγκληµατιών πολέµου.

 

Ο Μηταράκης για τους «πραγµατικούς πρόσφυγες»

Η Ελλάδα βρίσκεται στην ουρά της γραµµής της ΕΕ για το Ουκρανικό. «Αν πρέπει να πάρουµε και εµείς ως χώρα έναν αριθµό ανθρώπων, είµαστε διατεθειµένοι να το κάνουµε σε συνεργασία µε την ΕΕ. Το κόστος θα καλυφθεί από την Ευρώπη», είχε δηλώσει απρόθυµα ο Μηταράκης στην αρχή του πολέµου. Το πόσο απρόθυµη ήταν η Ελλάδα να δεχτεί Ουκρανούς πρόσφυγες είχε φανεί από τα προληπτικά µέτρα που είχε λάβει λίγες µέρες πριν για να τους αποφύγει: µε ηµεροµηνία 15/2/22 δηµοσιεύτηκε, µε την υπογραφή του υφυπουργού Εξωτερικών Βαρβιτσιώτη και του υπουργού Μετανάστευσης Μηταράκη, υπουργική απόφαση που χαρακτηρίζει «ασφαλή χώρα καταγωγής» την Ουκρανία, δίπλα σε χώρες όπως η Αίγυπτος του δικτάτορα Σίσι. Με την έναρξη του πολέµου, και αφού η Ευρώπη ξεκίνησε να δέχεται πρόσφυγες από την Ουκρανία, ο κ Μηταράκης δήλωσε ότι «η Ευρώπη και η Ελλάδα πρέπει να δείξουν έµπρακτη αλληλεγγύη στους πρόσφυγες από την Ουκρανία, τους οποίους ορθά χαρακτήρισα πραγµατικούς πρόσφυγες. Η Ουκρανία συνορεύει µε την Ευρωπαϊκή Ένωση, η χώρα έχει δεχθεί παράνοµη εισβολή και οι άνθρωποι αυτοί έρχονται ευθεία από τη χώρα που κινδυνεύουν». Σύµφωνα µε τα λεγόµενα του υπουργού, πραγµατικοί πρόσφυγες είναι όσοι έρχονται «ευθεία από τη χώρα που κινδυνεύουν»… Όµως, δεν υπάρχει τέτοια πρόβλεψη στο διεθνές προσφυγικό δίκαιο ούτε στο κοινοτικό δίκαιο, δηλαδή ότι οι πρόσφυγες υποχρεούνται να ζητούν άσυλο µόνο σε χώρες γειτονικές µε τη χώρα καταγωγής τους. Ο όρος είναι εφεύρηµα και διαχωρίζει τους Ουκρανούς πρόσφυγες από άλλους, µε απόλυτα ρατσιστικό τρόπο. Η υποκρισία της ελληνικής κυβέρνησης στην αντιµετώπιση των προσφύγων από την Ουκρανία είναι οφθαλµοφανής και στην ανύπαρκτη «προστασία» της Ελληνικής Κυβέρνησης προς τους οµογενείς της Ουκρανίας. Η περίφηµη επιχείρηση «απεγκλωβισµού» των ελλήνων της Μαριούπολης κατέληξε στο φιάσκο της εξόδου από την χώρα µόλις 100 ανθρώπων…

  

Αντιρατσιστική απάντηση

Από τη µεριά του αντιρατσιστικού κινήµατος χρειάζεται να απαιτήσουµε από την Ελλάδα και την ΕΕ να ανοίξουν τα σύνορά τους προς όλους τους πρόσφυγες όπως ακριβώς έκανε µε τα θύµατα του πολέµου της Ουκρανίας. Με δικαίωµα ασύλου και πλήρη δικαιώµατα στην εργασία, την υγεία, την παιδεία και το κοινωνικό κράτος για κάθε πρόσφυγα και προσφύγισσα, ανεξάρτητα από χώρα προέλευσης, χρώµα δέρµατος και θρησκεία. Χρειάζεται να απαιτήσουµε να σταµατήσουν οι παράνοµες επαναπροωθήσεις στον Έβρο και στα νησιά και να κλείσουν τα προσφυγικά στρατόπεδα-φυλακές στα σύνορα και στην ενδοχώρα: Ελεύθερη µετακίνηση των προσφύγων προς την ΕΕ και στο εσωτερικό της, όπως ισχύει για τους Ουκρανούς πρόσφυγες. Αυτό σηµαίνει πραγµατική αλληλεγγύη της ΕΕ και της Ελλάδας προς τους πρόσφυγες αντί για την υποκρισία της διαφορετικής µεταχείρισης «καλών» και «κακών» κατατρεγµένων.