«Κούρσα» εξοπλισμών σε έναν κόσμο-«καζάνι που βράζει»

Του Αλέξη Λιοσάτου

Με την παγκόσµια καπιταλιστική οικονοµία να ασθµαίνει, τις πολιτικές λιτότητας να πολλαπλασιάζονται σε διεθνή κλίµακα και τον ρωσο-ουκρανικό πόλεµο να µαίνεται ασταµάτητα, το προηγούµενο διάστηµα πληθώρα αστών αναλυτών έσεισε τον κώδωνα του κινδύνου: ένας νέος παγκόσµιος πόλεµος είναι πιθανός, και µάλιστα σύντοµα. Αυτές τις δυσοίωνες προβλέψεις µοιράστηκε στις 10 Ιανουαρίου και το Παγκόσµιο Οικονοµικό Φόρουµ του Νταβός. Ο πόλεµος όµως δεν χρειάζεται µόνο αιτίες (που υπάρχουν σε υπερεπάρκεια), αλλά και όπλα. Έτσι, το απαισιόδοξο και τροµακτικό συµπέρασµα ότι ερχόµαστε όλο και πιο κοντά σε έναν νέο «Μεγάλο πόλεµο» υποστηρίζεται και από το γεγονός ότι το 2022 ήταν έτος που κλιµακώθηκε η διεθνής «κούρσα» εξοπλισµών, σπάζοντας όλα τα ρεκόρ για την περίοδο µετά το τέλος του Ψυχρού Πολέµου.

Ιστορικό ρεκόρ µετά τον Ψυχρό Πόλεµο

Η γενική εικόνα αποδίδεται από το γράφηµα που δηµοσιεύουµε και τα βασικά συµπεράσµατα είναι:

• Μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέµου και τη νίκη του δυτικού ιµπεριαλιστικού στρατοπέδου επί του µπλοκ των χωρών του «υπαρκτού σοσιαλισµού», υπήρξε µια περίοδος αποκλιµάκωσης των στρατιωτικών δαπανών διεθνώς. Μέχρι και το 2002 περίπου, οι στρατιωτικές δαπάνες διεθνώς µειώθηκαν έως και 500 δισ. δολάρια.

• Η κατάληψη του Κουβέιτ από το Ιράκ το 2002 και ο ιµπεριαλιστικός πόλεµος κατά του Ιράκ το 2003 δροµολόγησαν µια νέα φάση αύξησης των στρατιωτικών δαπανών διεθνώς, που κορυφώθηκε το 2010-2011. Στο πλαίσιο αυτό, ήδη από το 2008 οι στρατιωτικές δαπάνες ξεπέρασαν τα επίπεδα του 1998.

• Στη συνέχεια και µέχρι το 2014 υπήρξε µικρή αποκλιµάκωση. Από το 2015 όµως άρχισε µια νέα περίοδος αύξησης, που κορυφώθηκε το 2022. Το έναυσµα γι’ αυτή τη νέα αυξητική τάση δεν ήταν άλλο από τα γεγονότα του 2014 στην Ουκρανία (Euromaidan, ανατροπή του φιλορώσου εκλεγµένου προέδρου Γιανουκόβιτς), που είχαν αποτέλεσµα το πέρασµα της Ουκρανίας στη σφαίρα επιρροής του δυτικού ιµπεριαλισµού. Το ξέσπασµα του πολέµου του 2022 στην Ουκρανία προετοιµάστηκε, µεταξύ άλλων, και µε µια «κούρσα» εξοπλισµών.

• Έτσι, το 2022 καταρρίφθηκε ένα ιστορικό ρεκόρ για τις στρατιωτικές δαπάνες διεθνώς µετά το 1988 και την κατάρρευση της ΕΣΣ∆: για πρώτη φορά σε αυτά τα 34 χρόνια ξεπέρασαν σε αξία τα 2 τρισεκατοµµύρια δολάρια, αυξηµένες πάνω από 80% σε σχέση µε το κατώτερο σηµείο τους σε όλη αυτή την περίοδο (το 1995)!     

Συµπέρασµα; Οι στρατιωτικές δαπάνες διεθνώς αυξάνονται όταν οξύνονται οι ιµπεριαλιστικοί ανταγωνισµοί και όταν συµβαίνουν γεγονότα που εισάγουν σε νέα περίοδο αντιπαραθέσεων. Αυξάνονται µε τους πολέµους και αυξανόµενες προετοιµάζουν τους νέους πολέµους.

ΗΠΑ, Κίνα και Ευρώπη

Οι ΗΠΑ αύξησαν τις ετήσιες αµυντικές δαπάνες σε 858 δισ. δολ. Πρόκειται για ποσό-ρεκόρ, που είναι κατά 45 δισ. δολάρια υψηλότερο από αυτό που είχε προτείνει ο Αµερικανός πρόεδρος Joe Biden. Ο νέος αµυντικός προϋπολογισµός των ΗΠΑ προβλέπει την αγορά νέων οπλικών συστηµάτων -συµπεριλαµβανοµένων των µαχητικών αεροσκαφών F-35 της Lockheed Martin και πολεµικών πλοίων και περισσότερα κεφάλαια για την ανάπτυξη υπερηχητικών όπλων. Ακόµη, αύξηση µισθών 4,6% για τους στρατιωτικούς και αυξηµένη στρατιωτική υποστήριξη σε Ταϊβάν και Ουκρανία, απέναντι σε Κίνα και Ρωσία αντίστοιχα. Προβλέπεται η παροχή στην Ουκρανία πρόσθετης βοήθειας τουλάχιστον 800 εκατ. δολαρίων το επόµενο έτος. Αξίζει να σηµειωθεί ότι οι ετήσιες δαπάνες του αµερικανικού Πενταγώνου είναι τρεις φορές υψηλότερες από τις αντίστοιχες οποιουδήποτε άλλου υπουργείου Άµυνας στον κόσµο.

Η Κίνα ανακοίονωσε τον Μάρτιο ότι θα αυξήσει τον στρατιωτικό της προϋπολογισµό κατά 7,1% το 2022. Το ποσοστό αυτό είναι υψηλότερο από τον ρυθµό αύξησης των στρατιωτικών δαπανών της περασµένης χρονιάς (+6,8%). Η Κίνα θα αποκτήσει µε αυτές τις δαπάνες των 1,45 τρισ. γιούαν (230 δισ. δολαρίων) τον δεύτερο µεγαλύτερο στρατιωτικό προϋπολογισµό στον κόσµο, πίσω µόνο από τις ΗΠΑ (740 δισ. δολάρια το 2022). Η αύξηση των στρατιωτικών δαπανών είναι καθαρά υψηλότερη από τον προβλεπόµενο ρυθµό αύξησης του ΑΕΠ της. Οι στρατιωτικές δαπάνες της Κίνας αυξάνονται διαρκώς τα τελευταία 27 συναπτά έτη.

Στην Ευρώπη, οι αµυντικές δαπάνες αυξήθηκαν το 2021 κατά 6% σε σχέση µε το 2020, φτάνοντας στα 214 δισ. ευρώ, σύµφωνα µε τον Ευρωπαϊκό Οργανισµό Άµυνας (EDA). Κι αυτό, πριν τον πόλεµο στην Ουκρανία και πριν η Γερµανία µπει στην κούρσα των εξοπλιστικών προγραµµάτων.

Πρόκειται για αύξηση 6% σε σύγκριση µε τις δαπάνες που καταγράφηκαν το 2020. Η Φινλανδία, η Ελλάδα και η Σλοβενία είναι οι τρεις χώρες που αύξησαν περισσότερο τις αµυντικές τους δαπάνες, κατά 42%, 33% και 27% αντίστοιχα.

Η Γερµανία ανακοίνωσε διά στόµατος του καγκελαρίου Όλαφ Σολτς τον επανεξοπλισµό της. Πρόκειται για εξοπλιστικό πρόγραµµα 100 δισ. ευρώ, στο πλαίσιο του οποίου θα αναπτυχθούν µαχητικά νέας γενιάς και πλοία, σε συνεργασία µε τη Γαλλία. Σύµφωνα µε τους υπολογισµούς, η Γερµανία θα επενδύσει πάνω από το 2% του ΑΕΠ της στην Άµυνα.

Σε αµυντικές δαπάνες-µαµούθ, ύψους 400 δισ. ευρώ για την περίοδο 2024 -2030 προχωρεί η Γαλλία. Πρόκειται για αύξηση 35,5% από τα 295 δισεκατοµµύρια ευρώ της περιόδου 2019-2025. Ο Μακρόν αναφέρθηκε σε ένα πρόγραµµα «µετασχηµατισµού» για την προσαρµογή των ικανοτήτων των γαλλικών ενόπλων δυνάµεων στις υψηλής έντασης συρράξεις, µετασχηµατισµού που έγινε περισσότερο επείγων µετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία.

«Η Γαλλία διαθέτει και θα διαθέτει ένοπλες δυνάµεις κατάλληλες για τις προκλήσεις του αιώνα», δήλωσε.

Για το 2022, η Ελλάδα δαπάνησε το 3,76% του ΑΕΠ της για στρατιωτικές δαπάνες, καταλαµβάνοντας την πρώτη θέση µεταξύ των χωρών του ΝΑΤΟ, µε δεύτερη τις ΗΠΑ στο 3,47%. Η κυβέρνηση της Ν∆ αυξάνει συστηµατικά τις στρατιωτικές δαπάνες την τελευταία τριετία, προχωρώντας συνολικά σε εξοπλιστικά προγράµµατα που κόστισαν πάνω από 10 δισ. ευρώ.

Η Βρετανία ανακοίνωσε ότι ο στρατιωτικός της προϋπολογισµός θα πρέπει να αυξηθεί για την περίοδο 2024/25 στα 50,1 δισεκατοµµύρια λίρες (60,39 δισεκατοµµύρια δολάρια) από το σηµερινό επίπεδο δαπανών των 48,6 δισεκατοµµυρίων λιρών (58,58 δισεκατοµµυρίων δολαρίων).

Τον Ιούλιο του 2022 ο Πολωνός υπουργός Άµυνας Μάριουζ Μπλάτσακ υποσχέθηκε ότι η χώρα του θα αποκτήσει «τον ισχυρότερο στρατό ξηράς στην Ευρώπη». Η Βαρσοβία αποφάσισε να υπερδιπλασιάσει τις αµυντικές της δαπάνες από 2,4% του ΑΕΠ σε 5%, όπως επισηµαίνει άρθρο της ιστοσελίδας Politico µε τίτλο «Η επόµενη στρατιωτική υπερδύναµη της Ευρώπης».

Η Πολωνία ήδη διαθέτει περισσότερα τεθωρακισµένα και πυροβόλα από τη Γερµανία. Ο στρατός της είναι λίγο µικρότερος (150.000 έναντι 170.000 της Γερµανίας), αλλά ο στόχος είναι να διπλασιαστεί, φθάνοντας τους 300.000 στρατιώτες το 2035.

Στα χνάρια της Γερµανίας, η Ιαπωνία ανακοίνωσε επίσης πρόγραµµα επανεξοπλισµού, στο πλαίσιο του οποίου οι στρατιωτικές της δαπάνες θα γνωρίσουν αύξηση-«µαµούθ» ύψους 320 δισ. δολ. – η µεγαλύτερη στρατιωτική ενίσχυση από τον Β’ Παγκόσµιο Πόλεµο.

Στις 16 ∆εκεµβρίου 2022, η κυβέρνηση του πρωθυπουργού της Ιαπωνίας Κισίντα Φουµίο δηµοσίευσε τρία στρατηγικά έγγραφα: Τη Στρατηγική Εθνικής Ασφάλειας (NSS), την Εθνική Στρατηγική Άµυνας (NDS) και το Πρόγραµµα Ανάπτυξης Άµυνας. Το NSS περιέγραφε την Κίνα ως τη «µεγαλύτερη στρατηγική πρόκληση» για την Ιαπωνία και τη διεθνή κοινότητα, ακολουθούµενη από τη Βόρεια Κορέα και τη Ρωσία. Το NDS καλούσε την Ιαπωνία να µη βασίζεται πλέον κυρίως στις εγγυήσεις ασφαλείας των ΗΠΑ σε ενδεχόµενο που δεχτεί επίθεση η χώρα. Η Ιαπωνία έθεσε ως στόχους να ενισχύσει την ικανότητά της στην «αποτροπή» πυραυλικών επιθέσεων, στην εξασφάλιση ικανής ποσότητας καυσίµων και πυροµαχικών για περίπτωση πολέµου, να προωθήσει «αµυντικό» εξοπλισµό και µεταφορά τεχνολογίας σε Ινδικό και Ειρηνικό Ωκεανό (τόσο «αµυντικό» το νέο ιαπωνικό δόγµα), να αξιοποιήσει τις τεχνολογικές της δυνατότητες για στρατιωτικούς σκοπούς, να αξιοποιήσει τα υπάρχοντα αεροδρόµια και θαλάσσια λιµάνια ως επιχειρησιακές βάσεις για εκπαίδευση και ανάπτυξη των στρατιωτικών δυνάµεων κ.ά.

Στο ίδιο άρθρο έγραφε πως «Η Κίνα και η Βόρεια Κορέα ενισχύουν τα αποθέµατα βαλλιστικών πυραύλων µεσαίου έως µεγάλου βεληνεκούς και πυραύλων κρουζ και αναπτύσσουν συστήµατα υπερηχητικών όπλων που θέτουν υπό αµφισβήτηση την υπάρχουσα ιαπωνική άµυνα έναντι βαλλιστικών πυραύλων. Σύµφωνα µε εκτίµηση του υπουργείου Άµυνας των ΗΠΑ, η Κίνα διαθέτει περίπου 2.000 βαλλιστικούς πυραύλους και πυραύλους κρουζ ικανούς να πλήξουν ιαπωνικό έδαφος. Οπότε, ως απάντηση, η Ιαπωνία φέρεται ότι θα προµηθευτεί 1.500 πυραύλους.

Η Ρωσία αύξησε τις στρατιωτικές της δαπάνες κατά 2,9 τοις εκατό το 2021, στα 65,9 δισεκατοµµύρια δολάρια, τη στιγµή που συγκέντρωνε τις δυνάµεις της κατά µήκος των ουκρανικών συνόρων. Αυτή ήταν η τρίτη συνεχόµενη χρονιά αύξησης και οι στρατιωτικές δαπάνες της Ρωσίας έφτασαν το 4,1% του ΑΕΠ το 2021.

Καθώς προετοιµαζόταν για πόλεµο µε τη Ρωσία, οι στρατιωτικές δαπάνες της Ουκρανίας αυξήθηκαν κατά 72 τοις εκατό (!) από την προσάρτηση της Κριµαίας το 2014.

Η Αυστραλία αύξησε επίσης τις στρατιωτικές της δαπάνες  το 2021 κατά 4%.

Το 2021 ο στρατιωτικός προϋπολογισµός του Ιράν αυξήθηκε για πρώτη φορά σε τέσσερα χρόνια, στα 24,6 δισεκατοµµύρια δολάρια. Η Νιγηρία αύξησε τις στρατιωτικές της δαπάνες κατά 56% το 2021. Την ίδια χρονιά, οι στρατιωτικές δαπάνες του Κατάρ ήταν 11,6 δισεκατοµµύρια δολάρια, 434% υψηλότερες από αυτές του 2010, ενώ οι στρατιωτικές δαπάνες της Ινδίας αυξήθηκαν κατά 33% από το 2012.

Οι γειτονικές της Ρωσίας χώρες -από τη Νορβηγία µέχρι τη Μογγολία- αύξησαν τις στρατιωτικές τους δαπάνες, η Φινλανδία και η Σουηδία προσανατολίζονται προς ένταξη στο ΝΑΤΟ και η Λετονία επαναφέρει την υποχρεωτική στράτευση.

Η Τουρκία αύξησε επίσης τις δαπάνες για τον στρατό κατά 30% και σχεδιάζει να τις αυξήσει κατά επιπλέον 50% το 2023. Η Τουρκία ενίσχυσε τη στρατιωτική της ισχύ τον περασµένο χρόνο, ανεβαίνοντας δύο θέσεις στην Κατάταξη Στρατιωτικής Ισχύος του 2023 µε βάση την ιστοσελίδα Global Fire Power. Στην 11η θέση της διεθνούς κατάταξης, κατέχει πλέον την υψηλότερη κατάταξη στην περιοχή Μέσης Ανατολής και Βόρειας Αφρικής. Ενδεικτικά να αναφερθεί επίσης ότι η εµπόλεµη Ουκρανία βρίσκεται στην 15η θέση και το Ισραήλ στη 18η.

Εµπόριο όπλων

Με βάση τα περσινά στοιχεία, µεταξύ 2016-2020 Ηνωµένες Πολιτείες, Γαλλία και Γερµανία αύξησαν αισθητά τις εξαγωγές όπλων, σε σύγκριση µε την αµέσως προηγούµενη πενταετία 2011-2015. Συνολικά, το διεθνές εµπόριο οπλικών συστηµάτων σηµείωσε αύξηση κατά 5% (20% σε σύγκριση µε την πρώτη πενταετία του 21ου αιώνα). Οι ΗΠΑ είδαν το µερίδιό τους στην παγκόσµια αγορά να αυξάνεται από 32% σε 37%. Ευνοϊκή ήταν η εξέλιξη και για τις δύο ισχυρότερες ευρωπαϊκές δυνάµεις σε αυτόν τον τοµέα, Γαλλία και Γερµανία, που κατέχουν την τρίτη και την τέταρτη θέση αντίστοιχα στην παγκόσµια κατάταξη. Η Γαλλία όχι µόνον εδραιώθηκε στην τρίτη θέση, αλλά σηµείωσε θεαµατική αύξηση των εξαγωγών της κατά 44%, για να φθάσει να εκπροσωπεί το 8,2% του παγκόσµιου εµπορίου όπλων. Από την πλευρά της, η Γερµανία είδε τις εξαγωγές της να αυξάνονται κατά 21% την ίδια πενταετία, παρά το γεγονός ότι η κυβέρνησή της κάνει λόγο για πολιτική «περιορισµένων» εξαγωγών και «πάγωσε» τις πωλήσεις νέων οπλικών συστηµάτων σε Σαουδική Αραβία και Τουρκία.

Πυρηνικά

Ο αριθµός των πυρηνικών κεφαλών έβαινε µειούµενος µετά το τέλος του Ψυχρού Πολέµου. Έπειτα από τρεις δεκαετίες είχε περιοριστεί στο ένα πέµπτο σε ολόκληρο τον πλανήτη, µέχρι το 2020, οπότε οι µεγάλες πυρηνικές δυνάµεις άρχισαν να επενδύουν στην ανανέωση και τον εκσυγχρονισµό των οπλοστασίων τους. Οι δαπάνες για πυρηνικά όπλα συνέχισαν να αυξάνονται το 2021 και 2022. Η αύξηση αυτή οφείλεται κυρίως στις δαπάνες των ΗΠΑ (αύξηση το 2021 κατά 12,7% συγκριτικά µε το 2020), της Κίνας (+10,4%) και σε µικρότερο βαθµό της Ρωσίας, της Βρετανίας και της Γαλλίας.

Στο πλαίσιο αυτό, η Κίνα εκτιµάται ότι θα υπερδιπλασιάσει τις πυρηνικές της κεφαλές µέχρι το 2030 και θα τις υπετριπλασιάσει µέχρι το 2035!

Εξοπλισµοί, λιτότητα και κίνδυνος αφανισµού

Συνολικά οι παγκόσµιες στρατιωτικές δαπάνες πρώτη φορά ξεπέρασαν το 2021 τα 2 τρισ. (για την ακρίβεια 2,1 τρισ.) δολάρια και µάλιστα αυξήθηκαν για 7η συνεχόµενη χρονιά. Ο στρατιωτικός προϋπολογισµός του NATO εκτιµάται ότι αυξήθηκε το 2023 κατά σχεδόν 26%. Σύµφωνα µε τον επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωµατίας, Ζοζέπ Μπορέλ, τα κράτη-µέλη της ΕΕ σχεδιάζουν να αυξήσουν τις στρατιωτικές τους δαπάνες κατά 70 δισεκατοµµύρια ευρώ έως το 2025.

Ο στρατιωτικός προϋπολογισµός του πλανήτη αναµένεται να φτάσει σε νέο ιστορικό υψηλό το 2023. Σύµφωνα µε το ∆ιεθνές Ινστιτούτο Ερευνών για την Ειρήνη της Στοκχόλµης (SIPRI), ο παγκόσµιος στρατιωτικός προϋπολογισµός έχει αυξηθεί κατά 9% σε πραγµατικές τιµές µόνο τα τελευταία δέκα χρόνια. Τριάντα πέντε από τις 40 χώρες που αντιπροσωπεύουν περισσότερο από το 60% των παγκόσµιων στρατιωτικών δαπανών, αύξησαν τους αµυντικούς προϋπολογισµούς τους το 2022. O προϋπολογισµός του Πενταγώνου θα αυξηθεί κατά 10% το 2023 και οι αµυντικές δαπάνες στην Ευρώπη θα διπλασιαστούν κατά 1,5% µέχρι το 2026.

Εν τω µεταξύ, νέα προγράµµατα λιτότητας (θα) συνοδεύουν κάθε «επένδυση» στους εξοπλισµούς: «Κάθε ευρώ που δαπανάται για την άµυνα είναι ένα ευρώ που δεν επενδύεται στην υγεία, τη στέγαση, τις συντάξεις και την εκπαίδευση», δήλωσε η Αλεξάντρα Μαρκστάινερ, στρατιωτική εµπειρογνώµονας στο Peace Research Institute της Στοκχόλµης.

Ζούµε σε µια περίοδο όπου διεθνώς µια νέα οικονοµική κρίση καραδοκεί, οι εξοπλισµοί αυξάνονται, η Ακροδεξιά ενισχύεται, οι εντάσεις µεταξύ Μεγάλων ∆υνάµεων οξύνονται, η λιτότητα, η ανεργία και η ακρίβεια οδηγούν δισεκατοµµύρια ανθρώπους σε απελπισία. Η προηγούµενη ιστορική περίοδος που συνδύασε παρόµοια εκρηκτικά χαρακτηριστικά οδήγησε σε παγκόσµιο πόλεµο.

Η Ιστορία διδάσκει ότι οι «παγκόσµιοι» πόλεµοι αποτελούν την «ύστατη λύση» για να βγει ο καπιταλισµός από τα αδιέξοδά του, όταν όλες οι άλλες λύσεις αποτυγχάνουν. Η αφορµή µπορεί να είναι µια επίθεση της Ρωσίας στην Ουκρανία ή της Κίνας στην Ταϊβάν. Οι αιτίες όµως πρέπει να αναζητηθούν στον τρόπο οργάνωσης της παραγωγής, στην πτωτική τάση του κέρδους που οδηγούν το σύστηµα σε παρακµή και στην αδυσώπητη πάλη µεταξύ των αντίπαλων «εθνικών» αρχουσών τάξεων για την ηγεµονία και τη διασφάλιση των κερδών και της κυριαρχίας τους.

Ο προηγούµενος παγκόσµιος πόλεµος άφησε πίσω του δεκάδες εκατοµµύρια νεκρούς. Ένας ενδεχόµενος πόλεµος σήµερα, πιθανά και µε χρήση πυρηνικών, είναι ικανός να αφανίσει την ανθρωπότητα.

Παλιά συνθήµατα όπως το «ψωµί, γη, ειρήνη» που έγραψε η σηµαία της Ρωσικής επανάστασης, γίνονται τροµακτικά επίκαιρα. Η «ξεπερασµένη» και η «µιας άλλης εποχής» Ρωσική επανάσταση ήταν επίσης η «µέθοδος» που σταµάτησε τον Α’ ΠΠ: µε τον πόλεµο των στρατιωτών απέναντι στους οµόεθνους αξιωµατικούς, µε τη συναδέλφωση Ρώσων και Γερµανών φαντάρων στα µέτωπα, µε το κύµα εξεγέρσεων και επαναστάσεων που ξέσπασε στις άλλες χώρες και µετέτρεψε τον δι-εθνικό πόλεµο (απέναντι σε άλλα «έθνη») σε ταξικό πόλεµο (από τους εργάτες ενάντια στους πλούσιους) σε κάθε χώρα.

Η σηµερινή Αριστερά (εννοούµε την πραγµατική Αριστερά και όχι αυτή που θα σπεύσει να δώσει χείρα βοηθείας στη δική της αστική τάξη σε ενδεχόµενο πολέµου) οφείλει να ανατρέξει και να εµπνευστεί από εκείνες τις παραδόσεις, να ενισχυθεί οργανώνοντας τους κοινωνικούς αγώνες του σήµερα µε κέντρο τις ανάγκες των απλών ανθρώπων, τον µισθό, τη σύνταξη, τη θέρµανση κοκ, ενάντια στο κεφάλαιο, τις κυβερνήσεις, τον εθνικισµό, τον µιλιταρισµό και τις άχρηστες εξοπλιστικές δαπάνες. Γιατί τα πιο δύσκολα είναι µπροστά µας και ίσως πολύ πιο σύντοµα απ’ ό,τι φανταζόµαστε.