
Η πρόσφατη ένοπλη εξέγερση στη Συρία οδήγησε στην πτώση της δικτατορίας της οικογένειας Άσαντ, η οποία ανέλαβε την εξουσία µε πραξικόπηµα και κυβερνούσε τη χώρα επί 54 χρόνια. Για τα γεγονότα στη Συρία δηµοσίευσαν ενδιαφέροντα κείµενα οι ιστοσελίδες rproject.gr και elaliberta.gr τα οποία αξιοποιήσαµε. Μένουν ακόµα αρκετά ερωτήµατα, κάποια από τα οποία θα ξεκαθαρίσουν τις επόµενες εβδοµάδες. Για παράδειγµα το πώς θα εξελιχθεί η διαπραγµάτευση των µεγάλων δυνάµεων και πώς θα επιδράσει στη σύνθεση και τον προσανατολισµό της νέας κυβέρνησης. Είναι πιθανό να προκύψει µια (συγ)κυβέρνηση συµβιβασµού µεταξύ των µεγάλων και των ντόπιων δυνάµεων. ∆εν είναι απίθανο επίσης να διαδραµατίζεται µια υπόγεια διαπραγµάτευση µεταξύ ΗΠΑ-Ρωσίας, ειδικά στο φόντο της φηµολογούµενης «πίεσης των ΗΠΑ στην Ουκρανία για συνθηκολόγηση». ∆ηλαδή ένα παζάρι του τύπου «κάνουν οι ΗΠΑ ένα βήµα πίσω στην Ουκρανία και η Ρωσία ένα βήµα πίσω στη Συρία». Αυτά είναι που θα φανούν στο µέλλον. Φυσικά αυτά δεν αφορούν την ουσία, που είναι το βιοτικό επίπεδο και τα δηµοκρατικά δικαιώµατα των εργαζοµένων και των απλών κατοίκων στη Συρία. Αυτά είναι δεδοµένο πως ∆ΕΝ θα βελτιωθούν δραµατικά µε διαχειρίσεις και παζάρια από τα πάνω, αλλά µόνο µε την ενιαία και ανεξάρτητη δράση τους από τα κάτω και µε διεθνιστικό προσανατολισµό-η µάχη των Σύριων θα εξαρτηθεί και από τους αγώνες των λαϊκών µαζών στις αραβικές χώρες και τη Μ.Ανατολή. Μια σύνοψη 4 κειµένων των δυο σάιτ παρουσιάζουµε παρακάτω.
Τα αισθήµατα και οι σκέψεις των Σύριων µετά την επανάσταση
Μετά από 54 χρόνια δυναστικής δικτατορίας, ο συριακός λαός στη συντριπτική του πλειοψηφία κυριαρχείται από αισθήµατα χαράς κι απολαµβάνει την πρώτη γεύση της ελευθερίας. «Ό,τι κι αν έρθει µετά, τίποτα δεν µπορεί να είναι χειρότερο από τον Άσαντ», είναι η πρώτη σκέψη (κι ελπίδα) πολλών Σύριων.
Με την πτώση του Άσαντ ξέσπασαν λαϊκές διαδηλώσεις σε όλη τη χώρα, από τη ∆αµασκό, την Ταρτούς, τη Χοµς, τη Χάµα, το Χαλέπι, το Καµίχλι, τη Σουουέιντα κ.λπ. όλων των θρησκευτικών δογµάτων και εθνοτήτων, που κατέστρεφαν αγάλµατα και σύµβολα της οικογένειας Άσαντ πριν καν ανατραπεί ο δικτάτορας. Και φυσικά, υπάρχει χαρά για την απελευθέρωση των πολιτικών κρατουµένων από τις φυλακές του καθεστώτος, ιδιαίτερα τη φυλακή Σεντνάγια, γνωστή ως «ανθρώπινο σφαγείο», η οποία µπορεί να είχε 10.000-20.000 φυλακισµένους. Ορισµένοι από αυτούς είναι φυλακισµένοι από τη δεκαετία του 1980. Επίσης, άνθρωποι, οι οποίοι είχαν εκτοπιστεί το 2016 ή νωρίτερα, από το Χαλέπι και άλλες πόλεις, µπόρεσαν να επιστρέψουν στα σπίτια και τις γειτονιές τους, βλέποντας τις οικογένειές τους για πρώτη φορά µετά από χρόνια. Στα µαγαζιά εστίασης ακούγονται στο ραδιόφωνο επαναστατικά τραγούδια που τραγουδιούνται από τους θαµώνες.
Ο Άσαντ δολοφόνησε εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους µετά το 2011, περισσότερους από όλα τα θύµατα των τζιχαντιστικών οργανώσεων µαζί. Το καθεστώς ήταν τυραννικό κι ανυπόφορο, έχοντας µετατραπεί σε ένα χαλαρό κι ανεξέλεγκτο δίκτυο παρακρατικών συµµοριών στην κορυφή του οποίου στεκόταν η οικογένεια και η κλίκα του Άσαντ. Οι ένοπλες δυνάµεις απαιτούσαν καθηµερινά από όσους περαστικούς «δεν τους γέµιζαν το µάτι» δωροδοκίες, διαφορετικά τους συλλάµβαναν χωρίς λόγο. Τα τελευταία χρόνια, ο Άσαντ και οι συνεργάτες του βασίζονταν όλο και περισσότερο στο εµπόριο ναρκωτικών για την οικονοµική τους επιβίωση, πουλώντας χόρτο για εγχώρια κατανάλωση και αµφεταµίνες στις αγορές του Κόλπου. Τα νοσοκοµεία υπέφεραν από δραµατικές ελλείψεις ιατροφαρµακευτικού εξοπλισµού για τον απλό λαό αλλά διέθεταν ειδικές πτέρυγες φουλ εξοπλισµένες µόνο για τους «φίλους του καθεστώτος». Το καθεστώς αφαίµαζε τον λαό αλλά του πρόσφερε ελάχιστα. Ακόµα και το ψωµί ήταν δυσεύρετο και συνήθως µπαγιάτικο. Σήµερα υπάρχουν ενδείξεις ότι σε όλα τα παραπάνω επίπεδα η κατάσταση ήδη βελτιώνεται.
Τα γεγονότα που οδήγησαν στην πτώση Άσαντ και οι δυνάµεις των ανταρτών
Η Χαγιάτ Ταχρίρ ασ-Σαµ (HTS) και ο υποστηριζόµενος από την Τουρκία Συριακός Εθνικός Στρατός (SNA), οι βασικές αντάρτικες οργανώσεις, ξεκίνησαν στρατιωτική εκστρατεία στις 27 Νοεµβρίου 2024 εναντίον των δυνάµεων του συριακού καθεστώτος, σηµειώνοντας εντυπωσιακές νίκες. Ο Άσαντ και η Ρωσία απάντησαν ένοπλα, ωστόσο το καθεστώς ήταν σάπιο και σε ελάχιστο χρόνο κατέρρευσε.
Η πτώση του καθεστώτος δεν αποτελεί έκπληξη. Τα τελευταία χρόνια το καθεστώς, στο φόντο όσων περιγράφηκαν, διέβρωσε και την εναποµείνασα κοινωνική βάση του καθεστώτος. Ο στρατός πλέον δεν ήταν διατεθειµένος να υπερασπιστεί τον Άσαντ. Κατά την προέλαση της Χαγιάτ Ταχρίρ Αλ Σαµ (HTS) φάνηκε ότι µέσα στη Συρία, δεν είχε µείνει κανείς πρόθυµος να πολεµήσει για τον Άσαντ.
Η µεγαλύτερη δύναµη των ανταρτών, η HTS, είχε ιδρύσει τη Συριακή Κυβέρνηση Σωτηρίας (SSG) από το 2017 κι ήδη ήλεγχε κάποιες περιοχές της Συρίας. Η εµπειρία έδειξε ότι επέβαλε την κυριαρχία της µε αυταρχικά µέτρα, επέτεινε την καταπίεση των γυναικών, στοχοποίησε και κατέστειλε πολιτικούς αντιπάλους, δηµοσιογράφους, ακτιβιστές. Πολλές λαϊκές διαδηλώσεις τα τελευταία χρόνια σηµειώθηκαν στο Ιντλίµπ εναντίον της κυριαρχίας της και των παραβιάσεων των πολιτικών ελευθεριών και των ανθρωπίνων δικαιωµάτων, συµπεριλαµβανοµένων δολοφονιών και βασανιστηρίων αντιπάλων.
Η HTS ωστόσο τα τελευταία χρόνια επιδίωξε να παρουσιάζεται ως µετριοπαθής δύναµη στις περιφερειακές και διεθνείς δυνάµεις. Ερχόµενη σε ρήξη µε την Αλ Κάιντα το 2016, κατέστειλε άτοµα και οµάδες που συνδέονται µε την Αλ Κάιντα και το λεγόµενο Ισλαµικό Κράτος. Τον Φεβρουάριο του 2021, ο ηγέτης της HTS δήλωσε ότι η περιοχή που ελέγχει «δεν αποτελεί απειλή για την ασφάλεια της Ευρώπης και της Αµερικής». Στην προσπάθειά του να χριστεί ως νόµιµος συνοµιλητής στη διεθνή σκηνή, τόνισε τον ρόλο της οργάνωσης στην καταπολέµηση της τροµοκρατίας.
Στην πρόσφατη εξέγερση, η στρατιωτική ηγεσία της HTS είχε τη στήριξη των εκτοπισµένων της Ιντλίµπ, που διαδήλωσαν πολλές φορές ενάντια στην εξουσία της τα προηγούµενα χρόνια, αλλά έλπιζαν σε µια στρατιωτική νίκη της απέναντι στο καθεστώς, για να γυρίσουν στις πόλεις και στα χωριά τους. Παράλληλα η HTS έκανε ό,τι µπορούσε για να διευκολύνει την κατάρρευση του καθεστώτος και να κερδίσει µε το µέρος της κατά την προέλασή της τους Σύριους σε πόλεις που µέχρι πρότινος πρόσκεινταν στον Άσαντ. Το άνοιγµα των φυλακών, οι αυστηρές εντολές στους µαχητές για πειθαρχία και περιορισµό σε στρατιωτικούς στόχους, οι υποσχέσεις για αµνηστία στους υποχρεωτικά στρατευµένους, ο συντονισµός µε τοπικές δυνάµεις στη διαχείριση της καθηµερινότητας των απελευθερωµένων πόλεων, οι χειρονοµίες καλής θέλησης προς τους χριστιανούς, η ρητορική του Αλ-Τζολάνι στόχευαν να σπάσουν την καχυποψία στον πληθυσµό αυτό. Αυτά απέδωσαν, µε τους αντάρτες να γίνονται δεκτοί είτε µε ανακούφιση είτε µε «ευµενή ουδετερότητα» στο Χαλέπι, ως απελευθερωτές στη Χάµα αλλά και µε τοπικές εξεγέρσεις να ξεσπάνε ανεξάρτητα σε άλλες νότιες περιοχές καθώς οι κυβερνητικές δυνάµεις αποσύρονταν. Σε αρκετές περιοχές ανέλαβαν τον έλεγχο άλλες δυνάµεις πέρα από την HTS και τον SNA, ενώ παρόµοια δυναµική αναπτύχθηκε και στη µάχη για την «απελευθέρωση» της ∆αµασκού, που ολοκληρώθηκε αναίµακτα τη νύχτα της 7ης και 8ης ∆εκεµβρίου 2024.
Όσον αφορά τον υποστηριζόµενο από την Τουρκία SNA, πρόκειται για έναν συνασπισµό ένοπλων οµάδων κυρίως µε ισλαµική συντηρητική πολιτική και πολυάριθµες παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωµάτων, ιδίως σε βάρος των κουρδικών πληθυσµών στις περιοχές που βρίσκονται υπό τον έλεγχό της. Στη σηµερινή στρατιωτική επιχείρηση, για άλλη µια φορά ο SNA εξυπηρετεί κυρίως τουρκικά σχέδια. Η HTS συνοµιλεί µε την Τουρκία αλλά έχει διαφορετικά συµφέροντα και συγκρούσεις µε τον SNA.
Ποιος ο ρόλος των ξένων δυνάµεων;
Η επιτυχία των HTS και SNA οφείλεται στην αποδυνάµωση των κύριων συµµάχων του καθεστώτος. Η Ρωσία, ο βασικός διεθνής υποστηρικτής του Άσαντ, έχει εκτρέψει τις δυνάµεις και τους πόρους της στον ιµπεριαλιστικό της πόλεµο κατά της Ουκρανίας. Ως εκ τούτου, η εµπλοκή της στη Συρία ήταν σηµαντικά πιο περιορισµένη από ό,τι σε παρόµοιες στρατιωτικές επιχειρήσεις τα προηγούµενα χρόνια. Οι άλλοι δύο βασικοί σύµµαχοί του, η Χεζµπολάχ του Λιβάνου και το Ιράν, έχουν αποδυναµωθεί σηµαντικά από το Ισραήλ µετά τις 7 Οκτωβρίου 2023. Τόσο η Ρωσία όσο και το Ιράν δεσµεύτηκαν αρχικά να υποστηρίξουν το καθεστώς και επίσης το πίεσαν να πολεµήσει την HTS και τον SNA. Τελικά αυτές οι δεσµεύσεις µετατράπηκαν σε κάποιους ρωσικούς βοµβαρδισµούς που δεν αρκούσαν για να σώσουν το τοµάρι του Άσαντ.
Σε αντίθεση µε προηγούµενους γύρους του εµφυλίου (που ανακατεύτηκαν ενεργά στηρίζοντας ένοπλες οµάδες), οι µοναρχίες του Κόλπου αυτή τη φορά δεν ενεπλάκησαν, καθώς πόνταραν στον Άσαντ. Είχαν αποκαταστήσει τη θέση της Συρίας στον Αραβικό Σύνδεσµο, ενώ µε µπροστάρη τα Ηνωµένα Αραβικά Εµιράτα ήταν σε εξέλιξη µια διαπραγµάτευση για παραµονή του Άσαντ στην εξουσία, σιωπηλή άρση των αµερικανικών κυρώσεων (έληγαν το ∆εκέµβρη και δεν θα ανανεώνονταν) και σταδιακή αποµάκρυνσή του από το Ιράν.
Η Τουρκία ενθάρρυνε, ή τουλάχιστον έδωσε το πράσινο φως, στη στρατιωτική επίθεση και τη βοήθησε µε τον ένα ή τον άλλο τρόπο. Στόχος της Άγκυρας ήταν αρχικά να βελτιώσει τη θέση της στις µελλοντικές διαπραγµατεύσεις µε το συριακό καθεστώς, αλλά και µε το Ιράν και τη Ρωσία. Τώρα, µε την πτώση του καθεστώτος, η επιρροή της Τουρκίας είναι ακόµη πιο σηµαντική στη Συρία και πιθανώς την καθιστά τον βασικό περιφερειακό παράγοντα στη χώρα. Η Άγκυρα επιδιώκει να χρησιµοποιήσει τον SNA για να αποδυναµώσει τις SDF και τις κουρδικές προσδοκίες για αυτοδιάθεση σε Συρία και Τουρκία και να πραγµατοποιήσει την αναγκαστική επιστροφή των Σύριων προσφύγων στην Τουρκία πίσω στη Συρία.
Σε αντίθεση µε τη σχετική (κι αναµενόµενη) φιλολογία, ούτε οι ΗΠΑ ούτε το Ισραήλ ενεπλάκησαν στην ένοπλη ανατροπή του Άσαντ. Στην πραγµατικότητα, συνέβη το αντίθετο.
Οι ΗΠΑ ανησυχούσαν ότι η ανατροπή του καθεστώτος θα µπορούσε να δηµιουργήσει µεγαλύτερη αστάθεια στην περιοχή. Οι ΗΠΑ δήλωσαν ότι «δεν έχουν καµία σχέση µε αυτή την επίθεση, της οποίας ηγείται η Χαγιάτ Ταχρίρ αλ-Σαµ (HTS), µια οργάνωση που έχει χαρακτηριστεί τροµοκρατική». Μάλιστα κατά την κατάρρευση του Άσαντ, η αµερικανική αεροπορία εξαπέλυσε ένα µπαράζ δεκάδων βοµβαρδισµών κατά «θέσεων του ISIS», για να µην αξιοποιήσουν οι πυρήνες της το κενό εξουσίας και ανασυγκροτηθούν. Η επίδειξη δύναµης ήταν µήνυµα και στην ηγεσία της HTS, υπενθυµίζοντας την παρουσία του αµερικανικού ιµπεριαλισµού. Από την άλλη πλευρά η κυβέρνηση των ΗΠΑ προσπαθεί να ανοίξει «κανάλι» επικοινωνίας -µέσω Τουρκίας- για να δει πώς θα χειριστεί την ανακηρυγµένη «τροµοκρατική οργάνωση» που σήµερα παίζει κοµβικό ρόλο στην επόµενη µέρα της Συρίας.
Το δε σιωνιστικό κράτος είχε βρει τρόπο συνύπαρξης µε το καθεστώς Άσαντ, θεωρώντας το «πολύ αδύναµο για να θελήσει να µας απειλήσει, αλλά αρκετά ισχυρό για να περιφρουρεί την ηρεµία στα σύνορά µας» και Ισραηλινοί αξιωµατούχοι δήλωναν ότι «η κατάρρευση του καθεστώτος Άσαντ θα δηµιουργούσε πιθανότατα χάος στο οποίο θα αναπτυχθούν στρατιωτικές απειλές κατά του Ισραήλ». Μάλιστα, µε την ανατροπή του Άσαντ εξαπέλυσε ένα σαρωτικό κύµα άνευ προηγουµένου βοµβαρδισµών που κατέστρεψε µέσα σε 2 µέρες το οπλοστάσιο της Συρίας, ανέπτυξε στρατεύµατα στα κατεχόµενα Υψίπεδα του Γκολάν και προωθήθηκε πιο µέσα στη Συρία διευρύνοντας τη ζώνη Κατοχής. Επιπλέον, το Ισραήλ δεν υποστήριξε ποτέ πραγµατικά την ανατροπή του συριακού καθεστώτος από την εποχή της επαναστατικής απόπειρας του 2011. Τον Ιούλιο του 2018 ο Νετανιάχου δεν είχε αντίρρηση να αναλάβει ο Άσαντ ξανά τον έλεγχο της χώρας και να σταθεροποιήσει την εξουσία του. Τέλος, για το νέο καθεστώς το Ισραήλ κάλεσε τη διεθνή κοινότητα «να µην πιστέψει το ξέπλυµα των τζιχαντιστών» και τους στοχοποίησε: «Πρόκειται για µια τροµοκρατική συµµορία που κατέλαβε τη ∆αµασκό…».
Για την επόµενη ηµέρα ∆υτικοί κι οι Άραβες ηγέτες προσπαθούν να ενεργοποιήσουν τη «νόµιµη αντιπολίτευση» εξόριστων πολιτικών/τεχνοκρατικών στελεχών. Παράλληλα οι ρωσικές στρατιωτικές βάσεις δεν έχουν πειραχτεί κι η Μόσχα δηλώνει ότι «έκανε το καθήκον της απέναντι στον Άσαντ» και «πλέον εργάζεται για τα συµφέροντά της». Η Ρωσία δεν αντιµετωπίζεται ως «εχθρός» από την HTS, που ακόµα ψάχνει να εξασφαλίσει διεθνή στηρίγµατα ή ανοχή. Η τύχη των ρωσικών βάσεων θα είναι ένα από τα πεδία όπου θα ξεδιπλωθούν διεθνείς διαπραγµατεύσεις. Σήµερα όλες οι περιφερειακές και µεγάλες δυνάµεις καταλαβαίνουν ότι σε αυτήν την φάση τουλάχιστον, είναι υποχρεωµένες να συνοµιλήσουν µε τους «τροµοκράτες» και να διερευνήσουν τις προθέσεις τους. Η δε HTS προς το παρόν στρέφει τα βέλη της κριτικής της αποκλειστικά απέναντι στο Ιράν και δείχνει να επιδιώκει την εύνοια της ∆ύσης. Μένει να δούµε πώς θα καταλήξει όλο αυτό το περίπλοκο παιχνίδι διαπραγµατεύσεων.
Για τις προοπτικές εκδηµοκρατισµού της Συρίας και τα καθήκοντα της Αριστεράς
Αν εξετάσουµε τις πολιτικές της HTS και του SNA στο παρελθόν, δεν ενθάρρυναν την ανάπτυξη ενός δηµοκρατικού χώρου, αλλά το αντίθετο. Μένει να δούµε πώς θα κινηθούν από δω και πέρα και ποια κυβερνητική σύνθεση θα προκύψει, ανάλογα και µε τις διαπραγµατεύσεις ντόπιων και διεθνών δυνάµεων.
O ηγέτης της HTS αλ-Τζολάνι, δήλωσε ότι οι κρατικοί θεσµοί της Συρίας θα εποπτεύονται από τον πρωθυπουργό του πρώην καθεστώτος Μοχάµεντ Τζαλάλι. Υπάρχουν σαφείς ενδείξεις ότι η HTS θέλει να πραγµατοποιήσει µια ελεγχόµενη µετάβαση της εξουσίας προκειµένου να κατευνάσει τους φόβους από το εξωτερικό. Ο παλιός µπααθικός µηχανισµός που προς το παρόν µένει στη θέση του και η HTS έχει ήδη δείξει ότι επιθυµεί τη «συνέχεια του κράτους», µέσα και από συναντήσεις µε υπουργούς του Άσαντ…
Πρέπει να αντιµετωπίσουµε το σκληρό γεγονός ότι υπάρχει µια κραυγαλέα απουσία ενός ανεξάρτητου δηµοκρατικού και προοδευτικού µπλοκ που είναι σε θέση να οργανωθεί και να αντιταχθεί ξεκάθαρα στο συριακό καθεστώς και στις ισλαµικές φονταµενταλιστικές δυνάµεις. Η οικοδόµηση αυτού του µπλοκ θα πάρει χρόνο.
Ωστόσο, υπάρχει ελπίδα: ενώ η βασική δυναµική ήταν αρχικά στρατιωτική και καθοδηγούµενη από την HTS και τον SNA, τις τελευταίες ηµέρες, είδαµε αυξανόµενες λαϊκές διαδηλώσεις και ανθρώπους να βγαίνουν στους δρόµους σε όλη τη χώρα. ∆εν ακολουθούν καµία εντολή της HTS, του SNA ή άλλων ένοπλων οµάδων της αντιπολίτευσης.
Υπάρχει απεγνωσµένη ανάγκη να επιστρέψουµε στις αρχικές προσδοκίες της Συριακής Επανάστασης του 2011 για δηµοκρατία, κοινωνική δικαιοσύνη και ισότητα – και µάλιστα µε τρόπο που να υποστηρίζει την αυτοδιάθεση των Κούρδων. Έχει ήδη υπάρξει κάποια συνεργασία µεταξύ των Σύριων Αράβων δηµοκρατών και προοδευτικών και της AANES (η αυτόνοµη κουρδοκρατούµενη περιοχή της ΒΑ Συρίας) και των θεσµών που συνδέονται µε αυτήν, και αυτή πρέπει να αξιοποιηθεί και να επεκταθεί. Ανάλογα µε το τι δυναµική θα αναπτυχθεί από τα κάτω θα καθοριστούν και τα κέρδη των λαϊκών µαζών από την απαλλαγή τους από τη δικτατορία.
Η διεθνής Αριστερά δεν πρέπει να πάρει το µέρος των υπολειµµάτων του καθεστώτος ή των τοπικών, περιφερειακών και διεθνών δυνάµεων της αντεπανάστασης. Η ανατροπή του µισητού δικτάτορα και χασάπη της Συριακής επανάστασης του 2011 είναι καλό νέο και αποδεικνύει τα πήλινα πόδια των αντιδραστικών καθεστώτων, όση διεθνή στήριξη κι αν απολαµβάνουν, όσο «ακλόνητα» κι αν µοιάζουν. Η ένοπλη επιχείρηση της (επίσης αντιδραστικής) HTS ωστόσο δεν µπορεί να προκαλέσει έµπνευση των αραβικών µαζών στις άλλες χώρες ενάντια στα δικά τους αντιδραστικά καθεστώτα. Ευθύνη και καθήκον της Αριστεράς παραµένει µια στρατηγική που θα προωθεί την εργατική ενότητα, την από τα κάτω κινητοποίηση και τη διεθνιστική αλληλεγγύη των λαϊκών δυνάµεων στη Συρία και την ευρύτερη περιοχή.
https://rproject.gr/article/gaza-dytiki-ohthi-syria-livanos-exo-tora-oi-dynaueis-katohis
Υποβολή απάντησης