Η επαναστατική εφημερίδα (1984)-Η Pravda των μπολσεβίκων

image_pdfimage_print

 

Του Κρις Χάρμαν

https://www.marxists.org/archive/harman/1984/xx/revpress.html

 

Η Pravda (Πράβντα) των μπολσεβίκων

Δύσκολα θα φιγούρα τόσο διαφορετική από τους Τζορτζ Λάνσμπερι και Φίργκους Ο’ Κόνορ στην ιστορία του εργατικού κινήματος όσο ο Βλάντιμιρ Λένιν. Ωστόσο, ο Λένιν είχε μαζί τους κάτι κοινό. Όχι μόνο συνέλαβε την κεντρική σημασία της εργατικής εφημερίδας, αλλά ήξερε και ποια χαρακτηριστικά έπρεπε να έχει η εφημερίδα για να παίξει το ρόλο της. Η Πράβντα εκδόθηκε στη Ρωσία λίγες μέρες μετά την επανεκκίνηση της Daily Herald σαν συστηματική έκδοση τον Απρίλη του 1912. Αυτό ήταν σύμπτωση. Αυτό που δεν ήταν σύμπτωση ήταν ο τρόπος με τον οποίο γνώρισε την ανάπτυξη, όπως και η βρετανική καθημερινή, μέσα από μια διογκούμενη παλίρροια εργατικών αγώνων. Για το Λένιν η εφημερίδα έγινε αντιληπτή σαν μέσο για τη συγκεντροποίηση των εμπειριών των εργατών στον αγώνα, τη γενίκευση των εμπειριών και τον πολιτικό προσανατολισμό τους.

Όπως είδαμε, ο Λένιν είχε ήδη κατανοήσει τον κομβικό ρόλο της επαναστατικής εφημερίδας από το 1902 με τα κείμενα «Από πού να ξεκινήσουμε» και «Τι να κάνουμε».  Την περίοδο της υποχώρησης μετά την επανάσταση του 1905, ήταν εξαιρετικά δύσκολο να κυκλοφορήσουν παράνομες εφημερίδες και να αποστέλλονται στη Ρωσία, παρά μόνο σε μη τακτική και σποραδική βάση. Η ίδια η μπολσεβίκικη οργάνωση μόλις και μετά βίας υπήρχε στη Ρωσία. Ο Λένιν έγραφε το 1911: « Προς το παρόν η πραγματική θέση του κόμματος είναι τέτοια που σχεδόν παντού κατά τόπους υπάρχουν μικροί, άτυποι, εξαιρετικά μικροί και μικροσκοπικοί πυρήνες και ομάδες εργατών που συναντιούνται σποραδικά. Δε συνδέονται μεταξύ τους. Πολύ σπάνια φτάνει στα χέρια τους έντυπο υλικό.» (Διαλεχτά Έργα , τόμ.17, σελ.202)

Αλλά εκείνη τη χρονιά υπήρξε η ανάκαμψη των εργατικών αγώνων, και το κόμμα μπόρεσε να βγάλει μια νόμιμη εφημερίδα (δηλαδή μια εφημερίδα γραμμένη με ειδική, αισώπεια γλώσσα για να αποφεύγει τη λογοκρισία), τη Zvezda στην Πετρούπολη σε εβδομαδιαία βάση κι έπειτα δυο φορές τη βδομάδα. Ένα συνέδριο του κόμματος το Γενάρη του 1912 αποφάσισε την έκδοση μιας καθημερινής νόμιμης εφημερίδας, της Pravda (παρά τις αμφιβολίες του Λένιν και του Ζινόβιεφ για τη βιωσιμότητα του εγχειρήματος), και το πρώτο φύλλο της κυκλοφόρησε 22 Απρίλη.

Εκείνη την περίοδο το κύμα των αγώνων απογειώθηκε. Στις 5 Απρίλη οι δυνάμεις καταστολής του τσάρου άνοιξαν πυρ απέναντι σε ένα πλήθος άοπλων απεργών στις χρυσοφόρες περιοχές του Λένα, στα βάθη της Σιβηρίας, σκοτώνοντας 500. Οι μέρες που ακολούθησαν σημαδεύτηκαν από γιγάντιες απεργίες διαρκείας και διαδηλώσεις σε όλη τη Ρωσία, στις οποίες συμμετείχαν 300.000 εργάτες. Οι διαμαρτυρίες συνεχίστηκαν την Πρωτομαγιά με μια τεράστια απεργία 400.000 εργατών. Αυτά σε σύγκριση με ένα σύνολο μόνο 105.110 απεργών σε ολόκληρο το 1911! Η Πράβντα εκτινάχθηκε ως η εφημερίδα που αντανακλούσε τις νέες διαθέσεις της τάξης. Όπως έλεγε κι ένας αντίπαλος των Μπολσεβίκων, στις σελίδες της εφημερίδας: « διαβάζουμε για τις δράσεις των εργατικών οργανώσεων, των συνδικάτων, των συλλόγων και των συνεταιρισμών, τις συνελεύσεις των μελών αυτών των οργανισμών και τις συνεδριάσεις των ηγετικών επιτροπών τους…. Για τις συζητήσεις που οργανώνονται από τους εργάτες, για τις απεργίες και τις απεργιακές επιτροπές, για την οργάνωση διάφορων συγκεντρώσεων, για τις απόπειρες για πολιτικές δραστηριότητες από μέρους εργατικών ομάδων προς υπεράσπιση των εργατικών εφημερίδων, για να τιμήσουν τη μνήμη του Μπέμπελ (του Γερμανού σοσιαλιστή ηγέτη που μόλις είχε πεθάνει) ή μερικές άλλες τρέχουσες δραστηριότητες.»

Όπως το έθεσε ο Λένιν: « Καθώς κοιτάνε τις αναφορές από τις εργατικές συναθροίσεις σε συνδυασμό με τα γράμματα από τους εργοστασιακούς και τους εργάτες σε υπηρεσίες απ’ όλα τα μέρη της Ρωσίας, οι αναγνώστες της Πράβντα, οι περισσότεροι όντας διασκορπισμένοι και χωρισμένοι μεταξύ τους από τις ακραίες συνθήκες της ρωσικής ζωής, παίρνουν μια ιδέα του πώς παλεύουν οι προλετάριοι σε διάφορα συνδικάτα και διάφορες περιοχές, πώς αφυπνίζονται για την υπεράσπιση της εργατικής δημοκρατίας.  Το χρονικό της ζωής των εργατών έχει αρχίσει μόλις να εξελίσσεται σε ένα μόνιμο χαρακτηριστικό γνώρισμα της Πράβντα. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι αργότερα, πέρα από τα γράμματα για τις {εργοδοτικές} παραβιάσεις στα εργοστάσια, για το ξύπνημα κάποιου νέου κλάδου του προλεταριάτου, τις συγκεντρώσεις για το ένα ή άλλο ζήτημα  που απασχολούσε τους εργάτες,  η εφημερίδα αρχίζει να δέχεται αναφορές με τις σκέψεις και τα αισθήματα των εργατών, τις εκλογικές διαδικασίες, τις εκλογές για τους αντιπροσώπους των εργατών, για το τι διαβάζουν οι εργάτες, για ζητήματα ειδικού ενδιαφέροντός τους κλπ. Η εφημερίδα των εργατών είναι μια εργατική πλατφόρμα. Πριν απ’ οπουδήποτε αλλού η εργατική τάξη της Ρωσίας θα έπρεπε να απευθύνεται εδώ για τα διάφορα -το ένα μετά το άλλο- ζητήματα της καθημερινότητας των εργατών γενικά και της εργατικής τάξης συγκεκριμένα.» (Διαλεχτά Έργα, τόμ. 18, σελ. 300).

Ο Ζινόβιεφ ισχυριζόταν ότι: « αφιέρωνε πάνω από το μισό της χώρο σε γράμματα από τους εργοστασιακούς εργάτες και εργάτριες. Η Πράβντα ήταν ένα ιδιαίτερο είδος Κομμουνιστικής εφημερίδας. Έβαζε καθήκοντα, κάτι που δεν έκανε καμιά άλλη εφημερίδα. Διέφερε ακόμα και στην εξωτερική μορφή από όλες τις άλλες αστικές και σοσιαλδημοκρατικές φυλλάδες. Η μισή εφημερίδα γραφόταν από εργάτες κι εργάτριες, στρατιώτες, ναύτες, μάγειρες, αμαξοδηγούς, βοηθούς καταστημάτων…  Αυτά τα γράμματα μιλούσαν για την καθημερινότητα στο εργοστάσιο, στο εργοστάσιο, στους στρατώνες, στις εργατοσυνοικίες. Με απλή γλώσσα, εξιστορούνταν οι λεπτομέρειες για τις στερήσεις και την καταπίεση που βίωναν οι εργάτες. Αυτά τα γράμματα εξέθεταν τη μικρόψυχη τυραννία των ανωτέρων στα εργοστάσια και στα εργαστήρια. Αυτά τα γράμματα έδιναν μια ανάγλυφη εικόνα της φτώχειας και των δεινών που υφίσταντο οι μάζες. Αυτά τα γράμματα, καλύτερα από καθετί άλλο στον κόσμο εξέφραζαν τις οξυνόμενες διαμαρτυρίες  που κοχλάζανε και αργότερα ξεσπάσανε στη μεγάλη επανάσταση. Η εφημερίδα έγινε ο μεγάλος δάσκαλος των εργαζόμενων μαζών, και οι ίδιοι εργάτες  συνεισέφεραν σε σημαντικό βαθμό σε αυτήν την κατεύθυνση. Απλά αρκούσε να εμφανιστεί κάποιο γράμμα από συγκεκριμένο εργοστάσιο ή στρατώνα για να ρουφηχτεί με όρεξη από τους αναγνώστες στο συγκεκριμένο χώρο.Οι εργάτες εξοικειώθηκαν στην ανάγνωση αυτού του είδους της ανταπόκρισης. Η δημοσίευση ενός γράμματος  που αφορούσε συγκεκριμένο εργοστάσιο γινόταν ένα σπουδαίο γεγονός σε εκείνο το εργοστάσιο. Η αποκάλυψη θα διαβαζόταν από μέλη και μη μέλη του κόμματος και η εφημερίδα θα γινόταν ο φόβος και ο τρόμος όλων των καταπιεστών της εργατικής τάξης…» (Ανακοίνωση της Εκτελεστικής Επιτροπής της Κομμουνιστικής Διεθνούς, 1921)

Αφού η εφημερίδα αντανακλούσε με αυτόν τον τρόπο τις εμπειρίες των μαζών, έγινε πολύ εύκολα οργανωτής τους. Αυτό είχε ιδιαίτερη σημασία για τους Μπολσεβίκους, αφού λειτουργούσαν σαν παράνομο κόμμα, με καμιά δυνατότητα να προβαίνουν σε ανοιχτές στρατολογίες. Μπορούσαν,ωστόσο να φτιάξουν ένα δίκτυο ανθρώπων που επικοινωνούσαν με τη εφημερίδα, τη διακινούσαν και κάνανε συναθροίσεις γι αυτήν στους εργασιακούς χώρους. Έτσι για παράδειγμα οι μισές εφημερίδες που πουλιόνταν στην Αγ. Πετρούπολη πουλιόνταν μέσα στα εργοστάσια. Το άτομο που χρεωνόταν την πώλησή τους ήταν στην πράξη η ανακάλυψη του νόμιμου τρόπου για να οργανωθούν οι υποστηρικτές του παράνομου κόμματος.  Η συγκέντρωση ενός καπικίου (ρωσικό νόμισμα) για την εφημερίδα από κάθε εργάτη έκανε την οικονομική ενίσχυση του κόμματος μια έκφραση υποστήριξης στο κόμμα. Οι λίστες των εισφορών δημοσιεύονταν στην εφημερίδα δίνοντας μια εικόνα του πόσο εξαπλωμένο ήταν το δίκτυο υποστήριξης στην εφημερίδα. Έτσι όταν ο Λένιν ήθελε να δείξει πόσο πιο δυνατοί ήταν οι Μπολσεβίκοι σε σχέση με το ρεφορμιστικό «λικβινταριστικό» ρεύμα μέσα στο εργατικό κίνημα (στΜ κατηγορία που απευθυνόταν κυρίως στους Μενσεβίκους), σύγκρινε τη  λίστα οικονομικών ενισχύσεων που δημοσιεύονταν στην Πράβντα με τη αντίστοιχη λίστα της λικβινταριστικής εφημερίδας, της Luch. Το γεγονός  ότι η Πράβντα πουλούσε 40.000 φύλλα καθημερινά και λάμβανε εισφορές από 2.181 από διαφορετικές ομάδες εργατών το 1913, σε αντίθεση με τα 16.000 φύλλα καθημερινά μόνο και τις 671 εισφορές  για τις λικβινταριστικές εφημερίδες, ήταν η απόδειξη γι αυτόν του πόσο μεγαλύτερη υποστήριξη είχαν οι Μπολσεβίκοι. (Βλέπε για παράδειγμα, Διαλεχτά Έργα, τόμ 20, σελ 381-387).

Αλλά η Πράβντα δεν αντανακλούσε απλώς τις εμπειρίες των εργατών. Έψαχνε να κάνει τις συνδέσεις με τις γενικές ιδέες που διείπαν τους Μπολσεβίκους. Ο Λένιν ισχυριζόταν στο «Τι να κάνουμε» ότι η επαναστατική εφημερίδα έπρεπε να κάνει κάτι παραπάνω από το να αποκαλύπτει τις ιδιαίτερες συνθήκες που βίωναν οι εργάτες στα εργοστάσια. Έπρεπε να παρέχει επίσης μια σφαιρική κριτική της κοινωνίας σαν σύνολο- του τσαρικού κράτους, της ανάπτυξης του καπιταλισμού μέσα σε αυτό, του ρόλου των διάφορων τάξεων, του κάθε είδους αγώνων ενάντια στην καταπίεση και την εκμετάλλευση όπως επίσης και των εργατικών αγώνων. Ο Λένιν μετακόμισε από τη Γενεύη στην Κρακοβία (στο ελεγχόμενο από τη Γερμανία κομμάτι της Πολωνίας), έτσι ώστε να τροφοδοτεί σε σχεδόν καθημερινή βάση την εφημερίδα με άρθρα, για να εξασφαλίσει ότι οι ξεκάθαρες μαρξιστικές ιδέες θα έβρισκαν το δρόμο τους στο χαρτί.

Έγραψε κυριολεκτικά εκατοντάδες άρθρα.  Πολλά ήταν σύντομα, 500 ή 600 λέξεις, σχολιάζοντας μια ευρεία γκάμα θεμάτων- το συνέδριο του ιταλικού Σοσιαλιστικού Κόμματος, τα 18 χρόνια του ρωσικού εργατικού κινήματος, την καριέρα ενός γηράσκοντος αντιδραστικού που κάποτε ήταν φιλελεύθερος, τη συγκέντρωση της παραγωγής στη Ρωσία, τα επίπεδα των μισθών και των απεργιών, τη Βρετανική Φιλελεύθερη κυβέρνηση, το αν οι παπάδες θα έπρεπε να εμπλέκονται με την πολιτική, τον Ιταλικό πόλεμο στη Λιβύη, τους Βαλκανικούς πολέμους, την Κινέζικη επανάσταση του 1912, τις εκλογές στις ΗΠΑ, το συνέδριο του Βρετανικού Εργατικού κόμματος, τον θάνατο του Χάρι Κουέλτς του βρετανικού  SDF, τη φιλοσοφία του Ντίτσγκεν.

Το νόημα αυτών των άρθρων δεν η ενημέρωση απλά για την ενημέρωση. Κάθε άρθρο ήταν στρατευμένο σε ένα  πολιτικό στόχο: να ξεσκεπάσει τον προδοτικό ρόλο της αστικής τάξης στη μάχη κατά του τσαρισμού, τον κίνδυνο του ρεφορμιστικού ρεύματος για το εργατικό κίνημα, τον τρόπο που ο ιμπεριαλισμός οδηγούσε στον πόλεμο, τη σχέση μεταξύ του αγώνα για εθνική απελευθέρωση και της πάλης για τον σοσιαλισμό κλπ. Ο στόχος ήταν να ανυψώσει τη συνείδηση των εργατών-αναγνωστών, έτσι ώστε να αρχίσουν να βλέπουν την σύνδεση της ίδιας τους της εμπειρίας με τον παγκόσμιο αγώνα της τάξης τους.

Ο Λένιν έγραψε επίσης άρθρα διαφορετικού είδους-πολύ μεγαλύτερα (δυο χιλιάδες λέξεις και πάνω, μερικές φορές δημοσιευόμενα σε συνέχειες σε δυο ή τρία φύλλα της εφημερίδας), στα οποία καταπιανόταν εκτεταμένα με επιχειρήματα που κυκλοφορούσαν στο εργατικό κίνημα ως προς τους στόχους της περιόδου.  Βασικά αυτά πήραν τη μορφή ενάντια στους «λικβινταριστές». Σε μια φάση το ζήτημα που μπήκε ήταν αν το εργατικό κίνημα έπρεπε να αυτοπεριοριστεί απλά στο να χτίσει ένα πλατύ ριζωμένο νόμιμο κόμμα γύρω από τα συνδικάτα, τους οργανισμούς κοινωνικής ασφάλισης, τις νόμιμες εφημερίδες κλπ. Οι Μπολσεβίκοι, και αρχικά και το τμήμα των Μενσεβίκων γύρω από τον Πλεχάνοφ, ισχυρίστηκαν ότι κάτι άλλο ήταν ζωτικής σημασίας- η διατήρηση παράνομου μηχανισμού, με τις εφημερίδες του να λαμβάνονται παράνομα από το εξωτερικό. Αλλά κάτω από αυτή τη διαμάχη κρυβόταν μια άλλη, πιο θεμελιώδης. Περιοριζόμενοι σε νόμιμες μορφές οργάνωσης,  οι λικβινταριστές έπρεπε να αρνηθούν την επαναστατική ανατροπή του τσαρισμού και να θολώσουν τις διαφορές τους με τους φιλελεύθερους αστούς που απλά ήθελαν να μεταρρυθμίσουν τον τσαρισμό. Γι αυτό μόνο ο παράνομος τύπος ήταν δυνατό να μιλήσει ανοιχτά για την επαναστατική ανατροπή της κοινωνίας, και ήταν μόνο μέσα από παράνομες μορφές οργάνωσης που μπορούσαν να γίνουν οι προετοιμασίες για κάτι τέτοιο. Με την επιμονή να ανοίγονται τέτοια ζητήματα στην εφημερίδα (σε ορισμένες περιπτώσεις σε αντίθεση με τις επιθυμίες των τότε εκδοτών στην Αγ. Πετρούπολη) , ο Λένιν επέμενε ότι η εφημερίδα έπρεπε να είναι κάτι παραπάνω από ένα μέσο αντανάκλασης της εργατικής εμπειρίας ή ένα όργανο προπαγάνδας για τις γενικές ιδέες του Μαρξισμού. Έπρεπε να απαντήσει και στο ερώτημα «Τι να κάνουμε;». Από αυτή την άποψη ο Λένιν ήταν πιο κοντά στον συνεπή αστό επαναστάτη Μαρά απ ‘ ότι σε αυτούς που εξέδιδαν εργατικές εφημερίδες, όπως η Northern Star και η Daily Herald. Κι ακριβώς γι αυτό, όπως ο Μαρά, ήταν ικανός να χρησιμοποιήσει την εφημερίδα για να φέρει πιο κοντά την επανάσταση.

 

Κάντε το πρώτο σχόλιο

Υποβολή απάντησης

Η ηλ. διεύθυνσή σας δεν δημοσιεύεται.


*


Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.