Η αντιμετώπιση του Covid-19: «πόλεμος» ή ταξική πάλη; * RedTopia

του Δημοσθένη Παπαδάτου-Αναγνωστόπουλου

Διασχίζοντας τους εμπορικούς δρόμους και τα δρομολόγια του διεθνούς αεροδρομίου της Γουχάν, ο COVID-19 έπεισε ότι στις πανδημίες κινδυνεύουμε όλοι. Αυτό, όμως, ήταν η μισή αλήθεια. Οι πανδημίες σημαίνουν κατάσταση συναγερμού για τις κυβερνήσεις, γιατί ο κίνδυνος και οι επιπτώσεις τους δεν αφορούν όλους το ίδιο: αυτός είναι και ο λόγος που, παρότι κρίσεις δημόσιας υγείας, οι πανδημίες είναι δυνατό να εξελιχθούν σε πανεθνικές κρίσεις.

Ένα κείμενο του μακρινού 1844 –η Κατάσταση της εργατικής τάξης στην Αγγλία– θεωρείται μέχρι σήμερα έργο ιδρυτικό για τη δημόσια υγεία, ακριβώς γιατί επισημαίνει αυτή τη διαφοροποίηση του κινδύνου. Σε πείσμα της ευφορίας για τη θριαμβεύουσα βιομηχανική επανάσταση της εποχής του, ο Ένγκελς δείχνει ότι η διασπορά νοσημάτων ευνοείται («προσδιορίζεται») από συγκεκριμένα κοινωνικά περιβάλλοντα και συνθήκες στέγασης και εργασίας που διαφέρουν ριζικά για τους ανθρώπους στις καπιταλιστικές κοινωνίες. Τεκμηριώνοντας τον διαφοροποιημένο κίνδυνο, ο Ένγκελς ζητεί να στρέψουμε το βλέμμα στο επίπεδο του πληθυσμού, αντί της «αυτονόητης» έμφασης που δίνει η βιολογική ιατρική στα άτομα: καταπολέμηση νοσημάτων σημαίνει εξάλειψη «νοσογόνων» συνθηκών (εργασίας, στέγασης, ζωής) και των κοινωνικών σχέσεων που τις επιβάλλουν: «Οι εργατικές συνοικίες, όπως το Ιστ Εντ», διαβάζουμε, «είναι εστίες λοιμωδών νόσων: οι πιο φριχτές σπηλιές και τρύπες όπου ο κεφαλαιοκρατικός τρόπος παραγωγής κλείνει κάθε νύχτα τους εργάτες».

Η εναντίωση στην καραντίνα έχει παρελθόν

Μήπως όμως είναι πολύ γενική, σχεδόν προπαγανδιστική, αυτή η σύνδεση «αόρατων», μεταδιδόμενων νοσημάτων, όπως ο φονικός COVID-19, με τον τρόπο παραγωγής – την οικονομική, την πολιτική και την ιδεολογική του διάσταση; Μια ιστορία συγκαιρινή του Ένγκελς δείχνει ακριβώς το αντίθετο.

Το 1851, το Πρώτο Υγειονομικό Συνέδριο του Παρισιού –«πρόδρομος» του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας– διχάζεται: Η μια πλευρά (οι «μεταδοτιστές») πιστεύει ότι η χολέρα μεταδίδεται από άνθρωπο σε άνθρωπο· συνεπώς, τα πληρώματα και οι επιβάτες των πλοίων που φτάνουν στα λιμάνια πρέπει να μπαίνουν σε καραντίνα. Oι «αντι-μεταδοτιστές» αμφισβητούν την επιστημονική βάση του μέτρου: η χολέρα, λένε, μεταδίδεται από στοιχεία του εδάφους – συνεπώς αρκούν μέτρα δημόσιας υγείας ανά χώρα που να μην επηρεάζουν τη διεθνή κυκλοφορία των πλοίων. Στους «μεταδοτιστές» ανήκουν κυρίως οι χώρες της Ανατολικής Μεσογείου – και η Ελλάδα. Τον τόνο στην απέναντι πλευρά δίνει η Βρετανία. Λεπτομέρεια: τα 2/3 των πλοίων που κινούνται εκείνη την εποχή μεταξύ Ευρώπης και Ασίας, κυκλοφορούν υπό βρετανική σημαία. Η βρετανική αντιπροσωπεία δεν θέλει να ακούει για καραντίνα, γιατί καραντίνα σημαίνει καθυστερήσεις στα δρομολόγια πλοίων και την κυκλοφορία ανθρώπων και εμπορευμάτων. Καθώς με τη Βρετανία συμπλέουν η γαλλική και η αυστριακή αντιπροσωπεία, η σύμβαση του 1851, που υποχρεώνει τους πλοιοκτήτες να τηρούν υγειονομικά πρωτόκολλα, υπογράφεται από τρία μόνο κράτη. Μόλις το 1892, έπειτα από αλλεπάλληλα κύματα χολέρας, εφαρμόζεται η πρώτη διεθνής σύμβαση που δεσμεύει σε αυστηρά μέτρα αντιμετώπισης επιδημικών κρίσεων (1).

Δημόσια υγεία, επιχειρηματικό συμφέρον και ιδεολογία

Όπως σε διεθνές επίπεδο, έτσι και σε κάθε χώρα ξεχωριστά, οι κυβερνήσεις δεν κάνουν τα «αυτονόητα» για την υγεία, εκτός αν αναγκαστούν. Ο καγκελάριος Μπίσμαρκ της Γερμανίας θεσπίζει το πρώτο κρατικά εγγυημένο σύστημα υγείας στην Ευρώπη το 1883, γιατί θέλει να αποσπάσει τα ταμεία ασθενείας από τα εργατικά συνδικάτα της εποχής. Τη στιγμή της τέλειας άγνοιας για τον COVID-19, η πολιτική ξαναγίνεται υπόθεση των κρατών, μολονότι η πανδημία υπερβαίνει τα σύνορά τους: με όλες τις σοβαρές διαφορές ανά χώρα, ωστόσο, η πολιτική αυτή δεν μεριμνά αποκλειστικά για την υγεία. Σταθμίζει εξαρχής κόστη και οφέλη, ισορροπώντας μεταξύ (α) της δημόσιας υγείας, θεωρούμενης ως κατάστασης ασφάλειας για «την οικονομία» και την πολιτική εξουσία· (β) ιδιωτικών οικονομικών συμφερόντων (παρατεταμένο κλείσιμο σημαίνει μεγαλύτερη ύφεση· ιδιωτικός τομέας υγείας σημαίνει ελευθερία του επιχειρείν)· (γ) συνεπειών για τη θέση κάθε «εθνικής οικονομίας» στον διεθνή ανταγωνισμό· και (δ) ιδεολογικών αντιλήψεων για το τι είναι επιστημονικό, δημοκρατικό, εθνικά ασφαλές.

Ως ζήτημα ασφάλειας, και ως ζήτημα αρμοδιότητας ειδικών επιστημόνων, παρουσιάστηκε διεθνώς η πανδημία COVID-19. Πιο εμφατικά δε, ως «πόλεμος». Πώς ξεκίνησε όμως ο πόλεμος αυτός;

«Πόλεμος» με πολλούς «στρατηγούς», χωρίς προϋπολογισμό και με άνισες επιπτώσεις

Οι «βασικοί εργαζόμενοι» –στα επαγγέλματα υγείας, τα σούπερ-μάρκετ, τα εργοστάσια κρέατος–, αδυνατώντας να «μείνουν σπίτι», εκτέθηκαν περισσότερο από τους ειδικευμένους, που μπορούσαν να τηλε-εργαστούν ή τους ανειδίκευτους που επιδοτούνταν για να προστατευτούν. Η έκθεση στον COVID-19 ήταν μεγαλύτερη στα κατώτερα κοινωνικά στρώματα –στις ΗΠΑ, τη Βρετανία, τη Γερμανία–, και η περιορισμένη δυνατότητα απομόνωσης ή πρόσβασης σε μέσα προστασίας θύμισε ότι οι ταξικές ανισότητες στην υγεία δεν έμειναν στα βιβλία του Ένγκελς (2).

Η κατάσταση ήταν πολεμική, όχι όμως όπως το εννοούσαν οι κυβερνήσεις: Στις 4 Φεβρουαρίου 2020, ο ΠΟΥ ζητούσε εσπευσμένα 675 εκ. δολάρια για να χρηματοδοτήσει το σχέδιο αντιμετώπισης της επιδημικής κρίσης μεταξύ Φεβρουαρίου και Απριλίου. Ο γενικός διευθυντής του προειδοποιούσε: «Αν δεν λάβουμε νέους πόρους, θα μείνουμε χωρίς χρήματα πριν από το τέλος της πανδημίας». Τον Μάρτιο του 2020, 30% των χωρών δεν διέθεταν εθνικό σχέδιο ετοιμότητας και απόκρισης στον COVID-19, ενώ μόνο οι μισές χώρες είχαν εθνικό πρόγραμμα πρόληψης και ελέγχου των λοιμώξεων ή πρότυπα υγιεινής για τις δομές φροντίδας υγείας (3). Τα πράγματα μπορούσαν να πάνε χειρότερα: εντάσσοντας τον ΠΟΥ στον ανταγωνισμό ΗΠΑ-Κίνας, και τροφοδοτώντας την ανορθολογική συνωμοσιολογία περί παρασκευής του ιού σε κινεζικά εργαστήρια, ο Τραμπ υπέγραφε στις 23 Απριλίου το διάταγμα για την αναστολή της αμερικανικής χρηματοδότησης του Οργανισμού.

Υποχρηματοδοτούμενος ήδη από την εποχή Ρίγκαν, ιδεολογικά αφομοιωμένος στη λογική των συμπράξεων με τον ιδιωτικό τομέα και της αποτελεσματικότητας των συστημάτων υγείας με βάση το κόστος τους (cost-effectiveness) και παραδομένος στο έλεος φιλανθρωπο-καπιταλιστών δωρητών, όπως ο Μπιλ Γκέιτς, ο ΠΟΥ θα έβγαινε από τη δεινή κατάσταση στα μέσα Μαρτίου, χάρη στο «Ταμείο Αλληλέγγυας Απόκρισης στον COVID-19». Το Ταμείο δημιουργήθηκε επιτούτου από το Ίδρυμα των Ηνωμένων Εθνών (UN Foundation), ανεξάρτητο οργανισμό που ιδρύθηκε το 1998, χάρη και πάλι σε έναν φιλάνθρωπο καπιταλιστή – τον ιδρυτή του CNN, Τεντ Τέρνερ. Στο Ταμείο συνέβαλαν επιχειρηματικοί κολοσσοί άσχετοι με την υγεία (όπως το NBA ή το facebook), και βεβαίως φιλανθρωπικά ιδρύματα. Οι δωρεές τους δεν θα φορολογούνταν: πολλές κυβερνήσεις –και η ελληνική– φρόντιζαν εκείνες τις μέρες για τη φοροασυλία των δωρητών.

Αν οι πόλεμοι διεξάγονταν μέχρι πρότινος από κυβερνήσεις, στρατηγούς και πειθαρχημένα σώματα ασφαλείας –πάντως όχι από Κοινοβούλια, συνδικάτα υγείας, ενώσεις επιστημόνων ή κινήματα–, η αποποίηση της ευθύνης κρατών και διακρατικών οργανισμών, η διάχυση της ευθύνης αυτής σε άλλες χώρες ή στα άτομα, και ο «εθνικός εγωισμός» (η εγκατάλειψη λ.χ. της Ιταλίας από τους Ευρωπαίους «εταίρους»), έφερναν τώρα στο πεδίο της μάχης, σαν σωτήρες, τους ιδιώτες.

Στους πολέμους απαιτούνται γρήγορες και αντισυμβατικές αποφάσεις, υποταγή στην ιεραρχία, εθνική ενότητα, συστηματικός έλεγχος της πληροφορίας: η επιλογή των κυβερνήσεων να παρουσιάζουν μια κρίση δημόσιας υγείας σαν πόλεμο, είχε προφανή πλεονεκτήματα. Είχε, όμως, και σοβαρές επιπτώσεις διεθνώς (4): Δυσανάλογους περιορισμούς στην κίνηση σε εξωτερικούς χώρους˙γενίκευση της επιτήρησης μέσω αστυνόμευσης ή υπερσύγχρονων τεχνολογιών˙ σοβαρή οπισθοχώρηση σε ζητήματα ιατρικής ηθικής (όπως η επιλογή νεότερων ασθενών για διασωλήνωση στην Ιταλία ή ο εξαναγκασμός ασθενών να δηλώνουν ότι δεν επιθυμούν ανάνηψη στην Αγγλία και την Ουαλία)˙ έξαρση της διαφθοράς στην περίπτωση δημόσιων συμβάσεων για υλικό και εξοπλισμούς˙ ενίσχυση της εκτελεστικής σε βάρος της νομοθετικής εξουσίας, με το πρόσχημα ότι οι κυβερνήσεις εφάρμοσαν «απλά» μέτρα που εισηγούνταν ειδικοί επιστήμονες· και, βεβαίως, χειραγώγηση των ΜΜΕ. Σε αυτά ήρθε σύντομα να προστεθεί μια νέα εφαρμογή της θεωρίας των άκρων: η ταύτιση κάθε εύλογης διαφωνίας ή διαμαρτυρίας για την κυρίαρχη πολιτική με τις αντιδράσεις της ανορθολογικής ακροδεξιάς.

Ως «συνέχεια της πολιτικής με άλλα μέσα», ωστόσο, κάθε πόλεμος απαιτεί επίσης στρατηγικό σχέδιο: πιθανή αποτυχία του τελευταίου –βαριές απώλειες ανθρώπων στη μάχη–, είναι δυνατό να οδηγήσει σε «Βατερλό» παντοδύναμους στρατηγούς. Παρά την πολεμική ρητορική, ο Τραμπ ηττήθηκε: η πανδημία, που έπληξε «προνομιακά» Μαύρους και ισπανόφωνους (και ιδίως μια Νέα Υόρκη αφημένη στη μέριμνα του Ιδρύματος Γκέιτς), αποδείχτηκε βασικό κριτήριο της ψήφου υπέρ του Μπάιντεν. Προτού χάσει, ωστόσο, ο Τραμπ είχε φέρει τις ΗΠΑ πρώτες μεταξύ των κρατών που χρηματοδότησαν την έρευνα και την παραγωγή εμβολίων (5). Μόνο η Μoderna, μέχρι τον Ιούλιο του 2020 είχε λάβει αμερικανικό δημόσιο χρήμα περί το 1 δισ. δολάρια. Στην Ευρώπη, Γαλλία, Γερμανία, Ολλανδία και Ιταλία σύστηναν την Inclusive Vaccine Alliance, συμφωνώντας με την AstraZeneca την προαγορά 400 εκατ. δόσεων του εμβολίου της. «Φιλάνθρωποι» καπιταλιστές όπως ο Γκέιτς, με ισχυρή ανάμειξη (και) στην έρευνα για το εμβόλιο, δήλωναν σε ανύποπτο χρόνο ότι τα συστήματα υγείας είναι χαμένα λεφτά: το παν είναι τα εμβόλια.

Περιμένοντας το εμβόλιο όπως άλλοι το Πάσχα, και ανταγωνιζόμενες για την ταχύτερη παρασκευή και πώληση των δικών τους, «εθνικών», εμβολίων (ο μετριοπαθής ΠΟΥ προειδοποιεί καιρό τώρα για τον «εμβολιαστικό εθνικισμό»), οι ηγετικές χώρες στον διεθνή καπιταλισμό διέθεσαν περί το 20% του ΑΕΠ τους σε μέτρα στήριξης κυρίως επιχειρήσεων, δευτερευόντως και εργαζομένων. Την ίδια στιγμή, και παρά τα παραδείγματα μερικής εθνικοποίησης και συγκέντρωσης κατακερματισμένων συστημάτων υγείας, οι ίδιες άφησαν τα συστήματά τους έκθετα στον ανταγωνισμό από τον ιδιωτικό τομέα. Η βιασύνη να ξανανοίξει η «οικονομία» χωρίς ενίσχυση των συστημάτων υγείας φέρει μήνες τώρα την καπιταλιστική Ευρώπη πρώτη ανάμεσα στις πιο πληγείσες περιοχές στον πλανήτη.

Ο «πόλεμος κατά της πανδημίας» στην Ελλάδα

Πώς εξειδικεύονται αυτά στην ελληνική περίπτωση; Πώς μπήκε η Ελλάδα στον «πόλεμο»;

Το 2019, ο ΟΟΣΑ συνόψιζε με σκοτεινά χρώματα τις συνέπειες δέκα χρόνων λιτότητας στο εθνικό σύστημα υγείας: υποχρηματοδότηση και υποστελέχωση· γερασμένο εργατικό δυναμικό· σοβαρές περιφερειακές ανισότητες· έντονη ανισορροπία στην κατανομή εργατικού δυναμικού (η Ελλάδα έχει τον υψηλότερο αριθμό γιατρών και τον χαμηλότερο αριθμό νοσηλευτών ανά 1.000 κατοίκους στην ΕΕ)· ποσοστό καταστροφικών δαπανών από τα υψηλότερα στην Ευρώπη· πάνω από το 1/3 των δαπανών για την υγεία προερχόμενο από τα νοικοκυριά (συμπεριλαμβανομένων των «άτυπων πληρωμών»)· εκτεταμένη ιδιωτικοποίηση (6). Σε αυτά προστέθηκε το 2019 η κατάργηση του ΑΜΚΑ για τους πρόσφυγες.

Ενώ στις αρχές Ιανουαρίου δοκιμάζονταν πιλοτικά οι Συμπράξεις Δημοσίου-Ιδιωτικού σε τρία νοσοκομεία, στις πρώτες εβδομάδες της πανδημίας αποκαλύπτονταν τραγικές ελλείψεις σε κλίνες ΜΕΘ, υλικό αυτοπροστασίας και εκπαιδευμένο προσωπικό. Οι γιατροί που θα τις δημοσιοποιούσαν, κινδύνευαν άμεσα με πειθαρχικό έλεγχο. Στο πλαίσιο αυτό, μια ολόκληρη κοινωνία χρειάστηκε να πειστεί ότι, για άγνωστο διάστημα, οι μόνες επιτρεπόμενες «κατ’ εξαίρεση μετακινήσεις» θα ήταν όσες αφορούσαν αποκλειστικά ανάγκες επιβίωσης, έκτακτες κοινωνικές υποχρεώσεις ή τον οικονομικό καταναγκασμό της εργασίας.

Η δημόσια υγεία σαν «ασφάλεια»

Μια κρίση δημόσιας υγείας αντιμετωπίστηκε εξαρχής ως ζήτημα ασφάλειας· καταρχάς, ασφάλειας συνόρων: «Το μεταναστευτικό τώρα αποκτά μια νέα διάσταση», δήλωνε ο πρωθυπουργός στις 27 Φεβρουαρίου, «καθώς στις ροές προς την Ελλάδα περιλαμβάνονται άνθρωποι από το Ιράν –όπου είχαμε πολλά κρούσματα κορονοϊού– και πολλοί διερχόμενοι από το Αφγανιστάν». Στις 17 Μαρτίου λειτουργούσε δοκιμαστικά το Κέντρο Ιχνηλάτησης Κρουσμάτων στο κτήριο της Γενικής Αστυνομικής Διεύθυνσης Αττικής!

Ενώ τα σχέδια απόκρισης και ετοιμότητας πρέπει να είναι διαφανή, ώστε να κερδίζουν την εμπιστοσύνη και τη συμμετοχή των εμπλεκόμενων, το σχέδιο για τα Κέντρα Υποδοχής και Ταυτοποίησης Προσφύγων στα νησιά καλυπτόταν από πλήρη αδιαφάνεια: δεν επρόκειτο για σχέδιο του υπ. Υγείας ή του ΕΟΔΥ, αλλά για σχέδιο αποτροπής κρουσμάτων βίας και εξεγέρσεων, που επιπλέον θα κρατούσε τους ασθενείς από COVID-19 μέσα στα στρατόπεδα. Η κυβέρνηση είχε αποφασίσει να τα διατηρήσει, ενώ η Επιτροπή Λοιμωξιολόγων τα θεωρούσε ρητά εστίες υπερμετάδοσης και ο ΠΟΥ σύστηνε να εκκενωθούν το συντομότερο. Ο υπουργός Μεταναστευτικής Πολιτικής παραδεχόταν ανοιχτά ότι η κυβέρνηση εφάρμοζε άλλα μέτρα για τους πρόσφυγες και άλλα για τον γενικό πληθυσμό.

Στις φυλακές, τα αιτήματα για αποσυμφόρηση και παροχή ειδών προσωπικής υγιεινής κατέληγαν σε τιμωρία των «υποκινητών» και στέρηση επισκεπτηρίων. Για όσο η Ελλάδα πρόβαλλε ως ιστορία επιτυχίας στην αντιμετώπιση του COVID-19, ο πρωθυπουργός παραδεχόταν: «Όταν μιλούσα για ασφάλεια είχα υπόψη μου μια άλλη διάσταση της ασφάλειας. Δεν φανταζόμουν την υγειονομική ασφάλεια» (Καθημερινή 19.4.2020).

Θορυβημένη από τις απώλειες ανθρώπων στην Ιταλία, η κυβέρνηση δεν αντέγραψε την πολιτική Τραμπ, αλλά ανέδειξε τις συνεργασίες της με τους «ειδικούς» (Τσιόδρα, Μόσιαλο, Λινού κ.ά.): κλείνοντας «οικονομία» και Εκκλησία, κέρδισε τη στήριξη της αντιπολίτευσης. Τα φιλοκυβερνητικά Μέσα θαύμασαν την πειθάρχηση «ενός απείθαρχου λαού». Αλλά η έμφαση στην πειθαρχία (η ενοχοποίηση και η βία σε βάρος νέων στις πλατείες της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης, η αμειβόμενη ευθυγράμμιση των ΜΜΕ, η γενίκευση του στρατοπεδικού εγκλεισμού προσφύγων με ΠΝΠ και νόμο) ήταν η άλλη όψη της ιδεολογικής εμμονής στην απογύμνωση του ΕΣΥ: Τις μέρες που αίρονταν το πρώτο λοκντάουν, ο φιλοκυβερνητικός Τύπος επανέφερε ολόκληρη την ατζέντα της ιδιωτικοποίησης: συμπράξεις Δημοσίου–Ιδιωτικού Τομέα, αμοιβή βάσει απόδοσης, μείωση διοικητικού και βοηθητικού προσωπικού, αξιολόγηση («Θεραπείες για τις …ασθένειες του ΕΣΥ», Καθημερινή 4.5.2020).

Νεοφιλελεύθεροι και «ειδικοί»

Η εχθρότητα προς τη «μη παραγωγική» εργασία (την εργασία που δεν παράγει εμπορεύματα), «ενέπνευσε» την αποφυγή προσλήψεων στην υγεία, όπως και στην εκπαίδευση: οι καταληψίες μαθητές που την απαίτησαν, προκειμένου να «σπάσουν» οι τάξεις άνω των 15, ταυτίστηκαν ψευδώς από την κυβέρνηση με τους ανορθολογικούς αρνητές. Οι «ειδικοί» είτε στήριξαν την πολιτική αυτή, είτε σιώπησαν. Το ίδιο συνέβη με τη μη διατίμηση των τεστ, την αύξηση της πληρότητας των πλοίων τον Αύγουστο, την έκθεση εκατοντάδων χιλιάδων στον συγχρωτισμό των μέσων συγκοινωνίας, την αποκάλυψη τριών πόλων καταγραφής κρουσμάτων (ΕΟΔΥ, ΗΔΙΚΑ, γ.γ. Δημόσιας Υγείας), την ελεγχόμενη δημοσίευση επιδημιολογικών δεδομένων, την περιορισμένη επιδημιολογική επιτήρηση, την απόκρυψη όσων συζητούνται στο πλαίσιο της Επιτροπής Λοιμωξιολόγων.

Η αποποίηση της κυβερνητικής ευθύνης και η διάχυσή της στα άτομα έγινε, δικαίως, η πιο συζητημένη πλευρά της κυβερνητικής πολιτικής· προσέχτηκε λιγότερο, έτσι, η άφεση του συστήματος υγείας στην καλοσύνη των δωρητών (ιδίως του Ιδρύματος «Σταύρος Νιάρχος») και η υπερ-ανάθεση ελπίδων στο εμβόλιο. Η κυβέρνηση ομογενοποίησε τους όρους αποδοχής των δωρεών στα 18 υπουργεία και, ήδη από τον Αύγουστο, ανακοίνωσε την παραγγελία εκατομμυρίων δόσεων του εμβολίου της Οξφόρδης, μολονότι αυτό δεν είχε περάσει την τελική κλινική δοκιμή.

Στο κλίμα αυτό, αγνοήθηκαν αιτήματα για προσλήψεις, στήριξη της πρόληψης, ενίσχυση της ιχνηλάτησης και της αποκατάστασης μέσα στην κοινότητα. Η επίταξη του ιδιωτικού τομέα (η ένταξη του οποίου στον σχεδιασμό απαιτούσε χρόνο) έγινε απλά ενοικίαση επ’ αδρά αμοιβή. Και η κυβέρνηση διαπραγματεύτηκε με τον Πανελλήνιο Ιατρικό Σύλλογο προκλητικές αμοιβές για τους ιδιώτες γιατρούς. Αγνοήθηκαν, εντέλει, οι επιστημονικές μελέτες για το πώς βγαίνει μια χώρα από ένα λοκντάουν ώστε να μην ξαναμπεί, ιδίως όταν οι συστάσεις τους αφορούσαν την ενίσχυση του συστήματος υγείας και τη δημοσιοποίηση επιδημιολογικών δεδομένων (7). Οι αποστάσεις μελών της Επιτροπής Λοιμωξιολόγων και τα επικριτικά σχόλια ακόμα και στον φιλοκυβερνητικό Τύπο έγιναν δείκτες μιας εγκληματικής αποτυχίας που μπορούσε ένα αποφευχθεί.

Αντί ενίσχυσης του ΕΣΥ, αποδυνάμωση

Στις πέντε εβδομάδες του δεύτερου, απολύτως «ιδιότυπου» λοκντάουν, η Ελλάδα μέτρησε περισσότερους θανάτους, διασωληνωμένους και κρούσματα απ’ ό,τι σε ολόκληρη την προηγούμενη περίοδο. Κρούσματα και απώλειες αφορούν πλέον γιατρούς και νοσηλευτές. Και στις απώλειες αθροίζονται εκατομμύρια επισκέψεις που αφορούν τη μη COVID νοσηρότητα (συχνά μάλιστα για ανελαστικές ανάγκες υγείας, όπως αυτές ογκολογικών ασθενών ή ατόμων με σοβαρά επιβαρυμένη ψυχική υγεία (8). Παρά το ασφυκτικό τοπίο, οι δαπάνες για την υγεία μειώθηκαν κατά 572 εκ. ευρώ στον προϋπολογισμό τού 2021 και η απεύθυνση σε δωρητές για προμήθειες ΜΕΘ συνεχίζεται, η δε υιοθέτηση των συστάσεων της Έκθεσης Πισσαρίδη (και) στο τμήμα που αφορά την πολιτική υγείας είναι ενδεικτική ενός προσανατολισμού εχθρικού για το δημόσιο σύστημα υγείας, που ακυρώνει εκτιμήσεις περί «στροφή στον κεϊνσιανισμό»:

* Αύξηση διοικητικής και οικονομικής «αυτονομίας» των δημόσιων νοσοκομείων

* Ενίσχυση συστήματος παρακολούθησης και αξιολόγησης νοσοκομείων και άλλων μονάδων υγείας

* «Ευφυής υγεία» (smart health) και «έξυπνο νοσοκομείο», για τη μείωση του κόστους

* Ανάπτυξη συνεργασίας δημόσιου και ιδιωτικού τομέα υγείας με συμβάσεις με ιδιωτικές κλινικές, συμβάσεις διαχείρισης ή μίσθωσης εξοπλισμού ή συμβάσεις εκχώρησης.

Εν κατακλείδι

Πράξεις, παραλείψεις, εμμονές και καταχρήσεις –όπως η πολιτική χρήση του ΠΚ 285 «περί παραβίασης μέτρων για την πρόληψη ασθενειών»– δείχνουν ότι ο «πόλεμος ενάντια στην πανδημία», που διεξάγουν οι κυβερνώντες, δεν είναι παρά «πολεμικός» κοινωνικός ανταγωνισμός: Ταξική πάλη, με πολλαπλά αλλά συγκεκριμένα επίδικα: ποιος κατέχει και ποιος διοικεί δομές του συστήματος υγείας· ποιος και πόσο χρηματοδοτεί· ποιος παρέχει υπηρεσίες υγείας και ποιες, για πόσο και σε ποιους· ποιες σχέσεις συνδέουν ειδικούς και μη ειδικούς· ποιες χρήσεις της τεχνολογίας ευνοούνται και σε ποια σχέση με την εργατική δύναμη στα συστήματα υγείας.

Ο ανταγωνισμός αυτός δεν αφορά αφηρημένες θεωρίες ή αριθμούς: τα αποτελέσματά του «αποφασίζουν» για τη ζωή και τον θάνατο, την ελευθερία και τον αυταρχισμό.