Γιατί ο κατώτατος μισθός δεν αφορά μόνο τους χαμηλόμισθους

Ο εμπαιγμός της πρόσφατης αύξησης του κατώτατου μισθού κατά 2% στις μικτές αποδοχές έχει τουλάχιστον και ένα θετικό: μας αναγκάζει ή έστω μας προτρέπει να θέσουμε το ερώτημα τι πραγματικά είναι ο κατώτατος μισθός, τι αντιπροσωπεύει, τίνος πράγματος είναι το επιφαινόμενο.

Τι είναι ο κατώτατος μισθός

O μέσος μισθός στον επιχειρηματικό τομέα της οικονομίας, διαμορφώνεται στην αγορά εργασίας, και σε μια οποιαδήποτε αναπτυγμένη οικονομία και οποιαδήποτε στιγμή, εξαρτάται κυρίως από δύο παράγοντες: από το ποσοστό ανεργίας και από έναν «μισθό αναφοράς», δηλαδή έναν μισθό που θεωρείται «αναγκαίος», «δίκαιος», «κανονικός» μισθός, έναν μισθό που επιτρέπει στους εργαζόμενους να συντηρούνται και να αναπαράγονται συμμετέχοντας στον γενικό πλούτο της κοινωνίας. Ένα σημαντικό στοιχείο για τον καθορισμό του αναγκαίου μισθού, επομένως και του μέσου μισθού, είναι ο κατώτατος μισθός, διότι αποτελεί «μισθό αναφοράς», καθορίζει δηλαδή το μέτρο του αναγκαίου μισθού, του απαραίτητου μισθού για την απλή, ανειδίκευτη εργασία, για τους ανειδίκευτους εργαζόμενους (με μαρξιστικούς όρους είναι δηλαδή η χρηματική έκφραση της αξίας της ανειδίκευτης εργασιακής δύναμης).

Όταν μεταβάλλεται ο εθνικός κατώτατος μισθός, ολόκληρη η μισθολογική κλίμακα τείνει να αναδομηθεί με βάση αυτόν, έτσι ώστε να διατηρούνται λίγο-πολύ σταθερές οι αναλογίες κατά τις οποίες αμείβονται οι διαφορετικές μερίδες μισθωτών όπως αυτές διαμορφώνονται από τις γνώσεις και τις δεξιότητές τους, την θέση εργασίας, την επαγγελματική πείρα, τα χαρακτηριστικά της επιχείρησης και του κλάδου όπου εργάζονται κ.λπ. Η αύξηση του εθνικού ελάχιστου μισθού δημιουργεί αυξητική τάση των μισθών στον ιδιωτικό τομέα. Αυτό είναι κάτι που συμβαίνει σε όλες τις χώρες και σε όλες τις εποχές του αναπτυγμένου καπιταλισμού: οι μεταβολές του κατώτατου μισθού αντανακλώνται στον μέσο μισθό (θεωρώντας όλους τους άλλους παράγοντες σταθερούς). Η ανάλυση των στατιστικών στοιχείων για την Ελλάδα μάς δείχνει ότι η διάχυση των αυξήσεων του κατώτατου μισθού στις λοιπές αμοιβές εργασίας είναι η κανονική, αναμενόμενη εξέλιξη των πραγμάτων.

Βέβαια, η απόκριση των μισθών σε μια μείωση του ελάχιστου μισθού δεν είναι η ίδια σε όλα τα επίπεδα της μισθολογικής ιεραρχίας, καθώς οι υψηλότεροι μισθοί είναι σχετικά πιο προστατευμένοι από τις μεταβολές του ελάχιστου μισθού. Έτσι, η αύξηση του ελάχιστου μισθού μειώνει τις μισθολογικές ανισότητες, καθώς έχει μεγάλη επίπτωση στους μισθούς κάτω από τον διάμεσο μισθό και συγκριτικά μικρή επίπτωση στους υψηλότερους μισθούς (μηδενική δε στους μισθούς των στελεχών του ιδιωτικού τομέα, των οποίων ο μισθός περιλαμβάνει αμοιβή εργασίας και συμμετοχή στα κέρδη ως πρόσοδο).

Γιατί πρέπει να αυξηθεί ο κατώτατος μισθός

Επομένως, έχοντας τις παραπάνω ιδιότητες, ο κατώτατος μισθός έχει στρατηγική σημασία για τον σχηματισμό των μισθών των υπολοίπων εργαζομένων (πλην των στελεχών και των υψηλόμισθων). Πολύ δε περισσότερο που οι μισθοί των εργαζομένων στον δημόσιο τομέα επηρεάζονται από τους μισθούς στον ιδιωτικό τομέα και τους επηρεάζουν: οι μεταβολές στους μισθούς του Δημοσίου, επηρεάζουν και επηρεάζονται από τους μισθούς στον ιδιωτικό τομέα. Επειδή όμως αυτοί οι τελευταίοι εξαρτώνται από τον κατώτατο μισθό, αυτός αποκτά κεντρικό ρόλο στον καθορισμό ολόκληρου του μισθολογικού φάσματος στο σύνολο της οικονομίας (εκτός των στελεχών των επιχειρήσεων και των υψηλόμισθων εργαζομένων). Η μεγάλη αύξησή του αποτελεί λοιπόν σημαντικό «εργαλείο» για την αποκατάσταση του μέσου μισθού στο επίπεδο που είχε προσεγγίσει πριν από την εφαρμογή του δευτέρου μνημονίου.

Στόχος όσων προσπαθούν να συμβάλουν στις αυξήσεις των μισθών, επομένως, θα ήταν η μέγιστη αύξηση του κατώτατου μισθού που θα μπορούσαμε να έχουμε βραχυπρόθεσμα, και η διάχυση των αυξήσεων του κατώτατου μισθού στους υπόλοιπους μισθούς. Αυτό εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την επαναφορά της Γενικής Συλλογικής Σύμβασης Εργασίας στην ελεύθερη διαπραγμάτευση μεταξύ των εργοδοτικών οργανώσεων και της γενικής συνομοσπονδίας των μισθωτών του ιδιωτικού τομέα.

Υπάρχει ακόμα κάτι σημαντικό: Οι εργοδότες, ιδιαίτερα μετά την καθιέρωση ενός εξαιρετικά ευνοϊκού για τις επιχειρήσεις θεσμικού πλαισίου της αγοράς εργασίας, επιτυγχάνουν την περαιτέρω μείωση των μισθών κάτω από τα νόμιμα επίπεδα του ελάχιστου μισθού, κάνοντας χρήση και κατάχρηση του διευθυντικού δικαιώματος, και από την ευνοϊκή γι’ αυτούς θέση που έχουν εξαιτίας της αυξημένης ανεργίας, επινοώντας τρόπους παράκαμψης ή παραβίασης των νόμων. Επομένως, αποτελεί στόχο πρώτου μεγέθους η επανίδρυση της Επιθεώρησης Εργασίας και η στελέχωσή της με αξιόμαχα στελέχη ισχυρής ταξικής συνείδησης, και η κατάργηση όλων των νόμων και κανονισμών που εμποδίζουν το έργο της.