Πάνος Κοσμάς
«[…] χωρίς την ΕΕ καμία χώρα-μέλος δεν είναι ικανή από μόνη της να έχει οποιοδήποτε πολιτικό βάρος στον κόσμο. […] είμαστε ένα σημαντικό μέρος της παγκόσμιας οικονομίας, το 25% του ΑΕΠ. Σε δέκα χρόνια, το ποσοστό αυτό θα είναι 15%. Σε 20 χρόνια κανένα μέλος της ΕΕ μόνο του δεν θα είναι μέλος της G7. […] Στις αρχές του 20ού αιώνα, οι Ευρωπαίοι αποτελούσαν το 20% της ανθρωπότητας, τώρα το 5-6-7% και στα τέλη του 21ου αιώνα, το 4% των 10 δισεκατομμυρίων κατοίκων της Γης».
(Δηλώσεις στις 9/12/2016, επ’ αφορμή την επέτειο της Συνθήκης του Μάαστριχτ)
Ο NordStream 2 και η «πράσινη» μετάβαση
O εν εξελίξει πόλεμος στην Ουκρανία έχει τις συγκεκριμένες αιτίες του. Πρώτα τις οικονομικές: από τη στιγμή που η γερμανική Βουλή αποφάσισε πριν λίγους μήνες το «πάγωμα» του αγωγού Nord Stream 2, ο οποίος θα μετέφερε το ρωσικό φυσικό αέριο στη Δύση παρακάμπτοντας την Ουκρανία, η Ρωσία είχε πάρει το μήνυμα και δεν είχε κάτι άλλο να περιμένει. Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία θα μπορούσε λοιπόν να ερμηνευτεί σαν η συνέχιση του ενεργειακού ανταγωνισμού με πολεμικά μέσα˙ και να μας αποκαλύψει ότι ο ενεργειακός ανταγωνισμός, ως η σημαντικότερη συνιστώσα του συνολικότερου οικονομικού ανταγωνισμού (εμπορικού, νομισματικού κ.λπ.), έχει ωριμάσει ως το σημείο να παραγάγει καθαυτό πολεμικά επεισόδια. Ταυτόχρονα βέβαια, το μήνυμα που πήρε η Ρωσία δεν ήταν απλώς οικονομικό, αλλά κατά βάθος γεωπολιτικό. Υπό το πρίσμα του «παγώματος» του Nord Stream 2, η ευρωπαϊκή «πράσινη» μετάβαση, επιταχυνόμενη από τους πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης, σήμαινε ταχύτερη ενεργειακή απεξάρτηση της Ευρώπης από τη Ρωσία και επομένως άλλαζε εντελώς και τους όρους του (γεω)πολιτικού παιχνιδιού στην ευρωπαϊκή ήπειρο.
Η νεότερη εκδοχή της γερμανικής «οστπολιτίκ», που συμβόλιζε η σχέση του πρώην Γερμανού καγκελαρίου, σοσιαλδημοκράτη Γκέρχαρντ Σρέντερ με τον ρωσικό ενεργειακό κολοσσό Gazprom, έχανε το βασικό της έρεισμα. Υπό κανονικές συνθήκες απέμεναν μόλις μερικά χρόνια, το πολύ μία δεκαετία, που το ρωσικό φυσικό αέριο θα έρρεε προς τις χώρες της ΕΕ σε διαρκώς μειούμενες ποσότητες. Για το γεωπολιτικό παιχνίδι στην Ευρώπη και ειδικά για τη Ρωσία, το όπλο της ενέργειας είχε αχρηστευτεί.
Η ρωσική ηγεσία τα διάβασε όλα αυτά σωστά.
Από την πλευρά της, η γερμανική ηγεσία, φέρνοντας στη Βουλή την επαύριο τη ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, κυριολεκτικά εν μια νυκτί, σχέδιο για γενικό αναπροσανατολισμό του στρατιωτικού της δόγματος (με άμεσο διπλασιασμό των στρατιωτικών δαπανών και άρση των περιορισμών για παρουσία και δράση γερμανικών στρατιωτικών δυνάμεων στο εξωτερικό), επιβεβαίωσε ότι η απόφαση για τον Nord Stream 2 συνυπήρχε με ένα έτοιμο plan B όσον αφορά τον γερμανικό γεωπολιτικό προσανατολισμό – αυτά τα σχέδια δεν γράφονται στο πόδι και σε μια νύχτα αλλά είναι έτοιμα καιρό πριν.
Επομένως, η υπόθεση ότι η γερμανική αλλαγή στρατιωτικού και γεωπολιτικού δόγματος ήταν το άμεσο αποτέλεσμα του σοκ από τη ρωσική εισβολή είναι στην καλύτερη περίπτωση αποκύημα δημοσιογραφικής φαντασίας και στη χειρότερη κατευθυνόμενη δυτική προπαγάνδα.
Υπό αυτό το πρίσμα, αυτό που συνέβη πραγματικά είναι πως ο ενεργειακός ανταγωνισμός «πυροδότησε» τον γεωπολιτικό ανταγωνισμό ως το σημείο της πολεμικής ανάφλεξης.
Υπήρξαν ασφαλώς και οι καθαυτό γεωπολιτικές αιτίες, όπως η «συνταγματοποίηση» της ουκρανικής επιδίωξης για ένταξη στο ΝΑΤΟ, η συγκυρία της ντροπιαστικής αμερικανικής φυγής από το Αφγανιστάν που αύξησε την αυτοπεποίθηση του ρωσικού ιμπεριαλισμού κ.λπ., αλλά και αυτές λειτούργησαν σε άμεση συσχέτιση αν όχι υπό το πρίσμα της μεγάλης γερμανικής και ευρωπαϊκής στροφής στον ενεργειακό ανταγωνισμό.
Μια ιστορική αλλαγή συσχετισμών
Ωστόσο, πρέπει να εντάξουμε όσα έχουν ήδη ειπωθεί στη μεγάλη εικόνα του παγκόσμιου οικονομικού και γεωπολιτικού ανταγωνισμού. Το συγκλονιστικό γεγονός -που θα πρόδιδε ασυγχώρητη αφέλεια να υποθέσουμε ότι δεν θα έχει εξίσου συγκλονιστικές συνέπειες- είναι ότι για πρώτη φορά από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο ωριμάζει μια μεγάλη αλλαγή στην κορυφή της παγκόσμιας πυραμίδας ισχύος: η Κίνα αμφισβητεί την οικονομική πρωτοκαθεδρία των ΗΠΑ, η Ινδία αναπτύσσεται ραγδαία και συντόμως θα βρίσκεται στην πρώτη πεντάδα των ισχυρότερων οικονομιών, ανερχόμενες περιφερειακές δυνάμεις ανατρέπουν τους συσχετισμούς και καταλαμβάνουν θέση στις 20 ισχυρότερες οικονομίες, άλλοτε ισχυρές ιμπεριαλιστικές δυνάμεις υποβαθμίζονται γοργά σε χώρες μικρομεσαίας εμβέλειας, ενώ για τη «Γηραιά» Ήπειρο επιβεβαιώνονται -ως τάση- τα λόγια του Ζαν-Κλοντ Γιουνκέρ που παραθέσαμε ήδη.
Η ωμή πραγματικότητα της ανατροπής του οικονομικού συσχετισμού δύναμης στις χώρες του G20 διαχέεται σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, αλλάζει την εικόνα του κόσμου και οδηγεί σε ανοιχτή κρίση της «παγκοσμιοποίησης», δηλαδή των ισορροπιών, της κατανομής ρόλων και των δυνατοτήτων των κρατών σε πλανητικό, ηπειρωτικό και περιφερειακό επίπεδο, της έντασης και των μεθόδων εμπορικού και οικονομικού ανταγωνισμού.
Στο σημείο 9 του Κανονισμού του ευρωπαϊκού Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (RRF) σημειώνεται με τη μορφή κατευθυντήριας γραμμής: «Οι μεταρρυθμίσεις και οι επενδύσεις στο πλαίσιο του μηχανισμού θα πρέπει να βοηθήσουν να καταστεί η Ένωση πιο ανθεκτική και λιγότερο εξαρτημένη, μέσω της διαφοροποίησης των βασικών αλυσίδων εφοδιασμού και, συνακόλουθα, της ενίσχυσης της στρατηγικής αυτονομίας της Ένωσης παράλληλα με μια ανοικτή οικονομία». Ωστόσο, τη «στρατηγική αυτονομία» πολλοί εζήλωσαν: η Κίνα χτίζει την πρωτοβουλία ΒRΙ, οι ΗΠΑ τις δικές τους εκλεκτικές συμμαχίες κ.λπ. Λιμάνια που υπάγονται στα σχέδια του ενός αλλά όχι του άλλου, υποδομές logistics που εξυπηρετούν τον έναν αλλά όχι τον άλλο, χερσαίοι και θαλάσσιοι δρόμοι μεταφοράς που διευκολύνουν τον έναν αλλά όχι τον άλλον, μονοπώλια και ολιγοπώλια στην παραγωγή ανταλλακτικών και οξύς ανταγωνισμός για τα κοιτάσματα σπάνιων μετάλλων (όπως το νικέλιο, που έγινε… διάσημο λόγω του πολέμου στην Ουκρανία), επιτοκιακός ανταγωνισμός που αντικειμενικά είναι νομισματικός ανταγωνισμός, προστατευτισμός αντί για το «ελεύθερο εμπόριο».
Σε όλα αυτά, ο πόλεμος στην Ουκρανία προσέθεσε, μέσω των δυτικών οικονομικών κυρώσεων, πολεμικές εκδοχές οικονομικού ανταγωνισμού (αποβολή της Ρωσίας από το SWIFT, κατάσχεση ρωσικών περιουσιακών στοιχείων στο εξωτερικό κ.λπ.).
Σε αυτές τις συνθήκες, αν πριν τον πόλεμο στην Ουκρανία ο θρήνος για τον σπασμένο κρίκο της «παγκοσμιοποίησης», τις περιλάλητες εφοδιαστικές αλυσίδες, συνοδευόταν από ελπίδες επανασύστασής τους, ύστερα από αυτόν είναι βέβαιο ότι θα σπάσουν ακόμη περισσότεροι κρίκοι αυτής της ασλυσίδας καθώς, πέραν όλων των άλλων, μαίνεται ο παγκόσμιος πόλεμος για τη δημιουργία αποθεμάτων σε πετρέλαιο, φυσικό αέριο και στρατηγικά τρόφιμα (κυρίως προϊόντα σιταριού και αραβοσίτου). Εντελώς συμβολικά, στη διεθνή αρθρογραφία των συστημικών μέσων δεν κυριαρχεί πλέον η λέξη παγκοσμιοποίηση, αλλά η λέξη αποσύνδεση…
Η αίσθηση πως η εικόνα του κόσμου, που άρχισε ήδη να αλλάζει, θα μεταβληθεί δραματικά όχι στο μακρινό μέλλον αλλά στην επόμενη 10ετία, ότι «όλα είναι μπροστά κι όχι πίσω», γενικεύει την ανασφάλεια για τις ισορροπίες, τους ρόλους και τους συσχετισμούς τού αύριο, ρευστοποιεί τις συμμαχίες, γενικεύει, οξύνει και εκτραχύνει τους ανταγωνισμούς, οδηγεί σε πολιτικές «γενικής προετοιμασίας» στο πλαίσιο της οποίας ενισχύεται η τάση για τον εξοπλιστικό ανταγωνισμό και επιστρέφουν ο μιλιταρισμός, ο εθνικισμός και ο σοβινισμός.
Σε αυτό το πλαίσιο, ο ιμπεριαλιστικός πόλεμος στην Ουκρανία είναι -δυστυχώς- ένας προδρομικός σπασμός σε σχέση με όσα πρόκειται να ακολουθήσουν. Μόνο ένα μαζικό αντιπολεμικό κίνημα με διεθνή διάσταση και συντονισμό μπορεί να αποτρέψει τα χειρότερα.
Πηγή: commune.org.gr
Υποβολή απάντησης