Της Αθηνάς Σκαμπά
Την Τρίτη 3 Μαΐου 2022 βγήκε η απόφαση του δικαστηρίου για την υπόθεση δολοφονίας του Ζακ Κωστόπουλου. Δεκαετής κάθειρξη για τον κοσμηματοπώλη (Δημόπουλο) και τον μεσίτη (Χορταριά), που είναι η ανώτερη ποινή για το αδίκημα της «θανατηφόρας σωματικής βλάβης», για το οποίο παραπέμφθηκαν, και αθώωση για τους 4 αστυνομικούς.
Το ερώτημα είναι: Αποδόθηκε δικαιοσύνη; και η πρώτη, αυθόρμητη απάντηση είναι: ΟΧΙ!
Δικαίωση… των αστυνομικών
Οι αντιδράσεις, στο άκουσμα της απόφασης από την οικογένεια και τους οικείους και αλληλέγγυους, ήταν αντιδράσεις απογοήτευσης. «Ντροπή, ξεφτίλες», ακούστηκε στην αίθουσα. Η πλευρά του Ζακ, η πλευρά των δικών του ανθρώπων, της ΛΟΑΤΚΙΑ κοινότητας, του κινήματος, διεκδίκησε καταδίκη για δολοφονία από πρόθεση και για τους κυρίως κατηγορούμενους, αλλά και για τους 4 αστυνομικούς. Επιπλέον, διεκδίκησε και την παραπομπή των υπόλοιπων αστυνομικών καθώς και του διασώστη του ΕΚΑΒ. Δεν δικαιώθηκε.
Η στάση του συνδικαλιστή της αστυνομίας Σταύρου Μαυροειδάκου, που βρισκόταν στην αίθουσα, είναι ενδεικτική. Στο άκουσμα της αθωωτικής απόφασης για τους 4 αστυνομικούς πανηγύρισε προκαλώντας την αγανάκτηση της οικογένειας και των αλληλέγγυων, καθώς και της Μάγδας Φύσσα, που συμπαραστεκόταν στους γονείς του Ζακ. Το περιεχόμενο της κατάθεσης και των δηλώσεών του, ο προκλητικός πανηγυρισμός μπροστά στους γονείς του δολοφονημένου και η απειλή του προς τη Μάγδα «θα τα πούμε έξω», δείχνουν ποια είναι η αξία τέτοιων αποφάσεων για τη συντήρηση ενός καθεστώτος αστυνομικής βίας και αυθαιρεσίας, δείχνουν γιατί η δικαίωση δεν έχει μόνο ηθική διάσταση.
Νίκη ή ήττα;
Είναι όμως απογοητευτική η έκβαση αυτής της υπόθεσης; Ηττήθηκε η πλευρά του Ζακ, τόσο των οικείων του που περίμεναν δικαίωση, όσο και του κινήματος που στη δικαίωση αυτή έβλεπε τη αναγνώριση της αξίας της ζωής των ανθρώπων της ΛΟΑΤΚΙΑ κοινότητας, των οροθετικών, των τοξικοεξαρτημένων; Η απάντηση δεν είναι ούτε θετική ούτε αρνητική, και σίγουρα δεν δικαιολογεί απογοήτευση.
Η συγκινητική, πρώτη δήλωση που έκανε η μητέρα του Ζακ μετά την ανακοίνωση της απόφασης, ξεκινά με τη φράση: «Σήμερα έγινε ένα πρώτο βήμα για την απονομή δικαιοσύνης για τη δολοφονία του Ζακ». Έχει δίκιο, αν και για να είμαστε ακριβείς, με την απόφαση αυτή έγινε ένα ακόμα βήμα για την απονομή δικαιοσύνης για τη δολοφονία του Ζακ. Τα βήματα μέχρι σήμερα είναι πολλά και οι μικρές επιτυχίες διαδέχτηκαν η μία την άλλη για να φτάσουμε εδώ.
Όταν διαπράχθηκε η δολοφονία και ξεκίνησε αυτή η υπόθεση, ο κατηγορούμενος ήταν ο Ζακ. Η αστυνομία βρέθηκε εκεί μετά από κλήση για «ληστεία σε εξέλιξη» και παρά το γεγονός ότι αμέσως κυκλοφόρησε και πήρε μεγάλη δημοσιότητα το βίντεο που αποκάλυπτε το γεγονός, τα παπαγαλάκια των ΜΜΕ επί μέρες περιέγραφαν το περιεχόμενό του σαν νόμιμη άμυνα αθώων ιδιοκτητών στην επίθεση ενός επικίνδυνου ληστή. Χρειάστηκε προσπάθεια, επιμονή και συστηματική δουλειά για να μην πάει η υπόθεση αυτή στο αρχείο, να αντιστραφεί η διαστρέβλωση και να παραπεμφθούν σε δίκη τόσο οι δολοφόνοι όσο και (πολύ περισσότερο) οι αστυνομικοί. Αυτό ήταν το πρώτο βήμα για την απονομή δικαιοσύνης, και δεν ήταν ούτε εύκολο ούτε αυτονόητο.
Σημείο καμπής
Η υπόθεση δεν πέρασε στη λήθη. Κοντεύουν 4 χρόνια από τότε, κι όμως δε έφυγε ποτέ από τη δημοσιότητα – κι αυτό δεν ήταν τυχαίο. Η δολοφονία του Ζακ αποτέλεσε σημείο καμπής για το ΛΟΑΤΚΙΑ κίνημα στην Ελλάδα. Στάθηκε η αφορμή να βγει και να παραμείνει στον δρόμο, διεκδικώντας δικαιοσύνη, αλλά και την ορατότητα των ανθρώπων του που κοινωνικά απαξιώνονται και περιθωριοποιούνται. Δεκάδες συζητήσεις, εκδηλώσεις, αρθρογραφία, διαδηλώσεις και events πραγματοποιήθηκαν αυτά τα χρόνια και στο πλαίσιο αυτών των δράσεων η συζήτηση και η ζύμωση χιλιάδων ανθρώπων με θέματα όπως το δικαίωμα στη διαφορετικότητα, ο ρατσισμός, ο σεξισμός, η έμφυλη βία διαμόρφωσε ένα νέο τοπίο. Η όσμωση ομάδων ανθρώπων που «αόρατων» μέχρι εχθές με τον κόσμο του κινήματος, αλλά και με διαφόρων ειδών ακροατήρια, με αφορμή και αφετηρία αυτή την υπόθεση, είναι γεγονός και μάλιστα γεγονός που μετακινεί την κοινωνία από εκεί που ήταν. Όλη αυτή η δράση ήταν μοχλός που επηρέασε την εξέλιξη της υπόθεσης και συνέβαλε στην όποια επιτυχία της, αλλά είναι και από μόνη της πολύτιμη, ίσως η πιο μεγάλη επιτυχία, ίσως το μεγαλύτερο βήμα προς την απονομή δικαιοσύνης.
Μια απόφαση που δεν είναι «για πέταμα»
Η ίδια η απόφαση, δεν είναι «για πέταμα». Μπορεί να μην ικανοποιήθηκε το αίτημα για «ανθρωποκτονία από πρόθεση», όμως για μεν τους δύο βασικούς κατηγορούμενους η ποινή ήταν η ανώτερη που μπορούσε να επιβληθεί και μάλιστα χωρίς αναστέλλουσα δύναμη στην έφεσή τους -κι αυτό γιατί δεν τους αναγνωρίστηκε κανένα ελαφρυντικό-, για δε τους 4 αστυνομικούς η απόφαση της αθώωσης πάρθηκε με οριακή πλειοψηφία 4 προς 3, με την πρόεδρο του δικαστηρίου στους μειοψηφούντες. Ακριβώς στο σκεπτικό της ψήφου της προέδρου, βασίζεται αίτηση που κατέθεσε το Ελληνικό Παρατηρητήριο των Συμφωνιών του Ελσίνκι (ΕΠΣΕ) προς τον πρόεδρο του Αρείου Πάγου για άσκηση έφεσης κατά της αθωωτικής απόφασης. Κοιτώντας όλη τη διαδρομή μιας διαδικασίας με σκανδαλώδεις παραλείψεις και παρατυπίες από πλευράς και των αστυνομικών και των δικαστικών αρχών, φτάσαμε σε μια δίκη που κατά τη διεξαγωγή της η πλευρά του Ζακ έφτασε με υψηλές αξιώσεις πολύ κοντά στη δικαίωση, και εν μέρει την πέτυχε. Δεν είναι για πανηγυρισμούς, αλλά δεν είναι και για απογοήτευση.
Είναι πολύ σημαντική και χαρακτηριστική η αιτιολόγηση από τον εισαγγελέα της πρότασής του περί μη αναγνώρισης ελαφρυντικών: «[…] τόσο ο κοσμηματοπώλης όσο και ο μεσίτης στις απολογίες τους δεν επέδειξαν καμία μεταμέλεια και αντιθέτως φάνηκαν να μην έχουν αντιληφθεί την ποινική απαξία της πράξης τους […] Η συμπεριφορά και η δράση τους ενέχουν στοιχεία τιμωρητικής διάθεσης […] ο Ζαχαρίας Κωστόπουλος ουδέποτε επιτέθηκε κατά των κατηγορούμενων αφού ήταν εγκλωβισμένος και εκείνοι ασφαλείς. Αποδείχθηκε ότι εκείνοι του επιτέθηκαν. Από τον τρόπο δράσης τους και τη συμπεριφορά τους προκύπτει ότι κανένα ελαφρυντικό δεν πρέπει να τους αναγνωριστεί».
Με τα παραπάνω λόγια του, ο εισαγγελέας καταδικάζει ακριβώς αυτό που υπερασπίζονταν τα ΜΜΕ όλο αυτό το διάστημα, αυτό που υπερασπίζεται πολιτικά η ακροδεξιά, αυτό που κάνει στην πράξη η αστυνομία κάθε μέρα στους δρόμους του κέντρου της Αθήνας και παντού: την απαξίωση της ζωής και της ύπαρξης ατόμων και κοινωνικών ομάδων που η ζωή τους δεν υπακούει στις νόρμες της «κανονικότητας»˙τη δικαιολόγηση πράξεων βίας και δολοφονιών που γίνονται ανεκτές και συχνά δεν τιμωρούνται επειδή υπερασπίζονται την «κανονικότητα», έναντι «αυτών που την απειλούν».
Η μάχη που δόθηκε με αφορμή τη δολοφονία του Ζακ είναι ακριβώς η μάχη απέναντι σε τέτοιες αντιλήψεις και πράξεις και η μάχη αυτή κερδίζεται στα δικαστήρια, κυρίως όμως κερδίζεται στην κοινωνία και στις συνειδήσεις. Στην περίπτωσή αυτή, τα κέρδη είναι υπαρκτά, αλλά δεν τελειώσαμε…
Υποβολή απάντησης