Του Αλέξη Λιοσάτου
Οι Ευρωεκλογές ανέδειξαν τη γενική κρίση του «παραδοσιακού» πολιτικού συστήματος στις χώρες της ΕΕ, με τα κόμματα της Δεξιάς και της Σοσιαλδημοκρατίας να παραμένουν οι δυο μαζικότερες εκλογικές δυνάμεις στο Ευρωκοινοβούλιο, αλλά με ποσοστά αθροιστικά μικρότερα από ποτέ και έχοντας απολέσει για πρώτη φορά την απόλυτη πλειοψηφία, με αποτέλεσμα τη δημιουργία ενός ακόμα πιο κατακερματισμένου πολιτικού σκηνικού. Εμβληματικό παράδειγμα αυτής της κρίσης αποτελεί η Μ. Βρετανία, της οποίας το πολιτικό κατεστημένο όλο και πιο έντονα παρουσιάζει συμπτώματα χρεοκοπίας. Η συνεχιζόμενη κρίση στρατηγικής γύρω από το Brexit συγκλονίζει τα δυο παραδοσιακά κυβερνητικά κόμματα, τη Δεξιά των Τόρις και τους Εργατικούς, ενώ η ΕΕ έχει δώσει νέα παράταση ως τις 31 Οκτωβρίου ώστε να υπάρξει συμφωνημένο Brexit, διαφορετικά η Βρετανία βρίσκεται μπροστά στο σοβαρό ενδεχόμενο να βγει από την ΕΕ χωρίς συμφωνία (no deal Brexit).
Η συζήτηση για τα υπέρ και τα κατά της συμμετοχής της Βρετανίας στην ΕΕ είναι παλιά και αναβαθμίστηκε σοβαρά τον Φλεβάρη 2016. Τότε έληξαν θετικά οι πολύχρονες διαπραγματεύσεις του Κάμερον με την ΕΕ, για ένα καθεστώς «εξαίρεσης» με ευνοϊκότερους όρους για τον αγγλικό καπιταλισμό εντός ΕΕ. Ο Κάμερον, πιεζόμενος τα τελευταία χρόνια από την ισχυρή ακροδεξιά εντός και εκτός του κόμματός του αλλά (το UKIP που τασσόταν υπέρ ενός άμεσου σκληρού Brexit, είχε κερδίσει την πρωτιά στις ευρωεκλογές του 2014), ανακοίνωσε δημοψήφισμα με επίδικο την παραμονή ή όχι στην ΕΕ. Κάλεσε τους Βρετανούς να ψηφίσουν κατά του Brexit, πιστεύοντας ότι χάρη στην πετυχημένη διαπραγμάτευση με την ΕΕ θα κερδίσει η Παραμονή στην ΕΕ (Βremain), εξουδετερώνοντας παράλληλα και την πίεση του ακροδεξιού UKIP. Τελικά ο Κάμερον έχασε το δημοψήφισμα με 52%-48% υπέρ του Brexit (Έξοδος από την ΕΕ) και άνοιξε ο δρόμος για την κυριαρχία της «ευρωσκεπτικιστικής» πτέρυγας εντός των Τόρις.
Οι Τόρις σε διαλυτική κρίση,
το Εργατικό κόμμα σε τρικυμία
Τον Κάμερον διαδέχτηκε η σκληρή δεξιά Τερέζα Μέι, που στις εθνικές εκλογές του 2017 κέρδισε οριακά τους Εργατικούς του Τζέρεμι Κόρμπιν. Η Μέι προώθησε διάφορες εκδοχές «ομαλού και συμφωνημένου με την ΕΕ» Brexit το οποίο απορρίφθηκε 3 φορές από τη βρετανική Βουλή από τον Ιανουάριο μέχρι τον Μάρτιο του 2019, με περίπου το 1/4 των βουλευτών της Δεξιάς να καταψηφίζουν την πρόταση της αρχηγού τους.
Εν τω μεταξύ, η κυβέρνηση και το κόμμα της Μέι «πέτυχαν ιστορικά αρνητικά ρεκόρ: 43 παραιτήσεις υπουργών σε 34 μόλις μήνες διακυβέρνησης».(1)
Τον Μάιο η Μέι ανακοίνωσε για 4η φορά σχέδιο συμφωνημένης αποχώρησης από την ΕΕ, που προκάλεσε και πάλι μαζική ανταρσία των ακροδεξιών βουλευτών της που υποστηρίζουν το Brexit. Ακολούθησε η ανακοίνωση της Μέι για παραίτησή της από τη θέση της αρχηγού του κόμματος και της πρωθυπουργού και η συντριβή των Τόρις στις Ευρωεκλογές (με το ιστορικό χαμηλό του 8,9%, ενώ το 2017 είχε πάρει 42,5%!) στα τέλη του Μαΐου.
Στα τέλη Ιουλίου αρχηγός των Τόρις και πρωθυπουργός ανέλαβε ο ακροδεξιός (ο πιο ακροδεξιός μεταξύ 20 δελφίνων) Μπόρις Τζόνσον, οπαδός του ακόμα πιο σκληρού, ακόμα και μη συμφωνημένου Βrexit.
Η συνεχής ακροδεξιοποίηση των Τόρις βαδίζει χέρι-χέρι με την ενίσχυση της αυθεντικής Ακροδεξιάς-επίσης οπαδού του «σκληρού Brexit». Το 2014 το UKIP του Νάιτζελ Φάρατζ είχε βγει πρώτο με 26,6%. Το «Κόμμα του Brexit» σε αυτές τις εκλογές, ουσιαστικά η μετεξέλιξη του UKIP με τον ίδιο επικεφαλής, βγήκε πρώτο με 30,5%. Ο Φάρατζ δήλωσε ότι θα διεκδικήσει την κυβέρνηση στις επόμενες εκλογές.
Ωστόσο, σε κρίση βρίσκονται και οι Εργατικοί. Οι ελπίδες για μια νέα ριζοσπαστική πολιτική με τον Τζέρεμι Κόρμπιν επικεφαλής ψαλιδίστηκαν σταδιακά, με τον Κόρμπιν να προσπαθεί να ισορροπήσει μεταξύ της αριστερής και δεξιάς πτέρυγας του κόμματος, της αριστερής εκλογικής του βάσης και διάφορων εκλογικίστικων-οπορτουνιστικών υπολογισμών, ενώ η δεξιά πτέρυγα των Μπλερικών συστηματικά τον υπονόμευε, δίνοντας μια εικόνα «δυο κομμάτων σε ένα» και χωρίς ξεκάθαρο στίγμα και ταυτότητα. Ο ίδιος ο Κόρμπιν, παρότι αριστερός αντιευρωπαϊστής, συμβιβάστηκε με τον φιλοευρωπαϊσμό του κόμματός του και στη μάχη του δημοψηφίσματος εμφανίστηκε ως κριτικός υποστηρικτής της Παραμονής στην ΕΕ (αν και κατηγορήθηκε από την δεξιά πτέρυγα του κόμματος ότι δεν έδωσε «με πάθος» τη μάχη για το Bremain). Στη συνέχεια δήλωσε ότι θα σεβαστεί το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος προωθώντας την ιδέα ενός «φιλεργατικού Brexit» (με τη δεξιά πτέρυγα των Εργατικών να ζητάει δεύτερο δημοψήφισμα) και κατέληξε προδομένος κι απομονωμένος ακόμα κι από αρκετούς κομματικούς υποστηρικτές-συμμάχους του, που τελικά πήραν θέση υπέρ της παραμονής. Τα συνδικαλιστικά του στηρίγματα και η φιλοκορμπινική ηγεσία των Εργατικών σε Ουαλία και Σκοτία άλλαξαν τη θέση τους και ζητάνε δεύτερο δημοψήφισμα υπέρ της παραμονής στην ΕΕ. Τμήμα του κόμματος ξεκίνησε καμπάνια εναντίον του με την κατηγορία του αντισημιτισμού (ταυτίζοντας ψευδώς τον αντισημιτισμό με τον αντισιωνισμό), κάποιοι βουλευτές του ανεξαρτητοποιήθηκαν, άλλοι τον αμφισβήτησαν δημόσια, καλώντας τον να πάρει ξεκάθαρη θέση υπέρ της παραμονής στην ΕΕ, άλλοι δήλωσαν ότι είναι ενάντια στο ενδεχόμενο πρόωρων εκλογών (γιατί επιδιώκουν να τον καρατομήσουν πριν κερδίσει -ως πιθανό κατά την άποψή τους φαβορί- τις εκλογές).
Το Εργατικό Κόμμα τα στις Ευρωεκλογές έπιασε 13,8%, ενώ το 2017 είχε πάρει 40%. Μεγάλο κομμάτι των ψηφοφόρων του μετακινήθηκε προς τους Φιλελεύθερους (από τα δεξιά των Εργατικών) και τους Πράσινους (από τα αριστερά των Εργατικών), που είχαν πιο καθαρή θέση υπέρ του Bremain (το ακροατήριο του Εργ. Κόμματος ήταν κυρίως φιλοευρωπαϊκό) και κυρίως υποστήριξαν καθαρά ένα δεύτερο δημοψήφισμα (που ο Κόρμπιν δεν έθετε ως προτεραιότητα, παρά το γεγονός ότι αυτό αποφασίστηκε στο προηγούμενο συνέδριο των Εργατικών, σύμφωνα με την «Σοσιαλιστική Αντίσταση»). Οι Φιλελεύθεροι ενισχύθηκαν σοβαρά φτάνοντας το 20% (δεύτερη δύναμη) και οι Πράσινοι το 12% (τέταρτη δύναμη). Οι Εργατικοί παρουσίασαν επίσης διαρροές προς το UKIP – με λίγα λόγια, η αμφισημία και η εικόνα «πατάω σε δυο βάρκες» οδήγησε τους Εργατικούς να χάσουν και προς τις δυο κατευθύνσεις. Τελικά, ο Κόρμπιν υποχώρησε μετά τις Ευρωεκλογές κάτω από τις πιέσεις των Μπλερικών σε θέση υπέρ της παραμονής και υπέρ ενός δεύτερου δημοψηφίσματος.
Οι οπαδοί του Bremain εντός των Εργατικών πιστεύουν ότι η «βούληση του λαού» έχει πλέον αλλάξει (επικαλούνται τα αποτελέσματα των Ευρωεκλογών και σχετικά γκάλοπ) κι ότι ένα δημοψήφισμα τώρα θα έβγαζε αποτέλεσμα υπέρ του Bremain, ότι έχουν περάσει 3 χρόνια, οι συνθήκες έχουν αλλάξει και άρα χρειάζεται ένα νέο δημοψήφισμα. Κατά τη ναυαρχίδα του βρετανικού αστικού Τύπου «Guardian» που ανέλυε τα αποτελέσματα των Ευρωεκλογών, 5,2 εκατ. ψήφους πήρε το κόμμα του Φάρατζ ενώ Φιλελεύθεροι Δημοκράτες και Πράσινοι Μαζί 5,4 εκατομμύρια. 5,9 εκατ. ψηφοφόροι ψήφισαν τα κόμματα του Brexit και 6,8 τα κόμματα του Remain. Και εκτιμούσε ότι το Remain έχει ένα μικρό προβάδισμα της τάξεως των 500.000 ψήφων. (ΒΗΜΑ 28.05.2019) Ωστόσο άλλα γκάλοπ, μετά την ανάληψη καθηκόντων από τον «Βρετανό Τραμπ», τον Τζόνσον, δείχνουν να προηγείται και πάλι το Brexit, και μάλιστα ακόμα και «χωρίς συμφωνία». Είναι στοιχεία που επιβεβαιώνουν τον απόλυτο διχασμό της κοινής γνώμης πάνω στο θέμα, τρία χρόνια μετά το πρώτο δημοψήφισμα.
Φυγόκεντρες τάσεις στο Ηνωμένο Βασίλειο
Η «περιπέτεια» του Brexit δημιούργησε περαιτέρω προβλήματα για τον βρετανικό ιμπεριαλισμό και τα κόμματά του, καθώς κλιμάκωσε τις φυγόκεντρες τάσεις σε Ουαλία, Σκωτία και Βόρεια Ιρλανδία, περιοχές των οποίων οι κάτοικοι πλειοψηφικά υποστηρίζουν το Bremain (μάλιστα στη Σκωτία με ποσοστό 62% στο δημοψήφισμα του 2016). Η πρωθυπουργός της Σκωτίας προανήγγειλε δεύτερο δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία της Σκωτίας, καθώς αρνείται την εξώθηση της χώρας της «εκτός ΕΕ παρά τη θέλησή της». Η κυβέρνηση της Ουαλίας επίσης ζήτησε δεύτερο δημοψήφισμα και ανακοίνωσε καμπάνια υπέρ της παραμονής στην ΕΕ. Επιπλέον: «Η Βόρεια Ιρλανδία από την πλευρά της αποτελεί την πιο εκτεθειμένη περιοχή σε περίπτωση Brexit χωρίς συμφωνία. Άλλωστε, το θέμα των συνόρων της με την Ιρλανδία αποτελεί το κύριο πρόσκομμα σε μια συμφωνία του Λονδίνου με τις Βρυξέλλες» (εφ. Αυγή 6/8). «Σκληρά σύνορα» μεταξύ ΕΕ – Βρετανίας στα σύνορα Βόρειας – Νότιας Ιρλανδίας σημαίνει δασμούς και έλεγχο μετακινήσεων μεταξύ Βρετανίας και Ιρλανδικού κράτους αλλά και διχασμό του νησιού μεταξύ δυο μερίδων του ίδιου έθνους. Έτσι η κυβέρνηση τη Β. Ιρλανδίας «ζήτησε να διεξαχθεί δημοψήφισμα με το ερώτημα προς τους πολίτες εάν θέλουν παραμονή της Βόρειας Ιρλανδίας σε μια Βρετανία εκτός Ε.Ε. ή την προσάρτησή της στη γειτονική ευρωπαϊκή Ιρλανδία. Το ζήτημα θα τεθεί αναπόφευκτα», καθώς «έχει ενδυναμωθεί το συναίσθημα όσων αισθάνονται πιο Ιρλανδοί και τείνουν πλέον να διάκεινται θετικότερα υπέρ μίας ενωμένης Ιρλανδίας». (Αυγή 6/8) Με λίγα λόγια, φουντώνει ο κίνδυνος αποχώρησης τουλάχιστον των Σκωτσέζων και Βορειοϊρλανδών από τη Βρετανία.
«Τραμπ-οποίηση» της πολιτικής: η αιτία βρίσκεται
στην οικονομία και την ανισόμερη ανάπτυξη
Η βάση των εξελίξεων φυσικά είναι η οικονομία. Πολλοί εκπρόσωποι της αστικής τάξης (και οπαδοί της παραμονής της Βρετανίας στην ΕΕ) αναποδογυρίζουν την πραγματικότητα όταν υποστηρίζουν ότι το Brexit βυθίζει τη βρετανική οικονομία. Άλλωστε, η Γερμανία σημείωσε επίσης συρρίκνωση της οικονομίας της κατά 0,1% στο δεύτερο τρίμηνο το 2019, παρόλο που είναι η μεγαλύτερη υπέρμαχος και κερδισμένη της ΕΕ. Στην πραγματικότητα, είναι η κατάσταση της οικονομίας διεθνώς (αναιμική ανάπτυξη μετά την πρώτη κρίση, περιορισμένα περιθώρια κερδοφορίας και «επενδύσεων», διεθνής επιβράδυνση, αναμονή νέας, ακόμα χειρότερης παγκόσμιας υποτροπής) και μέσα σε αυτήν η κρίση ισχύος του βρετανικού ιμπεριαλισμού, που άνοιξαν τη συζήτηση μέσα στην άρχουσα τάξη της Βρετανίας για το Brexit, οδηγώντας την σε διαίρεση και τα παραδοσιακά κόμματά της σε αποσύνθεση. Είναι η διεθνής κρίση υπερπαραγωγής που μειώνει τα περιθώρια κέρδους και η όξυνση των ενδοϊμπεριαλιστικών ανταγωνισμών που οδηγεί σε «αδιανόητους» (μέχρι πριν λίγα χρόνια) εμπορικούς πολέμους, κούρσες εξοπλισμών, περιφερειακές πολεμικές συγκρούσεις, διεθνή στροφή στον προστατευτισμό, τον εθνικισμό, την «Τραμπ-οποίηση» της πολιτικής και την Ακροδεξιά. Το Brexit είναι οι βρετανικές επιπτώσεις και η βρετανική εκδοχή όλων αυτών.
Η πάλαι ποτέ αυτοκρατορία είδε την τελευταία 20ετία τη θέση της στον παγκόσμιο ανταγωνισμό να υποβαθμίζεται σταθερά, η οικονομία της να έχει ξεπεραστεί από τις αντίστοιχες της Γαλλίας και της Γερμανίας, να αποτελεί τον ουραγό των G7. Το Brexit (για την αστική τάξη που το υποστηρίζει και τα κόμματά της) αποσκοπεί στο να αντιστρέψει την τάση αποδυνάμωσης του βρετανικού κεφαλαίου, αλλά τον ίδιο στόχο έχει και το Bremain (για την αστική τάξη που το υποστηρίζει και τα κόμματά της). Και οι δυο πτέρυγες έχουν στόχο να θωρακίσουν το βρετανικό κεφάλαιο, σε μια περίοδο που οξύνονται οι διακρατικοί και ενδοϊμπεριαλιστικοί ανταγωνισμοί από το εσωτερικό της ΕΕ μέχρι τη Μέση Ανατολή και τον Ειρηνικό Ωκεανό, σε μια περίοδο που μειώνεται η σχετική ισχύς του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού και νέες ισχυρές καπιταλιστικές και ιμπεριαλιστικές δυνάμεις αναπτύσσονται. Η κρίση προκαλεί αναζήτηση στρατηγικών διεξόδου, διάθεση για πειραματισμούς και γεννά διάφορες «πτέρυγες» στην αστική τάξη. Ωστόσο, όλες οι πτέρυγες σε όλα τα κράτη μισούν τους εργάτες, τους φτωχούς και τους καταπιεσμένους και συμφωνούν ότι πρέπει να αντιμετωπιστούν με λιτότητα και περαιτέρω καταπίεση.
Προς το παρόν αποδεικνύεται ότι «το πεπρωμένο (και εν προκειμένω ο νόμος ανισόμερης και συνδυασμένης ανάπτυξης) φυγείν αδύνατο» και η Βρετανία συνεχίζει σε ρηχά νερά, με αρκετούς αναλυτές να βλέπουν ως ορατό το ενδεχόμενο ύφεσης στην οικονομία της. Η Βρετανία συνεχίζει να χάνει έδαφος εντός ΕΕ και έτσι θα συνεχίσει ακόμα και αν τελικά η αστική τάξη αποφασίσει Bremain, αλλά είναι πολύ δύσκολο να καταφέρει να αντιστρέψει την κατάσταση επιλέγοντας το Brexit, με όλους τους αναλυτές να συμφωνούν ότι «τα πρώτα χρόνια του Brexit θα είναι δύσκολα» ενώ κανείς δεν μπορεί να εγγυηθεί οτιδήποτε για «τα επόμενα χρόνια». Προς το παρόν τα δεδομένα δείχνουν ότι Γερμανία και Γαλλία μάλλον κερδίζουν έδαφος και σκληραίνουν τη στάση τους όσο περνάει ο καιρός παρά υποχωρούν στον «εκβιασμό» των Βρετανών υπέρμαχων του Brexit. Η βρετανική οικονομία παρουσιάζει ισχνούς και συνεχώς μειούμενους ρυθμούς ανάπτυξης 2014: 3,1%, 2015: 2,3%, 2016: 1,9% , 2017: 1,8%, 2018: 1,4% (με μηδενική ανάπτυξη το τελευταίο τρίμηνο), δεύτερο τρίμηνο του 2019 συρρίκνωση της οικονομίας και ανοιχτό το ενδεχόμενο να συνεχιστεί και το τρίτο τρίμηνο (κάτι που θα σηματοδοτήσει την πρώτη ύφεση μετά το 2012), προβλέψεις για το 2019 στο 1,2% και για το 2020 1,1%. (Το φθινόπωρο του 2016, μετά το βρετανικό δημοψήφισμα, τμήματα της Αριστεράς στην Ελλάδα εσφαλμένα πανηγύριζαν για την ένταξη της Βρετανίας σε τροχιά ανάκαμψης της οικονομίας, βασιζόμενοι στα στοιχεία του τότε τρέχοντος τριμήνου.)
Φέτος σημειώθηκε νέα υποτίμηση της λίρας στερλίνας και απειλή από τους οίκους αξιολόγησης για νέα υποβάθμιση της βρετανικής οικονομίας. Η περιρρέουσα ατμόσφαιρα περί Brexit μείωσε τις μεταναστευτικές ροές πλήττοντας έτσι τη βρετανική οικονομία, που βασίζει σε μεγάλο βαθμό την ανάπτυξή της πάνω στο μεταναστευτικό εργατικό δυναμικό (με το αίμα των μεταναστών στήνονται τα θαύματα…).
Όλα αυτά, και με δεδομένους τους περιορισμούς που επιβάλλει η διεθνής οικονομική κατάσταση, κάνουν όλες τις επιλογές δύσκολες για την άρχουσα τάξη στη Βρετανία.
Η πλειονότητα των μεγάλων επιχειρήσεων φαίνεται να στηρίζει την παραμονή στην ΕΕ, με τους μεγάλους τραπεζίτες να κινδυνολογούν για κλείσιμο επιχειρήσεων και αύξηση τιμών σε περίπτωση Brexit. Υπάρχει όμως και η μερίδα του κεφαλαίου (τμήματα που θέλουν στενότερη σχέση είτε με ΗΠΑ είτε με Ρωσία-Κίνα, hedge funds, μικρομεσαίες επιχειρήσεις) που υποστηρίζει το Brexit. Ήδη ο Τραμπ δήλωσε ενθουσιώδη στήριξη στον Μπόρις Τζόνσον ενώ ο Αμερικανός σύμβουλος εθνικής ασφαλείας Τζον Μπόλτον είπε ότι οι ΗΠΑ θα υποστήριζαν με ενθουσιασμό ένα Brexit χωρίς προηγούμενη συμφωνία, εάν αυτό αποφάσιζε η βρετανική κυβέρνηση. «(…) θα μπορούσαμε να εξασφαλίσουμε μια πολύ καλή εμπορική συμφωνία με την Ουάσιγκτον, η οποία θα άνοιγε τον δρόμο για νέες επιχειρηματικές ευκαιρίες (…)». (Καθημερινή, 14/8). Οι ΗΠΑ επιδιώκουν πιο προνομιακή σχέση με τη Βρετανία προς όφελός τους και τη συγκριτική αποδυνάμωση της ΕΕ, κι εκεί φαίνεται ότι πατά η αυτοπεποίθηση της Ακροδεξιάς που εκβιάζει με το δίλημμα είτε «συμφωνημένο Brexit με τους όρους μας» είτε Brexit χωρίς συμφωνία. Ο Τζόνσον θεωρεί μεν προτεραιότητα τη συμφωνία με την ΕΕ (Καθημερινή 14/8), αλλά θεωρεί πως για να κερδίσει αυτά που θέλει από την ΕΕ («Χρειαζόμαστε μια νέα εμπορική συμφωνία με την ΕΕ», Έθνος, 29/7) πρέπει να φτάσει τη σύγκρουση στα άκρα με στόχο (αυτό που δεν έκανε ο Τσίπρας για παράδειγμα από αριστερή σκοπιά -φαίνεται ότι- το κάνει ο Τζόνσον από ακροδεξιά), αλλά απ’ ό,τι φαίνεται διαθέτει ήδη -ή και δρομολογεί ταχέως- και plan Β, τη σύσφιξη σχέσεων με τις ΗΠΑ.
Και οι δυο πλευρές των Τόρις πλέον προβλέπουν τη διάσπαση ή και διάλυση του ιστορικού αστικού κόμματος. Οι δημοσκόποι προβλέπουν στις επόμενες εκλογές τη χειρότερη επίδοσή τους από το 1838! Ο Τζόνσον έχει οριακή πλειοψηφία στη Βουλή για να περάσει το «άτακτο» Brexit (θεωρητικά με έναν μόλις βουλευτή διαφορά-Ναυτεμπορική, 18/8) και τα συνδικάτα έχουν πάρει θέση εναντίον του. Ο Ντόμινικ Ραμπ, ηγετικό στέλεχος των Τόρις, δήλωσε τον Ιούνιο ότι δεν αποκλείεται να κλείσει η κυβέρνηση το Κοινοβούλιο για να προχωρήσει το Brexit πάση θυσία πριν τις 31/10. Απαντώντας, ο πρόεδρος της Βουλής Τζον Μπέρκοου ανακοίνωσε ότι οργανώνει «μπλόκο» στο άτακτο Brexit (14/8, Εφ.ΣΥΝ). Η Βουλή θα μπορούσε να αναστείλει μονομερώς το άρθρο 50 της Συνθήκης της ΕΕ και να παγώσει το Brexit, oδηγώντας σε δεύτερο δημοψήφισμα, σε νέες εκλογές κ.ά. Όσο δύσκολο είναι το Κοινοβούλιο να μπλοκάρει τα σχέδια του Τζόνσον, άλλο τόσο δύσκολο είναι ο Τζόνσον να παρακάμψει τελείως τη Βουλή. Ήδη οι Εργατικοί του Κόρμπιν ανέβασαν τους τόνους και δηλώνουν ανοιχτά ότι θα κάνουν ό,τι μπορούν για να ανατρέψουν την κυβέρνηση Τζόνσον, σχεδιάζοντας να καταθέσουν πρόταση μομφής και κάνοντας ήδη επαφές για τη δημιουργία μιας μεταβατικής κυβέρνησης που θα οδηγήσει τη χώρα στις εκλογές πριν τις 31/10, ενώ το ενδεχόμενο των άμεσων εκλογών γίνεται ισχυρό ανεξάρτητα και από τις πρωτοβουλίες των Εργατικών.
Το τι μέλλει να συμβεί τις μέρες πριν και μετά τις 31/10 δεν μπορούμε να το προβλέψουμε-ούτε σημαίνει ότι απαραιτήτως ο Τζόνσον θα οδηγήσει τη χώρα σε σκληρό Brexit. Αναλυτές λένε ότι τελικά ο Τζόνσον θα «συνετιστεί» και ίσως υποχωρήσει και στο αίτημα για δεύτερο δημοψήφισμα. Άλλωστε, λογικό είναι να πιστεύουμε ότι για ένα τόσο σοβαρό ζήτημα δεν θα αποφασίσει ο ακροδεξιός παλιάτσος, αλλά οι διάφορες μερίδες της αστικής τάξης της Βρετανίας και της ΕΕ σε σχετική συνεννόηση μεταξύ τους. Δεν είναι απίθανο επίσης να πάρει και νέα προθεσμία η Βρετανία από την ΕΕ, όπως πήρε ξανά και ξανά. Το μόνο σίγουρο είναι ότι η θεσμική και πολιτική κρίση βαθαίνει στη Βρετανία. Ένας παράγοντας δυστυχώς απουσιάζει για να μετατρέψει την κρίση σε «υπέροχη κατάσταση»: ένα ισχυρό εργατικό κίνημα που παλεύει για τα δίκαια και τα αιτήματά του. Αυτό είναι που θα ξεκαθάριζε απόψεις και στρατόπεδα, αυτό είναι που λείπει για να επιβάλει λύσεις προς όφελος των φτωχών στη μια ή στην άλλη στρατηγική του βρετανικού ιμπεριαλισμού.
(Update: Επειδή αυτό το άρθρο γράφτηκε πριν τις 20/8,να προσθέσουμε τις καινούριες εξελίξεις που δεν ανατρέπουν το πνεύμα του παρακάτω κειμένου, απλά επιβεβαιώνουν την κρίση του βρετανικού πολιτικού συστήματος και ότι το “μπρα-ντε-φερ” μεταξύ των αστικών πόλων συνεχίζεται. Λίγες μέρες πριν ο Τζόνσον πράγματι ανακοίνωσε την αναστολή τη λειτουργία του Κοινοβουλίου μέχρι 31/10 (η αναστολή ξεκινά από την επόμενη εβδομάδα) με τη σύμφωνη γνώμη της βασίλισσας, για να μπλοκάρει τυχόν νομοθετικές πρωτοβουλίες των Εργατικών για μπλοκάρισμα του Brexit. Προχθές Τρίτη 3/9, 21 βουλευτές των Τόρις αποσκίρτησαν από το στρατόπεδο του Τζόνσον και κατέθεσαν νομοσχέδιο που αποκλείει το no deal brexit και επιβάλλει στον Τζόνσον να ζητήσει νέα διορία από την ΕΕ για διαπραγμάτευση μέχρι τις 31 Ιανουαρίου. Η πρότασή τους ψηφίστηκε με 328 υπέρ-301 κατά. Την Τετάρτη 4/9 η ψηφοφορία επαναλήφθηκε και η ήττα του Τζόνσον επιβεβαιώθηκε. Ο Τζόνσον διέγραψε τους αντάρτες και απείλησε με με πρόωρες εκλογές (για τις οποίες όμως απαιτείται πλειοψηφία 2/3) και οι Εργατικοί του Κόρμπιν αρνήθηκαν- με το σκεπτικό ότι θεωρούν η πρόταση του Τζόνσον είναι τρικ για να παγώσει το νομοσχέδιο, και δήλωσαν ότι θα δεχτούν να γίνουν πρόωρες εκλογές μόνο αφού πρώτα το νομοσχέδιο απαγόρευσης του No Deal Brexit γίνει νόμος του κράτους. Έτσι στις 4/9 ο Τζόνσον έχασε σε ακόμα μια ψηφοφορία στην σχετική πρόταση που κατέθεσε για τις πρόωρες εκλογές στις 14/10, παρόλο που απείλησε ότι θα ξαναφέρει πρόταση για πρόωρες εκλογές. Το νομοσχέδιο για να γίνει νόμος του κράτους πρέπει τώρα να περάσει από τη Βουλή των Λόρδων και από Βασιλική έγκριση. Υπάρχει ωστόσο ένα ενδεχόμενο να κλείσει η Βουλή πριν προλάβει να ψηφιστεί. Όπως και να έχει, το ενδεχόμενο του No Deal Brexit παραμένει ανοιχτό. Η βρετανική λίρα συνέχισε να κατρακυλάει φτάνοντας την Τρίτη στο χαμηλότερο σημείο εδώ και 34 χρόνια, ενώ οι φόβοι ύφεσης συνεχίζουν να πληθαίνουν.)
Η συζήτηση μέσα στην Αριστερά
Αρκετοί σύντροφοι στην ελληνική ρεφορμιστική κι επαναστατική Αριστερά ισχυρίζονταν εξαρχής ότι το Brexit δημιουργεί προβλήματα στον ιμπεριαλισμό και ότι είναι καλοδεχούμενη αυτή η κρίση στρατηγικής. Τρία χρόνια μετά το δημοψήφισμα, τα δεδομένα δεν τους δικαιώνουν. Τρία χρόνια μετά, οι εργάτ(ρι)ες και τα λαϊκά στρώματα στη Βρετανία έχουν υποστεί μια κυβέρνηση σκληρής Δεξιάς (της Μέι), λιτότητας, ρατσισμού και στρατοπέδων συγκέντρωσης, εθνικισμού και ισλαμοφοβίας. Τώρα, έρχεται να αντικαταστήσει την Μέι ένας ακόμα πιο επιθετικός εκπρόσωπος της άρχουσας τάξης στα ζητήματα νόμου και τάξης, ρατσισμού, ιδιωτικοποιήσεων και αντεργατικών διαθέσεων. Σε μια εποχή σαν τη σημερινή, αν δεν υπάρχει εργατική εναλλακτική, οι αστοί με μονιμότερες ή πιο προσωρινές και μεταβατικές λύσεις θα συνεχίζουν να αλλάζουν το συσχετισμό προς όφελός τους με όλο και επιθετικότερες πολιτικές σε βάρος της εργατικής τάξης και των φτωχών. Κρίση στρατηγικής δεν σημαίνει ότι σταματάνε οι αντιλαϊκές πολιτικές ή τα μνημόνια ή οι υπέρογκες δαπάνες για εξοπλισμούς ή τα δώρα στο κεφάλαιο, για παράδειγμα. Για του λόγου το αληθές, η κυβέρνηση του Τζόνσον είναι η πιο ακροδεξιά κυβέρνηση μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, έχοντας προχωρήσει σε σαρωτικές αλλαγές σε κόμμα και κυβέρνηση και δημιουργώντας ουσιαστικά ένα «σχήμα πολέμου» για τη σύγκρουση που επίκειται με την ΕΕ. Στα κρίσιμα υπουργεία έχει τοποθετήσει ρατσιστές και φασίστες, νεοφιλελεύθερους και λαμόγια.(2) Στα πρώτα μέτρα που εξήγγειλε ο Μπόρις Τζόνσον περιλαμβάνονται η εξασφάλιση του ελεύθερου στην αστυνομία να ερευνά υπόπτους στο δρόμο αδικαιολόγητα και χωρίς άδεια ανωτέρου (με την υπουργό Εσωτερικών να δηλώνει ότι «οι εγκληματίες θα πρέπει να νιώθουν τρόμο»), η αύξηση της χωρητικότητας των φυλακών και η αυστηροποίηση του Ποινικού Κώδικα. Με λίγα λόγια, κανένα πρόβλημα δεν δημιουργείται σε κανέναν ιμπεριαλισμό αν οι εργάτ(ρι)ες δεν έχουν τις δικές τους οργανώσεις και δεν δίνουν τις δικές τους μάχες για να ικανοποιήσουν τα αιτήματά τους, αν δεν είναι ικανοί να απαντήσουν στην κυρίαρχη προπαγάνδα με τη δική τους προοπτική.
Κι ερχόμαστε στα προβλήματα της βρετανικής Αριστεράς. Αν το Brexit φέρνει στην κυβέρνηση όλο και πιο σκληρές εκδοχές ακροδεξιάς, ενώ βασικοί υπέρμαχοι του Bremain είναι οι Μπλερικοί (η μισητή ακραία νεοφιλελεύθερη κλίκα των Εργατικών, που κυβέρνησε από το 1997 ως το 2009 οδηγώντας το κόμμα της στη συρρίκνωση και τη λαϊκή απαξίωση, μέσα από τις αλλεπάλληλες επιθέσεις στα εργατικά και κοινωνικά δικαιώματα όσων τους ψήφιζαν) και η φιλοευρωπαϊκή Δεξιά των Τόρις (που τσάκισε τα εργατικά δικαιώματα πριν και μετά τον Μπλερ), τι θα έπρεπε να κάνει η Αριστερά;
Θα έπρεπε να ενώσει τους εργάτ(ρι)ες σε μια ταξική ατζέντα, σε ένα μεταβατικό πρόγραμμα που θα πρότασσε τις ανάγκες των απλών ανθρώπων πάνω από την ΕΕ και το βρετανικό κεφάλαιο, συσπειρώνοντας κόσμο τόσο του Brexit όσο και του Bremain. H συζήτηση περί Brexit–Bremain, Grexit–Gremain κ.λπ. τείνει να συσκοτίζει τα πραγματικά ζητήματα που αφορούν τις ζωές των απλών ανθρώπων, οδηγώντας τους κάτω από ξένες σημαίες προς τη μια ή την άλλη κατεύθυνση και διαιρώντας τους. Δυστυχώς στη Βρετανία ο κόσμος της αντιλιτότητας διασπάστηκε στο στρατόπεδο του Bremain (π.χ. η νεολαία και οι εκατομμύρια μετανάστες που δεν ψήφισαν στο δημοψήφισμα αλλά ήταν συντριπτικά υπέρ του Bremain, οι φτωχοί που διαδήλωσαν μαζικά τον φετινό Μάρτιο κατά του Brexit και της Ακροδεξιάς σε μια διαδήλωση 1 εκατομμυρίου -από τις μεγαλύτερες διαδηλώσεις στην ιστορία της Βρετανίας-, πολλοί από αυτούς που ψήφισαν Πράσινους ή Εργατικούς (κόμματα όμως που παραμένουν στο στρατόπεδο του νεοφιλελευθερισμού και της ταξικής συνεργασίας) και στο στρατόπεδο του Brexit (κόσμος που δεν θέλει να «αποφασίζουνε άλλοι γι’ αυτούς» και στο δημοψήφισμα ψήφισε «Οι ανάγκες μας πάνω από τα αφεντικά της ΕΕ», κόσμος που ψήφισε από αντίδραση στο κατεστημένο που τους τσάκισε τις προηγούμενες δεκαετίες κοκ – σίγουρα όλοι αυτοί δεν ταυτίζονται με το ακροδεξιό υποποσοστό που ψήφισε το κόμμα του Brexit).
Αυτή τη διάχυση και διάσπαση ταυτόχρονα της «προοδευτικής ψήφου» μπορούμε να τη διακρίνουμε και στη Δημοκρατία της Μακεδονίας, όπου οι κάτοικοί της ψήφισαν υπέρ της συμφωνίας με την Ελλάδα, ενώ ταυτόχρονα δεν ήθελαν να αλλάξουν το συνταγματικό του όνομα, ήθελαν όμως την ένταξη στην ΕΕ. Στη δε Ελλάδα το δημοψήφισμα του 2015 αφορούσε το τρίτο μνημόνιο (όπου ο κόσμος ψήφισε κατά 61% ΟΧΙ) και όχι την παραμονή ή όχι στην ΕΕ (όπου σίγουρα το αποτέλεσμα θα ήταν διαφορετικό). Αυτά οδηγούν στο συμπέρασμα ότι σωστή τακτική είναι αυτή που επικεντρώνει σε ταξικά, κοινωνικά και δημοκρατικά ζητήματα, στο «καμία θυσία» για το κεφάλαιο και την ΕΕ, και οδηγεί την εργαζόμενη και μαχόμενη πλειοψηφία στη συνειδητοποίηση ότι αυτό μπορεί να πραγματοποιηθεί με κινητοποίηση από τα κάτω και μόνο σε ρήξη τόσο με την ΕΕ όσο και με το ντόπιο κεφάλαιο. Αυτή ήταν η προοπτική που θα άνοιγε αν π.χ. ο Τσίπρας δεν υπέγραφε το τρίτο μνημόνιο, κρατικοποιούσε τράπεζες και μεγάλες επιχειρήσεις, κήρυττε στάση πληρωμών, προχωρούσε σε έκδοση νομίσματος κ.λπ. (που -θα έπρεπε να- ξέραμε ότι δεν θα τα κάνει, αλλά αυτό είναι μια άλλη συζήτηση).
Στην περίπτωση των Βρετανών, αυτό ήταν που θα έπρεπε να κάνει ο Κόρμπιν, αντί να ταλαντεύεται μεταξύ του δειλού προοδευτικού αντιευρωπαϊσμού του και των φιλοευρωπαϊκών τάσεων του κόμματος. Η Αριστερή πτέρυγα του Εργατικού Κόμματος κι ο Κόρμπιν, αντί να προτάξουν μια ριζοσπαστική ταξική ατζέντα που να συσπειρώσει την εργατική τάξη (ήταν αυτή η μέθοδος που έφερε τον Κόρμπιν στην ηγεσία των Εργατικών) προσχώρησαν πλήρως στη συζήτηση καλύτερης διαχείρισης του καπιταλισμού με αστικούς όρους, στη συζήτηση περί Brexit ή Bremain, όπου την ατζέντα καθόριζε η Ακροδεξιά ενώ στο Εργατικό Κόμμα κυριαρχούσε η αμφισημία κι ο εμφύλιος. Η ηγεσία Κόρμπιν μπήκε σε παρατεταμένο διάλογο (σύμφωνα με το SWP αλλά και την «Σοσιαλιστική Αντίσταση», οργάνωση της 4ης Διεθνούς που συμμετέχει στο Εργατικό Κόμμα) με την Τερέζα Μέι, για τους όρους του «μαλακού Brexit», όταν γινόταν όλο και πιο καθαρό ότι δεν υπάρχει τέτοιο Brexit (μετά από 3 χρόνια άγονων διαπραγματεύσεων της βρετανικής αστικής τάξης με τα επιτελεία της ΕΕ), νομιμοποιώντας περαιτέρω την ακροδεξιά ατζέντα. Η παραμονή στην ΕΕ αποδείχθηκε το δυνατό χαρτί των Μπλερικών, ενώ η ταξική ατζέντα θα τους τραβούσε πλήρως το χαλί κάτω από τα πόδια. Ο Κόρμπιν θα έπρεπε να οργανώσει τον εργατόκοσμο που στοιχήθηκε πίσω του σε ταξικό πόλεμο απέναντι στην Ακροδεξιά απειλή αντί να αντιπολιτεύεται θεσμικά τη Μέι και να βάζει πάνω απ’ όλα την κυβερνησιμότητα, την κοινοβουλευτικοκεντρική εκλογιμότητα και την ενότητα του κόμματος με όσους τον υπέσκαπταν ανοιχτά και με μίσος. Ωστόσο, ο Κόρμπιν παραμένει ένας σοσιαλδημοκράτης που επέλεξε ως όχημα για την αλλαγή το κόμμα των Εργατικών, οπότε το να εναποτεθούν οι ελπίδες για αλλαγή πάνω του ήταν ήδη ένα υπονομευμένο στοίχημα. Εξάλλου, μια «αριστερή κυβέρνηση», ανεξαρτήτως των διάφορων εναλλαγών των θέσεων του Κόρμπιν, για να υλοποιήσει το παραμικρό φιλεργατικό μέτρο θα έπρεπε να προχωρήσει σε ρήξη με την ΕΕ, με το ντόπιο κεφάλαιο και με το ίδιο του το κόμμα, όπως δίδαξε και η ιστορία του ΣΥΡΙΖΑ. Καθήκοντα με τα οποία ο Κόρμπιν αποδείχθηκε λίγος για να αναμετρηθεί.
Η επιχειρηματολογία των σ. του Lexit είναι λίγο-πολύ γνωστή στην Ελλάδα, αφού εκδοχές της συναντάμε στην Ελλάδα είτε στη ΛΑΕ (η έξοδος από την ιμπεριαλιστική-γερμανοκεντρική ΕΕ θα απελευθερώσει τις παραγωγικές δυνατότητες της χώρας, θα δώσει τη δυνατότητα για αύξηση του βιοτικού επιπέδου, θα διευκολύνει την πάλη για τον σοσιαλισμό) είτε στην ΑΝΤΑΡΣΥΑ (η «αντικαπιταλιστική έξοδος από την ΕΕ» ως «μεταβατικό αίτημα» στον δρόμο για την επανάσταση και τον σοσιαλισμό). Ας δούμε και την επιχειρηματολογία άλλων σ. στη Βρετανία.
Η 4η Διεθνής ισχυρίζεται ότι το «Lexit» βρίσκεται στη λάθος πλευρά του οδοφράγματος, καθώς το Brexit αποτελεί βρετανική εκδοχή του εθνικιστικού, ρατσιστικού και φασιστικού κύματος που σαρώνει διεθνώς, και το Lexit σέρνεται πίσω από αυτή την εκδοχή σιγοντάροντας και νομιμοποιώντας την. Ότι η πάλη κατά της λιτότητας είναι κενό γράμμα χωρίς την υποστήριξη παραμονής στην ΕΕ, καθώς το Brexit θα οδηγήσει σε κλείσιμο επιχειρήσεων, αύξηση της λιτότητας και της ανεργίας, πέρα από την άνοδο του ρατσισμού κι εθνικισμού. Κατηγορεί τις οργανώσεις του Lexit (SWP, ΚΚ Βρετανίας, Socialist Party, Counterfire) ότι επαναλαμβάνουν τα σταλινικά σεχταριστικά λάθη της δεκαετίας του ’30, που με τη λογική «τι φασισμός-τι σοσιαλδημοκρατία» -και στην πράξη αντιπολιτευόμενοι κυρίως τη Σοσιαλδημοκρατία- οδήγησαν στην άνοδο του Χίτλερ. Ότι χρειαζόμαστε μαζικό αντιφασιστικό κίνημα ενάντια στην Ακροδεξιά, ενώ το Lexit οδηγεί μοιραία σε συμφιλίωση μαζί της. Ότι η καμπάνια του Lexit είναι τόσο αποτελεσματική όσο η συμμετοχή των Κομμουνιστών το 1931 σε δημοψήφισμα που οργάνωσαν οι Ναζί στην Πρωσία. Υποστηρίζει ότι η καμπάνια του Brexit κυριαρχήθηκε από τον αντιμεταναστευτικό ρατσισμό και η στάση του Lexit δημιούργησε χάσμα μεταξύ αυτής και των προοδευτικών εργατών και νεολαίων που στράφηκαν μαζικά προς το Bremain και κατέστησε την Αριστερά ευάλωτη στις κατηγορίες των Τόρις, Φιλελεύθερων και Μπλερικών ότι συμμαχούσαν με την Ακροδεξιά.
Αλλά μετά τη διαδήλωση του Μαρτίου υπέρ του Bremain τα πράγματα έγιναν ακόμα χειρότερα, καθώς οι δυνάμεις του Lexit λάνσαραν την Καμπάνια «Εμπρός για ολικό Brexit», κάνοντας λόγο για ανάγκη δημοκρατικής ανανέωσης κι απελευθέρωσης της «χώρας», ανεξαρτησίας του «έθνους». Από πότε η κοινωνική απελευθέρωση επιτυγχάνεται σε συμμαχία με τον Φάρατζ και τον Τζόνσον; αναρωτιούνται σ. της 4ης Διεθνούς. Στην καμπάνια του Lexit ηγούνται μεταξύ άλλων ο Μόρις Γκλάσμαν, μεταναστοφάγος, αντιφεμινιστής και ομοφοβικός ή ο Έντι Ντέμπσι, που δήλωνε το μίσος του για τη «φιλελεύθερη Αριστερά» κι εντόπιζε τον κύριο εχθρό σε όσους υποστηρίζουν τους μετανάστες, τους LGBT, τα γυναικεία ή τα δημοκρατικά δικαιώματα, ενώ τα τελευταία χρόνια οι επιθέσεις από φασίστες και αστυνομία απέναντι σε μετανάστες, μουσουλμάνους, πρόσφυγες κλιμακώθηκαν. Ο Μαρξ δεν έκλεισε το Κομμουνιστικό Μανιφέστο καλώντας τους εργάτες «να δημιουργήσουν ανεξάρτητα έθνη και να απελευθερώσουν τις χώρες τους» αλλά να κάνουν κομμουνιστική επανάσταση και να ενωθούν διεθνώς για να κατακτήσουν τον κόσμο, έγραφε σκωπτικά ο σ. της 4ης. Επικαλείται επιχείρημα του Τρότσκι στα μέσα του ‘20, πως αν οι καπιταλιστικές χώρες της Ευρώπης συγχωνευθούν σε ένα ιμπεριαλιστικό τραστ, το προλεταριάτο δεν θα έπρεπε να παλεύει για την επιστροφή στα «αυτόνομα» εθνικά κράτη, αλλά στη μετατροπή του ιμπεριαλιστικού τραστ σε Ευρωπαϊκή Σοσιαλιστική Ομοσπονδία.(3)
Στο δεύτερο κομμάτι συμφωνούμε απόλυτα. Αν είναι μια φορά λάθος η Αριστερά στην Ελλάδα να υποστηρίζει το Grexit για λόγους «εθνικής κυριαρχίας», στην περίπτωση της Βρετανίας το να υποστηρίζει το -τμήμα έστω του- Lexit εκδοχές του «exit να ‘ναι κι ότι να ‘ναι» ή του «πρώτα οι Βρετανοί» αποτελεί ξεκάθαρη ταξική προδοσία, καθώς μιλάμε για μια από τις ισχυρότερες ιμπεριαλιστικές χώρες.
Δυστυχώς τμήμα της Αριστεράς στην Ελλάδα με κέντρο τη ΛΑΕ επιμένει στην αταξική-απολίτικη εξύμνηση του Brexit, όπως ο Π. Λαφαζάνης που αρθρογραφώντας με ψευδώνυμο εξηγεί ότι το ακροδεξιό Brexit του Τζόνσον και του Φάρατζ μπορεί να γίνει «αφετηρία διάλυσης της Ε.Ε και εξόδου της Ελλάδας», χωρίς φυσικά να εξηγεί γιατί αυτό είναι καλό για τον ελληνικό λαό ή για τους λαούς της Ευρώπης.(4) ή σε άλλο άρθρο -πάλι ανώνυμα- εξυμνούνται οι… αμερικανικές επενδύσεις στη Βρετανία!(5)
Όσον αφορά όμως το πρώτο κομμάτι, θεωρούμε την κριτική δεξιόστροφη. Η λογική «το Brexit» θα φέρει χάος και καταστροφή υιοθετείται πλήρως από τους νεοφιλελεύθερους υποστηρικτές της ΕΕ που κυβέρνησαν επί δεκαετίες πετσοκόβοντας τα δικαιώματα των εργαζομένων στη Βρετανία. Η «ευρωτρομοκρατία», η επιχειρηματολογία περί «απομονωτισμού», η συνάρτηση της πάλης κατά της λιτότητας με το Bremain λειτουργούν ως τέλεια και αποπροσανατολιστικά μέσα εξαπάτησης και υποταγής των λαϊκών μαζών στην ευρωϊδεολογία, στο «δεν υπάρχει εναλλακτική» (ΤΙΝΑ). Συμφωνούμε ότι το αστικό Brexit εκπροσωπεί εκ των πραγμάτων πιο επιθετική αντιλαϊκή, ρατσιστική και φιλοπόλεμη διαχείριση του βρετανικού καπιταλισμού-ιμπεριαλισμού. Επί αυτού έχουμε ήδη διαθέσιμη δήλωση του γραμματέα του υπουργείου Άμυνας, Γκέιβ Ουίλιαμσον, που έκανε λόγο για την ανάγκη ενίσχυσης του βρετανικού στρατού και ότι το Brexit αποτελεί τεράστια ευκαιρία για τη Βρετανία να ενισχύσει τη «διεθνή» στρατιωτική παρουσία της, κάνοντας αναφορά στον τομέα των drones και των πυραυλικών συστημάτων.(6)
Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι πρέπει να αθωώνουμε ή να συμβαδίζουμε με όσους κυβέρνησαν νεοφιλελεύθερα, ρατσιστικά, ιμπεριαλιστικά κι έγιναν μισητοί από την εργατική τάξη στη σύγχρονη εποχή, με όσους πρωταγωνίστησαν τόσο στην Ευρώπη-φρούριο, την κάλυψη και τη νομιμοποίηση της Ακροδεξιάς, όσο και στις περισσότερες από τις στρατιωτικές επεμβάσεις που έγιναν στη Μέση Ανατολή, την Αφρική κ.ά. Η πάλη ενάντια στον φασισμό και την ακροδεξιά απειλή σίγουρα πρέπει να είναι πρώτη προτεραιότητα, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι θα υπερασπιστούμε το αντιδραστικό (παρά τους μύθους για το αντίθετο) οικοδόμημα της ΕΕ, για την οποία ο κόσμος της εργασίας συσσωρεύει όλο και περισσότερο αρνητικές εμπειρίες.
Άλλωστε, το κάλεσμα για Ενιαίο Μέτωπο ενάντια στον φασισμό ή τη λιτότητα μπορεί να γίνει από την Αριστερά χωρίς προαπαιτούμενη συμφωνία για τη στάση του καθενός στο Brexit. Όπως είπαμε και πριν, οφείλει η Αριστερά να ξεκινά από τα ταξικά ζητήματα, ή από την πάλη ενάντια στον φασισμό, τον ρατσισμό, τον εθνικισμό ή τον πόλεμο, για να οριοθετήσει το δικό της ταξικό-κοινωνικό μπλοκ. Υπάρχει και πρόσφατο παράδειγμα που υποστηρίζει μια τέτοια στάση, καθώς το κόμμα των Εργατικών στις ενδιάμεσες τοπικές εκλογές της πόλης Πίτερμπορο νίκησε το κόμμα του Brexit, επικεντρώνοντας όχι στο Brexit-Bremain, αλλά στα κοινωνικά-ταξικά ζητήματα. Αλλά το Ενιαίο Μέτωπο μπορεί να αφορά εργατικά κόμματα, οργανώσεις και συνδικάτα, όχι νεοφιλελεύθερα αστικά και μικροαστικά κόμματα που δεν αναγνωρίζουν καν την ταξική πάλη και στρατηγικό στόχο τους έχουν την ταξική συνεργασία, την αστική διαχείριση και την αποδοχή της ιμπεριαλιστικής, νεοφιλελεύθερης, ρατσιστικής ΕΕ.
Το αίτημα για νέο δημοψήφισμα υποστηρίζεται από τη δεξιά πτέρυγα των Εργατικών, τους Πράσινους, τους Φιλελεύθερους και τμήμα των Τόρις, με στόχο να σταματήσουν τον Φάρατζ και τον Τζόνσον. Το ίδιο το αίτημα μάλλον δεν θα το χαρακτήριζα ούτε «αριστερή» ούτε «δεξιά παρέκκλιση» (σύμφωνα με τη «Σοσιαλιστική Αντίσταση», έτσι χαρακτηρίζουν το αίτημα οι οργανώσεις του Lexit, εσφαλμένα κατά την άποψή της), κυρίως επειδή ούτε η εφαρμογή του σκληρού ή του μαλακού Brexit ούτε το νέο δημοψήφισμα και η παραμονή στην ΕΕ «όπως πριν» δεν μπορεί να εγγυηθεί φιλολαϊκότερη διαχείριση για την εργατική τάξη – το αντίθετο. Θα το χαρακτήριζα απλώς ενδοαστική διαμάχη που εντάσσεται στα διλήμματα στρατηγικής για το βρετανικό κεφάλαιο.
Στην Ουαλία, η Φορντ πρόσφατα ανακοίνωσε κλείσιμο εργοστασίου με 1.700 θέσεις εργασίας, λόγω Brexit. Εργοστάσια τροφίμων δηλώνουν φόβο για δυσκολίες στις εισαγωγές-εξαγωγές και η Νισάν, που είχε ανακοινώσει δημιουργία εργοστασίου στη Σάντερλαντ στη Βόρεια Αγγλία, ανακάλεσε την απόφασή της.(7) Ομοίως, στο Σουίντον η Χόντα ανακοίνωσε το κλείσιμο του εργοστασίου της Honda το 2022, που θα σημάνει απώλεια 3.500 θέσεων εργασίας και ακόμα περισσότερων από τον αντίκτυπο που θα έχει στην ευρύτερη οικονομία. Ωστόσο, ούτε αυτό το κόμμα του Brexit ούτε τα κόμματα του Bremain μπορούν να δώσουν απάντηση στα προβλήματα του πληθυσμού. Η μεν ευρωβουλευτής του Κόμματος του Brexit Αν Γουίντκομπ απαντά στους εργάτες: «Ακούστε τη διεύθυνση του εργοστασίου σας. Τα εργοστάσια κλείνουν διαρκώς ή μετακινούνται». Από την άλλη, η ευρωβουλευτής των Πρασίνων το μόνο που βρήκε να τους πει ήταν πως «ο καλύτερος τρόπος να μπει τέλος στην επιχειρηματική ανασφάλεια και να διασφαλιστεί μια ευημερούσα οικονομία που θα θωρακίζει τις θέσεις εργασίας, είναι να σταματήσουμε το Brexit». Ευθυγραμμιστείτε δηλ. είτε με τα αφεντικά σας είτε με τα αφεντικά της ΕΕ.(8)
Στην πραγματικότητα το αν θα είναι καλύτερα τα πράγματα ή χειρότερα με το Brexit ή με το Bremain θα εξαρτηθεί από την ταξική πάλη. Ο βρετανικός ιμπεριαλισμός εντός ΕΕ, με τους παρόντες όρους, είναι καταδικασμένος να συνεχίσει την παρακμή, τη λιτότητα και τις απολύσεις, ενώ με όρους ακροδεξιού Brexit θα επιτεθεί στους εργάτες και τις εργάτριες για να αναβαθμίσει το βρετανικό κράτος στην ιμπεριαλιστική αλυσίδα. Αντί να αφήνουμε περιθώριο αυταπατών ότι τα πράγματα μπορούν να γίνουν καλύτερα εντός ΕΕ ή εκτός ΕΕ ανεξάρτητα από την ταξική πάλη, πρέπει να οργανωθούμε για να παλέψουμε ενάντια τόσο στα αφεντικά που επιθυμούν Brexit όσο και στα αφεντικά που εναντιώνονται στο Brexit, μα κι ενάντια σε όσους εξωτερικούς παράγοντες σιγοντάρουν τη μια ή την άλλη κατεύθυνση (επιτελεία της ΕΕ, των ΗΠΑ, της Κίνας-Ρωσίας κ.λπ.). Συνεπώς, ξεκινώντας από την ταξική ατζέντα: ψωμί – δουλειά, παιδεία-υγεία, πόλεμος ενάντια στο κεφάλαιο, τον φασισμό, τον εθνικισμό, τον μιλιταρισμό και τις στρατιωτικές επεμβάσεις κ.λπ., υποστηρίζουμε ασυμβίβαστα την πάλη των εργαζόμενων τάξεων σε ρήξη τόσο με τα ντόπια όσο και με τα υπερεθνικά αφεντικά, σε μια πάλη που στη διαδρομή της περιλαμβάνει υποχρεωτικά τη ρήξη με την ΕΕ και το ντόπιο κεφάλαιο και τη σοσιαλιστική προοπτική. Μια τέτοια στρατηγική, χωρίς να προτάσσει το «μέσα» ή το «έξω», θα μπορούσε να οργανώσει την πάλη απέναντι και στα δυο αστικά στρατόπεδα, οδηγώντας προς το «έξω» («έξω» από την ΕΕ και από τον ίδιο τον καπιταλισμό δηλαδή) μέσα από την ταξική εμπειρία των μαζών και όχι με τεχνοκρατικές αυταπάτες (του τύπου «με μια κυβέρνηση εθνική-πατριωτική εκτός ΕΕ κι εντός του καπιταλισμού θα είναι καλύτερα τα πράγματα-διευκολύνεται η πάλη προς τον σοσιαλισμό»). Μια τέτοια στρατηγική θα πρόσθετε ένα συνεχές κάλεσμα αγώνα στην εργατική τάξη της υπόλοιπης Ευρώπης, ως αναπόσπαστη προϋπόθεση για τη νίκη της εργατικής τάξης, χωρίς να αφήνει περιθώρια για «εθνοκεντρική» μετάφραση του Brexit.
Σημειώσεις – παραπομπές:
(2) *Για περισσότερα διαβάστε εδώ: http://www.internationalviewpoint.org/spip.php?article6162&fbclid=IwAR3B6zLRnA0oBAxQ7gprgzCOrzFXljStrMjggW-ZD6iMdfHOj9PdYRkdrGE)
(3) Ενδεικτικά μπορείτε να διαβάσετε εδώ:
Υποβολή απάντησης