Αύξηση μισθών τώρα!

Του Πάνου Κοσμά

Το κεντρικό πολιτικό άρθρο του φύλλου 28 της εφημερίδας “Κόκκινο Νήμα” που κυκλοφορεί”

Η ευρωπαϊκή «πρωτιά» της Ελλάδας στη λιτότητα, η «ανάπτυξη» για το κεφάλαιο και η απάτη µε το «πακέτο» Μητσοτάκη στη ∆ΕΘ

Ενώ τα σχολεία άνοιξαν σαν µαζικό πειραµατικό εργαστήριο της κυβερνητικής πολιτικής της «ανοσίας αγέλης», ενώ το εν εξελίξει 4ο κύµα της πανδηµίας δεν έχει φτάσει ακόµη στην κορύφωσή του και ενώ η κυβερνητική πολιτική αποδιαρθρώνει αντί να ενισχύει τη δηµόσια υγεία και τη δηµόσια εκπαίδευση, ο Κυριάκος Μητσοτάκης ταξίδεψε στη ∆ΕΘ για να παρουσιάσει τα «θαύµατα» που συντελούνται στον τοµέα της «οικονοµίας» και να εξαπατήσει τα θύµατα της νεοφιλελεύθερης «ανάπτυξης» µε την εξαγγελία νέου «πακέτου» µέτρων που κατά 85% δεν είναι νέο και, στον βαθµό που είναι, συνιστά συµπλήρωση της νεοφιλελεύθερης στρατηγικής! Η ανάπτυξη ήρθε, το λένε και τα στοιχεία, αλλά το µεγάλο ζήτηµα είναι: για ποιον! Αν η πρώτη απάτη των κυβερνητικών εξαγγελιών είναι ότι η δαπάνη για το «νέο» πακέτο µέτρων προβλεπόταν ήδη κατά 85% από το Μεσοπρόθεσµο πρόγραµµα ή από µέτρα που είχαν ήδη ανακοινωθεί, η δεύτερη αφορά τα κοινωνικά οφέλη της πολυθρύλητης ανάπτυξης. Η ελληνική άρχουσα τάξη έχει εγκαθιδρύσει ένα πλαίσιο λειτουργίας της οικονοµίας, ακριβέστερα ένα καθεστώς συσσώρευσης του κεφαλαίου, στο οποίο το µόνο όφελος για τις εργαζόµενες τάξεις είναι η σχετική µείωση της ανεργίας, αλλά µε συντριβή των µισθών και µε αποθέωση της εργοδοτικής ασυδοσίας.

Πριν όμως ασχοληθούμε αναλυτικά με το κυρίως θέμα μας, με τη σχέση ανάπτυξης-λιτότητας στην Ελλάδα του 2021, να υπογραμμίσουμε ότι η επιστροφή σε θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης «ξεκλείδωσε» το πρόγραμμα ιδιωτικοποιήσεων της κυβέρνησης, το οποίο σημειώνει δύο μείζονες «επιτυχίες»: Την ιδιωτικοποίηση δύο «βαριών» υποδομών της ενέργειας, του ΔΕΔΔΗΕ (Διαχειριστής Ελληνικού Δικτύου Διανομής Ηλεκτρικής Ενέργειας) και της ΔΕΠΑ Υποδομών (το δίκτυο διανομής της Δημόσιας Επιχείρησης Αερίου). Ο Κυριάκος Μητσοτάκης πανηγύρισε δεόντως από το βήμα της ΔΕΘ το πέρασμα βαριών υποδομών της ενέργειας σε ιδιώτες: η διατήρηση του 51% του ΔΕΔΔΗΕ από την ΔΕΗ δεν αλλάζει το γεγονός ότι ο βασικός μέτοχος επί της ουσίας θα είναι πλέον το αυστραλιανό fund που απέκτησε το 49%, ενώ η ΔΕΠΑ Υποδομών ιδιωτικοποιήθηκε κατά 100%. Το αντίτιμο των δύο ιδιωτικοποιήσεων ήταν 2,116 δισ. ευρώ για τον ΔΕΔΔΗΕ και 733 εκατ. ευρώ για την ΔΕΠΑ Υποδομών, που πέρασε στην κυριότητα της ιταλικής Italgas.

Όπως βλέπουμε, για την ανάπτυξη στα χρόνια του νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού ισχύει πολλαπλώς το «ου γαρ έρχεται μόνη»: όταν αρχίζουν να «λαδώνονται» ξανά οι αρμοί της, επιστρέφει θηριώδης η βουλιμία για λεηλασία τόσο της δημόσιας περιουσίας όσο και της εργατικής δύναμης…

Επιστροφή στην ανάπτυξη

Η επιστροφή του ελληνικού καπιταλισμού σε θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης είναι γεγονός το οποίο η Αριστερά όχι μόνο δεν έχει κανέναν λόγο να κρύψει, αλλά οφείλει να αναδείξει! Όχι μόνο γιατί η Αριστερά δεν έχει κανέναν λόγο να κρύψει την αλήθεια, αλλά και για έναν ακόμη, σημαντικότερο λόγο: γιατί η ύπαρξη θετικών ρυθμών οικονομικής ανάπτυξης τεκμηριώνει πολύ καλύτερα το αίτημα για αυξήσεις στους μισθούς, ενώ η ύφεση είναι προπαγανδιστικό όπλο στα χέρια των εκπροσώπων του κεφαλαίου, που επιχειρηματολογούν γιατί σε συνθήκες ύφεσης όχι μόνο δεν «νομιμοποιείται» η αύξηση μισθών αλλά, αντίθετα, «νομιμοποιείται» η μείωσή τους…

Βεβαίως, η ανάπτυξη δεν έχει την ισχύ ούτε τις προοπτικές που ισχυρίζονται τα κυβερνητικά στελέχη -κι αυτό η Αριστερά πρέπει να το υπογραμμίζει επίσης-, είναι όμως υπαρκτή, αυξάνει τα κέρδη και άρα καθιστά ισχυρό και «νόμιμο» το αίτημα για αυξήσεις στους μισθούς.

ΠΙΝΑΚΑΣ 1

Οικονομικά στοιχεία
σχετιζόμενα με την ανάπτυξη

1. Σε εκατομμύρια ευρώ

2. Εισαγωγές αγαθών και υπηρεσιών (σύνολο), σε εκατ. ευρώ

3. Εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών (σύνολο), σε εκατ. ευρώ

4. (2) – (3), σε εκατ. ευρώ

Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ

Όπως βλέπουμε στον πίνακα 1, το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ), δηλαδή ο παραγόμενος πλούτος, αυξήθηκε σημαντικά στο β’ τρίμηνο του 2021, δηλαδή στο τρίμηνο Απριλίου-Ιουνίου  (κατά 16,2%), αλλά χωρίς να φτάσει στα επίπεδα του ίδιου διαστήματος του 2019. Βασισμένος σε αυτά τα δεδομένα, ο Κ. Μητσοτάκης ανακοίνωσε ότι ο στόχος για την ετήσια ανάπτυξη το 2021 αναθεωρείται προς τα πάνω: αντί για 3,6% (που ήταν η έως τώρα πρόβλεψη), 5,9%.

Πιθανότατα η νέα πρόβλεψη θα αποδειχθεί υπεραισιόδοξη, αν μη τι άλλο επειδή υποτιμά τις οικονομικές επιπτώσεις του εν εξελίξει 4ου κύματος της πανδημίας που αναμένεται να κορυφωθεί μέχρι τον Οκτώβριο (για να μη μιλήσουμε για τη γενικότερη πορεία της), αλλά και επειδή η κατανάλωση των νοικοκυριών δεν θα συνεχίσει «κρεσέντο» τους επόμενους δύσκολους μήνες των βαριών οικονομικών (εφορία) και άλλων, όπως εκπαίδευση, υποχρεώσεων. Ωστόσο, το ΑΕΠ του τρίτου τριμήνου θα αυξηθεί επίσης πάνω από τις προηγούμενες προβλέψεις (ο τουρισμός πήγε καλύτερα του αναμενομένου), οπότε είναι εύλογη η νέα πρόβλεψη για αύξηση του ΑΕΠ πάνω από 3,6% – αν και η εκτίμησή μας είναι ότι θα είναι επίσης κάτω από 5,9%.    

Τα υπόλοιπα δεδομένα του πίνακα 1 υποστηρίζουν μια τέτοια γενική πρόβλεψη: οι εισαγωγές αυξάνονται σημαντικά (και αυτό είναι σημάδι αύξησης της κατανάλωσης και των επενδύσεων), το ίδιο και οι εξαγωγές (η επάνοδος όλων των χωρών σε θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης αυξάνει και τη διεθνή ζήτηση των ελληνικών προϊόντων). Το έλλειμμα του εμπορικού ισοζυγίου αυξάνεται επίσης -και μάλιστα πάνω από τα επίπεδα του 2019- γεγονός που σημαίνει ότι οι εισαγωγές αυξάνονται σε υψηλότερα ποσοστά σε σχέση με τις εξαγωγές, η δε ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας βρίσκεται κάτω από τα επίπεδα του 2019.

«Ανάπτυξη» των κερδών…

Η αύξηση του ΑΕΠ είναι σημαντική επειδή συγκρίνεται με την ακόμη σημαντικότερη μείωσή του κατά την αντίστοιχη περίοδο του 2020, όταν είχαμε το τρίτο κύμα της πανδημίας και το lock down. Επομένως δεν προδιαγράφει ούτε τεκμηριώνει με αυτονόητο τρόπο τους ρυθμούς οικονομικής ανάπτυξης την επόμενη διετία-τριετία. Ωστόσο, έχει βέβαιο και τεκμηριωμένο αποτέλεσμα την αύξηση των κερδών.

Στον πίνακα 2 αποτυπώνονται μερικά ενδιαφέροντα στοιχεία γι’ αυτή την αύξηση:

• Ο Δείκτης Κερδών έκανε μεγάλη και απότομη «βουτιά» 28,4 εκατοστιαίων μονάδων το 2020.

• Η προηγούμενη μεγάλη πτώση των κερδών ήταν με την κρίση του 2008, όταν ο σχετικός Δείκτης έκανε ακόμη μεγαλύτερη «βουτιά» 36.3 μονάδων μεταξύ 2008 και 2012.

• Η μεγάλη διαφορά μεταξύ των δύο περιπτώσεων είναι η εξής: Η πτώση στην περίπτωση της κρίσης του 2008 ολοκληρώθηκε στη διάρκεια 4 ετών, ενώ η πτώση του 2020 συντελέστηκε σε ένα μόνο έτος.

• Όσον αφορά όμως την ανάκαμψη των κερδών, διαπιστώνεται ότι στη μεν κρίση του 2008 χρειάστηκαν 7 χρόνια για να φτάσει στα επίπεδα του 2019 (113,3) ύστερα από 4 συνεχόμενα χρόνια πτώσης, στη δε κρίση του 2020 η ανάκαμψη άρχισε αμέσως, από το 2021, είναι θεαματική από χρόνο σε χρόνο και αν ακολουθήσει αυτούς τους ρυθμούς μέχρι το 2024 θα φτάσει και μάλλον θα ξεπεράσει τα επίπεδα του 2019.   

Οι λόγος που στην κρίση του 2020 η πτώση των κερδών έγινε μέσα σε έναν μόνο χρόνο και οι ανάκαμψή τους έχει ταχύτερο και «θεαματικότερο» χαρακτήρα είναι δύο:

Πρώτο, επειδή στην κρίση του 2020 οι κρατικές πολιτικές ήταν διαφορετικές σε σχέση με τις αντίστοιχες στην κρίση του 2008: οι κρατικές δαπάνες για τη διάσωση του επιχειρηματικού τομέα ήταν σημαντικές, με αποτέλεσμα τη σημαντική αύξηση του κρατικού ελλείμματος.

Δεύτερο, τα κέρδη ανακάμπτουν πολύ γρήγορα επειδή πατούν πάνω στα «κεκτημένα» των πολιτικών λιτότητας της μνημονιακής περιόδου, που έχουν εγκαθιδρύσει ένα καθεστώς συσσώρευσης με ακραία εκμετάλλευση της εργασίας.

Κρατική στ5ήριξη και συνεχιζόμενη λιτότητα για τις εργαζόμενες τάξεις είναι η διπλή και στέρεη βάση για τη γρήγορη ανάκαμψη των κερδών ήδη από το 2021.

ΠΙΝΑΚΑΣ 2

Δείκτης Κερδών – Ελλάδα

*Δεν πρόκειται για το ποσοστό του κέρδους, αλλά για δείκτη που μας δείχνει πόσο αυξομειώνονται τα καθαρά κέρδη από χρόνο σε χρόνο (στο σύνολο της οικονομίας).

**2021: Εκτιμήσεις

***2022: Προβλέψεις

Πηγή: AMECO, μακροοικονομική βάση δεδομένων της Κομισιόν

… με καθήλωση των μισθών

Ωστόσο, η κρατική… πρόνοια αφορά μόνο στα κέρδη. Οι κρατικά καθοδηγούμενες πολιτικές μείωσης των μισθών της περιόδου των μνημονιακών χρόνων μετατράπηκαν στη «μετα-μνημονιακή» περίοδο σε πολιτικές καθήλωσης των μισθών σε επίπεδα ελαφρώς αλλά όχι ουσιαστικά αυξημένα σε σχέση με τα μνημονιακά χρόνια. Ταυτόχρονα, η κατάργηση των συλλογικών συμβάσεων και ο διοικητικός καθορισμός των μισθών από το κράτος και ο πρόσφατος νόμος Χατζηδάκη για τις εργασιακές σχέσεις και τον εργάσιμο χρόνο λειτουργούν σαν διπλή διασφάλιση για το «κλείδωμα» του αρνητικού συσχετισμού δύναμης για τις δυνάμεις της εργασίας και την καθήλωση των μισθών.

Το αποτέλεσμα όλων αυτών αποκαλύπτεται γλαφυρά από το γράφημα 1: Η Ελλάδα έχει μακράν τη πιο δυσμενή σχέση κερδών/μισθών πανευρωπαϊκά, περίπου στο 1,7, στη δεύτερη θέση ακολουθούν η Κύπρος και η Ιρλανδία με περίπου 1,35, ενώ χώρες όπως η Πορτογαλία και η Ισπανία έχουν χαώδη διαφορά (περίπου στο 0,7). Το ακόμη πιο εξοργιστικό είναι ότι μόνο στην Ελλάδα και την Κύπρο αυτό το θεαματικό άνοιγμα της «ψαλίδας» υπέρ των κερδών και κατά των μισθών έχει σταθεροποιηθεί σε αυτά τα υψηλά επίπεδα, ενώ σε όλες τις άλλες χώρες μειώνεται σταθερά. Μια πραγματικά θλιβερή και εξοργιστική «πρωτιά» του ελληνικού και του κυπριακού καπιταλισμού, από την οποία προκύπτει το εξής απλό: η μνημονιακή περίοδο0ς της καθήλωσης των μισθών συνεχίζεται… επ’ άπειρο ενώ την ίδια στιγμή τα κέρδη ανακάμπτουν θεαματικά.

Γράφημα 1

Η σχέση κέρδη προς μισθοί: Ελλάδα σε σύγκριση με ευρωπαϊκές χώρες

από: Ηλίας Ιωακείμογλου

Η ακρίβεια: ένας νέος κίνδυνος

Και στο μεταξύ, εμφανίστηκε ένας νέος κίνδυνος για το εργατικό εισόδημα: η έκρηξη ακρίβειας σε βασικά προϊόντα και υπηρεσίες κατανάλωσης για τα λαϊκά νοικοκυριά. Η άνοδος του Γενικού Δείκτη Τιμών Καταναλωτή (του «επίσημου» πληθωρισμού) κατά 1,4% τον Αύγουστο σε σχέση με τον Ιούλιο δεν λέει όλη την αλήθεια για την επι8βάρυνση των νοικοκυριών από το κύμα ακρίβειας, καθώς οι αυξήσεις μισθών εντοπίζονται σε είδη και υπηρεσίες πρώτης ανάγκης ενώ οι μειώσεις σε είδη και υπηρεσίες λιγότερο σημαντικές. Το «φαινόμενο» είναι στην αρχή του, καθώς οι πολύ μεγάλες αυξήσεις στην ενέργεια (Φυσικό αέριο 91%, πετρέλαιο θέρμανσης 28,9%, καύσιμα 17,4%, ηλεκτρικό ρεύμα 0,8%) προεξοφλούν το πέρασμα αυτών των αυξήσεων από την παραγωγή στην κατανάλωση.   

Στο μεταξύ, ήδη μεταξύ Αυγούστου 2021 και Ιουλίου 2021 είχαμε σημαντικές ανατιμήσεις σε: Φυσικό αέριο (10,2%), Λαχανικά νωπά (10,6%), Γάλα νωπό πλήρες (2,9%), Ελαιόλαδο (2,9%), Πουλερικά (2,8%), Άλλα προϊόντα αρτοποιίας και ζαχαροπλαστικής (2,1%), Χοιρινό (1,8%), Ψάρια νωπά (1,3%) και Καύσιμα αυτοκινήτου – βενζίνη (0,8%).

Οι επίσημες εκτιμήσεις μιλούν για «προσωρινό φαινόμενο», ο υπουργός Οικονομικών… πανηγύρισε ότι η αύξηση του πληθωρισμού και η ακρίβεια οφείλονται στην ανάπτυξη, αλλά το μόνο βέβαιο είναι ότι έχουμε έναν ακόμη, νέο παράγοντα πίεσης στο λαϊκό εισόδημα.

Και ήδη τα πράγματα ήταν δύσκολα πριν απ’ αυτόν, όπως δείχνει το γράφημα. Η Ελλάδα ήταν ήδη, πριν το πρόσφατο κύμα ακρίβειας, χαμηλά στη λίστα των ευρωπαϊκών  χωρών με κριτήριο την αγοραστική δύναμη του κατώτατου μισθού, κάτω από την Πολωνία και τη Λιθουανία. (βλ. γράφημα 2)

Γράφημα 2

Η αγοραστική δύναμη του κατώτατου μισθού: Ελλάδα σε σύγκριση με ευρωπαϊκές χώρες

Το «πακέτο» της ΔΕΘ και η επερχόμενη νέα λιτότητα…

Σε τέτοιες συνθήκες ανέβηκε ο Κυριάκος Μητσοτάκης στη ΔΕΘ για να εξαγγείλει το νέο του οικονομικό «πακέτο». Η κρατική δαπάνη στην οποία αντιστοιχεί, είναι 3,443 δισ. ευρώ. Από αυτά, τα 2,576 δισ. ευρώ αφορούν σε μέτρα που έχουν ήδη εξαγγελθεί και η κρατική δαπάνη περιλαμβάνεται στο Μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα. Άρα, η πραγματικά νέα δαπάνη αφορά σε 867 εκατομμύρια – μια απατηλή «δημιουργική λογιστική» μεγάλης κλίμακας». Επιπλέον, 463 εκατ. αφορούν επέκταση δαπάνης σε ήδη ψηφισθέντα μέτρα. Τέλος, για τη νεολαία, όπου οι δημκοσκοπήσεις λένε ότι η κυβέρνηση χάνει κατά κράτος, τα «δώρα» ήταν τα… 50 gigabytes data για όσους κάνουν το εμβόλιο κατά της Covid-19 και 100 ευρώ τον μήνα για επιδοτούμενη απασχόληση 6 μηνών (πρόγραμμα «πρώτο ένσημο». Η δαπάνη για τα «μέτρα για τη νεολαία» είναι το 0,5% της δαπάνης του συνολικού «πακέτου»…     

Η καρδιά του «πακέτου» είναι:

• Τα μέτρα μείωσης των ασφαλιστικών εισφορών για επιχειρήσεις και εργαζόμενους, που για μεν τις επιχειρήσεις σημαίνει μείωση των υποχρεώσεών τους προς το ασφαλιστικό σύστημα, για δε τους εργαζόμενους σημαίνει αύξηση του άμεσα αποδοτέου μέρους του μισθού εις βάρος του τμήματος του μισθού που παρακρατείται για τις συντάξεις τους. Είναι σαν να μειώνεις το εργοδοτικό κόστος και να αυξάνεις τον μισθό εις βάρος της σύνταξης. Πρόκειται δηλαδή για μέτρα που προετοιμάζουν τις μελλοντικές μειώσεις συντάξεων και την ιδιωτικοποίηση της ασφάλισης.

• Το δώρο προς μικρομεσαίους με ακίνητη περιουσία με αξία μέχρι 800.000 ευρώ (που «τσουβαλιάζονται» με αυτούς που παλεύουν να σώσουν από τον πλειστηριασμό ένα σπίτι αξίας μέχρι 150.000 ευρώ που απέκτησαν με δάνειο), με τον σχεδόν μηδενισμό του φόρου γονικής παροχής.

• Η έντονα ταξική (εις βάρος της εργαζόμενης νεολαίας αλλά και με στόχο την καθήλωση των μισθών στα επίπεδα του βασικού) αλλά και «διαρθρωτική» σημασία του προγράμματος για το «πρώτο ένσημο». Το πρόγραμμα επιδότησης για την απόκτηση εργασιακής εμπειρίας που εντελώς πρόσφατα ανακοίνωσε ο ΟΑΕΔ, είναι πολύ πιο γενναιόδωρο (550 ευρώ τον μήνα) και κυρίως δεν έχει αυτόν τον ύπουλο ταξικό χαρακτήρα του προγράμματος «το πρώτο ένσημο» που εξήγγειλε ο Μητσοτάκης στην ΔΕΘ.

• Η έλλειψη ανακοινώσεων για τους μισθούς: ούτε επαναφορά συλλογικών διαπραγματεύσεων και συλλογικών συμβάσεων ούτε αύξηση μισθών – πέραν της εξοργιστικής απάτης της αύξησης κατά 2% πρόσφατα.   

Ωστόσο, υπάρχει ένα άλλο σημαντικό ζήτημα που εκκρεμεί και επικρέμαται σαν δαμόκλειος σπάθη πάνω από τις εργαζόμενες τάξεις: η επάνοδος στη δημοσιονομική ορθοδοξία, που σημαίνει νέο κύκλο λιτότητας στις κρατικές δαπάνες, που μεταφράζεται σε λιτότητα στις δαπάνες για μισθούς, συντάξεις, δημόσιες υποδομές και αγαθά. Ύστερα από μια σύντομη περίοδο μετάβασης, από το 2023 επανερχόμαστε στα υψηλά πρωτογενή πλεονάσματα – και έχουμε πλέον πλούσια και πικρή πείρα τι σημαίνει αυτό.    

Στις συνθήκες λοιπόν που οι ρυθμοί ανάπτυξης και τα κέρδη ανακάμπτουν σημαντικά και που οι κρατικές ενισχύσεις στον επιχειρηματικό τομέα συνεχίζονται γενναιόδωρες ενώ οι μισθοί μένουν καθηλωμένοι παρά την «έξοδο από τα μνημόνια», το εργατικό κίνημα και η Αριστερά πρέπει να θέσουν στο κέντρο του σχεδιασμού τους την πάλη για ουσιαστική αύξηση των μισθών. Γύρω από αυτή τη βασική αιχμή, που η οικονομική συγκυρία καθιστά επίκαιρη και «νόμιμη», μπορεί και πρέπει να διαρθρωθεί ένα ευρύτερο πλαίσιο αιτημάτων για τις συλλογικές συμβάσεις, τις εργασιακές σχέσεις κ.λπ., που θα νοηματοδοτεί την πάλη ενάντια στο καθεστώς ακραίας λιτότητας που οικοδομήθηκε από το 2010 και ύστερα και που η κυβέρνηση Μητσοτάκη θωρακίζει με όλους τους δυνατούς τρόπους.