του Αλέξη Λιοσάτου

Ο διεθνής καπιταλισμός βρίσκεται στα πρόθυρα νέας κρίσης, πιθανώς χειρότερης και από αυτήν του 2008. Οι πολιτικοί, εμπορικοί και στρατιωτικοί ανταγωνισμοί μεταξύ μεγάλων Δυνάμεων, μεταξύ Ανατολής και Δύσης αλλά και μεταξύ μικρότερων παικτών όπως οι Ελλάδα, Τουρκία, κλιμακώνονται. Όμως το χειρότερο για το σύστημα είναι ότι βρίσκεται αντιμέτωπο με την άνοδο των εργατικών και λαϊκών αντιστάσεων σε διεθνές επίπεδο. Για πρώτη φορά μετά το 2011, το «βελάκι» της ταξικής πάλης έδειξε «προς τα πάνω» τη χρονιά που μας αφήνει. Αυτό το διαπιστώνουν τα αστικά επιτελεία διεθνώς. Η Washington Post χαρακτήρισε το 2019 “χρονιά διαδηλώσεων” και οι Financial Times συγκρίνουν το 2019 με το 1848 και το 1968!

https://www.thecommunists.net/rcit/greetings-for-the-new-year-of-2020/

Η βρετανική Telegraph αρθρογραφεί με τίτλο «Χρονιά αντίστασης-παγκόσμια εξάπλωση της κοινωνικής ανυπακοής» και ανησυχεί για το «τι έρχεται μετά». Κάνει μάλιστα λόγο για την επίδραση του ντόμινο, εκλαϊκεύοντας και αποδεικνύοντας στα μάτια εκατομμυρίων απλών ανθρώπων που δεν έχουν ακούσει ποτέ τους για Τρότσκι την ορθότητα και τη δυναμική της Διαρκούς Επανάστασης…

https://www.telegraph.co.uk/news/global–protests-2019/

Το ίδιο κείμενο μιλάει για τις μαζικές κινητοποιήσεις και λαϊκές εξεγέρσεις στο Σουδάν (όπου ανατράπηκε η εκεί δικτατορία), για τα συνεχιζόμενα εξεγερσιακά κινήματα στην Αλγερία, την Κολομβία (μετά από δεκαετίες), το Χονγκ Κονγκ και τη Χιλή (όπου εκατοντάδες διαδηλωτές έχουν χάσει τα μάτια τους από τις πλαστικές σφαίρες που πρόβαρε ήδη εδώ πέρα η ΕΛΑΣ του Μητσοτάκη), τη νίκη της εξέγερσης στο Εκουαδόρ, την ανατροπή του πρωθυπουργού στον Λίβανο μέσα από μια «μίνι-επανάσταση», όπως την ονομάζει, τις εκρήξεις στο Ιράκ και το Ιράν (στο Ιράκ με εκατοντάδες νεκρούς), τα Κίτρινα Γιλέκα και το απεργιακό κίνημα των τελευταίων δεκαετιών στη Γαλλία, την αφύπνιση του κινήματος στην Αίγυπτο μετά από χρόνια απέναντι στη χούντα του Σίσι (συμμάχου του ελληνικού επεκτατισμού), την εξέγερση στην Αϊτή και σχετικά πιο «άγνωστες» σε εμάς κινητοποιήσεις που μάλιστα πέτυχαν νίκες, όπως σε Ρωσία και Γεωργία. Να προσθέσουμε ακόμα την αντίσταση στο Κασμίρ, το απεργιακό κίνημα – ρεκόρ των τελευταίων δεκαετιών στις ΗΠΑ και την εξέγερση στο Άσαμ της Ινδίας, τις διαδηλώσεις στο Πακιστάν και στην Καταλονία, τις κινητοποιήσεις των υποστηρικτών του Μαδούρο και του Μοράλες απέναντι στην αντεπανάσταση.

Οι από κάτω αντεπιτίθενται. Ένα νέο, ίσως ακόμα μεγαλύτερο, ακόμα πιο διεθνές «2011» βρίσκεται υπό κατασκευή. Οι χώρες της Β.Αφρικής και της Μέσης Ανατολής δείχνουν ότι ένα νέο κύμα της «Αραβικής Άνοιξης» ξυπνάει, κλείνοντας τα στόματα όσων έσπευσαν να τη βαφτίσουν «συνωμοσία ξένων δυνάμεων», βγάζοντας συμπέρασμα από την ήττα της από την τριπλή αντεπανάσταση (ιμπεριαλιστές, τζιχαντιστές, αντιδραστικά καθεστώτα). Η Λ. Αμερική και η Ασία αποσταθεροποιούνται. Νέα προβλήματα γεννιούνται για τις ιμπεριαλιστικές δυνάμεις (ΗΠΑ, ΕΕ, Ρωσία, Κίνα κ.ά), με την αποσταθεροποίηση να αγγίζει τόσο την ενδοχώρα τους όσο και τις σφαίρες επιρροής τους. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο δεν είναι τυχαίο ότι και το κίνημα στην Ελλάδα παρουσιάζει για πρώτη φορά μετά το 2011-2012 σημάδια ανάτασης (μαζικότητα-ρεκόρ των τελευταίων χρόνων στις διαδηλώσεις του Πολυτεχνείου και του Αλέξη Γρηγορόπουλου).

Κινητοποιήσεις με δυναμισμό, που συχνά πετυχαίνουν νίκες και αναδιπλώσεις στους από πάνω. Η εργατική τάξη παρά τις απογοητεύσεις και τις προδοσίες των ρεφορμιστικών ηγεσίων τους, παρά την έλλειψη επαναστατικής ηγεσίας, παρά την εκφύλιση των συνδικάτων, παρά τη σκληρή καταστολή, είναι εδώ και κινείται. Το μέλλον ανήκει σε αυτόν τον κόσμο, η εύφλεκτη πρώτη ύλη, η μαγιά για την ανατροπή του καπιταλισμού είναι υπαρκτή, γεννά νέες συλλογικότητες, νέες μορφές αυτο-οργανωμένου αγώνα, παλεύουν, συγκρούονται, ξεπερνάνε τις ηγεσίες τους, τις κάνουν να σέρνονται πίσω τους. Πάνω σε αυτήν τη μαγιά έχουμε να χτίσουμε, να συμβάλουμε, να «κολυμπήσουμε». Για την ενίσχυση των υπαρκτών αντιστάσεων αλλά και για την ανοικοδόμηση κι ενίσχυση της επαναστατικής Αριστεράς. Κάτι που απαιτεί περισσότερη συντροφικότητα και εσωκομματική δημοκρατία από ότι σήμερα, συνειδητοποίηση των κρίσιμων καθηκόντων που απλώνονται μπροστά μας.

Ένα συμπέρασμα που προέκυψε (ξανά) τα προηγούμενα χρόνια είναι ότι οι ρεφορμιστικές ηγεσίες είναι ανίκανες να οδηγήσουν τους αγώνες σε νίκες, ότι ακόμα και οι πιο μικρές νίκες είναι προσωρινές και καταδικασμένες να ανατραπούν χωρίς ηγεσίες να φτάσουν τον αγώνα μέχρι την ανατροπή των αστικών καθεστώτων, μέχρι την απαλλοτρίωση του κεφαλαίου και τη διάλυση των κρατών του. Παραδείγματα υπάρχουν άφθονα, που παρά τις διαφορές τους καταλήγουν στη διαχείριση του συστήματος ή στην εκφύλιση των κινητοποιήσεων: από τον ΣΥΡΙΖΑ και τους Τσάβες/Μοράλες στη Λ.Αμερική μέχρι τα διάφορα «μη κομματικά κινήματα» (πχ. Κίτρινα Γιλέκα και Αραβική Άνοιξη) ή κινήματα με αστικές και αντιδραστικές ηγεσίες (Χονγκ Κονγκ). Η εποχή εξακολουθεί να παράγει ταξική πάλη και συνεπώς συνεχίζει να απαιτεί επαναστάτες, διαφορετικά θα μας περιμένουν ξανά και ξανά αντεπαναστάσεις, ήττες και πισωγυρίσματα. Οι από πάνω εξοπλίζονται, ποντάρουν στον εθνικισμό και τον φασισμό, είναι ανυποχώρητοι και αποφασισμένοι να περάσουν από πάνω μας, μας οδηγούν με μαθηματική ακρίβεια σε πολέμους, σαρώνουν κατακτήσεις και δικαιώματα, μοιράζουν πείνα, ανέχεια και θάνατο, στήνουν δικτατορίες, ξέρουν πολύ καλύτερα από εμάς τις ανεπάρκειες των ηγεσιών του κινήματος αντίστασης.

Έστω κι έτσι η μάχη για τα αφεντικά του πλανήτη αποδεικνύεται ότι δεν είναι περίπατος. Ένας νέος γύρος κλιμάκωσης της αντιπαράθεσης των από κάτω με τους από πάνω γεννιέται κι εμείς έχουμε να κάνουμε ό,τι περνάει από το χέρι μας για να νικήσουν αυτές οι κινητοποιήσεις, για να φτάσουν οι ανατροπές και τα κινήματα «μέχι το τέλος». Να κάνουμε τους εφιάλτες τους πραγματικότητα, να τους δείξουμε ότι τους περιμένουν ακόμα χειρότερα. Καλή χρονιά λοιπόν, ένα 2020 με εξεγέρσεις, ανατροπές και νίκες για τον κόσμο μας, με καλύτερη και μαζικότερη επαναστατική Αριστερά.

Άλλη μία φορά η ηγεσία του υπουργείου παιδείας νομοθετεί μέσα στις γιορτές απούσας της εκπαιδευτικής κοινότητας . Αυτή την φορά η Κεραμεως έρχεται να ολοκληρώσει το έγκλημα Γαβρογλου. Το υπουργείο κοροϊδεύευει μιλώντας για προκήρυξη διορισμών, αφού δεν υπάρχουν στον παρόντα προϋπολογισμό αλλά κι ακόμα να υπήρχαν οι 5200 θέσεις σε όλη την γενική εκπαίδευση α/θμια και β/θμια είναι σταγόνα στον ωκεανό. Επόμενος αν οι ανύπαρκτοι διορισμοί είναι το τυρί η παγίδα είναι η ίδια προκήρυξη , που μόνο στόχο έχει την εφαρμογή του προσοντολογίου σε όλους τους αναπληρωτές.

Δεν θα κουραστούμε να λέμε ότι το προσοντολόγιο είναι ο πιο ταξικός τρόπος αξιολόγησης , ότι φέρνει τον ανθρωποφάγο ανταγωνισμό μεταξύ των αναπληρωτών και ότι ήρθε για να δικαιολογήσει χιλιάδες απολύσεις. Το μεγαλύτερο όπλο μέχρι στιγμής που είχαν οι αναπληρωτές ήταν το ενιαίο αίτημα για την μονιμοποίηση με βάση το πτυχίο και την προϋπηρεσία . Αυτό από μόνο του έφτανε για να τους κάνει να δρουν πολλές φορές συλλογικά και να κερδίζουν επιμέρους πράγματα(που αντιστοιχούσαν σε περισσότερες θέσεις εργασίας) , όπως το άνοιγμα όλων των κενών , πιστώσεις για όλες τις αιτήσεις παράλληλης στηρίξεις, μη αποδοχή δεύτερης και τρίτης ανάθεσης, επέκταση της άδειας μητρότητας κτλ. Με την εφαρμογή του προσοντολογίου αντιθέτως δεν θα υπάρχουν συλλογικές διεκδικήσεις αφού ο καθένας και η καθεμία θα προσπαθεί ατομικά να συγκεντρώσει οσο το δυνατών περισσότερα προσόντα- μόρια πληρώνοντας τα ανάλογα τιμήματα που θα τον- την φέρουν ψηλότερα στον πίνακα, ενώ για όσους και όσες δε δουλεύουν, η ευθύνη θα είναι δική τους γιατί απλά δεν θα είναι αρκετά επιμορφωμένοι-ες και όχι του υπουργείου που δεν έκανε τους απαραίτητους διορισμούς. Επομένως γίνατε φανερό ότι το προσοντολόγιο έρχεται όχι για να φέρει μόνιμους διορισμούς αλλά για να δικαιολογήσει χιλιάδες απολύσεις και διαιωνίσει την αναπληρώση και την αδιοριστία.
Ο μόνος τρόπος να υπερασπιστούμε τις δουλειές μας και τις ζωές μας αλλά και την δημόσια εκπαίδευση είναι να ανατρέψουμε το προσοντολογιο και να απαιτήσουμε την μονιμοποίηση όλων των αναπληρωτών με βάση το πτυχίο και την προϋπηρεσία. Το μέσο δεν είναι προφανώς η ατομική άρνηση στην ένταξή στους νέους πίνακες αλλά ένας συλλογικός ,οργανωμένος απεργιακός αγώνας που θα έχει στόχο θα έχει μόνο την νίκη. Αυτός ο αγώνας πρέπει να βγει άμεσα, με πρωτοβουλία των πρωτοβάθμιων συλλογών και ΕΛΜΕ αφού είναι δεδομένη η άρνηση των ΔΟΕ-ΟΛΜΕ να κάνουν το οτιδήποτε που θα έρχεται σε ρήξη με το υπουργείο.

Η απεργία αυτή θα πρέπει να είναι οργανωμένη από την βάση των εκπαιδευτικών με επιτροπές αγώνα και θα πρέπει να υποστηριχτεί από τα απεργιακά ταμεία των συλλόγων. Δεν χρειάζονται πολλές κραυγές και είναι αρκετό το να πούμε ότι “ΔΕΝ ΠΑΜΕ ΓΙΑ ΜΆΘΗΜΑ ΚΑΙ ΑΠΕΡΓΟΎΜΕ ΜΈΧΡΙ ΝΑ ΑΠΟΣΥΡΘΕΊ ΤΟ ΠΡΟΣΟΝΤΟΛΟΓΙΟ ΚΑΙ ΝΑ ΜΟΝΙΜΟΠΟΙΗΘΟΥΝ ΟΛΟΙ ΟΙ ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΈΣ”

Όλοι και όλες στην συνέλευση αγώνα Δευτέρα 6/1 στο Παιδαγωγικό της Αθήνας

Η ραγδαία επιδείνωση των οικονομικών στοιχείων της ΔΕΗ, όπως αποτυπώνεται στις οικονομικές καταστάσεις του πρώτου τριμήνου του 2019 (εδώ), επιβεβαιώνουν τα δραματικά αποτελέσματα που είχαν για την εταιρεία τα πειράματα ήπιας έστω ιδιωτικοποίησης της εταιρείας που εφαρμόστηκαν από το 2015 μέχρι πρόσφατα. Ήταν μια περίοδος που ναι μεν μπήκαν στο συρτάρι και πάγωσαν προσωρινά σχέδια βίαιος ξεπουλήματος, όπως ήταν το σχέδιο της «μικρής ΔΕΗ», οι λύσεις ωστόσο που δρομολογήθηκαν και εφαρμόστηκαν με κορυφαία τις δημοπρασίες αποδείχτηκαν οικονομικά καταστροφικές καθώς επιδείνωσαν τη θέση της ΔΕΗ κι έφεραν έτσι πιο κοντά τις συζητούμενες «θεραπείες σοκ».

Προς επίρρωση, αρκεί μια ματιά στα οικονομικά αποτελέσματα του πρώτου τριμήνου για να φανεί ότι η αιτία των οικονομικών δεινών της ΔΕΗ βρίσκεται στην επιχειρούμενη ιδιωτικοποίησή της κι ευρύτερα στη νεοφιλελεύθερη διαχείριση κι όχι στον περιβόητο «κρατισμό». Ο «κρατισμός» πιθανά να οφείλεται στο βαθμό που, αντίθετα με ό,τι του καταλογίζεται, έγινε μέσο επιβολής μέτρων και πολιτικών προς όφελος της αγοράς. Το πρώτο τρίμηνο του 2019 η επιχείρηση εμφάνισε καθαρές ζημιές (προ φόρων) ύψους 233,5 εκ. ευρώ όταν την αντίστοιχη χρονική περίοδο του προηγούμενου έτους είχε εμφανίσει οριακές ζημιές μόλις 18,7 εκ. ευρώ. Αξίζει ωστόσο να δούμε πώς διαμορφώθηκε αυτό το αρνητικό αποτέλεσμα.

Αρχικά πρέπει να τονίσουμε ότι η δαπάνη μισθοδοσίας και λοιπών ελεγχόμενων δαπανών μειώθηκε κατά 5,7 εκ. ευρώ ή 2,1%. Κατά συνέπεια, οι λύσεις που υποδεικνύονται για μαζικά προγράμματα εθελούσιας εξόδου μπορεί να μειώσουν παραπέρα το σχετικό κονδύλι, απέχουν ωστόσο από την αντιμετώπιση των πραγματικών αιτιών των οικονομικών ζημιών της ΔΕΗ.

Οι πραγματικές αιτίες εντοπίζονται πρώτο, στις αυξημένες δαπάνες αγοράς φυσικού αερίου, λόγω τόσο της αυξημένης τιμής του κατά 32,5% όσο και λόγω της ανάγκης εισαγωγής αυξημένων ποσοτήτων για την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών. Πρόκειται για επιβάρυνση που φέρνει ξανά στην επικαιρότητα την πολύ σοβαρή ενεργειακή εξάρτηση της Ελλάδας, η οποία ανέρχεται στο 73,6%, όταν η ενεργειακή εξάρτηση της ΕΕ των 19 ανέρχεται σε 61,9% και της ΕΕ των 28 σε 53,6%. Παρόλα αυτά από τον ενεργειακό σχεδιασμό της Ελλάδας απουσιάζουν μέτρα που έστω θα αντιμετωπίσουν αυτή την δομική αδυναμία.

Δεύτερο, στην αύξηση της Οριακής Τιμής Συστήματος κατά 33,6% (ως αποτέλεσμα της αυξημένης ζήτησης ενέργειας κατά 4,2% στις 14.897 GWh έναντι 14.291 GWh το πρώτο τρίμηνο του 2018 που αναγκάζει τους διαχειριστές να ρίχνουν στην παραγωγή και ακριβές μονάδες) και κατ’ επέκταση στην υψηλότερη δαπάνη για αγορά ενέργειας.

Τρίτο, στην αυξημένη δαπάνη για αγορά δικαιωμάτων εκπομπών CO2 που έχει εξελιχθεί σε μια γιγάντια κερδοσκοπική φούσκα. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι τιμές των δικαιωμάτων από τον Ιούλιο του 2018 καταγράφουν αλλεπάλληλα ρεκόρ, φθάνοντας στις 5 Ιουλίου τα 25,84 ευρώ. Για να φανεί η διαφορά να αναφέρουμε ότι τον Απρίλιο του 2013 η τιμή των δικαιωμάτων ανερχόταν σε 3,08 ευρώ και τον Μάιο του 2017 στα 4,45 ευρώ. Μιλάμε επομένως για εξαπλασιασμό του κόστους αγοράς δικαιωμάτων! Ο χρηματιστηριακός τζόγος επί των ρύπων, κατ’ εφαρμογήν πιθανότατα της αρχής «ο ρυπαίνων γονατίζει οικονομικά και κάποιος επιτήδειος κερδοσκοπεί» κατατρώει μέχρι στιγμής τα ταμεία της ΔΕΗ καθώς για λόγους εμφανώς πολιτικούς η κυβέρνηση και η διοίκηση της εταιρείας μέχρι στιγμής δεν είχαν μεταβιβάσει το κόστος στους λογαριασμούς. Στόχος προφανώς ήταν να προστατευθούν νοικοκυριά και επιχειρήσεις από μια νέα άνοδο του ενεργειακού κόστους. Πλέον, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η περίοδος χάριτος έχει τελειώσει και αργά ή γρήγορα θα βρεθούμε ενώπιον μεγάλων αυξήσεων στα τιμολόγια του ηλεκτρικού, πολύ δε περισσότερο αν αποφασισθεί να μεταβιβασθούν οι σωρευτικές αυξήσεις με τις οποίες έχει επιβαρυνθεί η ΔΕΗ τουλάχιστον τους τελευταίους 12 μήνες.

Αρνητικά επέδρασσαν στα οικονομικά της ΔΕΗ και την ευρύτερη ισορροπία του συστήματος οι δημοπρασίες (ΝΟΜΕ) που υποτίθεται ότι θα λειτουργούσαν σαν μηχανισμός διευκόλυνσης της εισόδου των ιδιωτών στην αγορά. Οι δημοπρατούμενες ποσότητες αντίθετα αντί να καταλήξουν στους καταναλωτές της Ελλάδας, διευκολύνοντας τον ανταγωνισμό, κατέληξαν στις γειτονικές χώρες, διευκολύνοντας τον εύκολο πλουτισμό των εμπόρων που παίρνουν μέρος στις δημοπρασίες. Αυτό που συνέβη έτσι από την υιοθέτηση του γαλλικού μοντέλου που θα ενδυνάμωνε του «νέους παίκτες» στην αγορά ηλεκτρισμού είναι η αγορά να υποστεί νέες, επιπλέον και ασύμμετρες στρεβλώσεις. Ομολογείται ανοιχτά στην Ετήσια Έκθεση για το 2019 του Ινστιτούτου Ενέργειας Νοτιοανατολικής Ευρώπης, με τίτλο Ο ελληνικός Ενεργειακός Τομέας: «Παρατηρήθηκαν στρεβλώσεις και αθέμιτες πρακτικές στη λειτουργία της χονδρεμπορικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας με εκτεταμένη χρήση προθεσμιακών προϊόντων, τύπου ΝΟΜΕ, σε εξαγωγές» (σελ. 130). Ας φανταστούμε τι κριτική και τι επιθέσεις θα είχε δεχτεί η Διοίκηση της εταιρείας ή ακόμη κι η κυβέρνηση (εμμονή στον κρατισμό, προστασία του μονοπωλίου και όρθωση εμποδίων στον ελεύθερο ανταγωνισμό, κ.α.) αν το 2016 οπότε επιβάλλονταν οι δημοπρασίες αρνούνταν να τις δεχθούν επικαλούμενες το μεγάλο οικονομικό κόστος που επισείουν για την εταιρεία…

Συνεχή συρρίκνωση στον τζίρο και τα κέρδη της ΔΕΗ προκαλεί επιπλέον η μείωση του πελατολογίου της, στο βαθμό που κατά τεκμήριο στους ιδιώτες πάνε οι καλοί πελάτες. Κι αυτή η υποχρέωση, που αποτελεί ασφαλή αιτία μετατροπής της πιο κερδοφόρας εταιρείας σε ζημιογόνα, αποτελεί μνημονιακή δέσμευση. Το μέσο μερίδιο της ΔΕΗ στην αγορά προμήθειας στο σύνολο της Ελλάδας από 83,8% το πρώτο τρίμηνο του 2018 μειώθηκε σε 77,1%. Ως αποτέλεσμα οι πωλήσεις της ΔΕΗ μειώθηκαν κατά 6,2%, ενώ τον Μάρτιο του 2019 το μέσο μερίδιο αγοράς στο Διασυνδεδεμένο Σύστημα περιορίσθηκε στο 76,6%, όταν ένα χρόνο πριν, τον Μάριο του 2018 το μερίδιο της ΔΕΗ ανερχόταν σε 82,7%. Εντύπωση ωστόσο προκαλούν οι αποκλίσεις που καταγράφονται καθώς στην Υψηλή Τάση η ΔΕΗ παίζει σχεδόν μόνη της ελέγχοντας το 97,7% της αγοράς, ενώ στη Μέση Τάση έχει υπό τον έλεγχό τα το 53,6%.

Βαρίδι στα πόδια της ΔΕΗ αποτελούν κι οι απλήρωτοι λογαριασμοί που συνεχώς αυξάνονται, έχοντας φθάσει τα 2,7 δισ. ευρώ, τα 1,05 δισ. ευρώ εκ των οποίων αφορούν 890.000 τελικούς πελάτες. Η «στάση πληρωμών» εκατοντάδων χιλιάδων πελατών της ΔΕΗ  προς την εταιρεία εξηγείται στη βάση του οξύτατου κοινωνικού ζητήματος, όπως συμπυκνώνεται σε ένα ποσοστό ανεργίας της τάξης του 18% και σε ένα ποσοστό που κινδυνεύει με κοινωνικό αποκλεισμό και φτάνει τον 1 στους 3. Τούτων δοθέντων η ανακοίνωση του προέδρου της εταιρείας, Μιχάλη Παναγιωτάκη, ότι «θα σταλούν σε όλους εξώδικα» μόνο ως απειλή ακούγεται. Επίσης, ως προαναγγελία μια ξαφνικής όξυνσης των επιπέδων ενεργειακής φτώχειας και κοινωνικής υποβάθμισης. Πιθανότατα, η τύχη των εκατοντάδων χιλιάδων νοικοκυριών που δεν μπορούν ακόμη και σήμερα, μετά την έξοδο της Ελλάδας από την ύφεση, να πληρώσουν τον λογαριασμό τους να μην εμπίπτει στις ευθύνες της ΔΕΗ. Δεν μπορεί όμως και από την άλλη η ΔΕΗ να αφεθεί ελεύθερη να ρίξει στο σκοτάδι χιλιάδες οικογένειες καταδικάζοντάς τις να ζουν σε προϊστορικές συνθήκες χωρίς θερμοσίφωνο, κουζίνα, τηλεόραση και υπολογιστή.

Μια «θεραπεία σοκ» που θα αιτιολογηθεί στη βάση των οικονομικών ζημιών της ΔΕΗ και θα προκρίνει την πώληση λιγνιτικών ακόμη και υδροηλεκτρικών μονάδων, την πώληση πακέτου μετοχών της ακόμη και του μάνατζμεντ, προγράμματα εθελούσιας εξόδου, αυξήσεις τιμολογίων κι επιτάχυνση των εισπρακτικών μέτρων θα οδηγήσει σε παροξυσμό το κοινωνικό ζήτημα και την ενεργειακή φτώχεια… Χώρια του γεγονότος ότι αυτές οι λύσεις δεν έχουν καμιά σχέση με τις αιτίες των προβλημάτων!

Πηγή: Επίκαιρα, τεύχος 408

Των Νικολέτα Γεροντάκη, Ερνεστίνα Καρυστιναίου-Ευθυμιάτου

Το εξώφυλλο [29.12.2019] έχει στο κέντρο του ένα χέρι, που βαστά ένα χάρτινο «αγέννητο παιδί»- και γύρω του ένα σωρό πολεμικά «στοιχεία» ενάντια στις αμβλώσεις.

Πέρα από το αυτονόητο που απαντάμε, ότι δε σας αφορά τί κάνουμε με τα σώματα μας και με τις ζωές μας, πέρα από την αχρείαστη κι όμως σημαντική υπενθύμιση ότι το δικαίωμα στην άμβλωση στην Ελλάδα έχει γίνει νόμος του κράτους από το μακρινό 1986 [Νόμος 1609/1986], και οι αμβλώσεις γίνονται δωρεάν στο δημόσιο σύστημα υγείας. Πέρα λοιπόν από τα παραπάνω, ίσως το εξώφυλλο μπορεί να μας είναι χρήσιμο για μερικές ακόμη παρατηρήσεις: 

Η μέρα στην οποία αναφέρεται το εξώφυλλο, καθιερώθηκε από την Ιερά Σύνοδο τον περασμένο Ιούλιο ως η ημέρα του «αγέννητου παιδιού». Η εκκλησία, χέρι χέρι όπως πάντα με την ακροδεξιά κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας επιχειρούν  να ξαναβάλουν στην ατζέντα ένα σπουδαίο ζήτημα αυτοδιάθεσης και ελευθερίας των γυναικών*. «Ημέρα αγέννητου παιδιού» ή αλλιώς “η ημέρα γιατί δεν έκλεινε τα πόδια της” θα πουν οι καλοί, αγαθοί άνθρωποι της εκκλησίας και πολλοί/ες άλλοι.  Λίγες μέρες μετά τον εορτασμό της γέννησης του Χριστού στις 25/12, που γεννήθηκε με τη βοήθεια ενός κρίνου- όπως μας λένε οι γραφές,  μαθαίνουμε ότι κι ένας άντρας δε μεσολάβει προκειμένου να «γεννηθεί» ένα παιδί. Βεβαίως χτες, εκπρόσωπος της κυβέρνησης, ο Άδωνης Γεωργιάδης έσπευσε να συγχαρεί δημόσια την εφημερίδα για το δημοσίευμα μιλώντας για ζήτημα επιβίωσης του «έθνους μας»!

Ωστόσο, το εξώφυλλο, και οι πολιτικές που καθρεφτίζει και υπηρετεί, δε μας αφήνουν έκπληκτες:  έχουν προηγηθεί τα περιστατικά αστυνομικής αυθαιρεσίας και σχετικής σεξιστικής βίας του προηγούμενου διαστήματος, οι εξαγγελίες περί επιδόματος για γέννηση παιδιών από γυναίκες ως 30 ετών [που τελικά δεν προχώρησαν στο βάρος και των αντιδράσεων], η κατάργηση της Γραμματείας Ισότητας των Φύλων κι η δημιουργία της νέας Γραμματείας «Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων» που ανήκει πλέον στο Υπουργείο Εργασίας αντί για το υπουργείο Εσωτερικών που ήταν πριν.

Ευχαριστούμε λοιπόν, αυτή την αθλητική εφημερίδα (που απευθύνεται κυρίως σε άντρες) που υποδεικνύει τί θα κάνει μια γυναίκα με το σώμα της, που μας καλεί να θέσουμε τα σώματά μας στην υπηρεσία του «έθνους», αλλά δε θα πάρουμε!  Μα φυσικά θα πείτε είναι και δικαίωμα των ανδρών να συναποφασίζουν για τη γέννηση των παιδιών τους. Λες και ζούμε σε μια κοινωνία που ο σεξισμός δεν υπάρχει πουθενά, οι γυναίκες έχουν άπλετη στήριξη στο μεγάλωμα των παιδιών από τους πατεράδες τους, το κράτος, τις ανύπαρκτες δομές του.  Λες και δεν έχουμε πλήρη απουσία σεξουαλικής παιδείας στα σχολεία, που θα ήταν το πρώτο μέτρο για τη μείωση των εκτρώσεων.

Οι υποστηρικτές των αγέννητων παιδιών και οι θεσμικοί τους φίλοι, αγνοούν επιδεικτικά τα άτομα που διακόπτουν εγκυμοσύνη μετά από βιασμό, αυτά που δεν μπορούν να τα μεγαλώσουν  τα παιδιά που κυοφορούν ή  τις γυναίκες των οποίων η ζωή κινδυνεύει με μια εγκυμοσύνη ή τοκετό. Κουνάνε το δάχτυλο προς τις γυναίκες που απλώς ΕΠΙΛΕΓΟΥΝ να μη φέρουν στον κόσμο ένα παιδί για τον όποιο λόγο.

Εδώ να θυμίσουμε ξανά ότι για την επιστήμη και το νόμο, πριν τον 3ο μήνα το έμβρυο δεν είναι άνθρωπος. Υπάρχουν τόσοι άνθρωποι  όντως γεννημένοι, που ζουν στον δρόμο, σε ιδρύματα. Περιμένουν έστω μια αναδοχή, μια υιοθεσία. Που είναι η ευαισθησία τους εκεί; Γιατί χρειάζεται διαρκώς να γεννοβολάμε ενώ τόσα πλασματάκια δεν έχουν γονείς; Πού είναι η ευαισθησία τους για τα παιδιά πρόσφυγες που μεγαλώνουν φυλακισμένα στα στρατόπεδα της δυστοπίας; Γιατί σιωπούν για τις γυναίκες που κακοποιούνται και δολοφονούνται καθημερινά από τους «συντρόφους τους»;

Όταν όμως μια μάζα κυττάρων αφαιρείται, όλοι/ες χάνουν το μυαλό τους.

Στην επίθεση στα δικαιώματα μας, σε κάθε μορφή βίας προς γυναίκες και θηλυκότητες, θα μας βρουν απέναντι, στο δρόμο!

* Όπου αναφέρουμε γυναίκα, εννούμε ταυτόχρονα θηλυκότητες, τρανς άνδρες, ή άλλα κοινωνικά φύλα που επίσης τα αφορά το ζήτημα.

της Κατερίνας Λίτσκα

Η Θεσσαλονίκη είναι γνωστό ότι στα υπόγεια της έχει κρυμμένο θησαυρό τα βυζαντινά μνημεία και όχι μόνο. Τα τελευταία χρόνια όμως αναδείχτηκαν περισσότερο αφού το μετρό σκοντάφτει συνεχώς πάνω στα βυζαντινά ευρήματα. Έναν αιώνα τώρα σχεδιάζουν, συζητούν ακυρώνουν το μετρό, πάνω στις ζωές των κατοίκων και ενάντια στο δημόσιο συμφέρον. Κάποιοι πρέπει να βγαίνουν κερδισμένοι για να υπάρχει τέτοια εμμονή σε συγκεκριμένες θέσεις σε συγκεκριμένες στιγμές.

Οι πρώτες επιστημονικές μελέτες για το μετρό χρονολογούνται από το 1917 μετά την μεγάλη πυρκαγιά της Θεσσαλονίκης. Οι Τομ Μπάουσον και Έρνεστ Εμπράιρ (αρχιτέκτονας, πολεοδόμος, αρχαιολόγος) εργάστηκαν πάνω στον επανασχεδιασμό της πόλης. Τα σχέδια συμπεριλάμβαναν και μετρό. Ωστόσο, με προσωρινή κυβέρνηση Βενιζέλου – Κουντουριώτη – Δαγκλή, η πόλη ξανακτίστηκε χωρίς μετρό.

Το 1968 προτάθηκε μελέτη από τον καθηγητή αρχιτεκτονικής ΑΠΘ, Τριανταφυλλίδη, για δακτυλιοειδή γραμμή μετρό. Επί χούντας επανέρχεται το μετρό στο προσκήνιο. Το 1973 ο ΟΑΣΘ πρότεινε ανάπτυξη υπογείου σιδηροδρόμου. Η πρώτη χρηματοδότηση για το έργο έγινε το 1976 με νομάρχη τον Κ.Πυλαρινό και κυβέρνηση Κ.Καραμανλή. Η πρώτη απόπειρα κατασκευής μετρό έγινε με δήμαρχο το Σ.Κούβελα και έμεινε στην ιστορία ως «η τρύπα του Κούβελα». Άνοιξαν μια σήραγγα στο ύψος του Συντριβανιού, στη Σχολή Αξιωματικών, με αποτέλεσμα να ανέβει η στάθμη των υδάτων στα θεμέλια της Πολυτεχνικής Σχολής και του ΑΠΘ. Λειτουργούσαν καθημερινά επί χρόνια αντλίες για να απομακρύνουν τα νερά ως το τέλος του έργου το 2016 – 17.

Επί της ουσίας επί Κούβελα το έργο ξεκίνησε χωρίς κανένα σχεδιασμό, αλλά για να εκβιάσει την κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ (1986-1989) να κάνει το μετρό. Γίνονται εκ νέου μελέτες και το 1992 αρχίζει να δημοπρατείται το έργο. Η επιλογή δύο προσωρινών αναδοχών γίνεται το 1994 στην κοινοπραξία «Μακεδονικό Μετρό» και «Θεσσαλονίκη Μετρό».

Το 1996 διακόπηκαν οι συνομιλίες με την «Μακεδονικό Μετρό» και συνέχισαν με την «Θεσσαλονίκη μετρό» (κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ Σημίτη με ΥΠΕΧΩΔΕ τον Κώστα Λαλιώτη). Η «Μακεδονικό Μετρό» κάνει προσφυγές για την απόρριψή της από τον υπουργό.

Παρ´ όλα αυτά μέχρι το 2002 ούτε η «Θεσσαλονίκη Μετρό» μπορεί να ανταπεξέλθει γιατί δεν εξασφαλίζει πόρους για το έργο από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα. Επί δεκαετίες η Ευρωπαϊκή Τράπεζα αρνείται να το χρηματοδοτήσει γιατί θεωρεί το έργο μετρό ανέφικτο, λόγω του όγκου των αρχαιοτήτων και των απαραίτητων εργασιών για να σωθούν. Τότε αρχίζει ένας πρώτος προβληματισμός για τα αρχαία.

Το 2003 τον Σεπτέμβριο αποφασίζεται να κατασκευαστεί το έργο ως δημόσιο με συγχρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τι έγινε και άλλαξε γνώμη Ευρωπαΐκή Κεντρική Τράπεζα ένα χρόνο μετά;

Αναλαμβάνει ως φορέας κατασκευής η «Αττικό Μετρό» για την βασική γραμμή ΟΣΕ – Εγνατία – Δελφών ως το ύψος της Μαρτίου, συνολικά 9,6 km και 13 σταθμούς και αμαξοστάσιο στην Πυλαία.

Το 2006 μετά από δημοπρασία, οριστικός ανάδοχος αναλαμβάνει η κοινοπραξία ΑΕΓΕΚ Impregilo Ansaldo TSF Seli Ansaldobreda και προϋπολογισμό 1052 δις. Μετά από δύο μήνες αρχίζουν οι εργασίες κατασκευής. Το έργο υπολογίζεται ότι θα διαρκέσει 6,5 χρόνια, δηλαδή ως το 2012, ημερομηνία που συμπίπτει με τα 100 χρόνια από την «απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης». Οι εργασίες όμως δεν ολοκληρώνονται το ‘12 και η πόλη παραμένει με την κεντρική οδό να υπολειτουργεί και τα μαγαζιά κρυμμένα πίσω από λαμαρίνες. Το πρόβλημα εντάθηκε με τα βυζαντινά ευρήματα στη Βενιζέλου και την Αγίας Σοφίας. Προσπαθούν με διάφορα τεχνάσματα να τα «κουκουλώσουν».

Το 2012 η εταιρεία ισχυρίζεται ότι πρέπει να πέσουν τρεις πολυκατοικίες βόρεια του σταθμού της Βενιζέλου και ενδεχομένως τρία κτήρια ιστορικού ενδιαφέροντος νότια του σταθμού. Άλλη έκθεση αναφέρει για επικείμενο μεγάλο σεισμό οπότε πρέπει να βγουν τα αρχαία και να τα βάλουν σε κοντέινερ για να τα σώσουν, όπως «έσωσαν» και τον οικισμό Ζάγανι στο αεροδρόμιο «Ελευθέριος Βενιζέλος» και ενώ πέρασαν 20 χρόνια ακόμα είναι στα κοντέινερ. Το μεγαλύτερο παραμύθι ήταν περί υδραργύρου στην στοές για να αποτρέψουν το ΚΑΣ να κάνει αυτοψία.

Το 2013 κυβέρνηση ήταν η ΝΔ, πρωθυπουργός ο Αντώνης Σαμαράς και υπουργός ο Κ. Τζαβάρας ο όποιος εξέδωσε υπουργική απόφαση για την απόσπαση των αρχαιοτήτων και την συνέχιση του έργου. Δημοσιοποιήθηκε και υπήρξαν άμεσα αντιδράσεις για πρώτη φορά από το Σύλλογο Ελλήνων Αρχαιολόγων, τη διεθνή κοινότητα βυζαντινολόγων, το ΤΕΕ Θεσσαλονίκης, το ΑΠΘ, τη Χριστιανική Αρχαιολογική Εταιρεία και τον τότε δήμαρχο Μπουτάρη, ο οποίος προσέφυγε στο Συμβούλιο της Επικρατείας ζητώντας αναστολή και ακύρωση της απόφασης. Το Δεκέμβριο του 2013 αυτή γίνεται δεκτή και σταματούν οι εργασίες για το μετρό. Ο εργολάβος από το 2012 ζητάει να αλλάξουν τα δεδομένα γιατί μπαίνει μέσα και δεν μπορεί να προχωρήσει το έργο. Το 2015 με διαιτησία που προτείνει ο υπουργός υποδομών Χ.Σπίρτζης (ΣΥΡΙΖΑ) λύνεται το θέμα μεταξύ του ελληνικού δημοσίου και του εργολάβου, ο οποίος έχει υποβάλει αίτημα αποζημίωσης πολλών εκατομμυρίων. Ο εργολάβος πήρε περισσότερα απ’ότι έλεγε πως θα τον ευχαριστούσαν.

Στο σταθμό Βενιζέλου βρέθηκε ο μεγαλύτερος όγκος αρχαιοτήτων, μια ρωμαϊκή γειτονιά 1600 τ.μ., η κύρια αγορά της πόλης, το σταυροδρόμι, η decumanus Maximus (κύρια οδός) που διασταυρώνεται με την cardo (κάθετη ρωμαϊκή οδός), πλάκες 700 τόνων η καθεμιά. Και εδώ μπαίνει το ερώτημα πώς θα αποσπάσουν τέτοιο όγκο χωρίς να τεμαχιστεί; Η Θεσσαλονίκη ήταν η δεύτερη σημαντικότερη πόλη της βυζαντινής αυτοκρατορίας και τα αρχαία που βρέθηκαν στην Βενιζέλου θεωρούνται από τα σημαντικότερα ευρήματα.

Το 2017 επί ΣΥΡΙΖΑ κατατέθηκε πρόταση-μελέτη με υπουργική απόφαση για τη λύση in situ αλλά σήμερα η ΝΔ ισχυρίζεται ότι δεν έφερε υπογραφές μηχανικών. Ενώ συγκροτήθηκε ομάδα να μελετήσει την πρόταση, δεν κατάφεραν να φτάσουν σε κατασκευαστική λύση.

Υπάρχει, όμως, μελέτη που σχεδιάστηκε από τους μηχανικούς της «Αττικό Μετρό» σε συνεργασία με εξωτερικούς συνεργάτες – τεχνικά γραφεία για τη λύση παραμονής (in situ) ένα πάτωμα με τα αρχαία και από κάτω το μετρό. Έχουν πληρωθεί οι μελέτες, είναι τεχνητά εφικτές, αλλά εδώ και 6-7 μήνες σταμάτησαν οι εργασίες μέχρι που έγινε το συμβούλιο του ΚΑΣ.

Στη ΔΕΘ του 2019 ο Μητσοτάκης τάχθηκε υπέρ της απόσπασης των αρχαιοτήτων χωρίς να λαμβάνει υπόψη τις πραγματικές ανάγκες ή την πρόοδο του τεχνικού έργου.

Η απόφαση είχε ήδη παρθεί και έμενε το διεκπεραιωτικό συμβούλιο του ΚΑΣ με πρόταση της «Αττικό Μετρό» για την κατασκευή του σταθμού Βενιζέλου με απόσπαση και επανατοποθέτηση των αρχαιοτήτων. Μόλις ένα χρόνο πριν ολοκληρώθηκε ο σταθμός Αγίας Σοφίας, με πολλές καθυστερήσεις βέβαια. Ένα κτίσμα, το «Νυμφαίο», 35 τ.μ., αποσπάστηκε και το 2018 επανατοποθετήθηκε, ενώ τμήματα που ήταν ευπαθή παρέμειναν στη θέση τους. Αλλά η decumanus maximus που αποσπάστηκε δεν επανατοποθετήθηκε, γιατί αφού σχεδιάστηκε ο σταθμός και τελείωσαν οι εργασίες, ανακάλυψαν ότι τώρα… δεν χωράει! Πώς να πιστέψει κανείς ότι θα επανατοποθετήσουν 1600 τ.μ.;

Η απόφαση του ΚΑΣ μετά από ολονύχτια διαβούλευση, η οποία ήταν εξαντλητική για φορείς, αρχαιολόγους και την Εφορεία Αρχαιοτήτων πόλης ήταν 13 ψήφοι υπέρ της απόσπασης και 2 ψήφοι κατά.

Την προηγούμενη μέρα έγινε κάλεσμα διαμαρτυρίας στην Βενιζέλου με αρκετό κόσμο υπέρ της λύσης in situ.

Με την απόφαση του ΚΑΣ θα βρεθούν χαμένα εν μέρη τα αρχαία, χαμένοι οι εργαζόμενοι του μετρό που σε κάθε καθυστέρηση του έργου έχουν απολύσεις, χαμένοι οι κάτοικοι γιατί κάθε φορά που αλλάζει η κυβέρνηση πάλι θα αλλάζουν τα σχέδια όπως γίνεται μέχρι σήμερα, αλλά χαμένα θα είναι και τα εμπορικά μαγαζάκια που αλλάζουν ιδιοκτήτες αφού δεν βγαίνει το μεροκάματο εφόσον παραμένουν κρυμμένα πίσω από τις λαμαρίνες.

Είπαν ότι το μετρό θα τελειώσει το 2023. Είπαν ότι για τα βυζαντινά ευρήματα θα συνεργαστούν με τους αρχαιολόγους και τις υποδείξεις τους. Τότε γιατί απλά δεν τηρούν το νόμο περί αρχαιοτήτων; «Η μετακίνηση αρχαίων λόγω τεχνικού έργου εξετάζεται μόνο όταν μετά από σχετικό επιστημονικό έλεγχο, αποκλείεται κάθε δυνατότητα διατήρησης τους στο περιβάλλον τους».

Με την απόφαση του ΚΑΣ οι μόνοι κερδισμένοι είναι οι κυβερνώντες και οι εργολάβοι. Έτσι ανοίγει ο δρόμος για διεκδίκηση αποζημίωσης όπως και στο παρελθόν. Και εδώ πρέπει να αναφέρουμε και τις απολύσεις των εργαζομένων όταν δεν τρέχει το έργο, όπως καταγγέλλει το σωματείο εργαζομένων του μετρό. «Όταν μαλώνουν τα βουβάλια την πληρώνουν τα βατράχια…»

του Μάριου Αυγουστάτου

Ο Θάνος Μικρούτσικος, μουσικοσυνθέτης πέθανε χθες σε ηλικία 72 ετών μετά από μάχη με τον καρκίνο. Πολλοί μιλάνε γενικά και αόριστα για την ιδεολογική ηγεμονία της Αριστεράς, από τη Μεταπολίτευση και μετά. Ένας από τους κυριότερους υπαίτιους αυτής της ιδεολογικής ηγεμονίας ήταν ο Θάνος Μικρούτσικος.

Υπήρξε μια εμβληματική μορφή του μαχόμενου πολιτισμού, που έφερε στα χείλη όλων μας τους στίχους του Μπρεχτ, του Αναγνωστάκη, του Biermann, του Ελευθερίου, του Μαγιακόφσκι, του Ναζίμ Χικμέτ, του Καββαδία.
Ειδικά ο “Σταυρός του Νότου” είναι από τους πιο δημοφιλείς δίσκους στην Ελλάδα, με πάνω από 2 εκατομμύρια πωλήσεις! Κόντρα σε κριτικές, που τον χαρακτήρισαν ως “μία ατυχή παρένθεση στη δημιουργική του πορεία”. Ο ίδιος ο αδερφός του μάλιστα (που έγραφε με ψευδώνυμο κριτικές δίσκων σε ένα μουσικό περιοδικό) έγραψε «Τι κρίμα για αυτόν τον συνθέτη να κυκλοφορήσει έναν τέτοιο δίσκο!» και «Ο δίσκος θα έπρεπε να συνοδεύεται και από λεξικό άγνωστων λέξεων, γιατί υπάρχουν περισσότερες από εβδομήντα άγνωστες λέξεις σε έντεκα τραγούδια».

Αυτός ήταν ο Θάνος Μικρούτσικος, είχε την ικανότητα να φωτίζει τα κρυμμένα επίπεδα των ποιημάτων, να μας κάνει απλόχερα κοινωνούς (όντας γαλουχημένοι από τα κυρίαρχα αστικά ιδεολογήματα) σε “δύσκολες” έννοιες. Μας τραγούδησε για την Μακρόνησο και τα βάσανά της, ενορχήστρωσε δυναμικά τα Αντάρτικα τραγούδια, μας έκανε να αγαπάμε πάνω από όλα τον «άνθρωπο που τον μποδίζουν να βαδίσει» και μας προέτρεψε να είμαστε απείθαρχοι στα όριά μας κάθε φορά «χορεύοντας πάνω στο φτερό του καρχαρία».

Ο Θάνος Μικρούτσικος δεν ήταν απλά ένας μεγάλος μουσικός. Ήταν ένας τολμηρός σκαπανέας της μουσικής και της φόρμας της, ένας μαρξιστής διανοούμενος. Όχι αφ’υψηλού, ίσα ίσα. Ήταν ταυτόχρονα ένας από εμάς, πάντα παρών, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο στους κοινωνικούς και πολιτικούς αγώνες. Μας κάλεσε να μείνουμε όρθιοι όταν «οι σημαίες ήταν κάτω στις λεωφόρους που παρελάσαμε».

Λίγες βδομάδες πριν έγραφε: “Οι ιστορίες με τα ασυνόδευτα παιδιά πρόσφυγες με κατασπαράζουν. Έτσι γεννήθηκαν το «Ως την άκρη του κόσμου» με την Μπαρμπαρόζα και τον Πυξίδα να τολμάνε το αδύνατο. Και σήμερα έγινα κομμάτια διαβάζοντας την ιστορία της εννιάχρονης Αϊσά που αφού είδε τον αδελφό της να σκοτώνεται δίπλα της, αφού τραυματίστηκε στο πόδι, αφού ταξίδεψε μέρες στη θάλασσα, έφτασε στη Μόρια και αρνείται να φάει, να μιλήσει, να κινηθεί. Αρνείται την ζωή. Όλοι πρέπει να αντισταθούμε σ΄ αυτά τα εγκλήματα. Κύριε Τραμπ, κύριε Όρμπαν, κύριε Σαλβίνι, κύριε Άδωνι να είστε σίγουροι αυτή τη φορά η ιστορία σας κατέγραψε ήδη στις μαύρες σελίδες της”. Μέχρι την τελευταία στιγμή έστελνε μέσα από το έργο του τα μηνύματά του για τα κοινωνικά ζητήματα, όπως ήταν η εν λόγω παράσταση που αφορούσε τα ασυνόδευτα προσφυγόπουλα.

Και στην τελευταία του πολιτική πράξη, έδωσε ένα γερό ράπισμα στους απανταχού ρατσιστές, ακροδεξιούς και φασίστες: αντί για στεφάνια, η οικογένεια παρακαλεί να διατεθούν τα χρήματα για τα ασυνόδευτα προσφυγοπούλα της Μόριας.

Έχει δικαιωματικά μια θέση δίπλα σε όλους όσους με την τέχνη, τον λόγο και τις πράξεις τους μας γέμισαν ιδανικά και αξίες, γέμισαν τις καρδιές μας, στήριξαν τους αγώνες μας, άνοιξαν δρόμους στην σκέψη μας, έπλασαν συνειδήσεις και μας έδωσαν και μας δίνουν δύναμη για να συνεχίσουμε.

Καλό ταξίδι σύντροφε Θάνο Μικρούτσικε

Νέα καταγγελία φαντάρων της Θράκης έρχεται στο φως μέσα από τη σελίδα του Δικτύου Φαντάρων Σπάρτακος, κι αναφέρεται στη βάρβαρη συμπεριφορά του ελληνικού στρατού απέναντι στους πρόσφυγες.

Καραβανάδες ξεσαλώνουν στα ελληνικά στρατόπεδα με αντιτουρκική και αντιπροσφυγική ρητορεία αλλά περνάνε και σε πράξεις: αστυνομικές επιχειρήσεις στα σύνορα Έβρου-Τουρκίας, όπου συλλαμβάνουν τους πρόσφυγες, τους χτυπάνε και τους πετάνε στο ποτάμι. Κάπως έτσι μετά διαβάζουμε στο τελευταίο μικρό μονόστηλο κάποιας εφημερίδας «νεκροί μετανάστες βρέθηκαν στο ποτάμι του Έβρου» και η εξήγηση που δίνεται συνήθως είναι ότι «πνίγηκαν».

Μάλλον δεν είναι καθόλου έτσι. Σε αυτές τις ΑΝΟΙΧΤΑ ΔΟΛΟΦΟΝΙΚΕΣ επιχειρήσεις ο στρατός εμπλέκει τους φαντάρους. Οι Έλληνες γονείς που στέλνουν τα παιδιά τους στον στρατό για να «υπηρετήσουν την πατρίδα» (κατά τη γνώμη μας για να υπηρετήσουν έναν ΑΧΡΗΣΤΟ και ΠΑΡΑΣΙΤΙΚΟ γιγάντιο μηχανισμό εθνικισμού, ρατσισμού, εμπέδωσης της ιεραρχίας και της υποταγής, ένα φυτώριο φασισμού και ένα μέσο για να δικαιολογούνται και να ταΐζονται οι δεκάδες χιλιάδες στρατηγοί, αξιωματικοί και λοιπά στελέχη – η Ελλάδα είναι από τις πιο στρατιωτικοποιημένες χώρες στην Ευρώπη και τον κόσμο), χωρίς να προσφέρουν τίποτα απολύτως, (αυτόν τον τομέα του Δημοσίου που «παραδόξως» λατρεύουν οι απανταχού νεοφιλελεύθεροι) πρέπει πλέον να ξέρουν ότι στέλνουν τα παιδιά τους, όχι για την «άμυνα της πατρίδας» αλλά για την «επίθεση της πατρίδας» σε πρόσφυγες και μετανάστες. Αυτό καταγγέλλουν και οι φαντάροι, που λένε ότι καθήκον τους στον στρατό δεν είναι το κυνήγι κεφαλών μεταναστών.
Η κυβέρνηση Μητσοτάκη, ανταποκρινόμενη πλήρως σε ό,τι την προστάζουν οι Έλληνες καπιταλιστές, εμπλέκεται (όπως και οι προκάτοχοί της) στα επικίνδυνα παιχνίδια για τις ΑΟΖ: για να εξυπηρετήσει τους Βαρδινογιάννηδες και τους Λάτσηδες όχι μόνο βάζει σε κίνδυνο τη Μεσόγειο (βλέπε σχέδια και συμφωνίες για γεωτρήσεις χωρίς τέλος σε Αιγαίο, Ιόνιο, Κύπρο και Κρήτη- την ίδια στιγμή ανακοινώνει το κλείσιμο των λιγνιτικών μονάδων της ΔΕΗ, που εξασφάλιζαν ένα άφθονο και φτηνό καύσιμο για τις ενεργειακές ανάγκες της χώρας) αλλά και τον ίδιο τον ελληνικό πληθυσμό, αφού το ενδεχόμενο πλέον πολεμικής σύρραξης με την Τουρκία δεν είναι διόλου μακρινό. Κυβέρνηση και κεφάλαιο προετοιμάζονται γι’ αυτό: όχι μόνο με την καθημερινή αντιτουρκική προπαγάνδα στα ΜΜΕ και τις πολεμικές κραυγές στρατηγών, αλλά με κάθε αναγκαίο μέσο, συμπεριλαμβανομένου και του στρατού.

Ο στρατός μετατρέπεται ακόμα περισσότερο σε μέσο προπαγάνδας και «διαπαιδαγώγησης»: οι νέοι φαντάροι πρέπει να εμποτιστούν με ρατσιστικό και εθνικιστικό μίσος, να μισούν τον «ξένο» αλλά και να «προπονούνται» στη βία και σε δολοφονικές ενέργειες- σήμερα απέναντι στους πρόσφυγες, αύριο απέναντι στους Τούρκους. Πρέπει να μάθουν ακόμα περισσότερο να κατανοούν τον κόσμο φυλετικά και όχι ταξικά, πρέπει να γίνει δεύτερη φύση τους η πεποίθηση ότι έχουν κοινά συμφέροντα με τον Έλληνα καπιταλιστή ή στρατοκράτη και ότι είναι εχθροί με τον πρόσφυγα ή τον Τούρκο φτωχό.

Στην πραγματικότητα είναι ελεεινοί ψεύτες και υποκριτές. Είναι οι καπιταλιστές και οι μηχανισμοί τους αυτοί που μας κόβουν τον μισθό, τη σύνταξη, μας «παίρνουν τις δουλειές», μας φορτώνουν με φόρους, μας κάνουν τη ζωή μαρτύριο, μετατρέπουν τους Έλληνες μετανάστες ή τους υποχρεώνουν να ζήσουν εδώ με «ευέλικτες σχέσεις εργασίας» και με 300-500 ευρώ. Ο Έλληνας φαντάρος , που προέρχεται από την εργατική και τη λαϊκή οικογένεια και αύριο κατά 90% θα είναι άνεργος ή μισθωτός εργάτης, δεν έχει κανένα συμφέρον να στραφεί απέναντι στα θύματα του πολέμου και της φτώχειας άλλων χωρών. Τα ίδια βάσανα τραβάνε και οι Τούρκοι φτωχοί από την κυβέρνησή τους, τα ίδια και χειρότερα οι πρόσφυγες που οι «δικοί μας» (Ελλάδα και «οι σύμμαχοι μας της Δύσης») βομβαρδίζουν και διαλύουν τις χώρες τους. Έλληνες, Τούρκοι και πρόσφυγες-μετανάστες είμαστε ταξικά αδέρφια, έχουμε κοινά συμφέροντα και μόνο ενωμένοι μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τις κυβερνήσεις μας και τις επιθέσεις τους, να σταματήσουμε την περιβαλλοντική καταστροφή, να αποτρέψουμε το ενδεχόμενο πολέμου που θα οδηγήσει στον θάνατο χιλιάδων φτωχών Ελλήνων, Τούρκων, μεταναστών φτωχών για να θησαυρίσουν οι Έλληνες ή οι Τούρκοι Λατσηδοβαρδινογιάννηδες. Μόνο ενωμένοι τέλος, μπορούμε να φτιάξουμε έναν άλλο κόσμο, απαλλαγμένο οριστικά από τα δεινά της ανθρωπότητας και από τα παράσιτα που ευθύνονται γι’ αυτά: τους καπιταλιστές, τους πολιτικούς τους, τα ΜΜΕ τους, τον στρατό, την αστυνομία, τη «δικαιοσύνη»: τον σοσιαλισμό. Που δεν μπορεί να προκύψει στην περιοχή μας παρά μόνο με κοινή επαναστατική δράση των εργατ(ρι)ών στα Βαλκάνια και στις δυο μεριές του Αιγαίου.

Η Τράπεζα Πειραιώς, η οποία γιγαντώθηκε κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης, παίρνοντας χάρισμα την περιουσία (κινητή και ακίνητη) αρκετών άλλων τραπεζών και αφού ανακεφαλαιοποιήθηκε, αρκετές φορές στο παρελθόν, με χρήματα του ελληνικού δημοσίου, τελικά, προχώρησε σε 24 απολύσεις!!!
Η μείωση του μισθολογικού κόστους, αλλά και η μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων που έχει στην κατοχή της είναι απαραίτητοι όροι, σύμφωνα με τους μετόχους, έτσι ώστε να επανέλθει στην κερδοφορία.
Οι 24 απολυμένοι της Τράπεζας Πειραιώς, είναι μέρος από τους 145 συνολικά εργαζόμενους που εργάζονταν στο τμήμα διαχείρισης των «κόκκινων» δανείων και που βρίσκονταν σε διαθεσιμότητα (αναγκαστική άδεια) από τον περασμένο Σεπτέμβρη, που η διαχείριση των «κόκκινων» δανείων πουλήθηκε στη Σουηδική Intrum.
Η «ιστορική» συμφωνία που έγινε κουρελόχαρτο!
Τον περασμένο Μάιο είχε προηγηθεί γραπτή συμφωνία μεταξύ της Τράπεζας Πειραιώς και της ΟΤΟΕ (την οποία η ΟΤΟΕ χαρακτήρισε «ιστορική») για εθελοντική συμμετοχή των εργαζομένων στο νέο σχήμα. Αυτοί οι εργαζόμενοι, κάνοντας χρήση του εθελοντικού όρου που προέβλεπε η συμφωνία, επέλεξαν να παραμείνουν στην τράπεζα.
Όμως, η Τράπεζα, αμέσως μετά την υπογραφή της συμφωνίας, αθέτησε την υπογραφή της, και προχώρησε σε εκβιασμούς προς τους εργαζόμενους (είτε δυσμενή μετάθεση πολλά χιλιόμετρα μακριά από τον τόπο κατοικίας τους, είτε πιέσεις να πάρουν την εθελουσία).
Η σθεναρή στάση των εργαζομένων, που αποφάσισαν να παραμείνουν στην Τράπεζα, προκάλεσε και την αμηχανία της ΟΤΟΕ, η οποία αναγκάστηκε να υπερασπιστεί τη συμφωνία που υπέγραψε, την ίδια ώρα που προφορικά συμβούλευε τους εργαζόμενους να πάνε στην Intrum γιατί, διαφορετικά, θα απολυθούν.
Νωρίτερα, στο έτος που εκπνέει, η ΟΤΟΕ πανηγύριζε την υπογραφή της κλαδικής ΣΣΕ, όπου εκφράζεται η βούληση της εργοδοσίας να προστατέψει τις θέσεις εργασίας στις τράπεζες. Τους πανηγυρισμούς της ΟΤΟΕ διαδέχθηκε το «άδειασμα» με τις απολύσεις από την Τράπεζα Πειραιώς.
Οι συνδικαλιστικές ηγεσίες που δεν έχουν το ηθικό ανάστημα να αντισταθούν στις επιθέσεις που δέχονται οι εργαζόμενοι, που δεν θέτουν ως πρώτιστο καθήκον τους την προστασία της απασχόλησης, που δεν προάγουν το αίτημα της υποχρεωτικής διεκπεραίωσης όλων των τραπεζικών εργασιών αποκλειστικά από τραπεζοϋπαλλήλους, είναι καταδικασμένες να βάλουν τίτλους τέλους στο συνδικαλιστικό κίνημα στο χώρο των τραπεζών.
Οι εξελίξεις που έρχονται
Αυτά που συμβαίνουν στην Τράπεζα Πειραιώς, με την μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων προκειμένου να επανέλθει η κερδοφορία, είναι προάγγελος εξελίξεων σε όλες τις τράπεζες.
Αυτές τις ημέρες ψηφίστηκε νομοσχέδιο στο ελληνικό κοινοβούλιο για το σχέδιο Ηρακλής που θα επιτρέψει τις τιτλοποιήσεις προβληματικών δανείων με κρατικές εγγυήσεις, έτσι ώστε μεγάλου ύψους προβληματικά δάνεια να φύγουν από τους τραπεζικούς ισολογισμούς μέσα στο 2020.
Παράλληλα, οι τράπεζες, με πρόσχημα την ανάγκη εκσυγχρονισμού, απαξιώνουν το εργατικό τους δυναμικό καθώς αξιοποιούν τις νέες τεχνολογίες υπέρ της μεγιστοποίησης των κερδών τους και όχι υπέρ της κάλυψης των κοινωνικών αναγκών, γεγονός που θα επέτρεπε τη διατήρηση των θέσεων εργασίας.
Γίνεται πλέον φανερό, με τον πιο κατηγορηματικό τρόπο, ότι οι εξελίξεις στις τράπεζες δεν θα επηρεάσουν μόνο τους τραπεζοϋπαλλήλους. Η πώληση των «κόκκινων» δανείων σε κερδοσκοπικά funds θα δοκιμάσει για άλλη μια φορά τα όρια των φτωχότερων λαϊκών στρωμάτων, καθώς θα τα φέρει αντιμέτωπα με τις αρπακτικές ορέξεις των κερδοσκόπων με επίδικο τόσο στη λαϊκή κατοικία, όσο και στη μικρομεσαία επιχείρηση.
Για άλλη μια φορά θα κληθούν να πληρώσουν τα σπασμένα οι οικονομικά ασθενέστεροι, τη στιγμή που σχεδόν 10 χρόνια μετά την έναρξη της οικονομικής κρίσης, τράπεζες και κυβερνήσεις μιλούν για ανάπτυξη.
Ο κόσμος της δουλειάς πρέπει να δώσει τον αγώνα για το δικαίωμα στην εργασία με αξιοπρεπείς συνθήκες, υπέρ της κάλυψης των κοινωνικών αναγκών.
Οι τράπεζες θα πρέπει να υπηρετούν τις ανάγκες της κοινωνίας για χρηματοδότηση της πραγματικής οικονομίας, και όχι τη μεγιστοποίηση των κερδών του κεφαλαίου.

A.B.

του Αλέξη Λιοσάτου

O Nίκος  Μπογιόπουλος έγραψε ένα κείμενο για την «επέτειο» της πτώσης της ΕΣΣΔ (26/12/1991). Στόχος του συγγραφέα είναι να πείσει ότι το –σοσιαλιστικό κατά τον ίδιο- καθεστώς του κρατικού καπιταλισμού στην ΕΣΣΔ, είναι ανώτερο από τον σημερινό ιδιωτικό καπιταλισμό που επικρατεί στη Ρωσία αλλά και σε όλον πρακτικά τον πλανήτη. Για το ΚΚΕ τα καθεστώτα της ΕΣΣΔ, της Κίνας, της Κούβας κλπ αποτελούσαν λίγο-πολύ, παρά τα «προβλήματα», σοσιαλιστικά καθεστώτα. Εδώ το θέμα μας δεν είναι η ταξική φύση της ΕΣΣΔ (έχουμε ασχοληθεί σε άλλα κείμενα) αλλά τα πολύ ενδιαφέροντα που γράφει ο Ν.Μπ. για τη σημερινή Ρωσία του Πούτιν, για να καταδείξει τη διαφορά από το καθεστώς που επικρατούσε πριν το 1991:

ΘΝΗΣΙΜΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΠΑΙΔΙΚΗ ΘΝΗΣΙΜΟΤΗΤΑ

Ο πληθυσμός της Ρωσίας, λόγω της εκτίναξης της θνησιμότητας, μειώθηκε  κατά 7 εκατομμύρια. Το ποσοστό θνησιμότητας στη Ρωσία είναι τόσο υψηλό ώστε να συγκρίνεται με εκείνο χωρών της Αφρικής. Τα αίτια της αυξανόμενης θνησιμότητας αποδίδονται στην κατάρρευση του συστήματος Υγείας, της Πρόνοιας, στην κακή διατροφή και στην υπαγωγή των Ρώσων σε καθεστώς στρεσογόνων καταστάσεων, όπως η ανεργία. Οι Ρώσοι άνδρες έχουν σήμερα προσδόκιμο επιβίωσης τα 61,4 έτη. Ο μέσος όρος ζωής των Ρώσων είναι κάτω από πολύ φτωχότερες χώρες, όπως π.χ. το Μπαγκλαντές. Η θνησιμότητα των παιδιών στον πρώτο χρόνο της ζωής τους έφτασε να είναι έως και 2 φορές υψηλότερη απ’ ό,τι στις οικονομικά αναπτυγμένες χώρες. Ο παιδικός πληθυσμός, σύμφωνα με τα στοιχεία του 2009, είχε μειωθεί τουλάχιστον κατά 12%. Η δε μητρική θνησιμότητα στη Ρωσία καταγράφηκε έως και κατά τουλάχιστον 5 φορές υψηλότερη απ’ ό,τι στις οικονομικά αναπτυγμένες χώρες.

ΑΛΚΟΟΛ- ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ

Μόνο από τη μαζική έξαρση του αλκοολισμού που σημειώθηκε μετά την ανατροπή, σε διάστημα μιας 20ετίας στη Ρωσία έχασαν τη ζωή τους πάνω από 3 εκατομμύρια άνθρωποι! Μόνο τη δεκαετία 1999 – 2009, όπως καταγράφεται από την υπηρεσία του ΟΗΕ, ο αριθμός των ναρκομανών αυξήθηκε κατά 60%. Η Ρωσία έχει μετατραπεί στη μεγαλύτερη αγορά ηρωίνης με το 20% του παγκόσμιου εμπορίου του συγκεκριμένου «προϊόντος» να διενεργείται στο έδαφός της.

ΒΑΘΙΑ ΦΤΩΧΕΙΑ ΠΟΥ ΕΞΑΠΛΩΝΕΤΑΙ…

Εντός του 2015 1 στους 6 Ρώσους «ζούσε» – επισήμως – σε συνθήκες φτώχειας, που σημαίνει ότι δεν διέθετε ούτε καν τα 123 ευρώ μηνιαίως που έχουν ορίσει οι ρωσικές αρχές σαν όριο της φτώχειας στη χώρα… Σύμφωνα με στοιχεία του Δεκέμβρη 2018 το 22% των Ρώσων βρίσκεται στην κατηγορία των φτωχών, στην οποία ανήκουν τα άτομα τα εισοδήματα των οποίων δεν τους επιτρέπουν να αποκτήσουν τίποτα περισσότερο από τα βασικά είδη διατροφής. Σύμφωνα, δε, με τον διευθυντή του Ινστιτούτου Οικονομίας της ρωσικής Ακαδημίας Ρουσλάν Γκρίνμπεργκ «μόνο το 20% του ρωσικού πληθυσμού ζει άνετα. Για το ήμισυ σχεδόν του πληθυσμού η ζωή είναι απλώς μια μάχη επιβίωσης». Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία (και πάλι της UNICEF), ένα στα τρία παιδιά ζουν σήμερα κάτω από τα όρια της φτώχειας. Και κάτι ακόμα: Κάθε χρόνο στη μετασοβιετική Ρωσία εξαφανίζονται πάνω από 30.000 παιδιά, τα οποία είτε καταλήγουν στη «βιομηχανία» λευκής σαρκός, την παιδική πορνεία, είτε θυσιάζονται στο εμπόριο οργάνων…

ΚΑΙ ΣΥΣΣΩΡΕΥΣΗ ΠΛΟΥΤΟΥ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΤΕΣ

Το 10% των πλουσιότερων ανθρώπων στη Ρωσία κατέχει το 85% του πλούτου της χώρας και το 1% των πλουσίων της χώρας κατέχει το 74% του συνολικού πλούτου της Ρωσίας. Η «επίδοση» κατατάσσει τη Ρωσία στη χώρα με τη μεγαλύτερη κοινωνική ανισότητα στον πλανήτη.

Ο αριθμός των Ρώσων δισεκατομμυριούχων σε σχέση με το 2004 τριπλασιάστηκε και από τους 36 πήγε στους 111. Αυτοί οι 111 άνθρωποι – σε ένα πληθυσμό 143 εκατομμυρίων – κατέχουν το 20% σχεδόν του συνολικού πλούτου.

https://www.imerodromos.gr/itan-mia-chora-poy-tin-elegan-sovietiki-enosi-2/

Το πώς καθεστώτα που οικοδομούσαν για δεκαετίες «κομμουνισμό» κατέρρευσαν σε μια νύχτα και σε λίγα χρόνια μετατράπηκαν σε καθεστώτα με ρεκόρ ταξικών ανισοτήτων και το πώς οι παλιοί γραφειοκράτες μεταμορφώθηκαν σε διεφθαρμένους κλέφτες και καπιταλιστές ας προσπαθήσουν να το εξηγήσουν στους ακολούθους τους ο Ν.Μπογιόπουλος κι οι απανταχού σταλινικοί ιστοριογράφοι κι αρθρογράφοι. Για εμάς τα καθεστώτα της ΕΣΣΔ ήταν κρατικοκαπιταλιστικά οικονομικά και δικτατορίες πολιτικά- καταπιεστικά καθεστώτα για τους εργάτες και τους φτωχούς, που εξασφάλιζαν καλύτερη ζωή μόνο για την κομματική και κρατική γραφειοκρατία.

Ο Ν.Μπογιόπουλος γράφει πως το ποσοστό των Ρώσων που νοσταλγούν την Σοβιετική Ένωση έχει εκτιναχθεί σήμερα στο 66% – το μεγαλύτερο ποσοστό που καταγράφηκε την τελευταία δεκαετία.

Είναι βέβαιο ότι σήμερα ο πληθυσμός  νοσταλγεί την ΕΣΣΔ όπως και στην Ελλάδα νοσταλγεί τη δεκαετία του ’80, του ’90 και του 2000 (κάποιοι νοσταλγούν ακόμα και τη χούντα…) Η επιβράδυνση των ρυθμών συσσώρευσης και κερδοφορίας για τον διεθνή καπιταλισμό μετά το 1970 ήταν η βασική αιτία κατάρρευσης της ΕΣΣΔ στα τέλη της δεκαετίας του ’80. Η διεθνής καπιταλιστική κρίση που έσκασε το 2008 και τα σκληρά μέτρα υπέρ του κεφαλαίου και κατά των εργατών και των φτωχών είναι ο λόγος που σήμερα οι φτωχοί στη Δύση νοσταλγούν την «παλιά καλά εποχή του καπιταλισμού» της δεκαετίας του ’80, του ’90 και του 2000, με τη  μικρότερη ανεργία και τους καλύτερους μισθούς. Η επιδείνωση των ταξικών ανισοτήτων στην ΕΣΣΔ τη δεκαετία του ’90, περίοδος που χαρακτηρίστηκε με την αποθέωση του νεοφιλελευθερισμού  και των ιδιωτικοποιήσεων σε Ανατολή και Δύση, είναι ο λόγος που σήμερα τα πράγματα είναι χειρότερα τόσο στην Ανατολή όσο και στη Δύση. Στη Δύση τα συνδικάτα και η Αριστερά επέβαλαν κάποια επιβράδυνση στην επιβολή των νεοφιλελεύθερων πολιτικών, ενώ στην Ανατολή αυτή η διαδικασία, ελλείψει συνδικάτων και Αριστεράς, έγινε περισσότερο «φαστ-τρακ». Άρα η νοσταλγία των πρώην σοβιετικών λαών για την ΕΣΣΔ δεν μας κάνει εντύπωση-ούτε σημαίνει κάτι αυτό για την ιδεολογία τους- διαφορετικά πχ οι Ρώσοι δεν θα ψήφιζαν τον (ακρο)δεξιό  Πούτιν.

Τα στοιχεία του Ν. Μπογιόπουλου αποτελούν μια καλή απάντηση σε μεγάλο κομμάτι της σταλινογενούς Αριστεράς που λόγω παράδοσης και συνήθειας βλέπει με πιο φιλικό μάτι τη Ρωσία παρά πχ τις ΗΠΑ, υποστηρίζει τις δυνάμεις που συμμαχούν με τη Ρωσία (πχ Άσαντ στη Συρία), πανηγυρίζει για τις στρατιωτικές νίκες της Ρωσίας, εναποθέτει τις ελπίδες του για «απεξάρτηση της Ελλάδας από τις ΗΠΑ» στην εξάρτησή της από τη Ρωσία και γενικά μοιάζει να βλέπει στον Πούτιν τον άξιο διάδοχο του Στάλιν. Αυτές οι δυνάμεις (που έχουν μεν κέντρο την ιστοσελίδα Iskra αλλά έχουν αρκετή επιρροή μέσα στην ελληνική Αριστερά – χαρακτηριστικό είναι φίλα προσκείμενο στον Άσαντ και την στάση της Ρωσίας στο Συριακό εμφανίζεται συχνά-πυκνά και το … ΚΚΕ) συχνά αντιμετωπίζουν με δέος την στρατιωτική ισχύ ή τον οικονομικό πλούτο της Ρωσίας, προσπαθώντας –λένε- να χαράξουν γεωπολιτικές στρατηγικές για την αντιμετώπιση του ιμπεριαλισμού (που εντοπίζουν βασικά στις δυνάμεις των ΕΕ και ΗΠΑ) – παραβλέποντας ότι η Ρωσία είναι κι αυτή ιμπεριαλιστική δύναμη και ότι η ισχύς του ρώσικου καπιταλισμού βασίζεται στην άγρια εκμετάλλευση των ρώσων εργατών και του ρωσικού λαού. Πώς και γιατί ακριβώς μπορεί να βοηθήσουν οι Ρώσοι δισεκατομμυριούχοι την υπόθεση του ελληνικού σοσιαλισμού και πώς ακριβώς παλεύεται ο δυτικός ιμπεριαλισμός σε συμμαχία με τον ανατολικό ιμπεριαλισμό είναι κάτι που έχουν να εξηγούν στους φίλους τους οι υποστηρικτές τέτοιων απόψεων. Αλλά ο κόσμος που γυρεύει  «γεωπολιτικές» στρατηγικές, πριν φανεί πρόθυμος να πιστέψει στον «προοδευτικό-απελυθερωτικό» ρόλο της Ρωσίας απανταχού της γης, καλό είναι να έχει υπόψη του αυτές τις πληροφορίες για το καθεστώς της, που συνήθως οι ρωσόφιλες αριστερές ηγεσίες αποκρύπτουν (γιατί αλλιώς πώς θα πείθανε για τον προοδευτικό ρόλο της;), προτιμώντας ρόλο συμπληρωματικό στη ρωσική πρεσβεία.

Αναπληρωτής Καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, Life Member στο Πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ (CLH) 

Με τη δεκαετία του ‘60 συγκρίνεται ο αριθμός των διαμαρτυριών, μετά από χρόνια κινηματικής νηνεμίας και αντιδραστικής επικράτησης. Τα κινήματα έχουν την εμπειρία του προηγούμενου κύματος και δεν υποχωρούν, παρά τις κατακτήσεις που αποσπούν, λέει στο Πριν ο Σεραφείμ Σεφεριάδης. Στην Ελλάδα ξεκίνησε η υπέρβαση του σοκ αποκαρδίωσης που προκάλεσε η συνθηκολόγηση ΣΥΡΙΖΑ, ενώ η κυβερνητική πολιτική της αστυνομικής βίας μπορεί να γυρίσει μπούμερανγκ.

Συνέντευξη στον Γιώργο Μουρμούρη (φωτογραφία: Πάρις Ταβιτιάν) 

-Στο κλείσιμο του συγκρουσιακού κύκλου μιας σχεδόν δεκαετίας βλέπουμε τις εξεγέρσεις να επιστρέφουν διεθνώς καθώς και νέες μορφές κινημάτων, όπως τα κίτρινα γιλέκα, να εμφανίζονται. Ποιοι είναι οι παράγοντες που τα τροφοδοτούν;

Πρόκειται για εξέλιξη που αποτυπώνει γλαφυρά την πυκνότητα του ιστορικού χρόνου που διανύουμε και αποτελεί αντανάκλαση της οργανικής κρίσης του συστήματος. Ο καπιταλισμός της εποχής μας προσπαθεί να σταθεροποιηθεί δημιουργώντας διαρκώς νέες φούσκες που όλοι όμως γνωρίζουν πως κάποια στιγμή, αργά ή γρήγορα, θα σκάσουν. Γι’ αυτό και οι πιο σοβαροί συστημικοί αναλυτές είναι κυριολεκτικά πανικόβλητοι, καθώς δεν είναι σε θέση να φανταστούν τι άλλο μέσο θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί προκειμένου να αντιμετωπιστεί η νέα επερχόμενη κρίση: πόσο περισσότερη ποσοτική χαλάρωση, πόσο πιο αρνητικά επιτόκια;

Υπάρχει επιπλέον και σοβεί κάτι που στην προηγούμενη κρίση δεν είχε ακόμα εμφανιστεί, αλλά είναι σύμφυτο με τον καπιταλισμό, οι εμπορικοί πόλεμοι. Με μια φράση, το σύστημα βρίσκεται σε φάση πολύπλευρης και ‒τουλάχιστον από πλευράς μορφής‒ ιστορικά ανεπανάληπτης αποσταθεροποίησης: επιλύοντας ένα πρόβλημα προκαλεί δεκάδες άλλα, την ώρα βέβαια που γιγαντώνονται οι παγκόσμιες ανισότητες (σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία της Oxfam, 8 άτομα κατέχουν περιουσία ίση με ό,τι κατέχει το φτωχότερο 50% του πλανήτη), το προσφυγικό δράμα δεν έχει τελειωμό, και η κλιματική καταστροφή έχει αρχίσει να γίνεται ιδιαίτερα ορατή.

Στο ασφυκτικό αυτό πλαίσιο, το πραγματικό πρόσωπο της κυριαρχίας γίνεται άμεσα αντιληπτό από ολοένα και περισσότερους ανθρώπους ανά την υφήλιο. Την ώρα αυτή που μιλούμε βρίσκονται σε εξέλιξη 18 συγκρουσιακοί κύκλοι, κάποιοι από τους οποίους είναι ευθέως εξεγερτικοί ‒και δεν πρόκειται για μιαν απλώς γενική εκτίμηση. Ποσοτικά τεκμηριωμένες έρευνες έδειξαν πως ο αριθμός των σύγχρονων διαμαρτυριών έχει φτάσει (αν δεν έχει ξεπεράσει) τα επίπεδα της δεκαετίας του ’60, και πάντως είναι ανώτερος από το προηγούμενο διεκδικητικό κύμα της περιόδου 2008-2011 ‒κάτι ιδιαίτερα σημαντικό αν λάβουμε υπόψη μας ότι ο κύκλος εκείνος περιλάμβανε την «Αραβική άνοιξη», τις κινητοποιήσεις των πλατειών και όλα τα κινήματα ενάντια στη λιτότητα.

Όπως ξέρουμε, οι ειδικές συνθήκες που προκαλούν τις νέες κινητοποιήσεις ποικίλουν (στη Χιλή ήταν μια μικρή αύξηση στην τιμή των εισιτηρίων του μετρό, στο Λίβανο η φορολόγηση των κλήσεων μέσω ίντερνετ, στο Εκουαδόρ η άρση της επιδότησης στο πετρέλαιο), όμως είναι φανερό ότι όλα αυτά δεν είναι παρά αφορμές, οι σταγόνες που ξεχείλισαν το ποτήρι. Είναι μια πραγματικότητα που αποτυπώνεται με ευκρίνεια στο σύνθημα των διαδηλωτών στη Χιλή «Δεν είναι για τα 30 πέσος, είναι για τα 30 χρόνια».

Μια και αναφέρατε τα «κίτρινα γιλέκα», όμως, θέλω να πω πως αν είναι κάτι που τα συγκρουσιακά αυτά κινήματα αναδεικνύουν είναι πως το πρόβλημα που το σύγχρονο μετασχηματιστικό-απελευθερωτικό διάβημα καλείται να επιλύσει δεν είναι κοινωνικό: σε αντίθεση με την ‒άκρως ιδεολογική και υποβολιμαία‒ δοξασία περί του δήθεν τέλους του τάξεων, των ιδεολογιών και της ίδιας της ίδιας της ιστορίας (άποψη που διατείνεται ότι στη λεγόμενη «μεταβιομηχανική εποχή» οι κοινωνίες έχουν κατακερματιστεί και είναι, ως εκ τούτου, παθητικοί αποδέκτες του πεπρωμένου τους), οι υποτελείς τάξεις αντιστέκονται, και αντιστέκονται ηρωικά ‒με όσα μέσα διαθέτουν και πέρα ακόμα από αυτά: δείτε, αίφνης, την τεράστια απεργία ενάντια στη συνταξιοδοτική αντιμεταρρύθμιση του Μακρόν που γίνεται αυτές τις μέρες στη Γαλλία, τη μεγαλύτερη των τελευταίων δεκαετιών, που επαναφέρει στο προσκήνιο τις τεράστιες αγωνιστικές παραδόσεις του γαλλικού εργατικού κινήματος.

Το πρόβλημα-πρόκληση που το λαϊκό ‒και ειδικά το εργατικό‒ κίνημα καλείται να επιλύσει είναι λοιπόν πρόβλημα πολιτικό. Συνίσταται στην εξεύρεση τρόπων συντονισμού και αποφασιστικής κλιμάκωσης των αγώνων, που όμως θα είναι σε θέση να ελέγξουν το δηλητήριο της γραφειοκρατικοποίησης: του γεγονότος, δηλαδή, ότι την προηγούμενη περίοδο (αλλά, θα έλεγα, και σε δι-ιστορικό βάθος χρόνου) η πολιτική εκπροσώπηση των μετασχηματιστικών κινημάτων έγινε χωρίς προηγούμενη θέσμιση μηχανισμών δημοκρατικής λογοδοσίας. Έχοντας βιώσει την τραυματική εμπειρία της γραφειοκρατικής μετεξέλιξης του ΣΥΡΙΖΑ, στην Ελλάδα γνωρίζουμε το πρόβλημα αυτό πάρα πολύ καλά.

Όμως το πρόβλημα δεν είναι ελληνικό, είναι παγκόσμιο ‒και αντανακλάται στη δυσπιστία με την οποία οι μαχητικοί κινηματικοί δρώντες αντιμετωπίζουν την περίοδο αυτή όχι μόνο τα κόμματα αλλά και τις πολιτικές οργανώσεις. Όμως χωρίς πολιτική στρατηγική, χωρίς έλλογη κινητοποίηση των πόρων που διαθέτουν, και χωρίς μεταβατικά αιτήματα που να προχωρούν τη συνείδηση, τα κινήματα δεν μπορούν να επιτύχουν τις απελευθερωτικές τους στοχεύσεις. Πρόκειται για πρόκληση-πρόβλημα ιστορικών διαστάσεων που καλούμαστε άμεσα να επιλύσουμε.

-Τα κινήματα αυτά έχουν κάποια νέα στοιχεία σε σχέση με την περίοδο 2008-2012 (αγανακτισμένοι, Occupy, κίνημα πλατειών σε Ελλάδα και Ισπανία, αντιμνημονιακές απεργίες και κινήματα στην Ελλάδα, Αραβική Άνοιξη);

Να πούμε καταρχάς ότι υπάρχουν πολλά κοινά ‒τίποτα άλλωστε στην ιστορία δεν προκύπτει από παρθενογένεση. Όπως τα κινήματα της περιόδου 2008-2012 έτσι και τα σημερινά έρχονται να αντιπαρατεθούν στον ίδιο εχθρό: το απεχθές πρόσωπο του καπιταλισμού της καταστροφής που κάθε μέρα που περνά γίνεται ακόμη απεχθέστερο. Κουβαλούν όμως ταυτόχρονα και την εμπειρία των παραγόντων που οδήγησαν σε ύφεση το προηγούμενο διεκδικητικό κύμα. Η εξαγωγή συμπερασμάτων δεν είναι βέβαια ούτε κάτι απλό ούτε και προκύπτει ενιαία. Υπάρχουν διαφορετικοί χρονισμοί, διαφορετικά επίπεδα συνείδησης, διαφορετικές συγκυρίες εκδήλωσης΄ ‒είναι μια πυκνή και άνιση διαδικασία.

Εντυπωσιάζουν εντούτοις η μεγάλη μαζικότητα και διάχυση των κινητοποιήσεων (τα κινήματα αυτά κατέβασαν στους δρόμους εκατοντάδες χιλιάδες σε ελάχιστο χρονικό διάστημα), η μαχητικότητά τους απέναντι σε κυριολεκτικά βάρβαρη καταστολή (στη Χιλή συγκροτήθηκε ακόμα και διαδήλωση όσων τυφλώθηκαν από τις αστυνομικές σφαίρες), καθώς και το γεγονός ότι, παρότι πολλές κυβερνήσεις πήραν πίσω τα μέτρα που είχαν σε πρώτο χρόνο προκαλέσει τις κινητοποιήσεις, τα κινήματα παρέμειναν στο δρόμο βαθαίνοντας και επεκτείνοντας τον αγώνα τους. Νομίζω πως δεν είναι υπερβολή να υποστηρίξει κανείς πως, αν και αυτό δεν γίνεται με απολύτως συνειδητό τρόπο, οι συγκρουσιακές συλλογικές δράσεις του σήμερα έχουν σε μεγάλο βαθμό αφομοιώσει ένα πολύ σημαντικό συμπέρασμα: πως η δύναμή τους είναι ευθεία συνάρτηση της δυνατότητάς τους να παρεμποδίζουν την ομαλή αναπαραγωγή της αδιέξοδης νεοφιλελεύθερης κανονικότητας.

Αντανακλάται βέβαια εδώ και η εύλογη δυσπιστία με την οποία τα κινήματα αντιμετωπίζουν τους υπάρχοντες μαζικούς πολιτικούς φορείς στην οποία και προηγουμένως αναφέρθηκα. Η αναζήτηση λύσεων στο πρόβλημα αυτό είναι πραγματικά αγωνιώδης, αλλά είναι και ελπιδοφόρα. Σε συνάρτηση με την πυκνότητα της περιόδου δεν είναι αδύνατο να έχουμε σε λίγους μόνο μήνες εξελίξεις που, σε άλλες περιστάσεις, θα διαρκούσαν χρόνια ή και δεκαετίες. Το τοπίο είναι ασταθές και, ως εκ τούτου, ανοιχτό και απρόβλεπτο.

-Υπάρχει κίνδυνος η οργή που εκφράζεται στα νέα κινήματα να βρει πολιτική έκφραση μέσω της ακροδεξιάς;

Ερχόμαστε και πάλι στο πολιτικό πρόβλημα των κινημάτων και των εν γένει διεκδικητικών δράσεων. Παρότι η συζήτηση περί ακροδεξιάς είναι εξαιρετικά εκτενής, δεν είμαι διόλου βέβαιος ότι έχει κατοχυρώσει το μείζον συμπέρασμα της ιστορικής εμπειρίας: πως η ακροδεξιά ‒μια βαθιά συστημική δύναμη που όμως ενδύεται το μανδύα μιας ευκαιριακής αντισυστημικότητας‒ έρχεται κυρίως να καλύψει το πολιτικό κενό που αφήνει η συμβιβασμένη αριστερά.

Δε θέλω με αυτό να υποτιμήσω άλλους παράγοντες ‒λ.χ. την επιρροή που ασκούν τα ΜΜΕ που διαχέουν ένα ρατσιστικό συντακτικό σκέψης, ή ιστορικά εμπεδωμένες αντιδραστικές νοοτροπίες ή και συγκεκριμένα συμφέροντα μεσαίων κυρίως στρωμάτων που νιώθουν ότι απειλείται το κοινωνικό τους στάτους. Τίποτε όμως από όλα αυτά δεν θα οδηγούσε στην ανάπτυξη της ακροδεξιάς που είδαμε την τελευταία περίοδο σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες αν δεν είχε προηγουμένως υπάρξει η ιδεολογική υποχώρηση της κατ’ όνομα αριστεράς.

Στο βαθμό που τα κινήματα είναι σε κίνηση, θέτοντας έμπρακτα τη μετασχηματιστική προοπτική επί τάπητος, η ακροδεξιά προοπτική δεν θα έχει καμιά τύχη ‒δείτε, λ.χ., την αποτυχία της όταν επιχείρησε να εμπλακεί στις κινητοποιήσεις των κίτρινων γιλέκων στη Γαλλία. Κάποια στιγμή όμως έρχεται η ώρα που η κινηματική πρώτη ύλη καλείται να μετασχηματιστεί σε πολιτική ποιότητα. Η παρατεταμένη ανεπάρκεια της μαζικής Αριστεράς στον τομέα αυτό (μιας Αριστεράς που, επιτρέψτε μου να το επαναλάβω, έγινε συν τω χρόνω Αριστερά μόνο κατ’ όνομα και σε πολλά εισαγωγικά) είναι το επικίνδυνο στοιχείο. Πατώντας στην αποκαρδίωση που η εξέλιξη αυτή φέρνει, ναι, ο κίνδυνος είναι υπαρκτός ότι κάποιο τμήμα της συσσωρευμένης λαϊκής δυσαρέσκειας (αλλά κυρίως της απογοήτευσης) ενδέχεται να πάρει τον ακροδεξιό δρόμο. Μου δίνει όμως αυτό και πάλι την ευκαιρία να τονίσω πως το πρόβλημα της εποχής μας δεν είναι πρόβλημα κοινωνιών, δεν πρόβλημα των απλών ανθρώπων, είναι πρόβλημα πολιτικής εκπροσώπησης.

-Μιλώντας για ακροδεξιά, θεωρείτε ότι η «alt right» μπορεί να επικοινωνεί με μερίδα της νεολαίας κυρίως και να μετατρέπει σε «μόδα» την ακροδεξιά ρητορεία;

Είναι γεγονός ότι ακροδεξιά ρητορεία απεργάζεται τρόπους να καταστεί πιο θελκτική, να βρει τρόπους επικοινωνίας με τμήματα της νεολαίας που έχουν βιώσει τη θεσμική ενσωμάτωση της Αριστεράς και δεν έχουν μνήμες του ακροδεξιού εφιάλτη στη μακρά ιστορική διάρκεια. Πρόκειται και πάλι για μια μάχη νοηματοδοτήσεων που όμως τα κινήματα, οι μαχητικές συλλογικές δράσεις και η προοπτική της δημοκρατικής εμβάθυνσης (δηλαδή η προοπτική του σοσιαλισμού) είναι απολύτως σε θέση να κερδίσουν.

Όμως για να αποκαλυφθεί η απάτη της alt right δεν αρκεί η ρουτινιάρικη επανάληψη παλαιών συνθημάτων, ούτε βοηθούν από καθέδρας διαλέξεις και ακατάληπτες ορολογίες ‒που είναι τόσο ακατάληπτες διότι οι διακινητές τους ούτε τις έχουν χωνέψει, ούτε και αντιλαμβάνονται τη λειτουργία που καλούνται να επιτελέσουν. Αυτό που χρειάζεται είναι η ενεργή παρέμβαση στις σύγχρονες νεολαιίστικες αγωνίες ‒στο πρόβλημα της δομικής ανεργίας, της ελαστικής απασχόλησης, των μηδαμινών ευκαιριών ποιοτικής ψυχαγωγίας, της ανασφάλιστης εργασίας. Καθώς η νεολαία ασφυκτιά, δε θέλει λόγια, θέλει έργα ‒αγώνες μαχητικούς που, ξεκινώντας από τα άμεσα προβλήματα που αντιμετωπίζει, θα αναδεικνύουν με μεταβατικό τρόπο τις συστημικές καταβολές αυτών των προβλημάτων και θα δημιουργούν στέρεες προσδοκίες για ένα καλύτερο αύριο.

Η ευθύνη της Αριστεράς είναι και πάλι τεράστια. Το σοσιαλιστικό όραμα πρέπει να επανακάμψει, όχι όμως ως απλό σύνθημα ή μεσσιανική ουτοπία, αλλά ως συγκεκριμένη απάντηση στα σημερινά προβλήματα. Στις καθυστερήσεις που παρουσιάζονται στον τομέα αυτό (και στο γεγονός ότι ο αριστερός λόγος ηγεμονεύεται από ασάφεια και θεωρητική εκζήτηση που, όχι σπάνια, είναι απλώς φλυαρία) είναι που πατά η alt right. Στις περιστάσεις, την απάντηση δίνουν τα μαχητικά κινήματα που ξεσπούν και έρχονται από πολλές κατευθύνσεις που η ακροδεξιά δεν είναι σε θέση να διαχειριστεί ό,τι περίβλημα και αν υιοθετήσει: οι πρόσφατοι αγώνες ενάντια στην κλιματική αλλαγή, οι αγώνες των νέων γυναικών, αλλά και οι αγώνες του εξακολουθητικά κρίσιμου αντιφασιστικού κινήματος είναι οι πιο σημαντικές αντιστάσεις.

-Ένα από τα βασικά ιδεολογικά όπλα του συστήματος στον προηγούμενο συγκρουσιακό κύκλο ήταν η κατηγορία του «λαϊκισμού» που απευθυνόταν σε όσους διαμαρτύρονταν για τις νεοφιλελεύθερες αναδιαρθρώσεις, συχνά αναμιγνύοντας την κριτική που ασκούταν τόσο από τα (ακρο)δεξιά όσο και από τα αριστερά. Υπάρχει τελικά «λαϊκισμός» στον λόγο που αρθρώνουν τα κινήματα;

Ευχαριστώ που μου δίνετε την ευκαιρία να μιλήσω γι’ αυτή την άθλια έννοια ‒μια έννοια «χοάνη» όπως έγραψα πρόσφατα, που μας απειλεί με γνωστική παλινδρόμηση. Αυτό που λέτε έχει πιστεύω στις μέρες μας καταστεί απολύτως σαφές: ότι ο λόγος για τον οποίο ο «λαϊκισμός» επανήλθε με τέτοιο δραματικά προβεβλημένο τρόπο στη ζωή μας ‒τόσο στην ακαδημαϊκή ορολογία όσο και στη δημόσια σφαίρα‒ είναι υποβολιμαία ιδεολογικός: βασικός στόχος υπήρξε η εξομοίωση όλων των αντιστάσεων ενάντια στη νεοφιλελεύθερη κανονικότητα της κοινωνικής απαξίωσης και της δημοκρατικής συρρίκνωσης μόνο και μόνο επειδή οι φορείς τους επικαλούνται το «λαό». Μα τον «λαό» τον επικαλούνται όλα σχεδόν τα πολιτικά διαβήματα, ειδάλλως δεν είναι πολιτικά. Ενώ λοιπόν ως αναλυτική έννοια ο «λαϊκισμός» δεν εισφέρει απολύτως τίποτα στην έρευνα (αντίθετα συγχέει και αποπροσανατολίζει), στον ιδεολογικό-κανονιστικό τομέα επιτυγχάνει να εκπέμψει το μήνυμα πως οι κινητοποιήσεις των κινημάτων ‒λ.χ. οι πλατείες των Αγανακτισμένων‒ και καθεστωτικές πρακτικές όπως αυτές του Orbán είναι ένα και το αυτό. Αυτός είναι ο λόγος της διάδοσης της έννοιας, και έτσι εξηγείται η βιομηχανία παραγωγής συναφών εργασιών.

Υπήρξε όμως και μια αντίδραση στην πρακτική αυτή, εντελώς αλυσιτελής και φοβάμαι εξίσου υποβολιμαία, αν και με διαφορετικό αξιακό πρόσημο. Αναφέρομαι στη συζήτηση περί του ευκταίου που δήθεν συνιστά ο λεγόμενος «αριστερός λαϊκισμός» ‒μια έννοια που συγχέει κάθε μορφή αντίστασης με την προϋπόθεση ότι δεν είναι ακροδεξιά. Ως ερευνητές όμως (αλλά και ως πολίτες) δεν κερδίζουμε απολύτως τίποτα αν εισηγηθούμε μιαν έννοια που συγχέει τον Ομπάμα με το Avanti Popolo, το ΕΑΜ με τον Τσίπρα και τον Αντρέα Παπανδρέου με τη Ναρόντναγια Βόλια του ρωσικού 19ου αιώνα (έχοντας μάλιστα αποδεχτεί αβρόχοις ποσί την κυρίαρχη άποψη ότι στις μορφές αυτές επέρχεται και καταπάτηση των συνταγματικών εγγυήσεων αναφορικά με τα δικαιώματα των μειοψηφιών).

Αυτό που χάνουμε ‒ενώ το χρειαζόμαστε πάραυτα και άμεσα‒ είναι το ακριβώς αντίθετο: μια δυνατότητα διάκρισης των διαφορών που είχαν φιλολαϊκά πολιτικά εγχειρήματα στον τομέα των περιεχομένων πολιτικής. Όταν η συζήτηση μεταφερθεί εκεί, οι απαντήσεις που ακούμε είναι συγκεχυμένες ‒κάποτε ακούμε πως ο λαϊκισμός δεν είναι ούτε καλός ούτε κακός, κάποτε ότι είναι ένα απλό μοτίβο, κάποτε όμως ‒κι αυτό είναι το πλέον συγκεκριμένο‒ ότι είναι η λύση στα προβλήματα που αντιμετωπίζει η Αριστερά. Ψάχνοντας το πράγμα λίγο περισσότερο, εύκολα ανακαλύπτει κανείς πως αυτό που οι εν λόγω θεωρητικοί έχουν κατά νου είναι το πολιτικό περιεχόμενο που διακινεί ο νέος ρεφορμισμός τύπου ΣΥΡΙΖΑ, ο οποίος μάλιστα επιχειρείται να παρουσιαστεί και ως μονόδρομος για την Αριστερά ‒κάτι σαν πολιτικό μάντρα, ή αριστερό ΤΙΝΑ. Πρόκειται λοιπόν για επικίνδυνη παλινδρόμηση στην οποία πρέπει ενσυνείδητα να αντισταθούμε.

Προσωπικά απαξίωνα επί μακρόν την έννοια, όμως καθώς ο υπερπληθωρισμός της χρήσης της έχει φτάσει στο απροχώρητο, αποφάσισα να ασχοληθώ (ετοιμάζω μάλιστα και κάποιο βιβλίο). Ως «λαϊκισμό» ορίζω εκεί τις «ψευδείς επικλήσεις του λαϊκού», αυτό που καμώνεται μια δυνατότητα εκπροσώπησης των συμφερόντων των υποτελών ενώ δεν την έχει. Χρησιμοποιώ όμως την έννοια ως εφαλτήριο για να θέσω τα κρίσιμα ζητήματα που, επιτρέψτε μου να επαναλάβω, αφορούν τα παραγνωρισμένα περιεχόμενα πολιτικής.

Ελπίζω με τον τρόπο αυτό να απαντώ και στο ερώτημά σας. «Λαϊκισμός» εμφανίζεται όταν την πολιτική εκπροσώπηση των κινημάτων την αναλαμβάνουν γραφειοκρατικές ηγεσίες που μιλούν με ασάφεια (τεκμήριο του ότι, ενώ ντύνονται το λαϊκό, στην πραγματικότητα δεν έχουν σχέση μαζί του), εκπέμπουν  αντιφατικά μηνύματα (και εργατικά δικαιώματα και επιχειρηματικά κίνητρα), και για να πραγματώσουν την επιβολή τους (με στόχο αυτό που θα μπορούσαμε περιπαικτικά να περιγράψουμε ως «συγκρούομαι με την κυριαρχία χωρίς όμως και να συγκρούομαι») πνίγουν την εσωτερική δημοκρατία κομματικών ή/και κινηματικών οργανώσεων.

Όλα αυτά έγιναν επί ΣΥΡΙΖΑ ‒και, με αρκούντως φαιδρότερο τρόπο, εξακολουθούν ως ένα βαθμό να γίνονται και σήμερα. Υπάρχει όμως ένας πολύ καλύτερος όρος για να περιγράψουμε το φαινόμενο, που είναι ταυτόχρονα ικανός να συνδέσει τη σύγχρονη έκφανσή του με τις ιστορικές της καταβολές: ο όρος «νέος ρεφορμισμός». Πρέπει να καταλάβουμε σε βάθος τα αδιέξοδα που κυοφορεί αυτή η πολιτική, να εντοπίσουμε με ακρίβεια τους μηχανισμούς μέσα από τους οποίους επωάζεται και να την αντιμετωπίσουμε.

-Η διαδήλωση του Πολυτεχνείου ήταν φέτος η μαζικότερη των τελευταίων ετών. Τι ώθησε τόσες χιλιάδες κόσμου στους δρόμους ενώ η κυρίαρχη ρητορεία μιλά εδώ και χρόνια για το «τέλος της Μεταπολίτευσης»;

Αποτελεί νομίζω τεκμήριο όσων και προηγουμένως λέγαμε περί του γεγονότος ότι οι κυρίαρχοι δεν μπορούν να κοιμούνται ήσυχοι. Τα προβλήματα της νεολαίας και των λαϊκών στρωμάτων είναι τόσα πολλά και τόσο πιεστικά που ανά πάσα στιγμή μπορούν να ξεσπάσουν και πάλι μεγάλοι αγώνες. Υπάρχει βέβαια η αυταρχικότητα της κυβέρνησης, το απεχθές πρόσωπο της καταστολής, η επανάκαμψη της οργανωμένης φαυλότητας που προκλητικά αυτοαποκαλείται «αριστεία» που εξοργίζει και εκ των πραγμάτων κινητοποιεί, όμως αυτό που εγώ διακρίνω στη φετινή μεγάλη πορεία είναι, θα έλεγα, το ξεκίνημα του ξεπεράσματος του σοκ αποκαρδίωσης που προκάλεσε η συνθηκολόγηση του ΣΥΡΙΖΑ.

Για το φαινόμενο αυτό είχα γράψει ένα κείμενο το καλοκαίρι του 2015 με τίτλο «Μετατραυματικό σύνδρομο» ‒το τραύμα ήταν τεράστιο ακριβώς γιατί ερχόταν «από τα μέσα», και οι επιπτώσεις του εξακολουθούν μέχρι σήμερα, 4 και πλέον χρόνια μετά. Δόθηκε τότε η εντύπωση πως δεν υπάρχει διέξοδο, πως η λογική του «δεν υπάρχει εναλλακτική» είναι τελικά σωστή. Γι’ αυτόν άλλωστε το λόγο, την ώρα που διεθνώς παρατηρείται η διεκδικητική έξαρση στην οποία αναφερόμασταν προηγουμένως, στην Ελλάδα υπάρχει ακόμα ένα σχετικό μούδιασμα. Όπως εξήγησε και η Naomi Klein στο γνωστό Δόγμα του Σοκ, όμως, το διεκδικητικό μούδιασμα που επέρχεται από τα καταπληξιακά χτυπήματα δε διαρκεί για πάντα: αργά ή γρήγορα, οι κοινωνίες ξαναβρίσκουν τον προσανατολισμό τους. Αυτό το σταδιακό ξεπέρασμα του σοκ είναι νομίζω το πιο εντυπωσιακό στοιχείο της περιόδου. Η έκπληξη έχει αρχίσει να υποχωρεί και τα λαϊκά στρώματα μπαίνουν και πάλι στην αναζήτηση απαντήσεων στα προβλήματα που αντιμετωπίζουν.

Όσο για τη φράση της κυρίαρχης ρητορείας περί του «τέλους της Μεταπολίτευσης», τι να πει κανείς πέρα από το ότι ‒όπως και με την περίπτωση του «λαϊκισμού»‒ είναι ακριβώς αυτό: κυρίαρχη ρητορεία που σκοπό έχει να συσκοτίσει και να παραχαράξει την πραγματικότητα. Όσοι χρησιμοποιούν την απολύτως ξεπερασμένη αυτή ορολογία, έχουν βέβαια κατά νου το τέλος των κοινωνικών αγώνων ‒ επειδή όμως κάτι τέτοιο δεν θα επέλθει (και, ως εκ τούτου, θα βρίσκονται διαρκώς προ εκπλήξεων) είναι ίσως ώρα να επιλέξουν κάποιους άλλους όρους. Σε κάθε περίπτωση, δεν είναι κάτι το οποίο πρέπει ιδιαίτερα να μας απασχολεί.

-Ο Δεκέμβρης και η δολοφονία του Αλ. Γρηγορόπουλου συγκινούν ακόμα τη νεολαία και φέτος συναντήθηκαν με το φοιτητικό κίνημα και τους αγώνες για το άσυλο και τις ελευθερίες. Πώς λειτουργεί ο μηχανισμός διατήρησης της μνήμης και προσαρμογής της στο σήμερα;

Ο Δεκέμβρης υπήρξε σύμβολο πολλών πραγμάτων ‒της δυνατότητας διάχυσης των μαχητικών συγκρουσιακών δράσεων, της μεγάλης μαχητικότητας της νεολαίας, της τεράστιας σημασίας του σωστού χρονισμού των αγώνων, καθώς και του γεγονότος ότι η συνείδηση των ανθρώπων δεν προχωρεί γραμμικά αλλά με άλματα. Καθώς τα συστημικά αδιέξοδα πολλαπλασιάζονται, η επικαιρότητα του Δεκέμβρη παραμένει και θα παραμείνει ‒αυτό δεν πρέπει να προκαλεί έκπληξη.

Έχει όμως σημασία να δούμε πώς θα γίνει η διαχείριση των παρακαταθηκών του. Δεν πρέπει, λ.χ., να αρκεστούμε σε απλώς επετειακού χαρακτήρα εκδηλώσεις ή σε μια στάση που θα αναμασά τα περί του πρέπει μόνο να ρωτάμε αλλά να μην απαντάμε, ή ότι ‒με υφέρπουσα θεολογική διάθεση‒ την απάντηση τη δίνει ο δρόμος και μόνο ο δρόμος κτλ. Ο Δεκέμβρης έδειξε τεράστιες δυνατότητες, αποκάλυψε όμως και τα όρια αυτού που αποκαλείται «αυθόρμητο». Προϋπόθεση για την προωθητική αξιοποίηση της μνήμης του από το σύγχρονο νεολαιίστικο και λαϊκό κίνημα είναι λοιπόν η ψύχραιμη και επισταμένη μελέτη των συμπερασμάτων που βγαίνουν από την εμπειρία του Έτσι μόνο θα καταστεί σοβαρός διεκδικητικός πόρος για τους αγώνες που αναπόφευκτα θα ξεσπάσουν την επόμενη περίοδο.

-Στις κινητοποιήσεις των τελευταίων μηνών έδωσε δυναμικά παρόν η γενιά που μεγάλωσε μέσα στην κρίση και τα μνημόνια. Θεωρείτε ότι αυτή η γενιά φέρει νέα πολιτικά χαρακτηριστικά σε σχέση με τους νέους που πολιτικοποιήθηκαν μέσα από τον «αντιμνημονιακό» αγώνα;

Στο πλαίσιο του πυκνού πολιτικού χρόνου που διανύουμε, η νέα γενιά απορροφά πλειάδα μηνυμάτων τόσο από το πρόσφατο παρελθόν όσο και κυρίως από το παρόν. Ενώ δεν συμμετείχε στους αντιμνημονιακούς αγώνες, ασφαλώς τους γνωρίζει και επίσης ασφαλώς έχει ‒τουλάχιστον μια γενική‒ εικόνα της πολιτικής τους ιστορίας (αναφέρομαι και πάλι στη διαχείρισή τους από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ). Αυτό δημιουργεί αντιφατικά συναισθήματα, ενδεχομένως ενισχύει τη δυσπιστία απέναντι σε κόμματα και πολιτικές οργανώσεις, δημιουργεί όμως και νέες προσδοκίες. Δεν θα πρέπει κανείς να σπεύσει να βγάλει συμπεράσματα, όμως είναι σαφές ότι η γενιά αυτή θα αναζητήσει και θα βρει η ίδια το δρόμο της ‒θα τον διαμορφώσει με βάση την πολιτική ύλη που θα συναντήσει.

Όπως έδειξαν όμως και οι κινητοποιήσεις των τελευταίων μηνών, το μόνο σίγουρο είναι ότι ‒αργά ή γρήγορα‒ θα κινηθεί στο δρόμο των αγώνων. Το σύστημα δεν έχει τίποτε να της προσφέρει, και αυτό αρχίζει ήδη να γίνεται αντιληπτό παρά την καταιγιστική προπαγάνδα. Σημαντικό στοιχείο στις περιστάσεις είναι επίσης η παγκοσμιότητα των προβλημάτων καθώς και η γρήγορη πολιτικοποίηση θεμάτων που πριν λίγα μόνο χρόνια βρίσκονταν παγιδευμένα σε μια κερματισμένη μονοθεματικότητα, όπως ‒πιο χαρακτηριστικά‒ οι αγώνες για το περιβάλλον και την έμφυλη ισότητα. Επιπλέον, η εμπειρία και τα συμπεράσματα του προηγούμενου διεκδικητικού κύκλου υπάρχουν, είναι καταγεγραμμένα ‒παρότι αυτό μπορεί να μη φαίνεται ή να εκφράζεται ακόμη ρητά. Δεν πρέπει επίσης να ξεχνούμε ότι βρισκόμαστε στα πρόθυρα μιας νέας κρίσης με ακόμη απρόβλεπτη έκταση και συνέπειες. Όπως έλεγα και πριν, το σύστημα δεν μπορεί να βρει εξισορρόπηση και αυτό θα τείνει διαρκώς να τροφοδοτεί πλειάδα αναζητήσεων.

Συνάγεται και πάλι πως μείζον καθήκον της ενσυνείδητης πολιτικής παρέμβασης είναι η συστηματική εξαγωγή συμπερασμάτων από την εμπειρία του προηγούμενου κύκλου και η ανάληψη τολμηρών αγωνιστικών πρωτοβουλιών που ‒ενωτικά και μεταβατικά‒ θα απαντούν στις σύγχρονες αγωνίες.

-Η κυβέρνηση της ΝΔ υποστηρίζει πως φέρνει την κανονικότητα, την ανάπτυξη και τη σταθερότητα. Κοινοβουλευτικά είναι πολύ ισχυρή, κοινωνικά όμως; Υπάρχουν υπόγεια ρεύματα που μπορούν να αμφισβητήσουν και πολιτικά την κυριαρχία της και την (μετα)μνημονιακή σταθερότητα;

Η κυβέρνηση μπορεί να το υποστηρίζει, όμως η πραγματικότητα τη διαψεύδει και στο άμεσο μέλλον θα τη διαψεύσει ακόμη περισσότερο. Η «ανάπτυξη» την οποία ευαγγελίζεται, εκτός από ‒ούτως ή άλλως‒ ισχνή και αναιμική είναι και ανάπτυξη που οδηγεί στον πλουτισμό των λίγων, συνδυαστικά με το ιδεολόγημα ότι η εξέλιξη αυτή θα οδηγήσει σε κοινωνική ευημερία. Αυτό δεν πραγματοποιήθηκε πουθενά. Δείτε την έκρηξη των ανισοτήτων στις ΗΠΑ (που όντως είχαν ανάπτυξη), δείτε τις εξελίξεις στη Βρετανία, όπου το 1% των πλουσιότερων έχει περιουσία ίση με το φτωχότερο 80%. Είναι αδύνατο στις συνθήκες αυτές να επέλθει «κανονικότητα» όσο δυνατά και αν φωνάζουν περί του αντιθέτου οι κυρίαρχοι. Η αυταρχικά υπεροπτική στάση της κυβέρνησης είναι επίσης ένας παράγοντας που θα αποτρέψει την κοινωνική εδραίωση της επιρροής της ‒μην ξεχνούμε άλλωστε πως επιρροή αυτή ήταν εξαρχής ιδιαίτερα περιορισμένη (αν λάβουμε υπόψη μας τη μεγάλη αποχή των τελευταίων εκλογών, δεν ήταν ποτέ πάνω από 20-25%). Ως εκ τούτου υπόγεια ρεύματα και πολύπλευρες μοριακές διεργασίες αναμφίβολα συντελούνται.

Αναπόφευκτα, κάποια στιγμή η ποσοτική συσσώρευση της λαϊκής δυσαρέσκειας θα μετατραπεί σε ποιότητα, όμως αυτό αποτελεί συνάρτηση και των πολιτικών εξελίξεων. Αυτό που σήμερα λείπει, και που πάνω του εδράζεται όλη αυτή η ιδεολογική παλινδρόμηση που βιώνει η χώρα, είναι η απουσία μιας πραγματικής μαζικής Αριστεράς. Ο ρυθμός  επανάκαμψης του διεκδικητικού κινήματος είναι σε πολύ μεγάλο βαθμό συνάρτηση του πόσο γρήγορα και με ποιες προϋποθέσεις θα καλυφθεί αυτό το κενό.

-Πού αποσκοπεί η κυβέρνηση με το όργιο καταστολής και την πολιτική κάλυψη της αστυνομικής βίας και αυθαιρεσίας; Δεν φοβάται μήπως η κλιμάκωση της καταστολής οδηγήσει στο αντίθετο αποτέλεσμα, την κλιμάκωση των κοινωνικών αγώνων;

Αποσκοπεί στη διασπορά φόβου ‒ακριβώς γιατί ξέρει, πως κάτω από τη φαινομενικά ήρεμη πραγματικότητα (που όμως δεν είναι τελικά και τόσο ήρεμη) κυοφορούνται θύελλες. Θέλει λοιπόν να ανεβάσει, όπως λέμε, το κόστος συμμετοχής στους κοινωνικούς αγώνες με στόχο να αποτρέψει την επερχόμενη εκδήλωσή τους. Είναι η παλαιά στρατηγική της προληπτικής καταστολής, που στην Ελλάδα δοκιμάζεται ήδη από το Μεσοπόλεμο: το Ιδιώνυμο του 1929, λ.χ. επιβλήθηκε σε μια περίοδο σχετικής ύφεσης των κοινωνικών αγώνων, που είχαν μόλις αρχίσει να ανακάμπτουν από το απόλυτο ναδίρ του 1926.

Όπως σωστά επισημαίνετε, το στρατήγημα είναι ιδιαίτερα επικίνδυνο, κατά το ότι μπορεί να φέρει αποτελέσματα ακριβώς αντίθετα από αυτά που προσδοκούν οι εμπνευστές του. Πρέπει όμως να τονιστεί πως οι διαδικασίες αυτές δεν επέρχονται μηχανιστικά και αυτόματα. Είναι συνάρτηση του τρόπου με τον οποίο θα γίνει η πολιτική ερμηνεία των εξελίξεων Η κυβέρνηση επιτίθεται διασπείροντας το μύθευμα περί μιας ανάπτυξης που «θα έλθει» (προσπαθώντας να πείσει πως τα λαϊκά στρώματα δεν απειλούνται) κυρίως όμως ελπίζοντας πως το λογισμικό ΤΙΝΑ θα παραμείνει και, συνεπώς, οι υποτελείς δεν θα έχουν τίποτε αξιόλογο να τους εμπνεύσει. Το πρώτο σύντομα θα καταρρεύσει, αν δεν έχει ήδη καταρρεύσει. Όμως για να έχουμε πραγματική κλιμάκωση των αγώνων απαιτείται και το δεύτερο, αυτό που στη Συγκρουσιακή Πολιτική αποκαλούμε «κινηματική προσδοκία» ‒αυτό που ο Μαρξ έλεγε για το προλεταριάτο, ότι έχει να κερδίσει έναν κόσμο ολόκληρο.

Αυτό, όπως εύκολα μπορεί να συναχθεί, είναι μια βαθιά πολιτική διαδικασία. Πρέπει οι συντεταγμένες αυτού του κόσμου, ενός κόσμου που δεν θα στηρίζεται στην εκμετάλλευση, να γίνουν άμεσα συγκεκριμένες. Σε ένα πιο πρακτικό επίπεδο χρειάζεται επίσης συντονισμός των αγώνων ‒όχι απλές «ντουφεκιές στον αέρα» που, εκτός από το ότι δεν επιλύουν κανένα πρόβλημα, κουράζουν και απογοητεύουν.

-Η αντιδραστική πολιτική της ΝΔ ενδέχεται να οδηγήσει στην επανάκαμψη του ΣΥΡΙΖΑ; Δικαιώνει την πολιτική του ως «το μικρότερο κακό»;

Σε αυτό ακριβώς είναι που ποντάρει ο ΣΥΡΙΖΑ (όπως και η ΝΔ πόνταρε στο ΣΥΙΡΖΑ), αναπαλαιώνοντας ακόμη περισσότερο τη ρητορική του, επιχειρώντας να μεταμορφωθεί ακόμη περισσότερο σε ΠΑΣΟΚ νούμερο 2. Είναι πραγματικά απογοητευτικό, όμως η στάση αυτή δεν πρέπει πλέον να προκαλεί καμία έκπληξη. Δε θέλω να σπαταλήσω το χρόνο των αναγνωστών σας επισημαίνοντας αυτό που σε κάθε ενεργό πολίτη είναι απόλυτα προφανές: ότι την επιστροφή της ΝΔ την προετοίμασε η πολιτική του ΣΥΡΙΖΑ. Αυτό που οφείλει να μας απασχολήσει είναι η προοπτική της συγκρότησης μιας πραγματικής εναλλακτικής, μιας πραγματικής Αριστεράς. Εκεί νομίζω πρέπει πως να στρέψουμε την προσοχή μας: στα βήματα που είναι απαραίτητα ώστε το εγχείρημα αυτό να προχωρήσει και να ολοκληρωθεί. Όσο καθυστερεί, είναι πράγματι πιθανό τμήμα της λαϊκής δυσαρέσκειας να στραφεί και πάλι προς τον ΣΥΡΙΖΑ, όμως με τον ίδιο τρόπο που η στάση αυτή εκδηλώθηκε και στις τελευταίες εκλογές, ως ψήφος δυσανεκτικά αρνητική.

Σε κάθε περίπτωση, ελάχιστοι είναι εκείνοι που περιμένουν κάτι ουσιαστικό από το κόμμα αυτό, ιδιαίτερα μετά τις τελευταίες του κινήσεις. Κύριος νικητής θα είναι και πάλι η αποχή και ο «κανένας». Μια τέτοιου τύπου παράταση του «νέου δικομματισμού» θα ήταν, όμως, ιδιαίτερα επικίνδυνη καθώς θα απειλούσε να επαναφέρει στο προσκήνιο την ακροδεξιά. Είναι και αυτό ένας λόγος που απαιτούνται έλλογές αλλά και τολμηρές πολιτικές πρωτοβουλίες.

-Η σημερινή Αριστερά και ιδίως η ριζοσπαστική-αντικαπιταλιστική επικοινωνεί με τις εξεγερσιακές τάσεις που κυοφορούνται; Τι δεν την καθιστά θελκτική ως πολιτική λογική;

Πρόκειται, θα έλεγα, για το μείζον πρόβλημα της εποχής. Όπως είδαμε, οι διεθνείς εξελίξεις πείθουν πως εξεγερσιακές τάσεις πράγματι κυοφορούνται και, όχι σπάνια, καταφέρνουν να εκφραστούν και πολιτικά. Θα είδατε φαντάζομαι την εκπληκτική νίκη της Σάμα Σαγουάντ στο πολιτειακό συμβούλιο του Σιάτλ ενάντια στον υποψήφιο που υποστήριζε ο πλουσιότερος άνθρωπος του πλανήτη, ο Τζεφ Μπέζος. Είχαμε λοιπόν στις ΗΠΑ την επικράτηση μιας υποψήφιας ακριβώς της αριστεράς που αναφέρετε ‒της ριζοσπαστικής-αντικαπιταλιστικής‒ ενάντια σε έναν φαινομενικό κολοσσό. Τι δείχνει αυτό; Δείχνει αφενός ότι οι ιδέες της πραγματικής Αριστεράς μπορούν να έχουν τεράστια διάδοση και απήχηση, και αφετέρου ότι ο βασιλιάς δεν είναι μόνο αντιδραστικός, είναι και γυμνός.

Στην Ελλάδα, βέβαια, το τοπίο εξακολουθεί να είναι περίπλοκο και άνισο. Οι αντίστοιχες πρωτοβουλίες δείχνουν να μην έχουν ακόμη βρει ένα στέρεο βηματισμό ανάμεσα στη Σκύλλα του οπορτουνισμού και τη Χάρυβδη του σεχταρισμού, και αυτό είναι που περιορίζει την επιρροή τους. Όμως υπομονή! Μέχρι ο βηματισμός να βρεθεί, πρέπει να αξιοποιηθεί αυτό που η εμπειρία του ιστορικού εργατικού κινήματος αναδεικνύει ως κορυφαία διττή παρακαταθήκη: την ενότητα στη δράση και την εσωτερική  δημοκρατία στις διεργασίες που συντελούνται ώστε να μπορούν να προκύψουν έλλογα συμπεράσματα. Καθώς μπαίνουμε σε μια νέα διεκδικητική περίοδο, οι προκλήσεις είναι πραγματικά ιστορικών διαστάσεων.

Πηγή: http://prin.gr