Της Κικής Σταματόγιαννη

Στη µνήµη του Ζακ Κωστόπουλου /της Zackie Oh

Αθήνα, Σεπτέµβρης 2018. Ένας νέος άνθρωπος, µέρα µεσηµέρι, στο κεντρικότερο σηµείο της Αθήνας, ξυλοκοπείται. Μέχρι θανάτου. Μπροστά σε δεκάδες άλλους που παρακολουθούν απαθείς και αµέτοχοι – πλην ενός. Οι δράστες σπεύδουν να επικαλεστούν την προστασία της ατοµικής τους ιδιοκτησίας µπροστά στο ενδεχόµενο της «ληστείας του κοσµηµατοπωλείου από ένα πρεζάκι». Τα όργανα καταστολής του ελληνικού κράτους, που επίσης χτυπούν µε µανία έναν ήδη αιµόφυρτο και πεσµένο στο πεζοδρόµιο άνθρωπο ανήµπορο πια να αντιδράσει, δεν επικαλούνται τίποτα. Ακολουθούν τη «συνήθη πρακτική», κατά την ωµή παραδοχή αξιωµατικού της ΕΛΑΣ, προέδρου της Ένωσης Αστυνοµικών Υπαλλήλων Αθήνας. «Αυτή είναι η πρακτική. Σ’ όποιον αρέσει. Σ’ όποιον δεν αρέσει…».

Όργιο συγκάλυψης

Όσο ξετυλίγεται το κουβάρι ωστόσο αυτής της σοκαριστικής ιστορίας και προκύπτουν στοιχεία, µαρτυρίες, βίντεο, η -βαµµένη µε το αίµα ενός ανθρώπου- ιδιοκτησία των καταστηµαταρχών της Οµόνοιας καθόλου δεν φαίνεται να απειλείται. Ούτε µια στιγµή. Ολόκληρο το αφήγηµα περί της υποτιθέµενης ληστείας (στην αρχική εκδοχή) ή κλοπής (στο µεταγενέστερο σενάριο) από έναν «επικίνδυνο», σε «κατάσταση αµόκ» και «οπλισµένο τοξικοµανή» που τους απειλεί κραδαίνοντας πότε µαχαίρι, πότε γυαλί, πότε και τα δύο ενώ ταυτόχρονα καταφέρνει και κρατά µαζί κι έναν πυροσβεστήρα, καταρρέει. Τι αποµένει; Μένει η χυδαία δολοφονία ενός ανθρώπου ανυπεράσπιστου, φοβισµένου, σε σύγχυση και σε απόλυτη αδυναµία να προστατεύσει τον εαυτό του. Μένει, επίσης, η πικρή συνειδητοποίηση ότι έζησε ένα βασανιστικό και οδυνηρό τέλος, επειδή η συντριπτική πλειονότητα των «θεατών της βίας» δεν έκρινε σκόπιµο να κάνει την παραµικρή κίνηση για να τον προστατεύσει.    

Είναι πολλά και ζητούν επιτακτικά µια απάντηση τα ανοιχτά ερωτήµατα για τον τρόπο µε τον οποίο το κράτος χειρίστηκε την υπόθεση. Ο τόπος του εγκλήµατος δεν σφραγίζεται, όπως θα επέτασσε η ακολουθητέα διαδικασία και τα πρωτόκολλα έρευνας. Ελάχιστες ώρες µετά, ο µαγαζάτορας σκουπίζει ήσυχος τα γυαλιά, τα σκουπίδια, τα αίµατα, τα αποδεικτικά στοιχεία. Μαχαίρια πηγαινοέρχονται κάτω από αδιευκρίνιστες συνθήκες, οι µάρτυρες άφαντοι, η δικογραφία ελλιπής, οι κατηγορούµενοι να πέφτουν στη µια αντίφαση µετά την άλλη, το ασθενοφόρο να παραλαµβάνει έναν άνθρωπο «σε πολύ κρίσιµη κατάσταση», αλλά να φεύγει χωρίς τον φάρο αναµµένο, οι εργαζόµενοι του ΕΚΑΒ να µεταφέρουν έναν αναίσθητο άνθρωπο δεµένο µε χειροπέδες, η αρχική ανακοίνωση να αναφέρει ότι «εξέπνευσε καθ’ οδόν προς το νοσοκοµείο» – µια ανακοίνωση που διαψεύδεται από τους γιατρούς που τον παρέλαβαν εκεί. Αν ήταν ήδη νεκρός, η µεταφορά του µε χειροπέδες συνιστά περιύβριση νεκρού. Αν δεν ήταν, οι χειροπέδες σε έναν άνθρωπο ακινητοποιηµένο και πολύ σοβαρά τραυµατισµένο, προς τι; Τι ακριβώς εξυπηρετούσαν; Μια σειρά από χοντροκοµµένα ψέµατα, από διαστρεβλώσεις, από συκοφαντίες, από όλα εκείνα που κωδικοποιούνται σε έναν και µόνο όρο: συγκάλυψη. Υπάρχει ωστόσο ένα µοναδικό πράγµα που µπορεί να απαιτήσει ένας νεκρός, που τη µνήµη του σκύλευσαν δεκάδες εµετικές αναρτήσεις και σχόλια στα αστικά ΜΜΕ και τα µέσα κοινωνικής δικτύωσης. Σχόλια που έσταζαν ρατσιστική χολή και οµοφοβικό µίσος. Κι αυτό είναι να φωτιστούν οι συνθήκες πίσω από έναν άδικο και αναξιοπρεπή θάνατο. Τίµιο αίτηµα.

Οι «ταυτότητες» του Ζακ

«Είµαι Drag Queen, ακτιβιστής. Είµαι οροθετικός, είµαι αδερφή. Ασχολούµαι ως ακτιβιστής κυρίως µε αυτά τα θέµατα, αλλά και µε τα ανθρώπινα δικαιώµατα γενικά. Είµαι µια Drag Queen οροθετική τσούλα!»**

Ο Ζακ δολοφονήθηκε µε όλες τις ταυτότητες που έφερε. Πιθανότατα και για όλες τις ταυτότητες που έφερε ανοιχτά και περήφανα. Αλλά αυτό δεν το ξέρουµε ακόµη. Και δεν ξέρουµε αν θα το µάθουµε κάποτε.

∆ολοφονήθηκε ως ανοιχτά γκέι και ακτιβιστής για τα λοατκια+ δικαιώµατα.

∆ολοφονήθηκε ως κουίρ, καθώς -όπως δήλωνε- δεν αυτοπροσδιοριζόταν «ούτε ως άντρας ούτε ως γυναίκα».**

∆ολοφονήθηκε ως µη αρρενωπός, σύµφωνα µε τα κατασκευασµένα κοινωνικά στερεότυπα ως προς το τι θεωρείται θηλυκότητα και τι αρρενωπότητα.

∆ολοφονήθηκε ως ανοιχτά οροθετικός, που µιλούσε δηµόσια για την προσωπική του ιστορία και έκανε κάθε προσπάθεια στην κατεύθυνση αποστιγµατισµού των ανθρώπων που διαγιγνώσκονται θετικοί στον ιό HIV. «Με πλησίαζαν µόνο φορώντας µάσκα, λες και θα έµπαιναν σε χειρουργείο, ενώ αυτό δεν ενδείκνυται για κάποιον που έχει HIV, καθώς δε µεταδίδεται ούτε µε τον αέρα ούτε µε το άγγιγµα και επίσης δεν έκαναν κάτι αντίστοιχο σε κανέναν άλλον ασθενή, ακόµα και σε κάποιους που µπορεί να είχαν βήχα ή κάποια ίωση. Επειδή µιλάµε για γιατρούς, δεν ξέρω κατά πόσο µπορεί να δικαιολογηθεί ως άγνοια».**

∆ολοφονήθηκε ως ντραγκ κουίν. Ως µία από τις περσόνες που ξεδίπλωνε στη σκηνή. Ως Zackie Oh.

∆ολοφονήθηκε ως ακτιβιστής για τα ανθρώπινα δικαιώµατα, ως ένας άνθρωπος που µιλούσε πάντα κατά του ρατσισµού και υπέρ των µεταναστών, παιδί µεταναστών ο ίδιος.

∆ολοφονήθηκε ως ένα πλάσµα που είχε επιλέξει να είναι ο εαυτός του/η εαυτή της και αρνιόταν να είναι κάτι άλλο, κάτι λιγότερο απ’ αυτό. «[…] όταν µίλησα στην κοινότητα για την επίθεση που δέχτηκα, κάποια άτοµα µε ρώτησαν εάν ήµουν βαµµένος ή ‘‘ήσουν in drag’’; Αυτό έχει από πίσω ένα ‘‘προκάλεσες;’’. Γιατί πρέπει να το ρωτήσεις αυτό και τι σηµασία έχει; ∆ηλαδή θα ήταν πιο δικαιολογηµένο εάν έλεγα ότι ήµουν βαµµένος ή φορούσα περούκα; Αυτό δικαιολογεί µια επίθεση; Είναι αντίστοιχο µε τις γυναίκες που βιάζονται και τις ρωτάνε τι φόραγες. Άλλο ένα παράδειγµα, ίσως πιο αθώο, αλλά επίσης προβληµατικό: ‘‘Να προσέχεις’’. Έλαβα δεκάδες µηνύµατα ‘‘Να προσέχεις’’. Να προσέχω τι; Να µην είµαι ο εαυτός µου; Τι σηµαίνει να προσέχω; Να µην προκαλώ; Να µην είµαι εγώ; Με αυτή την έννοια δε µπορώ να προσέχω. Αρνούµαι!»**.

∆ολοφονήθηκε ως αντιφασίστας: «Εάν µε ρωτούσες τι θα ήθελες να αλλάξεις στην κοινωνία, επειδή οι φασίστες δε θα πάψουν να είναι φασίστες, θα ήταν όταν βλέπεις να επιτίθενται σε κάποιον, να µην κοιτάς από την άλλη».**

∆ολοφονήθηκε, γιατί κάποιοι τελικά επέλεξαν -µπροστά σε ένα φασιστικό χτύπηµα- να κοιτάξουν από την άλλη.

∆ολοφονήθηκε παρότι ήξερε «να τρέχει γρήγορα». Αυτή τη φορά, δεν πρόλαβε να «τη γλιτώσει φθηνά, µε κάτι κλωτσιές µόνο».**

∆εν πρόλαβε να τρέξει, γιατί κάποιοι θέλησαν να επιβάλουν τον δικό τους ορισµό περί κανονικότητας. Και στον ορισµό αυτό «πουστράκια, ανώµαλοι, άρρωστοι µε AIDS, ακτιβιστές, πρεζάκια», δεν χωρούν. ∆εν χωρούν στο µικρό µυαλό και στο µικρό κόσµο τους, που προσπαθούν να τον γενικεύσουν και να τον µετατρέψουν σε έναν εφιαλτικό κόσµο για όλες και όλους εµάς.

Τι είναι «κανονικό»;

Γιατί επιµένουµε στις ταυτότητες του Ζακ;

Έχει σηµασία κάθε φορά που αναφερόµαστε στον Ζακ, να έχουµε ανά πάσα στιγµή στο µυαλό µας ότι ο άνθρωπος που δολοφονήθηκε ήταν ΟΛΑ αυτά. Ταυτόχρονα. Ζούσε και ανέπνεε µε όλες αυτές τις ταυτότητες, κάθε µία από τις οποίες είναι βαθιά πολιτική. Και είναι πολιτική, γιατί η άρνηση αποδοχής και σεβασµού οποιασδήποτε από αυτές οδηγεί σε µια κοινωνία του Καιάδα. Από δω οι «κανονικοί», από κει οι παρείσακτοι, οι παρίες, οι «κατά λάθος». Κάθε συζήτηση εποµένως σχετικά µε τη δολοφονία που τάραξε τις τελευταίες µέρες του Σεπτέµβρη είναι µια συζήτηση περί «κανονικότητας».

Τι είναι «κανονικό» λοιπόν για εµάς;

Κανονικό είναι να αξιολογείς την ανθρώπινη ζωή υπέρτερα σε σχέση µε οποιοδήποτε υλικό αγαθό. Να σπεύδεις όταν ένας αναγκεµένος άνθρωπος καλεί σε βοήθεια. Να συνειδητοποιείς ότι τα «περιθώρια» είναι κοινωνικές κατασκευές, δεν προκύπτουν αίφνης. Να σέβεσαι απόλυτα και να αγκαλιάζεις τη διαφορετικότητα. Κι αν κληθούµε ποτέ να επιλέξουµε, θα επιλέξουµε αβίαστα αυτούς που ένα µέρος της κοινωνίας θεωρεί «µη κανονικούς»: αυτούς και αυτές που υφίστανται καταπίεση γιατί δεν είναι «αρκετά άντρες» ή «αρκετά γυναίκες», όσους δεν αισθάνονται ούτε το ένα ούτε το άλλο, όσες είναι ψυχικά ασθενείς ή σωµατικά ανάπηροι, τις οροθετικές, τους τοξικοεξαρτηµένους, τις σεξεργάτριες, τους φτωχούς, όσους έχουν πιο σκούρο δέρµα, όσους λατρεύουν άλλο θεό ή κανέναν θεό, όσες κουβαλάνε ένα σακίδιο και τα παιδιά τους κάθε φορά που βοµβαρδίζεται το σπίτι τους αναζητώντας ασφάλεια και στέγη. Αυτή είναι η κανονικότητα για µας. «Και σ’ όποιον αρέσει».

 

Η δεύτερη δολοφονία του Ζακ/Zackie Oh

Μετά το λιντσάρισµα του Ζακ ακολούθησε µια δεύτερη προσπάθεια «να ξεµπερδεύουν µ’ αυτόν». Τα ειδησεογραφικά δελτία αναµετέδωσαν το αστυνοµικό δελτίο, χωρίς κανένα φιλτράρισµα, καµία επιπλέον έρευνα. Για τα ΜΜΕ, ήταν άλλο ένα περιστατικό µε «ένα πρεζάκι της Οµόνοιας που προσπάθησε να ληστέψει ένα κοσµηµατοπωλείο για να εξασφαλίσει τη δόση του». Αν δεν γινόταν γνωστή η ταυτότητα του νεκρού, η υπόθεση θα είχε κλείσει βολικά για όλους τους εµπλεκόµενους. Τους µαγαζάτορες, τους αστυνοµικούς του διαβόητου Α.Τ. Οµονοίας, όλους όσους σιώπησαν και δεν αντέδρασαν.

Ωστόσο, η στοχευµένη αναπαραγωγή ειδήσεων από τα αστικά, συστηµικά ΜΜΕ συνεχίστηκε. Προσεκτικά επιλεγµένες ειδήσεις, σερβιρισµένες µε τρόπο τέτοιο που συσκοτίζει και διαστρεβλώνει. «Βρέθηκε DNA του Ζ. Κωστόπουλου στο µαχαίρι». Σε ένα µέρος όπου το αίµα του βρισκόταν παντού, παραλείπουν να πουν. Τι µας λέει, εποµένως, αυτή η είδηση; Μας υπενθυµίζει ότι ένοχοι µπορούν να κατασκευαστούν και µετά θάνατον. Μας τονίζει µε έµφαση ότι η εξουσία δεν είναι µόνο κατασταλτική. Όταν χρειάζεται, έρχεται να τη συνεπικουρήσει και η εξουσία των ιδεολογικών µηχανισµών του κράτους, ώστε να διατηρηθεί το σύστηµα αλώβητο. Πρέπει να «σκιαγραφηθεί» ο επικίνδυνος. Ποιος είναι αυτός που απειλεί τη ζωή του «µεσαίου µεροκαµατιάρη»; Μας το απαντούν τα ΜΜΕ µε τη δηµοσκόπηση-ντροπή: «Είστε υπέρ της ηρωοποιήσεως του επίδοξου ληστή, οµοφυλόφιλου και οροθετικού;». Ο «επικίνδυνος» λοιπόν βρέθηκε. Η σήψη είναι ίσως µια υπερβολικά αθώα λέξη.      

Στα µέσα κοινωνικής δικτύωσης η σελίδα της Zackie Oh πληµµύρισε από σχόλια ενάντια σε κάποια, κάποιες ή και όλες τις ταυτότητες του νεκρού. Βγήκαν στην επιφάνεια για άλλη µια φορά τα συντηρητικά αντανακλαστικά του πιο φοβικού κοµµατιού της κοινωνίας. Φοβικό απέναντι στη διαφορετική έκφραση της προσωπικότητας, στην οµοφυλοφιλία, στην οροθετικότητα, στην τοξικοεξάρτηση. Και την ίδια στιγµή έτοιµο να θυσιάσει τα πάντα µπροστά στην ατοµική ιδιοκτησία. Η τελευταία µεταβλήθηκε στην ιερή αγελάδα, που όχι µόνο δεν επιτρέπεται να την αγγίξεις, «Και τι θα έκανες εσύ, δηλαδή, αν έµπαινε κάποιος στο σπίτι σου;», αλλά δικαιολογεί τις ενέργειες και κάθε αυτόκλητου υπερασπιστή. ∆ικαιολογεί την αυτοδικία, δικαιολογεί το λυσσασµένο ξυλοδαρµό, δικαιολογεί τα πάντα.    

 

∆υο λόγια για τον «κοινωνικό εκφασισµό»

Επειδή ακούγεται και γράφεται συχνά η έκφραση αυτή το τελευταίο διάστηµα µε αφορµή και τη δολοφονία του Ζακ, η αύξηση της βίας στο δρόµο σηµαίνει «κοινωνικό εκφασισµό»;

Είναι πολύ λογικό να αγανακτούµε µε όσους κοιτούσαν µε απάθεια το λιντσάρισµα του Ζακ Κωστόπουλου ή εκείνους που µαζεύτηκαν κάτω από τον απελπισµένο που ετοιµαζόταν να αυτοκτονήσει στην Οµόνοια καλώντας τον «να πέσει µια ώρα αρχύτερα». Η απονιά στο µαρτύριο του άλλου, η σκληρότητα στον πιο ανυπεράσπιστο είναι αδιανόητη κατάντια. Αλλά δεν αποτελεί «κοινωνικό φασισµό».

Ο φασισµός είναι µια έννοια µε πολύ συγκεκριµένο πολιτικό περιεχόµενο. Σηµαίνει ένα αντιδραστικό λαϊκό µικροαστικό κίνηµα µε στόχο την εξουσία. Ακριβώς επειδή είναι αντιδραστικό κίνηµα, στρέφεται ενάντια στους πιο αδύναµους: την εργατική τάξη και κάθε συλλογικότητά της, τους/τις πρόσφυγες, µετανάστ(ρι)ες, µουσουλµάνους, λοατκια+, ανάπηρους, οροθετικούς. Θέλει τις γυναίκες στο σπίτι να γεννούν παιδιά και µε ιδιαίτερη λύσσα επιχειρεί να συντρίψει κάθε είδους κοινωνική δράση των καταπιεσµένων.

Επειδή είναι κίνηµα, ξεσηκώνει µεγάλα πλήθη και δουλεύει µέσα στον κόσµο, προσπαθώντας να χτίσει γρήγορα µια δυνατή οργάνωση. Ο φασισµός τρέφεται και µεγεθύνεται από πολλά ποτάµια:

– Από την οργή και τα παράπονα των µικροαστών που καταρρέουν µπροστά στην κρίση «και χρειάζεται ένας στιβαρός ηγέτης να χτυπήσει τη γροθιά του στο τραπέζι» για να επιστρέψει η ελπίδα.

– Από το φόβο τους πως θα κατρακυλήσουν στο επίπεδο των πιο χτυπηµένων κοµµατιών, των άνεργων, των µεταναστών χωρίς χαρτιά και δικαιώµατα, των «περιθωριακών» της κοινωνίας. Γι’ αυτό και επιτίθενται σ’ αυτά τα πληθυσµιακά κοµµάτια χωρίς κανένα έλεος.

– Από φαντασιώσεις εθνικού µεγαλείου, που είναι η άλλη πλευρά της απελπισίας και της ασηµαντότητας που αισθάνονται.

– Από το διάχυτο µισανθρωπισµό που παράγει άφθονο η καπιταλιστική κοινωνία. Ο φασισµός χρειάζεται και αυτός ένα είδος πρωτοπορίας. Αποφασισµένους µαχητές που θα δώσουν και θα κερδίσουν στο δρόµο µάχες ενάντια στην αριστερά και τα κινήµατα. ∆εν µπορεί να  δουλέψει χωρίς τάγµατα εφόδου, γι’ αυτό έχει απόλυτη ανάγκη από την πρώτη ύλη του κοινωνικού µισανθρωπισµού για να στρατολογήσει τους στρατιώτες του. Έχει ανάγκη από την «ανθρώπινη σκόνη».

Όµως, ο διάχυτος µισανθρωπισµός δεν είναι το ίδιο πράγµα µε το φασισµό. Ο τελευταίος συνεπάγεται οργάνωση µάχης και συγκροτηµένη µαζική απεύθυνση. Ο µισανθρωπισµός είναι το περιβάλλον το οποίο τρέφει τον φασισµό. Αλλά είναι σοβαρό λάθος, για όσες και όσους θέλουµε να παλέψουµε ενάντια στο τέρας, να το συγχέουµε µε το περιβάλλον που το συντηρεί.

Οι νοικοκυραίοι φονιάδες του Ζακ είναι φανερό πια πως έχουν σχέσεις µε την οργανωµένη ακροδεξιά. ∆εν µπορούµε να πούµε το ίδιο µε βεβαιότητα για τους δεκάδες περίεργους που κοιτούσαν το λιντσάρισµα.

Με το να θεωρούµε πως έχουµε να αντιµετωπίσουµε «κοινωνικό φασισµό», είναι σα να λέµε πως ο φασισµός έχει ήδη κυριαρχήσει στην κοινωνία, πως η κοινωνία συνολικά είναι εναντίον µας. Έτσι, παραλείπουµε τον κρίσιµο κρίκο του αγώνα σήµερα, που είναι το να εµποδίσουµε κάθε εµφάνιση των ταγµάτων εφόδου στο δρόµο και στις γειτονιές, κάθε οργανωτική ανάπτυξη των φασιστών. ∆εν έχουµε την παραµικρή πολυτέλεια να θεωρούµε πως ο πόλεµος έχει ήδη χαθεί, αποφεύγοντας το καθήκον της µάχης τώρα. 

 

Αντί επιλόγου

Η πρώτη πράξη σεβασµού της µνήµης κάθε νεκρού είναι ο σεβασµός της ξεχωριστής προσωπικότητας που υπήρξε ο νεκρός. Για όσες και όσους θαυµάσαµε τον Ζακ πάνω στη σκηνή, για όσες και όσους διασταυρώθηκαν οι δρόµοι µας µε τον δικό του στο κίνηµα, δεν θα µπορούσαµε να τον αποχαιρετήσουµε µε τίποτα άλλο πέρα από γενναίες δόσεις γκλίτερ σκορπισµένες στο δρόµο. Με τραγούδια της Μαντόνα µπροστά στη Βουλή. Με συνθήµατα. Με ντραγκ αµφίεση και ψηλοτάκουνα στις πορείες µνήµης. Με στρας στα πάρτι που διοργανώνονται, στην προσπάθεια να καλυφθούν τα έξοδα της δίκης για την αποκατάσταση της αλήθειας. Για να δικαιωθεί ο Ζακ. Και η Zackie. Το πένθος δεν θα ταίριαζε σ’ αυτόν. Με τον ίδιο τρόπο δεν ταιριάζει και σ’ εµάς.

  

(…) θα ταξιδέψουµε λοιπόν µια µέρα µακριά

θα µείνουν άδεια τα κλουβιά που χτίσατε

και οι παγίδες που µας στήσατε

θα διαλυθούν µε τον καιρό από του χρόνου τη σκουριά

δε θα µας φτάνουν πια εδώ οι σφαίρες σας

είµαστε άγνωστα πολύχρωµα πουλιά (…)*

*Στίχοι από το τραγούδι «Η νέα βαρβαρότητα», Γιάννης Αγγελάκας, Παύλος Παυλίδης

** Λόγια του Ζακ Κωστόπουλου/Zackie Oh µέσα από συνεντεύξεις που έδωσε κατά καιρούς

Του Χάρη Παπαδόπουλου

500+1 χρόνια από την έναρξη της Μεταρρύθµισης του Λούθηρου

«Τίποτα δεν είναι ισχυρότερο από µια ιδέα που έχει έρθει η ώρα της»

(Βίκτωρ Ουγκώ)

ΜΕΡΟΣ Α.
ΤΟ ΟΠΛΟ ΤΗΣ ΚΡΙΤΙΚΗΣ…

Στις 31 Οκτώβρη 1517, στην πόρτα του καθεδρικού ναού της Βιτεµβέργης στη νοτιοδυτική Γερµανία, ένας ευτραφής µοναχός θυροκόλλησε σε πλήρη θέα ένα µεγάλο κείµενο, γραµµένο στα λατινικά, που µόνο ελάχιστοι µορφωµένοι µπορούσαν να διαβάσουν. Επρόκειτο για τον Μαρτίνο Λούθηρο, που δίδασκε Θεολογία στο τοπικό πανεπιστήµιο, και το κείµενο ήταν οι περίφηµες 95 θέσεις του. Με αυτές στηλίτευε τον Πάπα της Ρώµης για τα συγχωροχάρτια που πουλούσε η Εκκλησία. Έµοιαζε πως ένας τρελός αµφισβητεί ανοιχτά τη θρησκεία, τον αυτοκράτορα, το νόµο και την τάξη, όλη την υπάρχουσα κατάσταση πραγµάτων. Καµιά ανταρσία δεν ξεκίνησε σε όλη την ιστορία µε τόσο προκλητική αψηφησιά των συσχετισµών.

Μήνες µετά την απίστευτη αυτή σκηνή, ο Λούθηρος συνέχισε να παραδίδει θεολογικές διαλέξεις στη Βιτεµβέργη, µε πλήθη να συνωστίζονται για να ακούσουν τα λόγια του. Σε ολόκληρη τη Γερµανία, την Ελβετία, τη Βοηµία και την Ολλανδία, ο Λούθηρος ήταν ήδη µυθική προσωπικότητα και οι πάντες συζητούσαν τις απόψεις του στη λαϊκή γλώσσα. Στις οµιλίες του αποδοµούσε τα δόγµατα της πίστης, το µοναχισµό και την αγαµία των κληρικών. Πρακτικά έβγαζε άχρηστη, άθεη και εντελώς βλαβερή όλη τη ρωµαιοκαθολική εκκλησία.

Ο λαός, που είχε ισοπεδωθεί από τους φόρους και τα δοσίµατα και προς την κοσµική αλλά και προς την εκκλησιαστική εξουσία, απορροφούσε το κήρυγµα του Λούθηρου όπως το ξερό χωράφι τη βροχή. Αλλά ακόµα και µεταξύ των πριγκίπων και των µεγάλων φεουδαρχών, υπήρχαν ορισµένα πρόθυµα αυτιά στις νέες ιδέες. Λίγα χρόνια πριν ο θρασύς αποστάτης θα είχε εξαφανιστεί σε κάποιο µπουντρούµι, χωρίς να «διασαλευτεί η τάξη» στο ελάχιστο. Αλλά, λίγα χρόνια πριν, η γερµανική αυτοκρατορία ήταν ένας άλλος κόσµος.

Τι άλλαξε

Χωρίς να αποτελεί το οικονοµικά πλέον ανεπτυγµένο τµήµα της Ευρώπης, η Γερµανία είχε ωστόσο σηµαντική παρουσία. Ο Βορράς µε τη χανσεατική οµοσπονδία των ναυτικών πόλεων έδινε τον τόνο µε το εµπόριο, που αφορούσε περισσότερο είδη πολυτελείας για τις αριστοκρατικές αυλές. Αλλά η βάση του εποικοδοµήµατος ήταν οι νότιες και νοτιοδυτικές περιοχές, όπου όλη η κοινωνική ιεραρχία διαβιούσε πάνω στην πλάτη των αγροτών, της µόνης τάξης που παρήγαγε.

Εκείνα τα χρόνια, µέχρι και το τέλος του 15ου αιώνα, τα προϊόντα παράγονταν κυρίως για την αξία χρήσης τους, είτε τα χρησιµοποιούσαν οι ίδιοι οι χωρικοί είτε τα ιδιοποιούνταν οι εκµεταλλευτές τους. Και το επίπεδο της εκµετάλλευσης των χωρικών περιοριζόταν «από το µέγεθος του στοµαχιού του φεουδάρχη», όπως το διατύπωνε ο Μαρξ. Οι άρχοντες που επιχειρούσαν να αυξήσουν τον πλούτο τους, προσπαθούσαν να αρπάξουν όσο γινόταν περισσότερη γη παρά να αποθησαυρίσουν χρυσάφι.

Η ζωή ήταν πάντοτε εξαιρετικά σκληρή για τους αγρότες της νότιας Γερµανίας. Αλλά έγινε αβίωτη λίγο µετά την ανακάλυψη της Αµερικής το 1492 και την παρακµή του βορειογερµανικού εµπορίου.

Το άφθονο χρυσάφι που ερχόταν από το Νέο Κόσµο ανέδειξε σε υπερδύναµη την ισπανική Αυλή, υποβάθµισε όµως τη σηµαντικότερη από τις χώρες που υπάγονταν στο θρόνο της: οι γερµανικές πόλεις και φέουδα, ιδιαίτερα του νότου, έµπαιναν σε βαθιά κρίση. Ο Ένγκελς γράφει πως ποτέ στη Γερµανία δεν κυκλοφορούσαν στους δρόµους των πόλεων τόσο πολλοί αλήτες, άνεργοι και άνθρωποι χωρίς σαφές επάγγελµα, από ό,τι στις αρχές του 16ου αιώνα.

Τώρα πια, στην Ευρώπη όλο και περισσότερο άρχισαν να αποκτούν αξία τα πράγµατα που παράγονταν για πώληση. Όσα διέθεταν ανταλλακτική αξία. Οι άρχοντες και οι φεουδάρχες απαιτούσαν χρήµατα σε µαζική κλίµακα. Στην Ευρώπη των αρχών του 16ου αιώνα, το χρήµα άρχισε να µεταµορφώνεται σε αυτό που είναι σήµερα, το µέτρο όλων των αναγκών και όλων των πραγµάτων. Και ήδη στη νότια Γερµανία, στη Βοηµία και την Τρανσυλβανία τα µεγάλα κεφάλαια της εποχής, όπως η οικογένεια Φούγκερ, εκµεταλλεύονταν ορυχεία όπου δούλευαν µισθωτοί εργάτες. Με αυτά χρηµατοδοτούσαν τους πολέµους της γερµανικής αυτοκρατορίας. Έτσι, η αστική τάξη άρχιζε την άνοδό της στον κόσµο των µαταιόδοξων παράσιτων. Και αν στην Ευρώπη δεν έχουµε ακόµη καπιταλισµό, το τοπίο ήδη αλλάζει. Ο συγγραφέας Κρις Χάρµαν αποκαλεί αυτό το σύστηµα «φεουδαρχία της αγοράς».

«Οι κάτω δεν θέλουν, οι πάνω δεν µπορούν»

Ο κλήρος, ο εκπρόσωπος της ιδεολογίας της µεσαιωνικής φεουδαρχίας, ένιωθε την επίδραση της ιστορικής στροφής µε την ίδια οξύτητα. Η τυπογραφία και οι νέες ανάγκες της οικονοµίας τού αφαιρούσαν το µονοπώλιο της µόρφωσης. Η νέα κλειστή τάξη των νοµοµαθών εκτόπιζε τους παπάδες  από µια σειρά επαγγέλµατα. Ο κλήρος όλο και περισσότερο γινόταν περιττός, και αυτό το έδειχνε και ο ίδιος µε την αυξηµένη οκνηρία και αµάθειά του. Όσο όµως πιο ανώφελος καταντούσε, τόσο πολλαπλασιαζόταν σε αριθµό χάρη στα τεράστια πλούτη του, που αυξάνονταν µέρα µε τη µέρα.

Σε πολλές περιοχές της Γερµανίας οι ξεζουµισµένοι αγρότες οργανώνονταν από δεκαετίες σε µυστικές επαναστατικές οργανώσεις, όπως το «Παπούτσι της Ένωσης» και τον «Φτωχό Κόνραντ», µε κυριότερο σύνθηµα «Τίποτε άλλο από τη δικαιοσύνη του Θεού». Μ’ αυτό εννοούσαν να σταµατήσουν να καταβάλλουν φόρους ή να υποχρεώνονται σε αγγαρείες και απαιτούσαν κοινοκτηµοσύνη σε ορισµένα αγαθά όπως δάση, ποτάµια, κυνήγι και ψάρια. Οι επαναστατικές αυτές προσπάθειες καταστέλλονταν µε τη µεγαλύτερη αγριότητα κάθε φορά.

Αλλά και στις πόλεις, µεταξύ των ανερχόµενων αστών, υπήρχε ήδη, παράνοµη αλλά σηµαντική, µια παράδοση «επαναστατικού µυστικισµού». Όµως, τι το επαναστατικό µπορεί να έχει ο µυστικισµός;

Αν κάποιοι άνθρωποι είναι σε θέση -µε την προσευχή, τη νηστεία, το αυτοµαστίγωµα ή όποια άλλη µέθοδο- να έρθουν σε απευθείας επικοινωνία µε τον Θεό τους, τότε η Εκκλησία είναι περιττή ως διαµεσολαβητής. Πόσο µάλλον η συγκεκριµένη διεφθαρµένη ρωµαιοκαθολική Εκκλησία, που οι ανάγκες της σε χρήµα και πολυτέλειες ήταν άπατο πηγάδι.

Η ανταρσία του Λούθηρου κατάφερε να συγκεντρώσει προσωρινά σε ένα στρατόπεδο την αγανάκτηση των χωρικών, σηµαντικό κοµµάτι των αστών, αλλά και µερίδα των πριγκίπων και των δουκών, που δυσανασχετούσαν όλοι µαζί ενάντια στην Εκκλησία της Ρώµης. Οι πρίγκιπες, σε µια εποχή που δεν θα κατέρρεε ο κόσµος τους, θα στήριζαν µε πάθος την Εκκλησία. Αλλά όχι τώρα, που έδειχνε εντελώς αρτηριοσκληρωτική και ανώφελη. Όχι τώρα, που οι ίδιοι χρειάζονταν άµεσα χρήµα για να σταθούν. Και το χρήµα το κρατούσε η Εκκλησία όλο για τον εαυτό της.

Ακριβώς τέσσερις αιώνες µετά, ο Λένιν θα γράψει πως για να πραγµατοποιηθεί µια επανάσταση «δεν αρκεί οι κάτω να µη θέλουν να κυβερνηθούν. Πρέπει και οι επάνω να µην µπορούν να κυβερνήσουν όπως πριν». Αυτό ακριβώς συνέβαινε στη Γερµανία τα χρόνια του κηρύγµατος του Λούθηρου, γι’ αυτό και για χρόνια καµιά αρχή δεν τολµούσε να αγγίξει το στασιαστή.

Μπροστά στη ∆ίαιτα της Βορµς

Όµως, η κωλυσιεργία των αρχόντων φίλων του Λούθηρου δεν ήταν δυνατόν να κρατήσει για πάντα. Το 1521 στις 18 Απρίλη ο Λούθηρος αναγκάστηκε να εµφανιστεί στη ∆ίαιτα της Βορµς, µπροστά στους Γερµανούς φεουδάρχες και τον ίδιο τον αυτοκράτορα Κάρολο Ε’, µε το αίτηµα να αποκηρύξει όλα τα γραπτά του προκειµένου να σωθεί ο ίδιος, αλλά και να βρει την ειρήνη η Γερµανία. Ο Λούθηρος εµφανίστηκε στο κοινό των αρχόντων όχι ως ικέτης, αλλά ως προφήτης, κριτικάροντάς τους αυστηρά για το πώς κυβερνούν:

«Όπως λέει ο Χριστός ‘‘∆εν ήρθα να βάλω ειρήνη αλλά µάχαιρα, ήρθα να φέρω διχασµό ανάµεσα στα παιδιά και τους πατεράδες τους’’. Πόσο θαυµάσιος και τροµερός είναι ο Θεός µας στις ανεξερεύνητες βουλές Του! Όταν προσπαθούµε να αναχαιτίσουµε την ανησυχία, καταδικάζοντας τον Λόγο του Θεού, συντελούµε σε έναν κατακλυσµό ανυπόφορων βασάνων. Ο Φαραώ, οι βασιλιάδες της Βαβυλώνας και του Ισραήλ, τότε ακριβώς τρέχανε πιο γρήγορα προς την καταστροφή τους, όταν επιχειρούσαν να αποκαταστήσουν την ειρήνη και την τάξη στα βασίλειά τους µε τα πανέξυπνά τους σχέδια. Επειδή ο Θεός τους πανούργους τους συλλαµβάνει επ’ αυτοφώρω  πάνω στην πανουργία τους, και αναποδογυρίζει βουνά πριν καν το πάρουνε µυρωδιά.

Γι’ αυτό ήρθα εδώ, για να θυµίσω πως χρειαζόµαστε το φόβο του Θεού».

Ύστερα από αυτή την αναιδή εµφάνιση που εξόργισε τον αυτοκράτορα ο Λούθηρος προγράφηκε, χωρίς όµως να πάθει το παραµικρό. Είχε προλάβει να βρει καταφύγιο στην αυλή του δούκα της Σαξονίας. Εκεί, τα επόµενα δεκατέσσερα χρόνια θα αναλάβει ένα ρηξικέλευθο έργο: τη µετάφραση της Βίβλου σε απλά γερµανικά. Η εµπνευσµένη µετάφραση του Λούθηρου θα γίνει το πιο εκπληκτικό έργο της γερµανικής γλώσσας, σύµφωνα µε τον Μπρεχτ, και στην ουσία η αφετηρία της γερµανικής λογοτεχνίας. Και ενώ το έργο του είναι επαναστατικό, ο Λούθηρος θα στραφεί µε το µεγαλύτερο µένος ενάντια στην επανάσταση που ο ίδιος εξαπέλυσε. Θα δούµε στη συνέχεια το πώς και γιατί.

ΜΕΡΟΣ Β.
ΚΑΙ Η ΚΡΙΤΙΚΗ ΤΩΝ ΟΠΛΩΝ 

Το κήρυγµα του Λούθηρου κατάφερε, για πρώτη φορά στην ιστορία των αιρέσεων και των θρησκευτικών κινηµάτων, να φέρει πραγµατικά διάσπαση της ρωµαιοκαθολικής εκκλησίας. Ταυτόχρονα, προκάλεσε µεγάλες κοινωνικές ταραχές στις χώρες που επηρέασε. Ο Λούθηρος απέδιδε την απήχηση του κηρύγµατός του στη Θεία Θέληση:

«Ο Λόγος τα πραγµατοποίησε όλα αυτά. Εγώ καθόµουν και έπινα µπίρα µε τον Φίλιπ (σ.σ. τον Μελάγχθωνα, βασικό στοχαστή της εποχής και φίλο του Λούθηρου) και τον Άµσντορφ  (σ.σ. στενό του συνεργάτη) και ο Θεός έδινε ισχυρό χαστούκι στην παποσύνη».

Και ενώ οι αγρότες ξεσηκώνονταν στα φέουδα που ανήκαν σε καθολικούς άρχοντες και πρίγκιπες, έκαιγαν τα µοναστήρια και επέβαλαν σκληρές τιµωρίες στους κατέχοντες, ο Λούθηρος κόµπαζε και έγραφε προκηρύξεις όπου καλούσε µε πάθος στην εξέγερση:

«Αν η λυσσασµένη τρέλα τους πρόκειται να συνεχιστεί  (σ.σ. των παπάδων της Ρώµης), µου φαίνεται πως δεν υπάρχει καλύτερη συµβουλή για να αναχαιτιστούν από αυτή: Βασιλιάδες και πρίγκιπες να χρησιµοποιήσουν τη βία, να εξοπλιστούν και να επιτεθούν σε αυτά τα επιζήµια άτοµα, που δηλητηριάζουν όλο τον κόσµο. ΜΕ ΤΑ ΟΠΛΑ ΚΑΙ ΟΧΙ ΜΕ ΤΑ ΛΟΓΙΑ. Αφού τιµωρούµε τους κλέφτες µε το σπαθί, τους δολοφόνους µε το σκοινί, τους αιρετικούς µε τη φωτιά, γιατί δεν ριχνόµαστε πολύ περισσότερο σ’ αυτούς τους βλαβερούς δασκάλους της διαφθοράς, τους πάπες, τους καρδινάλιους και όλο το πλήθος των ρωµαϊκών Σοδόµων, µε κάθε είδους όπλα, πλένοντας τα χέρια µας στο αίµα τους;».

 

Αλλαγή πορείας

Όµως αυτός ο ζήλος δεν κράτησε πολύ. Γράφει ο Ένγκελς:

«Ο κεραυνός που έριξε ο Λούθηρος χτύπησε. Ολόκληρος ο γερµανικός λαός µπήκε σε κίνηση. Από τη µια µεριά αγρότες και πληβείοι… από την άλλη µετριοπαθείς αστοί και µέρος της αριστοκρατίας συσπειρώθηκαν γύρω του. Το ρεύµα παρέσυρε ακόµη και πρίγκιπες…

Οι µεν πίστεψαν πως ήρθε η ώρα να ξεκαθαρίσουν τους λογαριασµούς τους µε όλους τους καταπιεστές τους, οι δε ήθελαν µόνο την κατάργηση της εξουσίας των παπάδων και της εξάρτησης από τη Ρώµη και να πλουτίσουν από την κατάσχεση της εκκλησιαστικής περιουσίας.

Τα κόµµατα ξεχώρισαν και βρήκαν τους εκπροσώπους τους. Ο Λούθηρος έπρεπε να διαλέξει ανάµεσά τους: ∆εν δίστασε στιγµή. Παράτησε τα λαϊκά στοιχεία του κινήµατος και προσχώρησε στην αστική, αριστοκρατική και πριγκιπική πλευρά».

Έτσι, σε µια έκκληση του αριστοκράτη Χούτεν προς τον ίδιο να ενισχύσει µε την παρουσία του την εξέγερση στο φρούριο του Έµπερν ενάντια στους παπικούς, ο Λούθηρος θα αλλάξει ρότα:

«∆εν θα επιθυµούσα την υπεράσπιση του Ευαγγελίου µε τη βία και την αιµατοχυσία. Ο κόσµος κατακτήθηκε µε το Λόγο, ο Λόγος διατήρησε την Εκκλησία, ο Λόγος θα την ξαναφέρει στη θέση της και ο Αντίχριστος, όπως απέκτησε όσα έχει χωρίς βία, θα πέσει χωρίς βία».

Όταν ξέσπασε ο άγριος «πόλεµος των χωρικών», το 1525, στην αρχή εναντίον κυρίως των καθολικών φεουδαρχών, ο Λούθηρος τον καταδίκασε ως ανταρσία απέναντι στον Θεό και το Ευαγγέλιο. Όµως, ταυτόχρονα καταδίκασε και τους καθολικούς άρχοντες, γράφοντας πως δεν είναι οι αγρότες που εξεγέρθηκαν εναντίον τους, αλλά ο ίδιος ο Θεός.

Αλλά η εξέγερση έφτασε και στα εδάφη των λουθηρανών πριγκίπων. Στη Θουριγγία, δίπλα από τον Λούθηρο, εγκαταστάθηκε το επιτελείο του κόµµατος της επαναστατικής αριστεράς της εποχής µε ηγέτη τον Τόµας Μύντσερ. Ο Λούθηρος µεταλλάχτηκε ολοκληρωτικά.

Μπροστά στην πληβειακή επανάσταση που προέλαυνε, αστοί και πρίγκιπες, αριστοκρατία και παπάδες, Πάπας και Λούθηρος συµµάχησαν «ενάντια στα δολοφονικά και ληστρικά στίφη των αγροτών». Και ο ίδιος ο Λούθηρος έγινε αυτοπροσώπως η φωνή της αντεπανάστασης:

«Πρέπει να τσακιστούν, να στραγγαλιστούν, να σφαχτούν φανερά και κρυφά, από όποιον µπορεί να το κάνει, όπως θα σκότωνε κανείς ένα λυσσασµένο σκυλί. Γι’ αυτό, αγαπητοί µου κύριοι, ελευθερώστε εδώ, σώστε εκεί, σφάξτε, τσακίστε, στραγγαλίστε τους όποιος µπορεί, και αν πεθάνετε πάνω σ’ αυτό, θα είστε ευλογηµένοι. Καλύτερο θάνατο δεν θα µπορούσατε να βρείτε».

Προπάντων, επέµενε ο Λούθηρος, δεν έπρεπε να υπάρξει η παραµικρή επιείκεια στους εξεγερµένους αγρότες. Όποιος λυπάται εκείνους που δεν λυπάται ο Θεός, συµπεριλαµβάνεται ο ίδιος στους στασιαστές.

«Οι σοφοί λένε: “Cibus onus et virga asino” (σ.σ. «Άχυρα, ράβδος και φορτία στο γαϊδούρι». Πρόκειται για στίχο από το «Σοφία Σειράχ» της Παλαιάς ∆ιαθήκης). Ο αγρότης χρειάζεται µόνο άχυρο. ∆εν εισακούουν το Λόγο, είναι άµυαλοι γι’ αυτό και πρέπει να ακούσουν τη virgam, τα τουφέκια, και καλά να πάθουν. Πρέπει να παρακαλάµε γι’ αυτούς που είναι υπάκουοι. Γι’ αυτούς που δεν είναι, δεν χρειάζεται πολλή ευσπλαχνία. ΑΣ ΑΚΟΥΣΟΥΝ ΤΩΡΑ ΤΗ ΒΡΟΝΤΗ ΤΩΝ ΤΟΥΦΕΚΙΩΝ, γιατί αλλιώς θα κάνουν χίλιες φορές χειρότερα πράγµατα».

 

Ο λαϊκός δηµεγέρτης

Αν η θρησκευτική Μεταρρύθµιση έδειξε στον κόσµο, σε µια πολύ πρώιµη µορφή, κάτι από τις αστραπές της επερχόµενης Γαλλικής Επανάστασης αλλά και την κτηνωδία της αντιπληβειακής αντεπανάστασης, δεν τέλειωσε εδώ τις προσφορές της. Μέσα στη γερµανική Μεταρρύθµιση εµφανίστηκε, σε µια ανεπεξέργαστη αλλά χαρισµατική απεικόνιση, και το µελλοντικό κοµµουνιστικό κίνηµα. Μάλιστα, στο πρόσωπο του ηγέτη της πληβειακής άκρας αριστεράς της εποχής, του Τόµας Μύντσερ, πήρε µορφή το µεγαλείο και η τραγωδία των ηγετών της Επανάστασης του 20ού αιώνα, του Λένιν, του Τρότσκι, της Ρόζας Λούξεµπουργκ.

Σήµερα, ακόµη και στη Γερµανία, το πρόσωπο του Μύντσερ είναι γνωστό σε λίγο κόσµο. Όσοι και όσες τον ξέρουν, συνήθως τον ταυτίζουν µε ό,τι πιο παρανοϊκό, καταστροφικό και φανατισµένο γέννησε µια ακραία εποχή, ένα είδος γερµανού Ηρόστρατου. Έτσι τον παρουσιάζουν τα περισσότερα βιβλία της mainstream ιστοριογραφίας. Ελάχιστα βιβλία στέκονται θετικά στον Μύντσερ, όπως το «Ο πόλεµος των χωρικών στη Γερµανία» του Φρίντριχ Ένγκελς.

Ο Τόµας Μύντσερ ήταν το αντίθετο του Λουθήρου. Αν και µελετούσε ασταµάτητα και κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες, σιχαινόταν τους κόλακες και τους παρατρεχάµενους, την τρυφηλή ακαδηµαϊκή ζωή. Αυτός και ο Μελάγχθωνας υπήρξαν τα παιδιά-θαύµατα της εποχής, οι πιο νέοι και πολλά υποσχόµενοι ακαδηµαϊκοί. Αλλά ο Μύντσερ έβρισκε απόλαυση να συναναστρέφεται µόνο τους ταπεινούς, και ήταν αφοσιωµένος ολότελα στην επανάσταση των υποζυγίων της Ιστορίας. Υπήρξε ο πρώτος επαγγελµατίας επαναστάτης που ξέρουµε, και ήταν υποδειγµατικός. Ο Μύντσερ ήταν ανελέητος, αλλά µονάχα µε τους πλούσιους και ισχυρούς. Έγραφε σε µια προκήρυξή του ενάντια στα αρχικά κηρύγµατα συµβιβασµού του Λούθηρου και του ∆ούκα της Σαξονίας:

«Ο Χριστός διέταξε πολύ σοβαρά: “Πάρτε τους εχθρούς µου και σφάξτε τους µπροστά µου”. Μη µας φέρνετε ανόητες προφάσεις πως αυτό πρέπει να το κάνει η δύναµη του Θεού χωρίς τη συµβολή του σπαθιού σας. Αυτούς που αντιστέκονται στην Αποκάλυψη του Θεού πρέπει να τους εξοντώνουµε ανελέητα».

Η ρίζα της τοκογλυφίας και της αρπαγής, επιχειρηµατολογούσε ο Μύντσερ, ήταν οι πρίγκιπες και οι αφέντες. Αρπάζουν για τον εαυτό τους όλα τα γεννήµατα, τα ψάρια στο νερό, τα πουλιά στα δάση. Αν όµως ένας φτωχός τολµήσει και πάρει το παραµικρό, τον κρεµούν. Μετά έρχεται δίπλα τους ο δόκτωρ Ψεύτης και λέει Αµήν.

«Οι αφέντες κάνουν µόνοι τους εχθρό τους φτωχούς. Αφού δεν θέλουν να καταργήσουν την αιτία της αναταραχής, τι καλό θα βγει στο τέλος; Αχ, αγαπητοί µου κύριοι, τι ωραία που θα τσακίσει ο Θεός όλα τα παλιοτετζερικά µε έναν σιδερένιο λοστό. Με λένε ταραχοποιό; Λοιπόν, ας είµαι!»

Ο Μύντσερ, διασχίζοντας όλη τη Γερµανία εξέδιδε επαναστατικές προκηρύξεις µε σκοπό:

«Να µεγαλώσει την τρύπα από όπου όλος ο λαός να µπορεί να δει και να καταλάβει ποιοι είναι οι µεγαλόσχηµοι που µετέτρεψαν βλάσφηµα το Θεό σε ζωγραφιστό ανθρωπάκι».

Η πιο πάνω προκήρυξη κατέληγε µε τα λόγια:

«Όλος ο κόσµος πρέπει να δεχτεί ένα γερό χτύπηµα… Οι άθεοι θα πέσουν από τον θρόνο και οι ταπεινοί θα ανυψωθούν».

Και στο κείµενό του «Ο Τόµας Μύντσερ µε το σφυρί» παραφράζει στίχους από το ευαγγέλιο του Λουκά, τον Ιερεµία και τον Εκκλησιαστή για να πει:

«Κοίταξε! Έβαλα τα λόγια µου στο στόµα σου. Σε έθεσα σήµερα επικεφαλής των ανθρώπων για να πατήσεις τους πλούσιους, να ξεριζώσεις, να συντρίψεις, να διασκορπίσεις και να ανατρέψεις, να χτίσεις και να φυτέψεις. Κοίταξε! Έχει υψωθεί ατσάλινο τείχος ενάντια στους βασιλιάδες, τους πρίγκιπες, στους παπάδες. Πήγαινε και πες στο λαό πως αν πολεµήσουν, η νίκη θα είναι θαυµαστή µε την πτώση των δυνατών και άθεων τυράννων».

Ο Τόµας Μύντσερ έκανε κάτι παραπάνω από το να γράφει φλογερές προκηρύξεις: Ήταν ο εµπνευστής µιας παράνοµης επαναστατικής οργάνωσης, της «Ένωσης» (Bund) στην οποία συνενώθηκαν η µαχητική οµάδα των αναβαπτιστών και τα αποµεινάρια των παλιών επαναστατικών οργανώσεων των αγροτών. Ο ίδιος διέσχιζε δαιµονισµένα τη χώρα για να φτιάξει τοπικούς πυρήνες. Για χρόνια ολόκληρα δεν κοιµόταν δυο φορές στο ίδιο κρεβάτι.

Σε κάθε πόλη και κεφαλοχώρι, επικεφαλής της Ένωσης έµπαινε ένας σίγουρος και αφοσιωµένος επαναστάτης, συνήθως εγγράµµατος και τις περισσότερες φορές ιερωµένος, που αναλάµβανε όχι µόνο το πώς θα διεξαχθεί ο αγώνας αλλά, κυρίως, το πώς θα αντιµετωπιστούν µε επιχειρήµατα οι λανθασµένες και προβληµατικές απόψεις µέσα στο κίνηµα των αγροτών. Η «Ένωση» προσπαθούσε να επεκταθεί όχι µόνο στη Γερµανία, αλλά και σε ολόκληρη τη χριστιανοσύνη.

Κι εδώ τελειώνει το κεφάλαιο στην Ιστορία που ξεκίνησαν οι 95 θέσεις του Λούθηρου και αρχίζει η συγκλονιστική ιστορία του «Πολέµου των Χωρικών» το 1525 στη Γερµανία.

Ο Π.Σ.Ε. – Ο.Α.Ε.Ε πραγματοποίησε σήμερα Παρασκευή 2 Νοεμβρίου 2018 από τις 7.00 π.μ. καταλήψεις των Περιφερειακών Διευθύνσεων Κέντρου Αθήνας (Πειραιώς 46-48), Δυτικής Αττικής (Αγ. Κωνσταντίνου 5) και Ανατολικής Αττικής (Καραγιώργη 4 Ν.Ηράκλειο) του Ο.Α.Ε.Ε. οι οποίες θεωρούνται από τις πλέον υποστελεχωμένες υπηρεσίες σε ολόκληρο τον Ε.Φ.Κ.Α.

Ακολουθεί η ανακοίνωση της Αριστερής Κίνησης & δελτίο τύπου.

Αυτή η ενοποίηση (του ΕΦΚΑ) είναι μια απάτη

Από τις αρχές του 2016 βιώνουμε την προσπάθεια υλοποίησης του ΕΦΚΑ, που μετατρέπει την Κοινωνική Ασφάλιση σε προνοιακή πολιτική επιδομάτων φτώχειας.

Ο ΕΦΚΑ είναι ένας πύργος από τραπουλόχαρτα, ένα περίβλημα-βιτρίνα με ζωηρόχρωμες επιγραφές, που όμως από μέσα κυριαρχεί το χάος! Η συντριπτική πλειοψηφία των εργαζομένων υποφέρουν σε αυτόν τον Οργανισμό και θέλουν να φύγουν, όχι μόνο εξαιτίας των άθλιων συνθηκών εργασίας που επικρατούν, αλλά και γιατί ανησυχούν για την βιωσιμότητα του.

Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ έχει δημιουργήσει ένα τερατούργημα, αλλά τις συνέπειες της ανάλγητης πολιτικής τους τις πληρώνουν πρώτα και κύρια οι εργαζόμενοι και ακολούθως οι συνταξιούχοι και οι ασφαλισμένοι. Το κυριότερο πρόβλημα παραμένει η έλλειψη προσωπικού, που εντείνεται ακόμα περισσότερο με τις μετακινήσεις εργαζομένων σε επιτελικές θέσεις του ΕΦΚΑ, χωρίς να καλύπτονται τα κενά τους, ενώ οι απαιτήσεις παραμένουν.

Η Διοίκηση και το υπ. Εργασίας δεν ενδιαφέρονται ούτε στο παραμικρό για το προσωπικό. Δεν έχουν κάνει τίποτα απολύτως για να περιορίσουν την ανασφάλεια των εργαζομένων και τις απεχθείς συνθήκες εργασίας.

Όπως και οι συνδικαλιστικές ηγεσίες στον σύλλογο και την ομοσπονδία μας. Οι όποιες κινητοποιήσεις προκηρύσσονται μετά από πολλές προσπάθειες και πιέσεις από την πλευρά των εργαζομένων και της δικής μας παράταξης μας και αφήνονται χωρίς οργάνωση αλλά και προοπτική κλιμάκωσης.

Είναι κοινό μυστικό ότι οι περισσότερες παρατάξεις ενδιαφέρονται περισσότερο για το ρουσφέτι και τις υποσχέσεις για εξυπηρετήσεις. Αξιοποιώντας υπαρκτές ανάγκες και προβλήματα, οι περισσότερες παρατάξεις έχουν μετατρέψει τα συνδικάτα σε υπηρεσίες διευκολύνσεων για κάποιους εργαζόμενους, καλλιεργώντας προσδοκίες σε πολλούς περισσότερους.

Οι λύσεις μπορεί να έρθουν για τους εργαζόμενους, όταν συνειδητοποιήσουμε την δύναμη που έχει η συλλογική μας δράση και αντιδράσουμε μαχητικά συμμετέχοντας με μεγάλα ποσοστά σε κάθε κινητοποίηση. Έτσι θα δημιουργήσουμε πολιτικό πρόβλημα και πίεση σε αυτούς που παίρνουν τις αποφάσεις για την ζωή και την εργασία μας. Έτσι θα πιέσουμε και τα συνδικάτα να δράσουν όπως πρέπει και θα φέρουμε αλλαγές προς το καλύτερο.

ΕΜΠΡΟΣ ΓΙΑ ΑΓΩΝΕΣ ΜΕ ΔΙΑΡΚΕΙΑ

ΚΑΤΑΛΗΨΕΙΣ ΠΑΝΤΟΥ ΜΕΧΡΙ ΝΑ ΔΟΘΟΥΝ ΛΥΣΕΙΣ

 

 

Δελτίο Τύπου Πανελλήνιου συλλόγου εργαζόμενων ΟΑΕΕ

Ο Π.Σ.Ε. – Ο.Α.Ε.Ε πραγματοποίησε σήμερα Παρασκευή 2 Νοεμβρίου 2018 από τις 7.00 π.μ. καταλήψεις των Περιφερειακών Διευθύνσεων Κέντρου Αθήνας (Πειραιώς 46-48), Δυτικής Αττικής (Αγ. Κωνσταντίνου 5) και Ανατολικής Αττικής (Καραγιώργη 4 Ν.Ηράκλειο) του Ο.Α.Ε.Ε. οι οποίες θεωρούνται από τις πλέον υποστελεχωμένες υπηρεσίες σε ολόκληρο τον Ε.Φ.Κ.Α. Αρκεί να αναφέρουμε ότι, στις συγκεκριμένες διευθύνσεις υπάρχουν Περιφερειακά Τμήματα όπου 6 μόνο συνάδελφοι καλούνται να ανταποκριθούν στις ανάγκες εξυπηρέτησης 22.000 ασφαλισμένων, ενώ το 2015 που ο κος Πετρόπουλος ανέλαβε διοικητής στον ΟΑΕΕ τα συγκεκριμένα τμήματα διέθεταν κατά μέσο όρο 14 υπαλλήλους και σύμφωνα με τον ίδιο χρειάζονταν άμεση ενίσχυση με προσωπικό!

Όλα αυτά βέβαια γρήγορα ξεχάστηκαν και με τη δημιουργία του ΕΦΚΑ το ήδη μειωμένο προσωπικό των περιφερειακών υπηρεσιών «λεηλατήθηκε» και συνεχίζει να λεηλατείται, με ευθύνη της Πολιτικής Ηγεσίας, της Διοίκησης αλλά και Υπηρεσιακών Παραγόντων. Καθένας απ’ αυτούς θεωρεί ότι αυτό που προέχει είναι η στελέχωση κάθε νεοσύστατης ή αναδιαρθρωμένης υπηρεσίας, εγκαταλείποντας όσους μένουν πίσω να «κόψουν το λαιμό τους» και να επιβιώσουν όπως μπορούν στο χάος που δημιουργήθηκε. Αν για κάποιους «μεγαλόσχημους» αυτό αποτελεί υπερβολή, ας δοκιμάσουν να σταθούν έστω για μία ημέρα πίσω από το γκισέ του τμήματος Αμαρουσίου, Ομόνοιας κ.λ.π. Οι ίδιες βέβαια συνθήκες λίγο-πολύ επικρατούν και στις υπόλοιπες υπηρεσιακές μονάδες του Ο.Α.Ε.Ε – Ε.Φ.Κ.Α., στα τμήματα συντάξεων, ασφάλισης κ.ο.κ.

Καταγγέλλουμε λοιπόν αυτή την απερίγραπτη κατάσταση και απαιτούμε την άμεση ενίσχυση όλων των περιφερειακών υπηρεσιών του ΟΑΕΕ, αρχικά τουλάχιστον στα επίπεδα όπου λειτουργούσαν μέχρι την 31/12/2016.

Σε καμία περίπτωση βέβαια δεν θα δεχτούμε η ενίσχυση αυτή να προέλθει από εσωτερική αναδιάταξη του προσωπικού των συγκεκριμένων υπηρεσιών.

Όσο για τα «μεγαλεπήβολα» σχέδιά τους για τον ΕΦΚΑ – «ΒΙΤΡΙΝΑ» ας προχωρήσουν αν θέλουν σε προσλήψεις μόνιμου προσωπικού, κάτι το οποίο έπρεπε να είχαν δρομολογήσει από το καλοκαίρι του 2016, τότε που μιλούσαν για «πλεονάζον» προσωπικό στο νέο Οργανισμό. Καταλαβαίνει νομίζουμε ο καθένας με πόση ανευθυνότητα και επιπολαιότητα αντιμετωπίστηκε από την αρχή το εγχείρημα του ΕΦΚΑ για να φτάσουμε δύο χρόνια μετά σε πλήρες αδιέξοδο. Από τα ζητήματα της έλλειψης προσωπικού και τα δεκάδες οργανωτικά και λειτουργικά προβλήματα μέχρι την ανικανότητα εξασφάλισης υπηρεσιών καθαριότητας και συντήρησης των κλιματιστικών.

ΟΧΙ ΑΛΛΗ ΚΟΡΟΙΔΙΑ – ΟΧΙ ΑΛΛΕΣ ΨΕΥΤΙΚΕΣ ΥΠΟΣΧΕΣΕΙΣ

ΑΠΑΙΤΟΥΜΕ ΑΜΕΣΗ ΛΥΣΗ ΣΤΟ ΖΗΤΗΜΑ ΤΗΣ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ ΤΟΥ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ

ΘΑ ΣΥΝΕΧΙΣΟΥΜΕ ΜΕΧΡΙ ΤΕΛΟΥΣ

του Βασίλη Μορέλλα

89 χρόνια από τη «µαύρη Τρίτη» του 1929 και 10 χρόνια από τη «µαύρη ∆ευτέρα» του 2008

Η πτώχευση της µεγάλης επενδυτικής τράπεζας Lehman Brothers στις 15 και η σοβαρή πτώση του χρηµατιστηρίου στις 29 Σεπτέµβρη 2008, έδωσαν το διεθνές έναυσµα σε µια Κρίση που είχε επωαστεί στην αµερικανική αγορά στέγης µήνες νωρίτερα. Η επέτειος προηγείται κατά έναν ακριβώς µήνα της επετείου της «Μαύρης Τρίτης», που εισήγαγε την Κρίση του 1929. Έτσι, αυτόν το µήνα δόθηκε η ευκαιρία για διάφορες ανασκοπήσεις της Κρίσης, συγκρίσεις µε το 1929 και προβλέψεις για την εξέλιξη των πραγµάτων σήµερα. Αυτό θα αποπειραθούµε κι εµείς.

«Μαύρη Τρίτη»

Στις 29/10/1929 το αµερικανικό χρηµατιστήριο ξεκινούσε µια βουτιά που θα του κόστιζε τη µισή αξία του σε δεκαπέντε µέρες και το 90% ως το 1932. Παρόµοια διεθνή συµβάντα είχαν προϊδεάσει βδοµάδες πριν τη «Μαύρη Τρίτη», που άλλωστε ήταν απλώς το αποτέλεσµα µιας φούσκας υπερδανεισµού και επενδύσεων στο χρηµατοπιστωτικό τοµέα, µε τη σειρά τους σύµπτωµα της υπερσυσσώρευσης που είχε εµφανιστεί το προηγούµενο διάστηµα διεθνώς. Στη δεύτερη οικονοµία του κόσµου, τη Γερµανία, µε την ολοκλήρωση της ανοικοδόµησής της από το 1928, στο Βέλγιο και την Αγγλία από την άνοιξη και το καλοκαίρι του 1929, τα κεφάλαια δεν έβρισκαν κερδοφόρα διέξοδο στην πραγµατική οικονοµία και η ανεργία µεγάλωνε. Οι ίδιες οι ΗΠΑ είχαν µια προσωρινή µικρή ύφεση το 1927. Στη βιοµηχανία, το ποσοστό κέρδους είχε πέσει 40% από το 1880 µε µικρή ανάκαµψη τη δεκαετία του ’20, έχοντας ρίξει τους µισθούς. Γενικά, η κατανάλωση αυξανόταν πολύ πιο αργά από την παραγωγή και τις νέες επενδύσεις. Το 1929 εκδηλώθηκε τελικά η µεγαλύτερη καπιταλιστική κρίση ως σήµερα.

Στις ΗΠΑ, µέσα στην πρώτη χρονιά, η βιοµηχανική παραγωγή έπεσε 20% και η ανεργία ανέβηκε στο 16%. Μέχρι το 1932 το ΑΕΠ και η βιοµηχανική παραγωγή θα έπεφταν στο µισό (παγκόσµια κατά ένα τρίτο σε σχέση µε το 1928), οι επενδύσεις στο 1/16, τα επιχειρηµατικά κέρδη από 10 σε 1 δισ. (σε τρέχουσες τιµές της εποχής εκείνης), οι µισθοί κατά 40%, η ανεργία θα εξαπλασιαζόταν αδράχνοντας σχεδόν το ένα τρίτο του εργατικού δυναµικού, ενώ τουλάχιστον 2 εκατοµµύρια θα έµεναν άστεγοι. Υπήρχαν εκατοµµύρια τόνοι τροφής, όµως η µεταφορά τους δεν ήταν συµφέρουσα· οι αποθήκες ήταν γεµάτες ρουχισµό και πολλά σπίτια έµεναν κενά, αλλά ο κόσµος δεν είχε χρήµατα για να αγοράσει. Έτσι σχηµατίστηκαν οι παραγκουπόλεις µε το παρατσούκλι «Χωριά του προέδρου Χούβερ». Μια ανάπαυλα το φθινόπωρο ’32 κράτησε λίγο. Το αµερικανικό κράτος προτίµησε να ανεβάσει τα επιτόκια για να προστατεύσει το δολάριο, παρά να δώσει φτηνό χρήµα στις επιχειρήσεις, πράγµα που επέσπευσε µια νέα πτώση στις αρχές του ’33. Μεταξύ 1930-33 ο τραπεζικός τοµέας χρεοκόπησε σε τέσσερα κύµατα και χιλιάδες τράπεζες έκλεισαν. ∆ιεθνώς, η Κρίση έφερε τον προστατευτισµό: οι άνοδος των δασµών έριξε το εµπόριο κατά το ένα τρίτο, οι πολεµικές προετοιµασίες εντάθηκαν.

Από άποψη οικονοµικού σοκ, η Κρίση του 1929 ήταν για τη ∆ύση περίπου ό,τι ήταν για την Ελλάδα αυτή του 2009: κράτησε πολλά χρόνια κι είχε βαθιές συνέπειες, ειδικά για τις ΗΠΑ και τη Γερµανία. Ωστόσο, η Κρίση του 2008 χτύπησε κυρίως τον ευρωπαϊκό Νότο και δη την Ελλάδα. ∆εν ήταν το ίδιο επώδυνη για τις ΗΠΑ και τον κόσµο: στις ΗΠΑ κράτησε ως το 2010, οπότε η ανεργία είχε «µόνο» διπλασιαστεί.

«Μαύρη ∆ευτέρα»

Στις 29/9/2008 ο Dow Jones έχασε 7% σε µια µέρα. Ως το Μάρτη του 2009 θα είχε χάσει τη µισή αξία από το αποκορύφωµα πριν την Κρίση (10/2007). Μέσα στην επόµενη χρονιά, στις ΗΠΑ, θα έφταναν να χάνονται κάθε µήνα ως και ένα εκατοµµύριο θέσεις εργασίας και να γίνονται 360.000 εξώσεις. Χάθηκε περίπου το 20% των συνολικών εταιρικών κερδών, η ανεργία έφτασε τα 15 εκατοµµύρια (10%, από 5% το 2008) και µεταξύ 2008-2011 έγιναν πάνω από 4 εκατοµµύρια εξώσεις (που συνεχίστηκαν µε µικρότερους ρυθµούς). Ήταν η τρίτη ισχυρότερη κρίση στην ιστορία, µετά από εκείνες του 1929 και του 1873. Είχε ξεκινήσει από το σκάσιµο της «φούσκας» των ακινήτων που παρέσυρε τις τράπεζες και µετά όλη την οικονοµία.

Όπως κάθε κρίση, θα έβρισκε τη λύση της µέσα από την καταστροφή των µη ανταγωνιστικών κεφαλαίων. Εν προκειµένω µέσα από τις πτωχεύσεις µεγάλων επιχειρήσεων που ενσωµατώθηκαν από ακόµη µεγαλύτερους ανταγωνιστές τους, ειδικά στον τραπεζικό τοµέα. Η JP Morgan Chase «διέσωσε» την Bear Stearns, η Goldman Sachs κατάπιε την Lehman, η Bank of America εξαγόρασε την Merrill Lynch. Όχι όµως µε δικά τους χρήµατα! Οι Αµερικανοί πολιτικοί αποφάσισαν (µε το αζηµίωτο) να πληρώσουν οι φορολογούµενοι (όπως οι Έλληνες φορολογούµενοι πλήρωσαν τις κεφαλαιοποιήσεις των ελληνικών τραπεζών). Από τις κυβερνήσεις Μπους και Οµπάµα δόθηκε επιδότηση 1,1 τρισ. $ στις τράπεζες το 2008-09· και άλλα 1,7 τρισ. ως το 2011 µε µορφή φοροαπαλλαγών στο κεφάλαιο. Αντίθετα, µόνο 75 δισ. δόθηκαν (σαν υπόσχεση) στις υπό έξωση οικογένειες. Η Κεντρική Τράπεζα, η FED, έδωσε 2,5 τρισ. $ για να αγοράσει τραπεζικό ενεργητικό που δεν άξιζε σχεδόν τίποτα. Ως το 2016, όλη η «ποσοτική χαλάρωση», δηλαδή τα άτοκα δάνεια από το κράτος προς τις τράπεζες µαζί µε την αγορά τραπεζικών µετοχών, έφτασε στα 6 τρισ. Επειδή η… γενναιοδωρία αύξανε το δηµόσιο χρέος, η «λιτότητα» ήταν απαραίτητο αντιστάθµισµα. Π.χ. ο Οµπάµα, το 2011, επέβαλε περικοπές ύψους ενός τρισ. στο κοινωνικό κράτος. Αυτές οι «χαλαρές» µε το κεφάλαιο πολιτικές, όσο «σκληρές» και αν ήταν µε τους εργαζόµενους, βοήθησαν να αυξηθεί το δηµόσιο χρέος των ΗΠΑ από 5 τρισ. το 2008 σε 16 τρισ. σήµερα! Παρόµοια πράγµατα έγιναν στην ΕΕ, που µεταξύ 2008-2010 ενέκρινε 4,3 τρισ. ευρώ ενισχύσεων στη διάθεση 215 τραπεζών, εκ των οποίων επανακτήθηκαν τελικά 1,2 τρισ.

Η ίδια εµβαλωµατική λύση

Η πτωτική τάση του ποσοστού κέρδους στην πραγµατική οικονοµία είναι το µόνο πειστικό ερµηνευτικό εργαλείο των κρίσεων. Μερίδα αστών οικονοµολόγων διατείνεται ότι η Κρίση είχε προκληθεί από την έλλειψη ελέγχων στο τραπεζικό σύστηµα, δηλαδή την υπερβολική διόγκωση της πίστωσης. Μα χωρίς αυτήν την υπερβολική διόγκωση των δανείων, η Κρίση θα είχε έρθει νωρίτερα. Για την ακρίβεια, µε το δανεισµό και τη νεοφιλελεύθερη «λιτότητα» (µε ∆ΝΤ ή χωρίς) είχαν ξεπεραστεί οι προηγούµενες υφέσεις, µετά τη δεκαετία του 1970. Κλοτσώντας συνεχώς το τενεκεδάκι λίγο παραπέρα κι ενώ οι αγορές στένευαν, τόσο από την ανάδειξη πολλών διεθνών ανταγωνιστών όσο και από την πίεση στους µισθούς, το 2008 µετατράπηκε στη µεγαλύτερη κρίση από το 1929. Εξάλλου, η ίδια η Κρίση του 2008 µε δανεισµό και λιτότητα αντιµετωπίστηκε. Για τη λιτότητα, πέρα από την Ελλάδα που είναι η χειρότερη περίπτωση, ας δει κανείς και τις ΗΠΑ. Όπου οι µισθοί των εργατών εξακολουθούν να πέφτουν για να µειωθεί η επίσηµη ανεργία, τα νοικοκυριά τα βγάζουν πέρα αυξάνοντας τα χρέη τους για να σπουδάσουν ή να νοσηλευτούν και το προσδόκιµο ζωής πέφτει συνεχώς από το 2014, πράγµα πρωτοφανές από το 1963.

Όσο για το τραπεζικό σύστηµα, αυτό δεν… «ρυθµίστηκε», παρά µόνο σε κάποιες πολιτικές οµιλίες. Το 2016 η αγορά παραγώγων (των πιστωτικών «προϊόντων» που ήταν φτιαγµένα έτσι ώστε όλοι να υπερτιµούν την πραγµατική τους αξία και µεγέθυναν τη φούσκα) ήταν 52% πιο διογκωµένη απ’ ό,τι το 2007! Μόνο τα φοιτητικά δάνεια συνιστούν 1,5 τρισ. χρέους, όπου κάθε χρόνο προστίθενται πάνω από 100 δισ. Η όποια αναιµική ανάπτυξη βασίζεται στο δανεισµό, όχι σε νέες πάγιες επενδύσεις. Για παράδειγµα, το 2015-16 οι τιµές σε βιοµηχανία, γεωργία και κατασκευές απειλήθηκαν µε κατάρρευση λόγω πτώσης της ζήτησης, από τις προσπάθειες ΗΠΑ-Κίνας-ΕΕ να νοικοκυρέψουν τα ανοίγµατά τους και να περιορίσουν την πληµµυρίδα τσάµπα χρήµατος που πρόσφεραν ως τότε. Αναγκάστηκαν να ξανανοίξουν τη δανειακή στρόφιγγα άρον-άρον: η FED ανέβαλε την άνοδο των επιτοκίων της, το ΚΚΚ εκτόξευσε δαπάνες και δάνεια σε επιχειρήσεις και τοπικές κυβερνήσεις (πιο ψηλά κι απ’ το 2009) και η ΕΕ ενέτεινε την «ποσοτική χαλάρωση» (3/2016) για να µην ξαναπέσει συνολικά σε ύφεση. Έτσι το παγκόσµιο χρέος βρέθηκε το 2017 σε 237 τρισ. δολάρια, από 167 το 2007 και 84 το 1999 (εκτίµηση IIF).

Η αύξηση κατά κανόνα συνίσταται σε αύξηση του δηµόσιου χρέους και του χρέους των νοικοκυριών, αλλά κυρίως του χρέους των επιχειρήσεων! Ο δανεισµός φτάνει σε τρίτους καπιταλιστές εντός κι εκτός συνόρων και σε νέες χρηµατιστηριακές φούσκες. Παρεµπιπτόντως, κατ’ αυτόν τον τρόπο εξακολουθούν να επιβιώνουν εταιρείες «ζόµπι», που χωρίς κρατική ενίσχυση θα είχαν πτωχεύσει προ πολλού.

Γιατί δεν πηγαίνουν αυτοί οι πόροι σε παραγωγικές επενδύσεις; Για τους καπιταλιστές, ο λόγος που ψάχνουν τα κέρδη στη σπέκουλα και το δανεισµό, είναι ότι δεν τα βρίσκουν στην παραγωγή. Σε αυτό συνεισφέρει και η πεσµένη λόγω λιτότητας κατανάλωση (εργαζοµένων και δηµοσίου). Τα περισσότερα από τα εµφανιζόµενα κέρδη (στις ΗΠΑ ανέβηκαν περίπου στα 2 τρισ.) δεν αφορούν καν την παραγωγή. Κατά την Zion Research, από τις φοροαπαλλαγές του Τραµπ προέρχεται το… 49% των κερδών των 500 µεγαλύτερων αµερικανικών επιχειρήσεων! Εν τω µεταξύ, το ποσοστό κέρδους των παραγωγικών τοµέων µένει στα χαµηλά προ κρίσης επίπεδα και πέφτει µετά το 2013! Αφετέρου, τα όποια κέρδη δεν κατευθύνονται σε παραγωγικές επενδύσεις: κάθε χρόνο από το 2010, πάνω από 1 τρισ. ενθυλακώνουν οι µέτοχοι µέσω επαναγοράς των µετοχών τους από τις εταιρείες που διοικούν ή µέσω διανοµής µερισµάτων.

 

Προοπτική

Το διεθνές περιβάλλον βρίθει λοιπόν κακών οιωνών. Η ατµοµηχανή της κινεζικής ανάπτυξης σταθεροποιείται σε χαµηλά επίπεδα (6%)· οι επενδύσεις παραγωγικού κεφαλαίου στην Ιαπωνία είναι µηδενικές από το 2009 και µειωµένες στο µισό για ΕΕ και ΗΠΑ· πολλές µεγάλες ευρωπαϊκές τράπεζες παραµένουν χωρίς κεφαλαιακή επάρκεια και µε πολλά κόκκινα δάνεια (όπως δήλωσε και η Λαγκάρντ) · η άνοδος των αµερικανικών επιτοκίων προκαλεί πιστωτική ασφυξία σε επιχειρήσεις και χώρες (βλέπε Τουρκία, Αργεντινή, Βραζιλία, Ινδία κ.ά.). Η ασάφεια του Brexit, οι δασµολογικές αψιµαχίες ΗΠΑ-Κίνας, οι στρατιωτικές θέσεις που καταλαµβάνουν στην Αφρική και την Αν. Ασία…

Ακόµη και αστοί αναλυτές δηλώνουν ότι µια νέα κρίση είναι θέµα χρόνου. Χωρίς νέες αγορές και χωρίς εκτεταµένη καταστροφή των µη ανταγωνιστικών κεφαλαίων, επαναλαµβάνονται τα φαινόµενα που δηµιούργησαν εξαρχής την Κρίση, ενώ η βιοµηχανική κερδοφορία και οι νέες επενδύσεις µένουν χαµηλά, παρά τα φτηνά δανεικά και τις κρατικές χορηγίες. Ουσιαστικά, για να «επιλυθούν» µακροχρόνια οι αντιφάσεις που δηµιούργησαν το 2008, πρέπει η καταστροφή που βρήκε την Ελλάδα µετά το 2009 να επαναληφθεί και στις καπιταλιστικές µητροπόλεις. Αλλά όταν τα οικονοµικά µεγέθη µεγαλώνουν, τα κεφάλαια δεν πεθαίνουν ήσυχα. Επιστρατεύουν κράτη (βλέπε Ιταλία), ως και στρατούς για να τα προστατεύσουν. Εκτός από την κατακρεούργηση των εργαζοµένων, µεταφορικά ή κυριολεκτικά, η ιστορία έχει επίσης αφήσει να διαφανεί ότι υπάρχει και άλλη λύση για τις µεγάλες κρίσεις, πιο µόνιµη και δύσκολη, η επαναστατική.

Το κίνηµα τότε και τώρα

Όπως µε την Κρίση του 1929, έτσι και µε του 2008, οι «από πάνω» χτύπησαν τα κοινωνικά δικαιώµατα για να την αντιµετωπίσουν. Και στις δυο περιπτώσεις, η «συνταγή» είχε αποτέλεσµα όχι την επαναφορά στην ανάπτυξη αλλά τη στασιµότητα, τότε ως το 1935 και τώρα µέχρι… σήµερα.

Όµως οι δυο περίοδοι είχαν µια σηµαντική διαφορά. Η λιτότητα του 1929 άντεξε ως το 1934 (στις ΗΠΑ). Το 1929 αναπτύχθηκε στις ΗΠΑ ένα απειλητικό εργατικό κίνηµα, µε ηγεσίες ενίοτε ρεφορµιστικές (σταλινικό ΚΚ) ενίοτε επαναστατικές (τροτσκιστές, αναρχοσυνδικαλιστές κ.ά.).

Το 1930 η βάση του ΚΚ οργάνωσε πανεθνικές διαδηλώσεις του µισού εκατοµµυρίου κατά της ανεργίας, που ήταν ακόµη στο 9%. Το 1931 ακυρώθηκαν 75.000 εξώσεις από το κίνηµα ανέργων στη Ν. Υόρκη. Το 1934 η αστυνοµική καταστολή άφησε δεκάδες νεκρούς στις φρουρές του 1.500.000 απεργών στη βιοµηχανία. Τα µέλη των συνδικάτων τετραπλασιάστηκαν και αυτά του ΚΚ έφτασαν µέσα σε 5-6 χρόνια τις 75.000 από 7.000. Όλα τα χρόνια συνεχίστηκαν οι µεγάλες κινητοποιήσεις, οι απεργίες που αψηφούσαν τις δικαστικές αποφάσεις και την ένοπλη εθνοφρουρά, οι λεηλασίες αποθηκών τροφίµων, τα κινήµατα αλληλοβοήθειας (αν και κατέρρευσαν το 1933 από τη µεγάλη ανεργία), η ίδρυση νέων συνδικάτων µε κοµµουνιστική επιρροή. Αυτό το κίνηµα επέβαλε στον Ρούσβελτ το New Deal και µια προσωρινή οικονοµική ανάκαµψη το 1935, κόντρα στις αρχικές του προθέσεις για «ισοσκελισµένο προϋπολογισµό», περιορισµό του ∆ηµοσίου και ενίσχυση του µεγάλου κεφαλαίου µέσα από την κρατική ρύθµιση του ανταγωνισµού. Έτσι, ήρθε ο πρώτος νόµος για µια έστω κουτσή κοινωνική ασφάλιση (δεν κάλυπτε τους ηλικιωµένους), τα δηµόσια έργα και οι κρατικές προσλήψεις για να µειωθεί η ανεργία, η ελάχιστη αµοιβή και η 40ωρη εργάσιµη βδοµάδα (µε σοβαρές εξαιρέσεις), η απαγόρευση της παιδικής εργασίας.

∆εν επρόκειτο για τρόπο επίλυσης της Κρίσης. Η ανεργία παρέµενε στο 1/7 του δυναµικού το 1937, ακόµη και αν η παραγωγή είχε ήδη αποκατασταθεί στα ύψη του 1929. Κατά την παροιµιώδη φράση του Ρούσβελτ προς τους φίλους επιχειρηµατίες: «χάνετε τα καπέλα σας [από εµένα] για να µην χάσετε τα κεφάλια σας [από τους εργάτες]». Μαζί µε το καρότο θα εφάρµοζε ταυτόχρονα έναν συνδικαλιστικό νόµο ενσωµάτωσης του κινήµατος, ενώ το σταλινικό ΚΚ (µε τη θεωρία του Λαϊκού Μετώπου) θα δεχόταν να υπονοµεύσει τις «ανεξέλεγκτες» απεργίες. Τα δικαιώµατα του New Deal ήταν απλό δάνειο χρόνου µέχρι να παρθούν πίσω από µια εργοδοτική αντεπίθεση. Αυτό έγινε το 1937, οπότε επέστρεψε η ύφεση, η ανεργία άρχισε να ξανανεβαίνει και στην Πενσυλβάνια επιβλήθηκε αιµατηρός στρατιωτικός νόµος από τον ∆ηµοκρατικό κυβερνήτη.

Αντίστοιχοι χειρισµοί έγιναν και στο ανερχόµενο γαλλικό κίνηµα που είχε φτάσει σε προεπαναστατική κατάσταση από το ’34. Η λύση δεν έγκειτο απλά στην κεϊνσιανή «τόνωση της ζήτησης» εντός του καπιταλιστικού πλαισίου. Η «τόνωση της ζήτησης» υπέρ των εργαζοµένων, για να µη σαµποταριστεί ή αναιρεθεί από την κατέχουσα τάξη, προϋποθέτει την ανατροπή τους. Η Κρίση του 1929 ξεπεράστηκε οριστικά µόνο µε τα εκατοµµύρια καλοπληρωµένων δουλειών στην πολεµική παραγωγή από το 1939. Ο Β’ Παγκόσµιος αποδυνάµωσε το εργατικό κίνηµα πολύ περισσότερο απ’ ό,τι οι ελιγµοί του Ρούσβελτ…

Σήµερα, το εργατικό κίνηµα δεν αποδείχθηκε τόσο ισχυρό ώστε να επιβάλει τέτοιες, έστω παροδικές, νίκες. Oύτε καν στην πλέον ταλαιπωρηµένη χώρα, την Ελλάδα. Φαινόµενο που έχει ποικίλες αντανακλάσεις, από το κατά πόσο το κεφάλαιο δεν έχει τόση ανάγκη ένα ισχυρό φασιστικό κίνηµα, µέχρι το πόσο λυµένα έχει τα χέρια για να µας βυθίσει σε νέο κύµα «λιτότητας» στην επόµενη κρισιακή υποτροπή. Σε κάθε περίπτωση, παρελθόν και παρόν βοούν: αυτό πρέπει να αλλάξει γρήγορα.