1936: ο Ισπανικός Εμφύλιος

image_pdfimage_print

Εργατική εξέγερση και εξουσία, εµφύλιος πόλεµος, προδοσία και αντεπανάσταση

Των Γεωργίας Μπαλτατζή – Βαγγέλη Λιγάση

Ο Iσπανικός Eµφύλιος είναι ένας από τους 3 εµφύλιους πολέµους του προηγούµενου αιώνα (µε την έννοια της άµεσης αντιπαράθεσης τάξης εναντίον τάξης και όχι αγροτικούς ή εθνικοαπελευθερωτικούς πολέµους του 3ου Κόσµου). Με µεγάλη διάρκεια (’18-’21 ο Ρωσικός, ’36-’39 ο Ισπανικός και ’46-’49 ο Ελληνικός), µε κοινά χαρακτηριστικά αλλά και διαφορές. Η ρώσικη επανάσταση τερµατίζει τον 1ο παγκόσµιο ιµπεριαλιστικό πόλεµο και οι «Κόκκινοι» νικούν (µια νίκη πύρρειος, όπως αποδείχτηκε στη συνέχεια). Στον ισπανικό και ελληνικό εµφύλιο νικούν οι «Λευκοί». Η νίκη του Φράνκο στον ισπανικό εµφύλιο δίνει την δυνατότητα στους ιµπεριαλιστές να προχωρήσουν στο µεταξύ τους ξεκαθάρισµα λογαριασµών (πρελούδιο του 2ου Π.Π.), ενώ η νίκη στον Γράµµο και το Βίτσι «τακτοποιεί» τη µεταπολεµική µοιρασιά της λείας χωρίς απρόσκλητους καλεσµένους (επίλογος του 2ου Π.Π.).

Στην ελληνική αριστερά είναι συνηθισµένη η παροµοίωση του ισπανικού µε τον ελληνικό εµφύλιο («δηµοκρατία εναντίον φασισµού» κ.λπ.). Με τα δεδοµένα που θα παραθέσουµε, νοµίζουµε πως τεκµηριώνεται ο ισχυρισµός ότι ο ισπανικός εµφύλιος, τόσο από άποψη κλίµακας όσο και λόγω των εµπλεκόµενων κοινωνικών δυνάµεων, πλησίαζε περισσότερο στη σηµασία και το κόστος της ήττας της ρώσικης επανάστασης παρά στον ελληνικό εµφύλιο.

Το κοινωνικό και πολιτικό πλαίσιο

Στις αρχές της δεκαετίας του ’30, η χώρα των παλιών κονκισταδόρων είναι µια ξεπεσµένη αποικιακή αυτοκρατορία εξαιτίας άλυτων προβληµάτων δύο αιώνων (αφότου σταµάτησε να δίνεται διέξοδος από τις αµερικανικές αποικίες). Σε µια χώρα περίπου 25 εκατοµ., οι αγρότες αποτελούν το 70% του πληθυσµού. Εκατοµµύρια αγρότες δουλεύουν ως άκληροι εργάτες σε τεράστια λατιφούντια στις κεντρικές και νότιες περιοχές της χώρας. Σχέσεις αίµατος δένουν την πανίσχυρη καθολική Εκκλησία και τον στρατό µε τους γαιοκτήµονες. Επιπλέον, αυτονοµιστικά – αποσχιστικά αιτήµατα στον Βορρά (Βάσκοι, Γαλικία) και στα νοτιοανατολικά (Καταλονία) κάνουν το ρόλο του στρατού κεντρικό για την ενότητα της χώρας και την κυριαρχία της αστικής τάξης.

Ωστόσο, περίπου 2,5 εκατοµµύρια εργάτες είναι συγκεντρωµένοι στην πρωτεύουσα Μαδρίτη, στα ναυπηγεία και τις χαλυβουργίες της χώρας των Βάσκων, στα ανθρακωρυχεία, µεταλλωρυχεία της Αστουρίας κ.λπ. αλλά µε το 60% αυτών να είναι συγκεντρωµένοι στην Καταλονία. Αυτό το προλεταριάτο είναι οργανωµένο σε δύο µεγάλες συνδικαλιστικές οργανώσεις: πρώτα και κυρίαρχα στη CNT που είναι η αναρχική συνοµοσπονδία εργασίας (FAI – ιβηρική αναρχική οµοσπονδία το πολιτικό της σκέλος) µε πάνω από 1 εκατοµµ. µέλη και απόλυτα κυρίαρχη στην Καταλονία, και κατά δεύτερο λόγο η UGT (συνοµοσπονδία που συνδεόταν µε το Σοσιαλιστικό Κόµµα – PSOE). Το σταλινικό ΚΚ (PCE) έχει ελαχιστότατη επιρροή µέχρι το 1934-35 (3 χιλιάδες µέλη και 3% στις εκλογές) λόγω της προηγούµενης στάσης του που κατήγγειλε σαν σοσιαλφασίστες όσους αγωνιστές δεν ήταν στις γραµµές του. Υπήρχαν επίσης κοντά στα µεγέθη του ΚΚΙ άλλες 3 οργανώσεις της Αριστεράς, µε σηµαντικότερη την τροτσκίζουσα κοµµουνιστική αριστερά του Αντρέ Νιν απ’ όπου θα προέλθει το 1935 το εργατικό κόµµα µαρξιστικής ενότητας – POUM.

Την περίοδο εκείνη υπάρχουν µισοφασιστικά εθνικιστικά κόµµατα µε ηγεσία το µπλοκ γαιοκτηµόνων-στρατού-εκκλησίας και ρίζες στους µικροϊδιοκτήτες γης στα δυτικά (καρλίστες) και στους µικροαστούς των πόλεων (φαλαγγίτες). Τα αστικά κόµµατα, δεξιά (καθολική δεξιά, αυτονοµιστές της χώρας των Βάσκων) ή του κέντρου-µεταρρυθµιστικά (δηµοκρατικοί της αριστεράς, δηµοκρατική ένωση, αυτονοµιστές της Καταλονίας), ευαγγελίζονται αστικοδηµοκρατικές µεταρρυθµίσεις αλλά στέκονται φοβικά στις ανατροπές – απόλυτα δικαιολογηµένα, καθώς τα υποτελή στρώµατα της ισπανικής κοινωνίας εννοούν τις «µεταρρυθµίσεις» µε τρόπο (καταλήψεις, κοµµούνες, ένοπλες επιθέσεις) που αµφισβητεί την επικυριαρχία τους.

Ο συνδυασµός των παραπάνω µε το ξέσπασµα της παγκόσµιας οικονοµικής κρίσης του 1929 (που έριξε τις τιµές των αγροτικών προϊόντων κατά 40-60%), θα αποτελέσει το υπόβαθρο για τις πολιτικές ανατροπές που θα ακολουθήσουν, αρχίζοντας από την παραίτηση της στρατιωτικής χούντας του Πρίµο δε Ριβέρα το 1930.

Τα προανακρούσµατα

Το 1931, µετά από µια γενική απεργία και εκλογές, η µοναρχία ανατράπηκε. Ωστόσο, η νέα δηµοκρατική κυβέρνηση των φιλελεύθερων αστών δεν κατάφερε να υλοποιήσει την απαραίτητη αγροτική µεταρρύθµιση, προχώρησε µε δειλά βήµατα, µε αποτέλεσµα το ξέσπασµα απεργιών και βίαιων συγκρούσεων µε την αστυνοµία. Ο Λάργκο Καµπαγιέρο, του Σοσιαλιστικού Κόµµατος, ως υπουργός Εργασίας επέβαλε σειρά από νόµους που περιόριζαν το δικαίωµα στην απεργία. Η CNT οργάνωσε το 1933 εξέγερση στη Βαρκελώνη, τη Λέρδα και την Βαλένθια. Οι εξεγέρσεις κατεστάλησαν και τον Σεπτέµβρη του 1933 παραιτείται η πρώτη δηµοκρατική κυβέρνηση του Αθάνια και αναλαµβάνει στη θέση της µια κεντροδεξιά κυβέρνηση η οποία υποστήριξε την αντεπίθεση των εργοδοτών. Όταν εισέρχεται στην κυβέρνηση ακροδεξιό µέτωπο υπό την ηγεσία του Χιλ Ρόµπλες, το Σοσιαλιστικό Κόµµα καλεί σε γενική απεργία και ένοπλη εξέγερση στις 5 Οκτώβρη 1934.

Στην Αστούρια, µια µεγάλη επαρχία ανθρακωρυχείων, οι εργάτες οπλισµένοι µόνο µε δυναµίτες εκδίωξαν τις κυβερνητικές δυνάµεις και κατέλαβαν την εξουσία. ∆ηµιούργησαν εργατικές επιτροπές σ’ όλα τα χωριά της περιοχής, έφτιαξαν ραδιοφωνικό σταθµό και προχώρησαν στη δηµιουργία κόκκινου επαναστατικού στρατού. Οι ανθρακωρύχοι αντιστάθηκαν απελπισµένα στην καταστολή της εξέγερσης από τον µισθοφορικό στρατό του εντολοδόχου της κυβέρνησης στρατηγού Φράνκο. 5.000 εργάτες δολοφονήθηκαν και 30.000 οδηγήθηκαν στις φυλακές. Ένα κλίµα τροµοκρατίας εξαπλώθηκε σ’ ολόκληρη τη χώρα. Ωστόσο, η γενική απεργία την Πρωτοµαγιά του 1935 και οι µαζικές καµπάνιες για την απελευθέρωση των κρατουµένων υποχρέωσαν τελικά την κυβέρνηση να προκηρύξει νέες εκλογές τον Φλεβάρη του 1936.

Το Λαϊκό Μέτωπο συγκροτήθηκε ως µια εκλογική συµµαχία των ∆ηµοκρατικών Φιλελεύθερων αστών και των εθνικιστών της Καταλονίας και της χώρας των Βάσκων, µε το Σοσιαλιστικό Κόµµα και το ΚΚ Ισπανίας. Το κοινό πρόγραµµα του Λαϊκού Μετώπου υπέγραψαν ακόµα το POUM και µία πτέρυγα της CNT (oι «Τρεϊντίστας»). Αντιστοίχως, και οι δεξιές, συντηρητικές και µοναρχικές δυνάµεις συγκρότησαν το Εθνικό Μέτωπο. Η στάση της CNT απέναντι στην εκλογική διαδικασία (σε αντίθεση µε τις προηγούµενες εκλογές, που είχε υποστηρίξει την εκλογική αποχή) ήταν αυτή τη φορά ευνοϊκή για την επικράτηση του Λαϊκού Μετώπου. Ο λόγος που η CNT άλλαξε τη στάση της ήταν η υπόσχεση απελευθέρωσης των κρατουµένων. Το εκλογικό αποτέλεσµα έδειξε ότι η χώρα ήταν µοιρασµένη ανάµεσα σε δύο µπλοκ, που διέθεταν σχεδόν ίσο αριθµό ψηφοφόρων, ωστόσο, ο εκλογικός νόµος έδωσε την εξουσία µε µεγάλη διαφορά εδρών στο Κοινοβούλιο στο Λαϊκό Μέτωπο και στην κυβέρνηση του Αθάνια, που σχηµατίστηκε αποκλειστικά από µέλη των ∆ηµοκρατικών.

Οι προθέσεις της νέας κυβέρνησης αποδίδονται διά στόµατος του πρωθυπουργού Αθάνια στη γαλλική εφηµερίδα Paris Soir: «∆εν θέλουµε επικίνδυνες καινοτοµίες. Θέλουµε ειρήνη και τάξη».

Όµως παρά τις προθέσεις των ηγετών του Λαϊκού Μετώπου, η νίκη του στις εκλογές σήµανε για τους εργάτες και τους αγρότες της Ισπανίας την ώρα της εκδίκησης.

Από την εκλογική νίκη του Λαϊκού Μετώπου…

Μόλις έγιναν γνωστά τα αποτελέσµατα, ξεχύθηκαν αυθόρµητα στους δρόµους. Χωρίς να περιµένουν νόµους και διατάγµατα, κατέλαβαν τις φυλακές κι απελευθέρωσαν όλους τους κρατούµενους συντρόφους τους της προηγούµενης διετίας κι ανάγκασαν τους εργοδότες να τους ξαναπροσλάβουν, πληρώνοντας µάλιστα κι όλες τις χαµένες τους αποδοχές. Έβαλαν φωτιά στις εκκλησίες και καταδίωξαν τους αντιδραστικούς παπάδες κι επισκόπους που είχαν υποστηρίξει το προηγούµενο καθεστώς. Οι αγρότες καταλάµβαναν µαζικά τη γη κι οι εργάτες ξεκίνησαν µεγάλους απεργιακούς αγώνες ζητώντας µεγάλες αυξήσεις και µείωση των ωρών εργασίας. Είναι χαρακτηριστικό ότι µέσα στους πέντε πρώτους µήνες από τη νίκη του Λ.Μ. ξέσπασαν πάνω από 300 απεργίες, ενώ καταλήφθηκαν 1,5 εκατ. εκτάρια γης. Για σύγκριση, τα πρώτα δύο χρόνια της «δηµοκρατικής κυβέρνησης» είχαν µοιραστεί µόλις 45.000 εκτάρια…

Η δεξιά απαντούσε σπασµωδικά στη βία των µαζών µε κλεισίµατα εργοστασίων, προβοκάτσιες και δολοφονίες.  Από τις 18 Φεβρουαρίου µέχρι τις 15 Ιουνίου 1936, κάηκαν 160 εκκλησίες, προκλήθηκαν 269 θάνατοι, 1.287 τραυµατισµοί και 145 εκρήξεις βοµβών.

Με τον ερχοµό του καλοκαιριού του 1936, 5 µόλις µήνες από τις εκλογές, η χώρα βάδιζε µε σίγουρα βήµατα προς τον εµφύλιο πόλεµο.

Η δύναµη των εργατικών συνδικάτων CNT και UGT το καλοκαίρι του 1936 ανερχόταν σε περίπου 1.500.000 µέλη για την κάθε µία οργάνωση ξεχωριστά, ενώ τόσο το ΚΚ (περισσότερο) όσο και το POUM πολλαπλασίαζαν τα µέλη τους (για το POUM γνωρίζουµε ότι ξεπέρασαν τις 50.000).

Στην κυβέρνηση βρισκόταν πλέον η «σκιά» της αστικής τάξης (σύµ,φωνα µε µια έκφραση του Τρότσκι), καθώς οι καπιταλιστές στην πλειονότητά τους τροµαγµένοι προσέβλεπαν στο στρατιωτικό πραξικόπηµα.

…στο πραξικόπηµα του Φράνκο και την εργατική εξέγερση

«Θα σώσω την Ισπανία από το µαρξισµό µε οποιοδήποτε κόστος, ακόµα και αν αυτό σηµαίνει να εκτελέσω τη µισή» – Φραντσίσκο Φράνκο…

Το πραξικόπηµα του στρατηγού Φράνκο ξεκίνησε από την ισπανική αποικία του Μαρόκου (στο οποίο µεταφέρθηκε µε αγγλικό στρατιωτικό αεροπλάνο) στις 17 Ιούλη 1936. Παρότι από την πρώτη στιγµή η κυβέρνηση έµαθε τα σχέδιά του (χάρη στους δηµοκρατικούς ναύτες που µε τους ασυρµάτους των πλοίων τους έπιασαν τα φασιστικά σήµατα), δεν έκανε απολύτως τίποτε για να τον σταµατήσει. Αντίθετα, για µέρες έκανε το παν για να αποκρύψει τις ειδήσεις από τον πληθυσµό, ελπίζοντας πως θα κατέληγε σε µια συµφωνία µε τους στασιαστές. Ωστόσο, µόλις οι εργάτες αντιλήφθηκαν τι συµβαίνει, αποφάσισαν να πάρουν την υπόθεση στα δικά τους χέρια.

100.000 εργάτες βγήκαν στους δρόµους της Μαδρίτης φωνάζοντας: «Προδοσία! Προδότες! ∆ώστε µας όπλα!». Η µόνη απάντηση της κυβέρνησης ήταν να εκδώσει διάταγµα που απειλούσε µε τουφεκισµό όποιον µοίραζε όπλα στον πληθυσµό! Οι ναύτες κατέλαβαν τα πολεµικά πλοία πετώντας τους αξιωµατικούς στη θάλασσα. Η Βαρκελώνη έπεσε στα χέρια των άοπλων εργατών που κατάφεραν πολύ σύντοµα να συντρίψουν την φασιστική εξέγερση και να πάρουν την εξουσία σ’ ολόκληρη την Καταλονία. Στη Μάλαγα, οι εργάτες περικύκλωσαν τους στρατώνες βάζοντας φωτιά στα γύρω κτήρια κι ανάγκασαν τους στρατιωτικούς να παραδοθούν. Μέσα σε λίγες µέρες, η Μαδρίτη, η Βαλένθια και τα 2/3 της χώρας βρίσκονταν στα χέρια των εξεγερµένων εργατών.

Το στρατιωτικό κίνηµα του στρατηγού Φράνκο τον Ιούλιο του 1936 δεν άρχισε µόνο τον εµφύλιο πόλεµο, αλλά προκάλεσε αµέσως και κοινωνική επανάσταση. Αµέσως µετά το ξέσπασµα του πολέµου, οι αγρότες στη ∆ηµοκρατική ζώνη κατέλαβαν ένα µεγάλο µέρος των εδαφών που ανήκαν σε φιλοφασίστες ιδιοκτήτες και µεγαλογαιοκτήµονες.

Ολόκληρος ο διοικητικός µηχανισµός σε µεγάλο τµήµα της ∆ηµοκρατικής Ισπανίας περιήλθε στα συνδικάτα και τις πολιτικές τους οργανώσεις. Σε πολλές πόλεις, η αστυνοµία είχε αντικατασταθεί από ένοπλες περιπόλους εργατών. Από τις συνδικαλιστικές οργανώσεις και τα κόµµατα δηµιουργήθηκαν µονάδες πολιτοφυλακής στις οποίες συµµετείχαν τόσο άντρες όσο και γυναίκες. Ένα τεράστιο δίκτυο τοπικών επαναστατικών επιτροπών συντόνιζε τον ανεφοδιασµό των πόλεων, τις οικονοµικές λειτουργίες, την απονοµή της δικαιοσύνης, εν ολίγοις τις περισσότερες όψεις της κοινωνικής ζωής, που σχετίζονταν είτε µε την παραγωγή είτε µε την κουλτούρα.

Τα πιο εντυπωσιακά περιστατικά συνέβησαν στη Βαρκελώνη, όπου για µερικούς µήνες φαινόταν πράγµατι ότι οι αναρχικοί υλοποιούσαν την πολυπόθητη επανάστασή τους. Τα συνδικάτα είχαν καταλάβει τα εργοστάσια, οι δηµόσιες υπηρεσίες διευθύνονταν από τους ίδιους τους εργαζόµενους, οι µικροί καταστηµατάρχες οργανώθηκαν σε κλαδικά συνδικάτα, τα πορνεία κλείστηκαν, εκκλησίες κάηκαν, οι πύλες των φυλακών άνοιξαν.

Πάνω από τη µισή γη στη ζώνη των ∆ηµοκρατικών είχε κολεκτιβοποιηθεί, σε µια επαναστατική εµπειρία που αγκάλιασε άµεσα ή έµµεσα 7-8 εκατοµµύρια ανθρώπους. Η γη που διανεµήθηκε νόµιµα στα πέντε χρόνια της αγροτικής µεταρρύθµισης από τις κυβερνήσεις της ∆ηµοκρατίας ήταν 876.327 εκτάρια, ενώ µέσα σε λίγες βδοµάδες η επανάσταση απαλλοτρίωσε 5.692.202 εκτάρια που καταλήφθηκαν άµεσα από τους χωρικούς. Οι συνολικοί εργάτες στις κολεκτίβες υπολογίζονται σε 600.000-800.000, που µαζί µε τις οικογένειές τους ξεπερνούν τα τρία εκατοµµύρια. Όσον αφορά στην κολεκτιβοποιηµένη βιοµηχανία: το σύνολο σχεδόν βιοµηχανίας και µεταφορών στην Καταλονία, το 70% της βιοµηχανίας στη Βαλένθια, το 30% στην Καστίλη και σηµαντικός αριθµός βιοµηχανιών στις επαρχίες του Βορρά.

 

Αντί για εργατική εξουσία, κυβέρνηση προδοσίας

Η επίσηµη κυβέρνηση δεν είχε καµιά απολύτως δύναµη παρά µόνο όση ήθελαν να της αναγνωρίσουν οι ίδιοι οι εξεγερµένοι.

Αυτή την κρίσιµη στιγµή καµιά όµως από τις βασικές πολιτικές δυνάµεις του εργατικού κινήµατος δεν κινήθηκε προς την κατεύθυνση του σχηµατισµού µιας κυβέρνησης των εργατών, διακηρύσσοντας και την ανεξαρτησία του Μαρόκου, του οποίου οι φαντάροι αποτελούσαν την πλειονότητα στα στρατεύµατα του Φράνκο, ξεµπερδεύοντας µια και καλή µαζί του.

Αντιθέτως, η ηγεσία των αναρχικών, ενώ αρχικά αρνήθηκε να προχωρήσει στη δηµιουργία εργατικής κυβέρνησης, σύντοµα κατέληξε να συµµετάσχει στην αστική κυβέρνηση του Λαϊκού Μετώπου, τόσο στην Καταλονία όσο και στην κεντρική κυβέρνηση της Μαδρίτης µε 3 υπουργούς, µεταξύ των οποίων κι ο βασικός τους ηγέτης Γκαρθία Όλιβερ. Στο ίδιο θανάσιµο (όπως αποδείχτηκε) σφάλµα υπέπεσε και ο ηγέτης του POUM Αντρές Νιν, που θα δεχτεί την θέση του υπουργού ∆ικαιοσύνης στην κυβέρνηση της Καταλονίας.

Η µόνη πολιτική δύναµη στην Ισπανία µε πολιτικό σχέδιο που υπηρέτησε µε συνέπεια ήταν το ΚΚΙ. Ήταν η πολιτική  που υπάκουε στα σχέδια του Στάλιν για κατευνασµό των αγγλογάλλων ιµπεριαλιστών. Έχοντας το µονοπώλιο της δυνατότητας εξοπλισµού από τη Ρωσία, µε την υποστήριξη αρχικά του πρωθυπουργού πλέον Καµπαγιέρο, µε το κύρος και την αναγνώριση που του προσέφερε η αυτοθυσία των «∆ιεθνών Ταξιαρχιών», προφασιζόµενο τις ανάγκες του πολέµου και µε την τεχνογνωσία που του πρόσφεραν στη συνέχεια οι εκατοντάδες πράκτορες της σοβιετικής NVKD και κάποιοι χιλιάδες σοβιετικοί «σύµβουλοι» τοποθετήθηκε σταθερά στην άκρα δεξιά του Λαϊκού Μετώπου.

(Παρενθετικά, αναφέρουµε ότι η σοβιετική πολεµική βοήθεια δόθηκε µε αντάλλαγµα τα αποθέµατα χρυσού της Ισπανίας, τα 4α µεγαλύτερα στον κόσµο…)

ΚΚΙ: Σεβασµός στην ατοµική ιδιοκτησία και τη «δηµοκρατική τάξη»…

Το ΚΚΙ δεν σταµατούσε να διαλαλεί πως «ο µόνος του σκοπός είναι να υπερασπίσει τη δηµοκρατική τάξη, σεβόµενο την ατοµική ιδιοκτησία». Και φρόντιζε να κάνει πράξη αυτές τις διακηρύξεις, συκοφαντώντας και χτυπώντας ανοιχτά τους επαναστάτες του POUM και τους αναρχικούς. Τον Φλεβάρη του 1937 µάλιστα δεν δίστασε να χρησιµοποιήσει στρατιωτικές µονάδες για να διώξει απ’ την επαρχία της Βαλένθια τους αγρότες που είχαν καταλάβει τα χτήµατα και να επαναφέρει τους παλιούς τους ιδιοκτήτες!

Από τα τέλη του 1936 κατόρθωσαν να αναδιοργανώσουν την αστυνοµία και να ξαναδηµιουργήσουν τον επίσηµο στρατό. Έχει λεχθεί πολύ σωστά πως «µια κυβέρνηση που στέλνει 15χρονα παιδιά µε 40 χρόνων ντουφέκια στο µέτωπο και κρατάει τις καλύτερες δυνάµεις της στις πόλεις, είναι φανερό πως φοβάται την επανάσταση πολύ περισσότερο απ’ ό,τι φοβάται τον Φράνκο».

Το σκηνικό είχε στηθεί σιγά-σιγά, και τον Μάη του 1937 η κυβέρνηση προχώρησε στην τελική της επίθεση. Οι σταλινικοί µε τους εθνικιστές στη Βαρκελώνη επιτέθηκαν για να εκδιώξουν τους αναρχικούς από το κτήριο των τηλεπικοινωνιών που δέσποζε στην πόλη. Η πολύνεκρη επίθεση προκάλεσε µαζική εξέγερση των εργατών που αντεπετέθηκαν, σήκωσαν παντού οδοφράγµατα και κράτησαν τις θέσεις τους. Και πάλι όµως, οι αναρχικοί και το POUM, που ήταν πανίσχυροι στην Καταλονία, αρνήθηκαν ν’ αναλάβουν τις ευθύνες τους. Αντί να προχωρήσουν στην ανατροπή της τοπικής κυβέρνησης και να καλέσουν τους εργάτες ολόκληρης της χώρας να τους µιµηθούν, ζήτησαν από τους εργάτες να εγκαταλείψουν τα οδοφράγµατα και να γυρίσουν στις δουλειές και στα σπίτια τους, «για να έρθουν σε συµφωνία µε την κυβέρνηση».

Αυτό είναι και το πραγµατικό τέλος της Ισπανικής Επανάστασης, αντίστοιχο του ελληνικού ∆εκέµβρη του ’44. Ακολουθεί η αλλαγή της κυβέρνησης, η αποχώρηση των αναρχικών από αυτήν, η διάλυση του POUM και η δολοφονία του Αντρές Νιν.

 

Η σταλινική αντεπανάσταση, το τέλος…

Τον ίδιο Αύγουστο, µονάδες του τακτικού στρατού υπό τη διοίκηση «κοµµουνιστών» επιτίθενται στις κολεκτίβες της Αραγονίας. Οι περισσότερες καταστρέφονται, το Συµβούλιο της Αραγόνας διαλύεται και πολλοί οργανωτές των κολεκτίβων φυλακίζονται. Τις µέρες εκείνες, η εφηµερίδα του Κοµµουνιστικού Κόµµατος έγραψε: «∆εν υπάρχει ούτε ένας αγρότης της Αραγόνας που να µην αναγκάστηκε να µετάσχει στις κολεκτίβες (…) Τους πήραν τη γη τους και τους ανάγκασαν να εργάζονται από τα χαράµατα ως τη νύχτα µε µισθό 95 σεντς. Σε όποιον επαναστάτησε εναντίον αυτής της κατάστασης, του στέρησαν το ψωµί, το σαπούνι και όλα τα απαραίτητα για να ζήσει. (…) Πασίγνωστοι, διακεκριµένοι φασίστες κατέλαβαν έδρες στα Συµβούλια»…

Τα µέτωπα συνέχισαν να σέρνονται για λίγο ακόµα καιρό, αλλά οι δηµοκρατικοί έχαναν την µια επαρχία µετά την άλλη, χωρίς τίποτε πια να µπορεί να σταµατήσει την επέλαση των φασιστών. Τον Αύγουστο του 1938 η Σοβιετική Ένωση αποσύρει τους «συµβούλους» της. Τον Οκτώβρη η κυβέρνηση Νεγκρίν αποπέµπει τους ξένους εθελοντές, εκλιπαρώντας ουσιαστικά οίκτο από τον επελαύνοντα Φράνκο. Κάλεσµα «διαπραγµάτευσης» θα κάνει και η χούντα που θα αντικαταστήσει την κυβέρνηση µε επικεφαλής τον πρώην αναρχικό Σιπριάνο Μέρα, λίγο πριν πέσει η Μαδρίτη τέλη Μάρτη του 1939.

 

…και η εκδικητική µανία των νικητών

Βέβαια, µεγαθυµία δεν επιδείχτηκε από τους νικητές. Μετά από περίπου 400.000 νεκρούς στα πεδία των µαχών και 100.000 εκτελεσµένους από την Λευκή και Κόκκινη Τροµοκρατία, τα εκτελεστικά αποσπάσµατα του Φρανκικού καθεστώτος σταµάτησαν να εκτελούν θανατικές καταδίκες το 1954 (!), µε ανεξακρίβωτο τον αριθµό εκτελεσθέντων µεταξύ 28.000 και 150.000 ανθρώπων!

400.000 Ισπανοί πρόλαβαν να πάρουν τον δρόµο της προσφυγιάς, µε 50.000 από αυτούς να βρίσκουν καταφύγιο στο Μεξικό.

Η µισοφασιστική δικτατορία στην Ισπανία κράτησε σχεδόν 40 χρόνια, καθώς τερµατίστηκε µε την ισπανική µεταπολίτευση µετά τον θάνατο του Φράνκο το 1975 και τον νόµο περί «αµνηστίας» το 1977.

 

∆ιδάγµατα

Για σχεδόν µία δεκαετία, απ’ το 1931 ως το 1939, οι εργάτες και οι αγρότες της Ισπανίας έδωσαν ηρωική µάχη ενάντια στην παλιά κοινωνία. Και για περισσότερα από δύο χρόνια, µετά το κίνηµα του Φράνκο, η Ισπανία έγινε το κέντρο της Γης για τους εργαζόµενους όλου του κόσµου, που είχαν εκεί στραµµένα τα µάτια και τις καρδιές τους.

Ακόµη κι αυτοί που έφταναν στην Ισπανία έχοντας στο µυαλό τους πως πηγαίνουν να πολεµήσουν κατά του φασισµού, γρήγορα καταλάβαιναν ότι κάτι πολύ µεγαλύτερο συνέβαινε. Μπροστά στα µάτια τους, στη βάση της κοινωνίας, ένας καινούριος κόσµος άρχιζε να παίρνει σάρκα και οστά. Και ακόµα περισσότερο βέβαια, το ένιωθαν οι ίδιοι οι εργάτες κι οι αγρότες της Ισπανίας, οι ίδιοι αυτοί που έχτιζαν αυτόν τον καινούριο κόσµο.

Ένας τέτοιος ηρωικός αγώνας δεν ήταν δυνατό να συντριβεί µε καθαρά στρατιωτικά µέσα. Η Ισπανική Επανάσταση ηττήθηκε όχι απ’ τα κανόνια του Φράνκο και των Ιταλο-γερµανών συµµάχων του αλλά από τη δειλία και την προδοσία των ίδιων της των ηγετών, µε πρωταγωνιστικό το ρόλο του σταλινικού ΚΚΙ και του σταλινικού κέντρου της Μόσχας.

Και σήµερα, όσοι (µε παράταιρα τσιριχτές φωνές) ξορκίζουν την αναπόφευκτη αναµέτρηση µε εκκλήσεις στη «δηµοκρατία», στη «διεθνή κοινότητα», στη «νοµιµότητα», στο «καλό της πατρίδας» κ.λπ., αν δεν είναι προδότες, είναι σίγουρα «δειλοί και µοιραίοι».

Και την αξιολόγηση των οργανώσεων των ανθρώπων «της δικής µας πατρίδας» (για να παραφράσουµε τον Πουλιόπουλο) την καθορίζουν όχι οι µάταιες θυσίες αλλά οι νίκες.

Το ξέσπασµα των συσσωρευµένων αντιφάσεων της Ιστορίας, µε την διατάραξη της κανονικότητας της καθηµερινής ζωής, µε όλη τη δύναµη της βίας των αντιτιθέµενων δυνάµεων και χωρίς τα φτιασίδια της ψευτοδηµοκρατικής νοµιµότητας, κάνουν ολοφώτιστο το ιστορικό δίληµµα: Επανάσταση ή αντεπανάσταση; ∆ικτατορία του προλεταριάτου µε τους συµµάχους του (της πλειοψηφίας των καταπιεσµένων) ή στυγνή δικτατορία της αστικής τάξης µε τους συµµάχους της (της µειοψηφίας των «βολεµένων»); Σοσιαλισµός ή βαρβαρότητα;

 

Κάντε το πρώτο σχόλιο

Υποβολή απάντησης

Η ηλ. διεύθυνσή σας δεν δημοσιεύεται.


*


Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.