Όχι στον πόλεμο!

Ύστερα από δεκαετίες, ο κίνδυνος ελληνο-τουρκικού πολέμου

είναι πραγματικός και σοβαρός. Το μεγάλο «τεστ» πολιτικής για την Αριστερά

Του Πάνου Κοσμά

Ποια θα είναι η στάση της ελληνικής Αριστεράς αν ξεσπάσει θερμό επεισόδιο στο Αιγαίο; Τι θα κάνουν οι οργανώσεις και τα κόμματά της αν ξεσπάσει ελληνο-τουρκικός πόλεμος; Πώς θα σταθούν απέναντι στην επιστράτευση; Στα μέτρα «έκτακτης ανάγκης» (περιορισμός ή κατάργηση ελευθεριών έκφρασης, διαδήλωσης κ.λπ.); Στα έκτακτα πολεμικά κονδύλια; Στα στρατοδικεία για τους φυγόστρατους; Στις διώξεις κατά όσων αντισταθούν στο σφαγείο;

Τα ερωτήματα αυτά είναι τόσο άμεσα όσο άμεσος παρουσιάζεται ο κίνδυνος, και δεν χωρούν περιστροφές. Είναι πιεστικά και «υπαρξιακά» και δεν επιτρέπουν μια αντιμετώπιση business as usual.

Το «φάντασμα» που επιστρέφει

Πολλές γενιές ύστερα από την Κατοχή και τον εμφύλιο ήταν τυχερές γιατί δεν έζησαν τη φρίκη του πολέμου. Έτσι, είναι δύσκολο να πιστέψει κανείς ότι μπορεί να μας χτυπήσει ξανά την πόρτα, ενώ είναι εύκολο να υποτιμηθούν η φρίκη και οι καταστροφές που συνεπάγεται. Κι όμως, ανεξάρτητα αν το χειρότερο αποφευχθεί, ανεξάρτητα αν ο πόλεμος δεν είναι το «βασικό σενάριο», για πρώτη φορά ύστερα από πολλές δεκαετίες είναι μια καθόλου αμελητέα πιθανότητα. Πάνω-κάτω έναν αιώνα μετά τους Βαλκανικούς πολέμους και τη διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και 44 χρόνια από την τουρκική εισβολή στην Κύπρο, το «φάντασμα» του ελληνο-τουρκικού πολέμου πλανιέται πάνω από την Ελλάδα και την Τουρκία.

Αυτός ο κίνδυνος δεν απορρέει από την ένταση του επικοινωνιακού πολέμου και του πολέμου των δηλώσεων ούτε από τις υπαρκτές εσωτερικές πολιτικές σκοπιμότητες, αλλά από πολύ πιο σοβαρές αιτίες: η διεθνής συγκυρία συγκεντρώνει τους όρους για τη διαμόρφωση ενός νέου στάτους κβο στη νοτιοανατολική Μεσόγειο, με κερδισμένο τον ελληνικό καπιταλισμό και χαμένο τον τουρκικό, ενώ την ίδια στιγμή οι σεισμικές δονήσεις από την «εστία» της Συρίας, τις ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις και τη μεγάλη μάχη συσχετισμών στη Μ. Ανατολή λειτουργούν σαν επιπλέον «πυροδότης».

Το επιτηδευμένα «αφελές» ερώτημα που θέτουν οι ιδεολόγοι και προπαγανδιστές της ελληνικής άρχουσας τάξης «γιατί ‘‘τρελάθηκε’’ ο Ερντογάν» έχει φυσικά απάντηση, αλλά μια απάντηση που δεν θέλουν να ξέρουν όσοι το διατυπώνουν.

Οι υδρογονάνθρακες και το στάτους κβο

Δεν είναι τυχαίο ότι ο ελληνο-τουρκικός ανταγωνισμός για τα δικαιώματα εκμετάλλευσης του υποθαλάσσιου πλούτου στο Αιγαίο άρχισε να οξύνεται τη δεκαετία του ’80: το 1982 αποκρυσταλλώνεται σε διεθνές δίκαιο η έννοια της ΑΟΖ (Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης). Δεν είναι τυχαίο ότι η κρίση των Ιμίων έγινε το 1996: στα τέλη του 1994 (16/11) η Ελλάδα κύρωσε τη διεθνή συνθήκη για το Δίκαιο της Θάλασσας. Η συνθήκη δίνει δικαιώματα ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδας μόνο σε βράχους που «μπορούν να συντηρήσουν ανθρώπινη διαβίωση ή δική τους οικονομική ζωή». Έτσι εξηγείται γιατί παραλίγο να γίνει ένας πόλεμος για άγονες νησίδες-βράχους «στη μέση του πουθενά»: διεκδικώντας κυριαρχία πάνω τους, ο ελληνικός και ο τουρκικός καπιταλισμός διεκδικούν μεγαλύτερα δικαιώματα στην εκμετάλλευση του υποθαλάσσιου πλούτου. Έτσι εξηγείται η σπουδή των ελληνικών κυβερνήσεων να δημιουργήσουν όρους «ανθρώπινης διαβίωσης» και «δικής τους οικονομικής ζωής» σε βραχονησίδες στο Αιγαίο. Και αν τα Ίμια δεν μπορούν με κανένα τρόπο να συντηρήσουν ζωή διότι απλούστατα το χειμώνα καλύπτονται εντελώς από τα κύματα (!), ούτε ο ελληνικός ούτε ο τουρκικός καπιταλισμός θέλουν να υποχωρήσουν, γιατί μια υποχώρηση για τα Ίμια ευνοεί τον αντίπαλο στη συνολική μάχη…

Ωστόσο, όσα συνέβησαν τις μακρινές δεκαετίες του ’80 και του ’90 δεν ήταν παρά απλά προανακρούσματα σε σχέση με αυτά που συμβαίνουν τα τελευταία χρόνια. Η διαφορά είναι απλή και τεράστιας σημασίας: από την αντιπαράθεση για τη διαμόρφωση προϋποθέσεων και συσχετισμών για τους όρους της μελλοντικής τις δεκαετίες του ’80 και του ’90 εκμετάλλευσης του υποθαλάσσιου πλούτου, περνάμε στην «εδώ και τώρα» διαμόρφωση του στάτους κβο αυτής της εκμετάλλευσης! Περνάμε στο στάδιο όπου ανακηρύσσονται ΑΟΖ, όπου -βάσει αυτών- ανατίθενται σε πολυεθνικές συμβόλαια για έρευνα και εξόρυξη, όπου οι πολυεθνικές εντάσσουν στα business plans τους με ορίζοντα δεκαετίας ή και δεκαπενταετίας έσοδα από τις εξορύξεις, όπου διεθνείς συμμαχίες κρατών της νοτιοανατολικής Μεσογείου και της Μ. Ανατολής με επικεφαλής ισχυρές ιμπεριαλιστικές δυνάμεις ανταγωνίζονται για τον έλεγχο των νέων ενεργειακών αποθεμάτων και τους δρόμους μεταφοράς των υδρογονανθράκων κ.λπ.

Ιδού λοιπόν γιατί «τρελάθηκε» ο Ερντογάν – αλλά, για να είμαστε ακριβοδίκαιοι, και ο Καμμένος και ο Κοτζιάς κ.λπ. κ.λπ. Γιατί, όσον αφορά αυτό το νέο στάτους κβο, όλα παίζονται τώρα! Και ήδη τα τετελεσμένα είναι ουκ ολίγα: Το Ισραήλ έχει ανακηρύξει μονομερώς ΑΟΖ, αποκλείοντας το Λίβανο και φυσικά τους Παλαιστίνιους (Λωρίδα της Γάζας). Η Κύπρος έχει ανακηρύξει ΑΟΖ, σε συμφωνία με το δικτατορικό καθεστώς της Αιγύπτου και μονομερώς -δηλαδή παρακάμπτοντας- την Τουρκία (θεωρώντας ότι η Κυπριακή Δημοκρατία «εκπροσωπεί» καταχρηστικά και τον τουρκοκυπριακό Βορρά!). Τα γεωτρύπανα των πολυεθνικών έπιασαν δουλειά στην κυπριακή ΑΟΖ. Από το Σεπτέμβριο θα πιάσουν δουλειά τα γεωτρύπανα του πολυεθνικού μεγαθηρίου Exxon Mobil, ευθέως συνδεμένου με τα αμερικανικά συμφέροντα.

Όμως, όσον αφορά τον ελληνο-τουρκικό ανταγωνισμό, ακόμη και αυτά δεν είναι παρά μόνο μια μεγάλη εισαγωγή στο θέμα. Στα ρεπορτάζ των ελληνικών μίντια έχει ήδη «ξεμυτίσει» η πληροφορία ότι το φθινόπωρο η ελληνική κυβέρνηση θα αναθέσει σε πολυεθνικές συμβόλαια έρευνας νότια της Κρήτης, γεγονός που προϋποθέτει την ανακήρυξη ελληνικής ΑΟΖ. Το πέρασμα από την ανακήρυξη της κυπριακής στην ανακήρυξη της ελληνικής ΑΟΖ θα σημάνει το πέρασμα στην πιο «καυτή» και πιο επικίνδυνη φάση του ελληνο-τουρκικού ανταγωνισμού.

«Αναθεωρητισμός» εναντίον «ενδοτισμού»;

Η παρούσα συγκυρία στη νοτιοανατολική Μεσόγειο είναι τέτοια, που αναδεικνύει τον ελληνικό καπιταλισμό σε κερδισμένο του υπό διαμόρφωση νέου στάτους κβο και τον τουρκικό καπιταλισμό σε χαμένο. Οι υπό διαμόρφω ση όροι του «παιχνιδιού» πετάνε εντελώς έξω από την εκμετάλλευση του υποθαλάσσιου πλούτου στη νοτιοανατολική Μεσόγειο τον τουρκικό καπιταλισμό. Δεν πρόκειται μόνο για το γεγονός ότι η Κύπρος κατοχυρώνει μονομερώς πολύ μεγαλύτερη ΑΟΖ από την Τουρκία ούτε για το γεγονός ότι η Ελλάδα διεκδικεί τη μεγαλύτερη ΑΟΖ στη Μεσόγειο και τη μετατροπή του Αιγαίου σε ελληνική λίμνη. Πρόκειται για το γεγονός πως όποιο δικαίωμα και αν διεκδικεί ή κατοχυρώσει η Τουρκία θα έχει σύντομα, όταν εμπεδωθούν τα νέα τετελεσμένα, θεωρητικό χαρακτήρα: χωρίς τις δυτικές πολυεθνικές έρευνας και εξόρυξης δεν πρόκειται να εξορύξει ούτε κυβικό εκατοστό υδρογονάνθρακα στους αιώνας των αιώνων! Της μένει μόνο να παίξει το παιχνίδι εναλλακτικών αγωγών σε συμμαχία με τη Ρωσία – αλλά για να μεταφέρει τι;

Ο πρακτικά πλήρης αποκλεισμός της Τουρκίας από την εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων στηρίζεται σε έναν αντιδραστικό «άξονα» Ελλάδας – Κύπρου – Ισραήλ και Αιγύπτου υπό την αιγίδα και τις ευλογίες σύμπαντος του δυτικού ιμπεριαλιστικού μπλοκ. Πρόκειται για πολιτική, οικονομική αλλά και στρατιωτική συμμαχία που έχει στόχο να επιβάλει και κατοχυρώσει το νέο στάτους κβο.

Ο τουρκικός καπιταλισμός, στριμωγμένος, σε εσωτερική κρίση, σε διαδικασία ρήξης των σχέσεών του με το δυτικό ιμπεριαλισμό, μπλεγμένος ήδη στην κινούμενη άμμο της Συρίας, αντιμετωπίζοντας τον κίνδυνο (γι’ αυτόν) δρομολόγησης διαδικασιών για ίδρυση κουρδικού κράτους και μπροστά στο φάσμα να αποκλειστεί από τη διαδικασία εκμετάλλευσης των υδρογονανθράκων, είναι και συμπεριφέρεται σαν το πληγωμένο θηρίο που είναι ικανό για όλα.

Στον αντίποδα, ο ελληνικός καπιταλισμός αναδεικνύεται στο βασικό πυλώνα του δυτικού ιμπεριαλισμού στην περιοχή. Για πρώτη φορά εδώ και δεκαετίες -αν όχι εδώ και έναν αιώνα- βλέπει τις επιδιώξεις του στο Αιγαίο και τη νοτιοανατολική Μεσόγειο να συμπίπτουν με τα σχέδια του δυτικού ιμπεριαλισμού ενάντια στην Τουρκία. Το γεγονός αυτό, το γεγονός ότι αισθάνεται πως έχει γερές «πλάτες», η βουλιμία του να αξιοποιήσει την ευκαιρία όσο αυτή είναι ακόμη «ανοιχτή», τον κάνουν ικανό για κάθε τυχοδιωκτισμό. Τον κάνουν ικανό να διακινδυνεύσει ακόμη και έναν πόλεμο.

Είναι γι’ αυτούς τους λόγους που ο κίνδυνος του πολέμου είναι πραγματικός.

Είναι σε αυτό το πλαίσιο που οι Τσίπρας – Καμμένος πλειοδοτούν στην παραχώρηση στρατιωτικών βάσεων και υποδομών του ΝΑΤΟ και των ΗΠΑ σε όλη την ελληνική επικράτεια: στην αναβάθμιση των στρατιωτικών υποδομών της Ανδραβίδας, στην ενίσχυση του Άραξου με νέες δυνατότητες «εξυπηρέτησης» ΝΑΤΟικών δραστηριοτήτων (το «νέο Ιντσιρλίκ»), στη δημιουργία βάσης ελικοπτέρων στην Αλεξανδρούπολη, στην ανάδειξη της Σύρου σε στρατηγικής σημασίας σημείο επισκευής και ανεφοδιασμού για το Αμερικανικό Ναυτικό (αγορά Ναυπηγείων Νεωρίου από εταιρεία που «ανήκει σε χώρα-μέλος του ΝΑΤΟ», όπως δήλωσε ο Αμερικανός πρεσβευτής στην Ελλάδα Τζέφρι Πάιατ, αλλά και ανακατασκευή- αναβάθμιση του λιμανιού της Ερμούπολης ώστε να μπορούν να προσδέσουν μεγάλα πλοία του Αμερικανικού Ναυτικού), αλλά και τις προτάσεις του ελληνικού υπουργείου Άμυνας στην αμερικανική πρεσβεία (!!!) για κατασκευή μεγάλου ελικοδρομίου σε νησάκι έξω από την Κάλυμνο για προσγείωση-ανεφοδιασμό ΝΑΤΟικών ελικοπτέρων.

Δεν πρόκειται για κάποια υποτιθέμενη «δουλικότητα» και «ενδοτισμό» του ελληνικού καπιταλισμού απέναντι στις δυτικές ιμπεριαλιστικές δυνάμεις αλλά για οικειοθελή πλειοδοσία σε φιλοατλαντισμό, επειδή το υπό διαμόρφωση στάτους κβο ανακηρύσσει τον ελληνικό υποϊμπεριαλισμό στο μεγάλο κερδισμένο στον ανταγωνισμό του με τον τουρκικό. Σούδα, Άραξος, Ανδραβίδα, Λάρισα, Αλεξανδρούπολη, αλλά και -λίαν προσεχώς- Σύρος και Κάλυμνος: ο ελληνικός καπιταλισμός δεν «παραχωρεί» στο ΝΑΤΟ, είναι ο βασικός πυλώνας του, είναι το ΝΑΤΟ στην περιοχή!

Εξαιτίας όλων αυτών και επειδή το υπό διαμόρφωση στάτους κβο τον συμφέρει, ο ελληνικός καπιταλισμός έχει μεγαλύτερα περιθώρια από την τουρκικό να παριστάνει τον ειρηνόφιλο. Αντίθετα, ο μεγάλος χαμένος με βάση τις έως τώρα εξελίξεις, ο τουρκικός καπιταλισμός, είναι υποχρεωμένος να αμφισβητεί το υπό διαμόρφωση στάτους κβο. Να εμφανίζεται «αναθεωρητικός» και για τις παλιές συνθήκες για να αποτρέψει την εμπέδωση του νέου στάτους κβο.

Απέναντι στον πόλεμο: ταξική-διεθνιστική ή «πατριωτική» γραμμή;

Τούτων δοθέντων, ο ελληνο-τουρκικός ανταγωνισμός ουδεμία σχέση έχει με κάποια «εθνικά δίκαια», αλλά σχετίζεται πρωταρχικά με τον ανταγωνισμό για τους υδρογονάνθρακες, τα μερίδια στην εκμετάλλευση του υποθαλάσσιου ενεργειακού πλούτου, τον έλεγχο των ενεργειακών αποθεμάτων της νοτιοανατολικής Μεσογείου και των οδών μεταφοράς τους, τα γεωπολιτικά σχέδια των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων και το ρόλο του ελληνικού και του τουρκικού υποϊμπεριαλισμού στην περιοχή. Προϊόν ανταγωνισμού για τέτοια συμφέροντα, ρόλους και σχεδιασμούς, ένας ελληνο-τουρκικός πόλεμος θα είναι άδικος και αντιδραστικός και από τις δύο πλευρές. Ιδιαίτερα για την Ελλάδα, όχι μόνο δεν υπάρχει ίχνος «εθνικών δικαίων» αλλά η συμμετοχή της στον αντιδραστικό-ιμπεριαλιστικό «άξονα» με το σιωνιστικό κράτος του Ισραήλ και το δικτατορικό καθεστώς στη Αιγύπτου καταρρίπτουν κάθε επίκληση περί «υπεράσπισης της πατρίδας» ενάντια σε κάποια υποτιθέμενη «ιμπεριαλιστική επιβουλή».

Στη βάση αυτής της θεμελιώδους εκτίμησης για το χαρακτήρα της αντιπαράθεσης, αλλά και του πολέμου αν η αντιπαράθεση οδηγήσει σε αυτόν, η στάση της Αριστεράς δεν μπορεί παρά να κωδικοποιείται στα παρακάτω βασικά συνθήματα: ΟΧΙ ΣΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ – ΔΕΝ ΠΟΛΕΜΑΜΕ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΥΔΡΟΓΟΝΑΝΘΡΑΚΕΣ ΚΑΙ ΤΙΣ ΑΟΖ – ΔΕΝ ΠΟΛΕΜΑΜΕ ΓΙΑ ΤΑ ΣΥΜΦΕΡΟΝΤΑ ΤΩΝ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΤΩΝ ΚΑΙ ΤΑ ΣΧΕΔΙΑ ΤΩΝ ΙΜΠΕΡΙΑΛΙΣΤΩΝ – ΛΕΦΤΑ ΓΙΑ ΠΑΙΔΕΙΑ, ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ ΚΙ ΟΧΙ ΓΙΑ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΥΣ – ΟΧΙ ΚΑΤΑΡΓΗΣΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΩΝ ΣΤΟ ΒΩΜΟ ΤΩΝ «ΕΘΝΙΚΩΝ ΣΥΝΜΦΕΡΟΝΤΩΝ» ΚΑΙ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ. Σε αυτά, που αποδίδουν τη βασική πολιτική κατεύθυνση, θα πρέπει να προστεθούν και όσα παραπέμπουν στην πάλη ενάντια στον εθνικισμό, το ρατσισμό και το μιλιταρισμό, από μια σκοπιά διεθνιστική και αλληλεγγύης των λαών.

Ιδιαίτερα αν τα πράγματα οδηγηθούν σε θερμό επεισόδιο ή, ακόμη χειρότερα, σε πόλεμο, η διάσταση στην πράξη ανάμεσα σε αυτόν τον πολιτικό προσανατολισμό και στον πολιτικό προσανατολισμό που από τώρα προετοιμάζει και καλεί σε υπεράσπιση των «κυριαρχικών δικαιωμάτων της χώρας» και των «εθνικών συμφερόντων» θα είναι τεράστια! Όλες οι δυνάμεις της Αριστεράς καλούνται να διαλέξουν από τώρα από ποια «πλευρά του οδοφράγματος» θα σταθούν!