Χιλή 1973: Η νομιμοφροσύνη στους «θεσμούς» έφερε την πανωλεθρία

image_pdfimage_print

Του Χάρη Παπαδόπουλου

Υπάρχει µια αυταπάτη διαδεδοµένη σε πολύ κόσµο µέσα στην Αριστερά: Πως υπάρχει ένας πιο εύκολος, πιο ανώδυνος δρόµος για την κοινωνική αλλαγή, ο δρόµος των αργών και αποσπασµατικών µεταρρυθµίσεων. Είναι αρκετά κοινή η προσδοκία να καλυτερέψει η ζωή των εργαζοµένων σταδιακά και ήσυχα, χωρίς να τροµάξουν τα αφεντικά. Όµως, κάθε αγωνιστής και αγωνίστρια που επηρεάζεται από τη χίµαιρα της δήθεν αναίµακτης και αποτελεσµατικής κοινωνικής µεταρρύθµισης θα πρέπει να µελετήσει στα σοβαρά την εµπειρία της Χιλής: Το πραξικόπηµα του Πινοσέτ το Σεπτέµβρη του 1973 τερµάτισε µε αγριότητα το πείραµα των ειρηνικών και προσεκτικών µεταρρυθµίσεων του προέδρου Αγιέντε* και της «Λαϊκής Ενότητας», πνίγοντας την Αριστερά στο ίδιο της το αίµα.

Μόνο τις πρώτες ηµέρες του πραξικοπήµατος, δεκάδες χιλιάδες µέλη των οργανώσεων της Αριστεράς και των συνδικάτων δολοφονήθηκαν από το στρατό. Η Χιλή είναι µια χώρα που ο πληθυσµός της δεν είναι πολύ µεγαλύτερος από αυτόν της Ελλάδας. Ολόκληρη η εργατική και νεολαιίστικη πρωτοπορία της χώρας κατέληξε σε ελάχιστο χρόνο στο σφαγείο.

 

Το κράτος δεν είναι ουδέτερο «εργαλείο»…

Στη Χιλή το 1973 αποδείχτηκε µε τον πιο επώδυνο τρόπο πως το κράτος δεν είναι ένα ουδέτερο εργαλείο, ένα όπλο που µπορεί να το πάρει η Αριστερά στα χέρια της και να προχωρήσει σε βαθµιαίες αλλαγές και προσεκτικές κοινωνικές µεταρρυθµίσεις. Το κράτος ως σύνολο είναι το πιο παλιό, οργανωµένο, το πραγµατικό και πιστό κόµµα της αστικής τάξης. Τα ανώτερα στελέχη του είναι συνήθως «κρέας µε νύχι» µε την κοινωνία του πλούτου και οι κατασταλτικοί µηχανισµοί του είναι οι πιο στοργικοί προστάτες των οργανώσεων της άκρας δεξιάς και της αντίδρασης. Την ώρα της κρίσης, αυτό το κράτος και ιδιαίτερα ο σκληρός πυρήνας του, ο στρατός και οι δυνάµεις καταστολής, δεν έχουν κανένα ενδοιασµό για το αν θα υπηρετήσουν την κοινοβουλευτική «νοµιµότητα» ή θα πατάξουν την κοινωνική ανταρσία.

Η Χιλή ήταν η µόνη χώρα της Λατινικής Αµερικής µε τόσο διαρκή κοινοβουλευτική παράδοση, σχεδόν χωρίς πραξικοπήµατα του στρατού στην ιστορία της µέχρι και το 1973. Κι όµως, ήταν ακριβώς αυτή η χώρα όπου η αγριότητα της καταστολής ξεπέρασε κάθε προηγούµενο. Και η τραγική τύχη του Αγιέντε και των αγωνιστών και αγωνιστριών της Αριστεράς επιβεβαίωσε το ρητό «Ουαί τοις ηττηµένοις». Όταν οι πλούσιοι υπερασπίζονται τα κέρδη τους, δεν σταµατούν µπροστά σε κανένα έγκληµα.

 

Η πολιτική του Αγιέντε

Στις 11 Σεπτέµβρη του 1973, ο σοσιαλδηµοκράτης Αγιέντε έπεσε νεκρός µε το όπλο στο χέρι, αντιµετωπίζοντας την έφοδο των φασιστικών τανκς στο προεδρικό µέγαρο. Και µόνο για το ηρωικό θάνατό του, ο Αγιέντε υπήρξε ένα παράδειγµα εντελώς αντίθετο από τους λιπόψυχους ηγέτες της ευρωπαϊκής σοσιαλδηµοκρατίας και της συµβιβασµένης Αριστεράς. Επιπλέον, ο Αγιέντε στο τελευταίο ραδιοφωνικό του µήνυµα, λίγο πριν εισβάλλουν οι πραξικοπηµατίες, φάνηκε να συνειδητοποιεί σε ποια δύναµη έπρεπε εξαρχής να στηριχτεί: το στερνό του διάγγελµα απευθυνόταν στην εργατική τάξη της Χιλής. Την καλούσε να παλέψει για την απελευθέρωση από τη δικτατορία και για τη νίκη του σοσιαλισµού.

Όµως η πολιτική που ακολούθησε στα τρία χρόνια της θητείας του υπονόµευσε και το εργατικό κίνηµα και τις προοπτικές αντίστασης απέναντι στα πραξικοπήµατα της ∆εξιάς. Σε όλη τη θητεία του ο Αγιέντε υπήρξε φανατικός της µετριοπάθειας και παθιασµένος απόστολος του συµβιβασµού. Ακόµη και τη στιγµή του εκλογικού του θριάµβου, το 1970, υπέγραψε σύµφωνο µε τα δεξιά κόµµατα πως δεν θα επιχειρήσει οποιεσδήποτε µεταβολές στο «βαθύ κράτος», δηλαδή στο στρατό και τη δικαιοσύνη. Αργότερα, όταν αντιµετώπισε τον ενθουσιασµό και την οργάνωση της εργατικής τάξης που ξεσηκώθηκε για να στηρίξει τον πρόεδρό της ενάντια στο σαµποτάζ των καπιταλιστών και την αντεπανάσταση, ο ίδιος ο Αγιέντε προσπάθησε να καταστείλει τους εργάτες συµµαχώντας µε το διάβολο: Ο Αγιέντε ήταν αυτός που διόρισε 3 στρατηγούς στον τελευταίο ανασχηµατισµό της κυβέρνησής του: Ένας από αυτούς, ο υπουργός Άµυνας, θα γίνει διάσηµος λίγο µετά. Λεγόταν Αουγκούστο Πινοσέτ και έγινε ο µακελλάρης του προέδρου, αλλά και της εργατικής τάξης.

 

Η αστική τάξη  κηρύσσει τον «πόλεµο»

Η εκλογή του Αγιέντε το Σεπτέµβρη του 1970 οδήγησε σε παροξυσµό τις αστικές τάξεις της Χιλής και των ΗΠΑ. Από την πρώτη στιγµή, τα κεφάλαια φυγαδεύονταν από τη Χιλή, ενώ το δικαστικό σύστηµα ακύρωνε τις προσεκτικές αγροτικές µεταρρυθµίσεις. ∆ίπλα σ’ αυτά προστέθηκε η λυσσασµένη εχθρότητα των ΗΠΑ και οι κάθε λογής απόπειρες οικονοµικού στραγγαλισµού, ταυτόχρονα µε τις διαδηλώσεις κατσαρόλας της ∆εξιάς και την τροµοκρατία της φασιστικής οργάνωσης «Πατρίς και ελευθερία». Αλλά, µέχρι να έρθει η ώρα των στρατιωτικών πραξικοπηµάτων, η αποφασιστική στιγµή της πάλης µε τη ∆εξιά ήρθε τον Οκτώβρη 1972, µε την απεργία των ιδιοκτητών φορτηγών.

Η Χιλή είναι µια χώρα µακριά και στενή σαν µακαρόνι, µε πάνω από 4.500 χιλιόµετρα µήκος. Με κοµµένες τις µεταφορές, η Χιλή απλώς θα πέθαινε από οικονοµική δυσπραγία και λιµό. Η απεργία των φορτηγών φαινόταν να πραγµατοποιεί το φόβητρο του «σκελετωµένου χεριού της πείνας», µε το οποίο απειλούν πάντα οι κεφαλαιοκράτες τους εργάτες. Όµως αυτή τη φορά το µαστίγιο των καπιταλιστών δεν τρόµαξε, αλλά ξύπνησε την ενεργητικότητα της εργατικής τάξης. Ο στρατός που κινητοποίησε ο Αγιέντε αποδείχθηκε πολύ λίγος για να οργανώσει τις µεταφορές τροφίµων και να αντιµετωπίσει το σαµποτάζ των αφεντικών. Αλλά οι εργάτες και οι εργάτριες έφτιαξαν παντού επιτροπές τροφοδοσίας, κατάσχεσαν φορτηγά και τρόφιµα και εξασφάλισαν την επιβίωση του κόσµου. Η απεργία των εργοδοτών και της CIA συντρίφτηκε.

Οι επιτροπές βάσεις, αντιµετωπίζοντας τον οικονοµικό πόλεµο των αφεντικών, ουσιαστικά ανέλαβαν χρέη τοπικών κυβερνήσεων, θυµίζοντας τα εργατικά Σοβιέτ στη Ρωσία του 1917. Περισσότερο γνωστά έγιναν τα cordones industriales και τα comandos comunales. Τα πρώτα ήταν επιτροπές εργοστασίων που φρόντιζαν τη συνέχιση της παραγωγής και κυριαρχούνταν από ενθουσιώδεις µαχητές και µαχήτριες της αριστερής πτέρυγας του Σοσιαλιστικού Κόµµατος. Τα δεύτερα ήταν επιτροπές στις φτωχογειτονιές που οργάνωναν την τροφοδοσία, εξασφάλιζαν την παροχή νερού και ηλεκτρισµού και επιχειρούσαν να οργανώσουν τη λαϊκή αυτοάµυνα. Εδώ, έπαιζαν αρκετά σηµαντικό ρόλο τα µέλη της Επαναστατικής Αριστεράς (MIR).

Όταν ανέλαβε το υπουργείο του, ο Πινοσέτ έστειλε το στρατό να τσακίσει πρώτα τους θυλάκους της επαναστατικής αριστεράς, µε τις ευλογίες του Αγιέντε, ενώ ταυτόχρονα οργάνωνε το αιµατηρό του πραξικόπηµα.

 

Ένα διδακτικό επεισόδιο

Ένα επιχείρηµα του Αγιέντε υπέρ του ειρηνικού δρόµου της Χιλής και της χρησιµοποίησης του κράτους για µεταρρυθµίσεις, ήταν πως ο χιλιανός στρατός διακατέχονταν ανέκαθεν από δηµοκρατικές παραδόσεις. Αυτό παραδόξως ήταν σωστό, τουλάχιστον σε ό,τι αφορούσε συγκεκριµένους ηγέτες του στρατού. Έτσι, λίγο µετά την εκλογή του Αγιέντε το 1970 δολοφονήθηκε ο αρχηγός του Γενικού Επιτελείου, στρατηγός Σνάιντερ. Τον δολοφόνησαν οι φασίστες του «Πατρίς και ελευθερία», επειδή ο στρατηγός είχε δηλώσει πως θα σεβαστεί το αποτέλεσµα των εκλογών. Αλλά και ο αντικαταστάτης του, ο στρατηγός Πρατς, ήταν φίλος των µεταρρυθµίσεων του Αγιέντε.

Τον Ιούλη του 1973 κηρύχτηκε νέα απεργία των ιδιοκτητών φορτηγών. Ο Πρατς, έχοντας την εµπειρία της αποτυχηµένης δράσης του στρατού στην προηγούµενη απεργία, αλλά και των συνωµοσιών µέσα στο στράτευµα, πρότεινε στον Αγιέντε την παράδοση όπλων στην εργατική τάξη για να µην κατρακυλήσει η χώρα στο χάος. Η απάντηση του Αγιέντε ήταν αξιοµνηµόνευτα άστοχη: «Όχι. Αυτή η επανάσταση θα γίνει χωρίς σταγόνα αίµα. Βασίζεται σε ειρηνικές αξίες και όχι στη βία». Ο Αγιέντε θα ζητήσει την παραίτηση του Πρατς και θα τον αντικαταστήσει άµεσα µε τον Πινοσέτ. Αγιέντε και Πρατς επρόκειτο να πεθάνουν λίγο αργότερα δολοφονηµένοι από τους φασίστες…

 

Συµπέρασµα

Στον πόλεµο, όπως και στην επανάσταση, δεν υπάρχει τρόπος να ξέρουµε από πριν το αποτέλεσµα. Αλλά, υπάρχουν τρεις προϋποθέσεις για να περιορίσουµε τις πιθανότητες πανωλεθρίας:

α) να µην έχουµε ποτέ και καµία εµπιστοσύνη στην αστική τάξη ούτε να ελπίζουµε ποτέ πως θα την αποκοιµίσουµε, θα ξεχάσει τα συµφέροντά της και θα αποδεχτεί την ήττα της χωρίς να δώσει µάχη µε όλα τα µέσα

β) να ελέγχουµε πάντα τους ηγέτες µας

γ) να εµπιστευόµαστε µονάχα τη δραστηριότητα, την ευφυΐα, την οργανωτικότητα και τον ηρωισµό της εργατικής τάξης ΚΑΙ ΜΟΝΟ.

∆υστυχώς, στη Χιλή το 1973 παραβιάστηκαν κατάφωρα και οι τρεις.

 

•Το «Αλιέντε» είναι ένα πολύ διαδεδοµένο λάθος προφοράς.

Κάντε το πρώτο σχόλιο

Υποβολή απάντησης

Η ηλ. διεύθυνσή σας δεν δημοσιεύεται.


*


Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.