(Αγγλική παροιμία)
του Χάρη Παπαδόπουλου
Τώρα στο Netflix, σε λίγο στην ΕΡΤ, η ρώσικη τηλεοπτική σειρά που ασελγεί στη μνήμη του Τρότσκι
Η ΕΡΤ αγόρασε μια πολυδάπανη ρώσικη τηλεοπτική σειρά που δυσφημεί απροκάλυπτα τον Τρότσκι, τον συναρχηγό -μαζί με τον Λένιν- της ρώσικης επανάστασης του 1917.
Η σειρά γυρίστηκε από το Πρώτο Κανάλι της ρωσικής τηλεόρασης και προβλήθηκε στη Ρωσία στην επέτειο των 100 χρόνων της Οκτωβριανής Επανάστασης. Οι παραγωγοί της σειράς δεν λυπήθηκαν τα έξοδα και, όπως ήταν φυσικό, προβάλλουν και απηχούν τις απόψεις του καθεστώτος του Πούτιν σε σχέση με την επανάσταση του ΄17.
Η σειρά στέκει σταθερά στο έδαφος του χυδαίου αντικομμουνισμού. Οι ηγέτες των μπολσεβίκων παρουσιάζονται ως πωρωμένοι δολοφόνοι, χωρίς ουσιαστικά πολιτικές θέσεις και ιδεολογικό υπόβαθρο. Έτσι, δεν διστάζουν μπροστά σε κανένα έγκλημα προκειμένου να γαντζωθούν στην εξουσία. Όμως, το πράγμα δεν μένει εκεί. Το σενάριο χρεώνει στον Τρότσκι όλες τις αθλιότητες με τις οποίες η ακροδεξιά ζωγραφίζει το στερεότυπο του Εβραίου. Ο ιδρυτής του Κόκκινου Στρατού παρουσιάζεται ως ραδιούργος συνωμότης, που δολοπλοκεί ασταμάτητα κατά των συντρόφων του και ταυτόχρονα ως έκφυλος και φιλάργυρος, ικανός για κάθε ατιμία προκειμένου να καταστρέψει όλο τον κόσμο.
Η σειρά προβάλλεται ήδη στο Netflix και από ό,τι φαίνεται θα προβληθεί σύντομα και από την ΕΡΤ.
Το πολιτικό στίγμα των δημιουργών της σειράς
Ίσως την πιο αποκαλυπτική δήλωση και για το πώς αντιμετώπισε η παραγωγή του ρώσικου καναλιού την ιστορική προσωπικότητα του Τρότσκι την έχει κάνει ο Κωνσταντίν Ερνστ, ο βασικός παραγωγός της σειράς: «Ο Τρότσκι ήταν ένας αληθινός ροκ σταρ, όχι μόνο κατά την Οκτωβριανή επανάσταση, αλλά σε όλη τη διάρκεια της ζωής του… Πιστεύω πως (ο Τρότσκι) ως προσωπικότητα συνδυάζει τα πάντα: το ποιοτικό και το καταχθόνιο, την ανομία και το κουράγιο».
Ο Έρνστ είναι ειλικρινής και ως προς το μήνυμα που θέλησαν να περάσουν οι δημιουργοί του έργου: «Αλλά ο κόσμος δεν πρέπει να πιστέψει πως, αν ο Τρότσκι είχε νικήσει τον Στάλιν, τα πράγματα θα είχαν πάει διαφορετικά. Σε καμία περίπτωση δεν θα είχε συμβεί αυτό».
Ο Τζόσουα Τζάφφα, αρθρογράφος της εφημερίδας Νιου Γιόρκερ που εκμαίευσε τις πιο πάνω δηλώσεις του Ρώσου παραγωγού, συμπεραίνει πως η ρωσική τηλεόραση και το περιβάλλον του Πούτιν αντιμετωπίζουν τους μπολσεβίκους επαναστάτες του ’17 ως προγόνους των ταραξιών, που ενδέχεται να απειλήσουν τον νόμο και την τάξη του Πούτιν σήμερα. Ο Τζάφφα θύμισε μια παλιότερη δήλωση του Πούτιν για την επανάσταση του ‘17 σε σχέση με την εποχή μας: «Κάποιοι είχαν αποφασίσει να υπονομεύσουν τη Ρωσία από τα μέσα, και ώθησαν τα πράγματα τόσο μακριά που ολόκληρο το καθεστώς κατέρρευσε», είχε δηλώσει ο σημερινός ηγέτης της Ρωσίας σε ένα ακροατήριο φοιτητών. Για να καταλήξει: «Μια ολοκληρωτική προδοσία των εθνικών μας συμφερόντων! Και έχουμε απέναντί μας τέτοιους ανθρώπους και σήμερα!».
Σε παρόμοιο μοτίβο κινούνται στις δηλώσεις τους και άλλοι από τους οργανωτές της παραγωγής. «Οι απόγονοι του Τρότσκι είναι τρομοκράτες, εξτρεμιστές και εχθροί της παγκοσμιοποίησης», (!) δηλώνει ο Αλεξάντερ Τσεκάλο, συμπαραγωγός της σειράς.
Όσο για τον Αλεξάντερ Κοτ, συν-σκηνοθέτη της σειράς, ο Τρότσκι «ήταν κανίβαλος και τύραννος. Είχε βυθιστεί μέχρι τους αγκώνες στο αίμα. Κάτω από τις διαταγές του ολόκληρα χωριά αφανίστηκαν».
Τα ιστορικά γεγονότα στο κρεβάτι του Προκρούστη
Μήπως, όμως, η τηλεοπτική σειρά, παρά την εμπάθεια και τον απύθμενο αντικομμουνισμό των παραγωγών της, είναι έστω ακριβής στην αναπαράσταση των γεγονότων; Μήπως βιαστήκαμε να καταδικάσουμε ένα καλλιτεχνικό έργο, που αναπτύσσει απλώς κάποια διαφορετική ανάγνωση μιας τραγικής εποχής και ενός κεντρικού ιστορικού προσώπου μέσα σ’ αυτήν;
Δυστυχώς, η παραποίηση της αλήθειας στη σειρά του ρωσικού καναλιού για τη ζωή του Τρότσκι είναι πρωτοφανής. Οι θεατές της σειράς, που ενδεχομένως δεν γνωρίζουν πολλά για την προσωπικότητα του Τρότσκι, δεν θα μάθουν εδώ τίποτε για τις ιδέες του και τις πολιτικές μάχες που τον διαμόρφωσαν. Δεν θα φωτιστούν για το πώς τα συνθήματα των μπολσεβίκων κατάφεραν εν τέλει να ηλεκτρίσουν εκατομμύρια εργάτες και εργάτριες, στρατιώτες και αγρότες στη Ρωσία του ΄17. Δεν θα μάθουν τι τους ώθησε να δώσουν ακόμη και τη ζωή τους στα πεδία των μαχών του εμφυλίου πολέμου.
Ο Τρότσκι, ο Λένιν και όλα τα βασικά στελέχη της ρωσικής επανάστασης σφυρηλατήθηκαν ως ηγέτες μέσα από χρόνια πολιτικής δουλειάς ανάμεσα στα πρωτοπόρα στοιχεία της εργατικής τάξης και της διανόησης. Επρόκειτο για ολόκληρες δεκαετίες οξυμένων διαφωνιών και σκληρών ιδεολογικών πολεμικών μέσα στη ρώσικη και τη διεθνή αριστερά. Όμως, η τηλεοπτική σειρά τα προσπερνά αυτά για να εστιάσει στην «ακόρεστη δίψα για εξουσία» του πρωταγωνιστή της σειράς, αλλά και των υπόλοιπων μπολσεβίκων. Ενώ τεράστια έμφαση δίνεται και στην υποτιθέμενη αχαλίνωτη και ορμητική σεξουαλικότητα του Τρότσκι.
Όσο για τα συγκεκριμένα γεγονότα της ζωής του, τα πάντα αλλοιώνονται και κατακρεουργούνται για να ταιριάξουν στο κρεβάτι του Προκρούστη. Έτσι, ο Τρότσκι παρουσιάζεται να αυτοκτονεί ουσιαστικά, εξαναγκάζοντας τον σταλινικό πράκτορα Μερκαντέρ να αμυνθεί απέναντι σε ένα βίαιο αυτοκαταστροφικό ξέσπασμά του, με μια ορειβατική αξίνα που κρεμόταν βολικά πίσω από το γραφείο του Τρότσκι. Ο ίδιος ο Τρότσκι μαθαίνει τελευταία στιγμή πως ο Μερκαντέρ είναι σταλινικός πράκτορας που έχει σταλεί στο Μεξικό για να τον δολοφονήσει. Παρόλα αυτά ο Τρότσκι τον πιέζει ασφυκτικά εξορκίζοντάς τον να πραγματοποιήσει την αποστολή του (!).
Για ποιο λόγο ένας άνθρωπος να επιδείξει τέτοια αλλοπρόσαλλη στάση; Ο Τρότσκι στη ρώσικη σειρά εμφανίζεται να καταδιώκεται στην εξορία από τύψεις για τους φόνους που διέπραξε, και ιδιαίτερα για την εκτέλεση της τσαρικής οικογένειας. Στην πραγματικότητα, ο Τρότσκι δεν είχε την παραμικρή εμπλοκή στο συγκεκριμένο ζήτημα. Έμαθε για την εκτέλεση αρκετές μέρες μετά, αφού είχε πραγματοποιηθεί. Η εκτέλεση, στην πραγματική ιστορία, είχε διαταχθεί από δύο άλλους ηγέτες, τον Λένιν και τον Σβερτλώφ. Και δεν ήταν εκδικητική κίνηση, αλλά δύσκολη απόφαση που πάρθηκε σε μια στιγμή όπου προέλαυναν ραγδαία οι αντεπαναστατικοί στρατοί στη Ρωσία.
Τις χρονιές 1918-1921 ένας πολύνεκρος εμφύλιος πόλεμος σάρωνε τη Ρωσία. Στο πλευρό των Λευκών, των δυνάμεων των παλιών ιδιοκτητών και αφεντάδων, έπαιρναν μέρος 14 στρατοί εισβολής από διάφορες χώρες, ανάμεσά τους και στρατός από την Ελλάδα, που έστειλε στην Ουκρανία ο Ελευθέριος Βενιζέλος. Και η επικράτηση του Κόκκινου Στρατού έγινε με τρομακτικές θυσίες από τους μαχητές και τις μαχήτριές του και τους ταπεινούς και καταφρονεμένους της Ρωσίας.
Τα εγκλήματα των Λευκών κατά των χωρικών, που τόλμησαν να πάρουν τη γη από τους γαιοκτήμονες, κατά της εβραϊκής κοινότητας και κατά των μπολσεβίκων ήταν απίστευτα σε έκταση. Οι μαζικές δολοφονίες και τα πογκρόμ κατά των Εβραίων που οργάνωναν οι αντεπαναστατικοί στρατοί στη Ρωσία συγκρίνονται μονάχα με τη ναζιστική θηριωδία στην κατεχόμενη Ευρώπη κατά τον Β΄ παγκόσμιο πόλεμο.
Η εκτέλεση της τσαρικής οικογένειας έγινε με στόχο την εξοικονόμηση ανθρώπινων απωλειών: Ακόμη και ένα μέλος της οικογένειας να έφτανε στα χέρια των στρατών των Λευκών αντεπαναστατών, θα λειτουργούσε ως σύμβολο συσπείρωσης και ενότητας της ρωσικής αντίδρασης και θα παρέτεινε τον εμφύλιο πόλεμο και την απώλεια ανθρώπων του λαού.
Όμως, στην τηλεοπτική σειρά ο Τρότσκι εμφανίζεται να βλέπει στον ύπνο του τον Λένιν να τον επιτιμά σχετικά λέγοντας πάνω-κάτω:
Λένιν: –Σύντροφε, Τρότσκι, έχουμε κάνει πολλά λάθη.
Τρότσκι: –Δεν έχουμε κάνει λάθη.
Λένιν: –Έχεις σκεφτεί το ενδεχόμενο να υπάρχει μια ανωτέρα δύναμη και να μας καλέσει να απολογηθούμε; Το μεγαλύτερο λάθος μας ήταν ότι εξολοθρεύσαμε την τσαρική οικογένεια.
Η ρώσικη παραγωγή δεν αρκείται στο να εμφανίζει τον Τρότσκι ως τον Μεφιστοφελή του ρωσικού δράματος, αλλά περιορίζει στον ρόλο μαριονέτας και όλη την ηγεσία των μπολσεβίκων. Με πρώτο υποχείριο του Τρότσκι τον ίδιο τον Λένιν.
Έτσι, σε μια σκηνή της τηλεοπτικής σειράς -λίγο πριν την Οκτωβριανή επανάσταση- ο Λένιν εισβάλλει εκνευρισμένος στο γραφείο του Τρότσκι, κατηγορώντας τον πως αυτό που οργανώνει δεν είναι μια επαναστατική διαδικασία, αλλά ένα πραξικόπημα.
Ο Τρότσκι στην απάντησή του είναι σατανικά αφοπλιστικός: «Έχεις δίκιο! Πραξικόπημα είναι. Εμείς, όμως, θα το πούμε επανάσταση. Και επειδή οι Ρώσοι δεν θα δεχτούν ποτέ να κυβερνηθούν από έναν Εβραίο, όπως εγώ, θα βγεις εσύ σε πρώτο πλάνο. Συμφωνείς;». Και, φυσικά, ο Λένιν δέχεται -δίχως δεύτερη σκέψη- να γίνει ο αχυράνθρωπος του Τρότσκι, μια και το βαθύτερο κίνητρό του ήταν βέβαια η «ακόρεστη δίψα για εξουσία». Και ούτω καθ’ εξής.
Όμως, γιατί μια πανάκριβη και προσεγμένη τεχνικά παραγωγή καταφεύγει σε τόσο κακότεχνες παραχαράξεις περίπου σε κάθε σκηνή; Γιατί οι μπολσεβίκοι αρχηγοί, που ηγήθηκαν της πιο σημαντικής επανάστασης της ανθρώπινης ιστορίας, εμφανίζονται ως ασήμαντα νευρόσπαστα υπό τη διεύθυνση ενός διαβολικού και, εν τέλει, ανισόρροπου ανθρώπου;
Υπάρχει λόγος που υποβαθμίζεται ο Λένιν προκειμένου να προβληθεί ως πολυμήχανος Εωσφόρος της Επανάστασης ο Τρότσκι. Υπάρχει λόγος που ο ιδρυτής του Κόκκινου Στρατού χρεώνεται εντελώς αυθαίρετα την εκτέλεση της τσαρικής οικογένειας.
Η επανάσταση του ’17 ξορκίζεται καλύτερα, ανάμεσα στα πιο καθυστερημένα πολιτικά στρώματα της σημερινής ρώσικης κοινωνίας, αν καταλογιστεί ως δημιούργημα ενός χαρισματικού, αλλά μηχανορράφου Εβραίου. Και ο τελευταίος τσάρος Νικόλαος Β΄ Ρομανώφ -που έχει αγιοποιηθεί κανονικά από τη ρωσική ορθόδοξη εκκλησία και ηρωοποιηθεί από τον Πούτιν- έχει ανάγκη από έναν καταχθόνιο Αντίχριστο για να εξυψωθεί ως μάρτυρας και θύμα.
Ο πραγματικός τσάρος Νικόλαος υπήρξε ένας μονάρχης απίστευτα βάναυσος και κτηνώδης απέναντι στον λαό του. Ακόμη, υπήρξε ο δήμιος και ο διώκτης του εβραϊκού πληθυσμού της ρωσικής αυτοκρατορίας. Τι καλύτερο ξέπλυμα της εγκληματικής ιστορίας του τελευταίου Ρομανώφ από το να χρεωθεί την εκτέλεσή του και την εκτέλεση της οικογένειάς του ένας κομμουνιστής ηγέτης εβραϊκής καταγωγής, ο Τρότσκι, το σύμβολο της παγκόσμιας επανάστασης;
Ο Γκενάντι Εστράϊκ, καθηγητής πανεπιστημίου στη Νέα Υόρκη με ειδίκευση στην ιστορία των Εβραίων της Ρωσίας, σχολιάζει στους Τάϊμς του Ισραήλ, με αφορμή την τηλεοπτική σειρά για τον Τρότσκι: «Μυρίζει αντισημιτισμό η αξίωση να χρεωθεί η (Οκτωβριανή) επανάσταση στους Εβραίους παρά στους Ρώσους. Είναι πολύ αλλόκοτο».
Όμως και ο Τρότσκι και οι μπολσεβίκοι δεν χρησιμοποίησαν βία και καταστολή;
Ο Τζόσουα Ρουμπινστάϊν, συνεργάτης του πανεπιστημίου του Χάρβαρντ και συγγραφέας ενός βιβλίου για τον Τρότσκι, σχολιάζει -πάλι στους Τάιμς του Ισραήλ- με αφορμή την ρωσική τηλεοπτική σειρά:
«Ο Τρότσκι πράγματι είχε αίμα στα χέρια του, όπως και οι υπόλοιποι επαναστάτες. Όμως, ταυτόχρονα έσωσε και πάρα πολλούς ανθρώπους, όσο διατελούσε επικεφαλής του Κόκκινου Στρατού. Έτσι, έσωσε πολλές χιλιάδες Εβραίους, από τα αντισημιτικά πογκρόμ που οργανωνόταν (εννοεί: από τους αντεπαναστατικούς στρατούς των Λευκών) σε όλο τον εμφύλιο πόλεμο στη Ρωσία. Πιστεύουμε πως κάπου 150.000 Εβραίοι δολοφονήθηκαν σε αυτά τα πογκρόμ, τα οποία σταμάτησαν μόνο με την επικράτηση του Κόκκινου Στρατού».
Οι επαναστάσεις των καταπιεσμένων πράγματι χρησιμοποιούν τη βία για να επικρατήσουν απέναντι στη φονική αντεπανάσταση. Αλλά τι υποκρισία να καυτηριάζεται η βία των σκλάβων, που σπάνε τα δεσμά τους! Και, την ίδια ώρα, να υποβαθμίζεται και να δικαιολογείται η βία των δουλοκτητών, που μάχονται για να τους κρατήσουν δέσμιους.
Είναι δυνατόν ποτέ να ζυγίζει η ζωή των εφτά μελών της τσαρικής οικογένειας περισσότερο από τη ζωή πολλών χιλιάδων Εβραίων, καθώς και Ρώσων και μελών άλλων εθνοτήτων, που έπεφταν μαζικά θύματα της απίστευτης θηριωδίας των παλιών αφεντάδων της Ρωσίας;
Όπως σημείωνε στην εποχή του ο φιλόσοφος Χέγκελ, «η γάγγραινα δεν πολεμήθηκε ποτέ με κολόνια λεβάντας…».
Αντί επιλόγου
Η ρώσικη φιλόδοξη τηλεοπτική παραγωγή προβλέπεται να προβληθεί σε όλον τον πλανήτη. Εκατομμύρια άνθρωποι την έχουν δει ήδη στη Ρωσία. Πολλοί περισσότεροι θα την παρακολουθήσουν ακόμα. Οι πιο πολλοί από αυτούς θα πάρουν πρώτη φορά πληροφορίες, από τούτη την τηλεοπτική σειρά, για το πρόσωπο και τον ρόλο του Τρότσκι στη ρώσικη επανάσταση. Αντίθετα, οι φωνές που θα προσπαθήσουμε να αποκαταστήσουμε την αλήθεια, αποκρούοντας τα απροκάλυπτα ψέματα με τα οποία επιχειρούν να θάψουν τη μνήμη της ρώσικης επανάστασης, θα έχουμε ένα πολύ πιο περιορισμένο κοινό. Μήπως είναι άραγε μάταιος ο αγώνας;
Όμως, η τηλεόραση και το ραδιόφωνο, το σχολείο και η εκκλησία, σε όλες τις εποχές και όλα τα μήκη και τα πλάτη του πλανήτη, διέδιδαν πάντοτε ό,τι συνέφερε την κυρίαρχη τάξη. Ποτέ δεν σταμάτησε αυτό τα κοινωνικά κινήματα και το ξέσπασμα επαναστάσεων στην Ιστορία.
Πάντα η επαναστατική μνήμη επιβίωνε σε πολύ μικρές μειοψηφίες. Και απλωνόταν σε πολύ πιο πλατιά ακροατήρια μόνο σε λίγες, κρίσιμες στιγμές. Μονάχα όταν στέρευαν οι δυνατότητες των κυρίαρχων να κυβερνούν. Τότε αναγκάζονταν να ψάξουν λύσεις οι κυριαρχούμενοι.
Με άλλα λόγια, σε εποχές σαν αυτή που οδηγούμαστε σήμερα.
Και ευτυχώς, τα υποζύγια της Ιστορίας, όταν κινούνται για τα δικά τους συμφέροντα, δεν μαθαίνουν τίποτα από την προπαγάνδα. Εμπιστεύονται μονάχα τις εμπειρίες τους και πετάνε πίσω όλη τη σαβούρα των κυρίαρχων ιδεών.
οδός Nikolskaya, Μόσχα Οκτώβρης 1917
Κάπως έτσι, το 1905 και ξανά το 1917, οι εργάτριες και οι εργάτες της Πετρούπολης, που ήταν η ρωσική πρωτεύουσα, εξέλεξαν ως ηγέτη του Σοβιέτ της πόλης έναν Εβραίο επαναστάτη, τον Τρότσκι, μέλος ενός έθνους-παρία και απόβλητου. Και με επικεφαλής τους μπολσεβίκους, τον Λένιν και τον Τρότσκι, ξεκίνησαν την έφοδο στον ουρανό. Έτσι, ξεκίνησε το πιο συναρπαστικό κεφάλαιο της παγκόσμιας Ιστορίας.
Υποβολή απάντησης