Του Πάνου Κοσμά
Οι φήµες λένε πως η Τερέζα Μέι κατά την πρόσφατη επίσκεψή της στη Γερµανία περίµενε επί ώρες στην πρωθυπουργική της λιµουζίνα στο Βερολίνο µε την ελπίδα να τη δεχτεί η Άνγκελα Μέρκελ, αλλά επί µαταίω. Η διαχείριση του Brexit εξελίσσεται σε πολιτική κρίση ολκής µε επίκεντρο το κόµµα των Τόρηδων, µε άδηλη και «σκοτεινή» συνέχεια και µε πολλές «καραµπόλες» πολύ πέρα από τα βρετανικά σύνορα. Η ίδια η Μέρκελ είναι αναµφίβολα σε καλύτερη θέση από την Τερέζα Μέι, αλλά είχε σοβαρούς λόγους για να προαναγγείλει το τέλος της πολιτικής της διαδροµής και να δροµολογήσει τις διαδικασίες της πολιτικής διαδοχής – µια εντελώς άδοξη «υποστολή σηµαίας» µπροστά στην κλαγγή των «όπλων» του ακροδεξιού AfD το οποίο δεν υπήρχε σαν πολιτική δύναµη µέχρι πριν τρία µόλις χρόνια. Η τύχη του κ. Μακρόν είναι ακόµη χειρότερη: το πολιτικό του βιογραφικό σαν επίδοξου αποτελεσµατικού διαχειριστή των υποθέσεων του γαλλικού καπιταλισµού «αµαυρώθηκε» για τα καλά από την κινητοποίηση των κίτρινων γιλέκων – ανεξάρτητα από το αν αυτό το κίνηµα θα έχει άµεσα κάποια συνέχεια ή όχι. Σε πλήρη αντίστιξη, στην Ιταλία ο ακροδεξιός, ρατσιστής και εθνικιστής Σαλβίνι απολαµβάνει το στάτους του πολιτικού ηγεµόνα, ενώ τα «αδέρφια» του σε όλη την Ευρώπη κατάγουν τη µία εκλογική νίκη µετά την άλλη…
Το ερώτηµα «πού βαδίζει η Ευρώπη» (και ο κόσµος…) τίθεται εν µέσω κρισιακής «ατµόσφαιρας» που δηλητηριάζει τα πάντα και παρέχει το έδαφος για κάθε είδους προφητείες.
Η προφητεία της Κριστίν Λαγκάρντ…
Η προφητεία της γενικής διευθύντριας του ∆ΝΤ διατυπώθηκε στις 4 ∆εκεµβρίου, κατά τη διάρκεια οµιλίας της στη βιβλιοθήκη του αµερικανικού Κογκρέσου στην Ουάσινγκτον. Περιλάµβανε δραµατικές εκτιµήσεις-προβλέψεις: Ότι έρχεται νέα «εποχή οργής», κατά την οποία οι ανισότητες θα ξεπερνούν τις αντίστοιχες της «χρυσής εποχής» του καπιταλισµού του 19ου αιώνα. Ότι σε αυτή τη νέα εποχή αδύναµα κράτη θα είναι αντιµέτωπα µε πανίσχυρα µονοπώλια και ότι τα προνοµιούχα κοινωνικά στρώµατα «θα µπορούν να ζουν ως τα 120 ενώ εκατοµµύρια άλλοι θα υποµένουν τη φτώχεια». Προειδοποίησε ότι «το χάσµα ανάµεσα στις επιθυµίες και την πραγµατικότητα υπάρχει κίνδυνος να δηµιουργήσει µια εποχή ‘‘οργής και πίκρας’’».
Ωστόσο, η κ. Λαγκάρντ διακρίνεται από την παράδοξη επιµονή να πιστεύει πως αυτό που είναι προφανές προϊόν της «παγκοσµιοποίησης», δηλαδή του συγκεκριµένου µοντέλου συσσώρευσης που στηρίζεται σε κάθε είδους «απελευθέρωση» (του εµπορίου, του χρηµατοπιστωτικού συστήµατος, των αγορών, του ανταγωνισµού κ.λπ.), µπορεί να πάψει να υπάρχει αν η παγκοσµιοποίηση λειτουργήσει καλύτερα. Έχει λοιπόν µερικές… λαµπρά ανεφάρµοστες ιδέες: ότι όλες οι «απελευθερώσεις» πρέπει να συνεχίσουν να ισχύουν και µάλιστα να ενδυναµωθούν και σε καµία περίπτωση να αποδυναµωθούν (να υπάρξει «ανανεωµένη πολυµερής συνεργασία στο εµπόριο», να µην αµφισβητηθεί η «απελευθέρωση» των αγορών, να βαθύνει η «απελευθέρωση» της αγοράς εργασίας κ.λπ.), αλλά ταυτόχρονα και µε κάποιο µαγικό τρόπο «τα οικονοµικά οφέλη της παγκοσµιοποίησης να τα µοιράζονται όλοι και όχι µόνο ορισµένοι», «να µειωθούν οι κοινωνικές ανισότητες», να πάψουν να φοροδιαφεύγουν τα πανίσχυρα µονοπώλια κ.λπ. κ.λπ.
Και ενώ οι υποστηρικτές της παγκοσµιοποίησης όπως η κ. Λαγκάρντ θέλουν να… πατάξουν τη φοροδιαφυγή των πανίσχυρων µονοπωλίων, οι πολέµιοι της παγκοσµιοποίησης όπως ο «αντισυστηµικός» Ντόναλντ Τραµπ (αλλά και ο Σαλβίνι και ο Μπολσονάρου κ.λπ.) σηκώνουν τη σηµαία της µείωσης των φόρων για τα πανίσχυρα µονοπώλια. Μήπως όµως και ο κ. Μακρόν ή ακόµη και ο δικός µας «αριστερός» πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας δεν είναι υπέρ της φοροελάφρυνσης του κεφαλαίου; Φοροελάφρυνση του κεφαλαίου, ναι, αλλά όχι φοροκλοπή, λένε οι υποστηρικτές της παγκοσµιοποίησης. Και φοροελάφρυνση και φοροκλοπή, λένε οι… αντισυστηµικοί πολέµιοί της.
…και τα «κίτρινα γιλέκα»
Ύστερα από το «ξέσπασµα οργής και πίκρας» µε τις κινητοποιήσεις των κίτρινων γιλέκων, οφείλουµε να παραδεχτούµε ότι η προφητεία της κ. Λαγκάρντ µόνο άστοχη δεν ήταν… Η οργή και η πίκρα συσσωρεύονται σε µεγάλες ποσότητες και τροµερή έκταση στη βάση των ευρωπαϊκών -και όχι µόνο- κοινωνιών. Και είναι ο βασικός λόγος που το πολιτικό εποικοδόµηµα βρίσκεται σε συνεχή αστάθεια και παραφθορά. Υπέρµαχοι και πολέµιοι της παγκοσµιοποίησης, δηλαδή του µοντέλου συσσώρευσης που βασίζεται στη γενικευµένη «απελευθέρωση» όχι µόνο κάθε είδους οικονοµικού προστατευτισµού αλλά και κάθε είδους κοινωνικού «προστατευτισµού» (κοινωνικό κράτος στις διάφορες εκδοχές του), δεν διαφωνούν για την ανάγκη κατάργησης αυτών των προστατευτισµών. Ιδιαίτερα συµφωνούν για την κατάργηση των προστατευτισµών που αφορούν τα εργατικά δικαιώµατα και κατακτήσεις. ∆ιαφωνούν για την παγκοσµιοποίηση επειδή οι υπέρµαχοί της βλέπουν τη λύση σε µια δικαιότερη προσαρµογή της ενώ οι πολέµιοί της δεν πιστεύουν σε αυτήν αλλά αντίθετα µάχονται για µια ρεαλιστική αναθεώρησή της µε βάση τις εθνικές προτεραιότητες. «Όλοι µπορούµε να ωφεληθούµε», φωνάζουν οι µεν, «αν διορθώσουµε τα κακώς κείµενα». «Η παγκοσµιοποίηση παράγει µικρή ‘‘πίτα’’ που δεν φτάνει για να είναι όλοι ευχαριστηµένοι», λένε οι δε, σηκώνοντας τις σηµαίες των εθνικών προτεραιοτήτων. Γι’ αυτό, από όλες τις «απελευθερώσεις», διαφωνούν ρητά µόνο για την «απελευθέρωση» του παγκόσµιου εµπορίου και τους όρους «απελευθέρωσης» των συνόρων για τους πρόσφυγες και µετανάστες.
Υπάρχει και µια άλλη µεταξύ τους «ενότητα µέσα στη διαφορά»: Ενώ και οι δύο πιστεύουν και είναι έτοιµοι να χρησιµοποιήσουν όλα τα µέσα (whatever it means) για την επιβολή της «απελευθέρωσης» µε την οποία αµφότεροι συµφωνούν, δηλαδή της ακραίας λιτότητας και της διάλυσης των εργασιακών σχέσεων, οι υπέρµαχοι της παγκοσµιοποίησης αυταπατώνται πως αυτό µπορεί να γίνει µε σχετικά ήπια µέσα, διασώζοντας κάποια ίχνη από την τιµή της αστικής δηµοκρατίας. Οι «αντισυστηµικοί» πολέµιοί της δεν διακρίνονται από τέτοιες αυταπάτες…
Οι πρώτοι, όπως ο κ. Μακρόν, είναι ικανοί να φτάσουν την πολιτική της έκτακτης ανάγκης µέχρις ενός σηµείου – περνώντας µια νοητή κόκκινη γραµµή, γίνονται απλώς «ακατάλληλοι». Ο Μακρόν πέρασε ήδη αυτή τη νοητή κόκκινη γραµµή – τον εξώθησε πέρα από τα όρια της «καταλληλότητας» η κινητοποίηση των κίτρινων γιλέκων. Μπορεί η Λεπέν να µην είναι (ακόµη…) η βασική επιλογή για τα ισχυρότερα τµήµατα του γαλλικού κεφαλαίου, αλλά το ίδιο δεν ίσχυε και µε τον Σαλβίνι µέχρι πριν λίγους µήνες; Το «µικρόβιο» της πολιτικής κρίσης, που υποτίθεται ότι ήταν ο Μακρόν ο οποίος το εξεδίωξε από τη γαλλική πολιτική σκηνή, τώρα επανέρχεται ακριβώς εξαιτίας του Μακρόν.
Όµως, το σηµαντικότερο που συνέβη στη Γαλλία µε τα κίτρινα γιλέκα είναι ότι εµφανίστηκε δυνητικά ένας «τρίτος δρόµος»: η εκδήλωση της «πίκρας και οργής» του σύγχρονου προλεταριάτου µε µια κοινωνική-ταξική και όχι εθνική ατζέντα.
Οι ευρωεκλογές σαν «δείκτης» των πολιτικών εξελίξεων
Οι κυρίαρχες συστηµικές δυνάµεις δείχνουν -και είναι- τροµοκρατηµένες στην προοπτική ενός ακροδεξιού εκλογικού big bang στις ευρωεκλογές του Μαΐου. Οι εξακολουθητικές εκλογικές επιτυχίες της ακροδεξιάς σε πολλές χώρες της Ε.Ε. δείχνουν ότι αυτό είναι πλέον πολύ πιθανό. Αν κάτι τέτοιο επιβεβαιωθεί, όχι µόνο θα πάει στα αζήτητα το ήδη ηµιθανές σχέδιο «εµβάθυνσης της ευρωπαϊκής ενοποίησης» που θα στηριζόταν και θα προωθούνταν από τον υποτίθεται κραταιό «άξονα» Μέρκελ – Μακρόν, αλλά θα ανοίξει µια νέα σελίδα για τις ευρωπαϊκές πολιτικές -και όχι µόνο- εξελίξεις µε χαρακτηριστικά αποσύνθεσης του λεγόµενου «ευρωπαϊκού κεκτηµένου» και της µεταπολεµικής αστικής δηµοκρατίας, δηλαδή των βάθρων της «ευρωπαϊκής ενοποίησης».
Μια τέτοια προοπτική µπορεί να ενισχυθεί από τη «νευρικότητα» που αυξάνεται ξανά στους κόλπους µερίδων των αρχουσών τάξεων σε όλες τις χώρες από τα προδροµικά σηµάδια της επερχόµενης οικονοµικής επιβράδυνσης.
Ενόψει µιας τέτοιας προοπτικής, ευτυχώς δεν έχουµε πλέον µόνο το success story της επελαύνουσας ακροδεξιάς, αλλά και το ζωντανό παράδειγµα του «άλλου δρόµου» που µας έδωσε η αγωνιστική κινητοποίηση του γαλλικού προλεταριάτου µε τα κίτρινα γιλέκα: η εξέγερση ενάντια στο καθεστώς της ακραίας λιτότητας και τους εκάστοτε πολιτικούς του διαχειριστές µε µια κοινωνική-ταξική και όχι εθνική ατζέντα. Οι δυνάµεις της επαναστατικής αριστεράς έχουν να κάνουν πολλή δουλειά ώστε να βοηθήσουν στη νικηφόρα επανεµφάνιση στην ιστορική σκηνή του κοινωνικά πλειοψηφικού, «πικραµένου και οργισµένου» ευρωπαϊκού προλεταριάτου, κάτω από ταξικές και διεθνιστικές σηµαίες.
Υποβολή απάντησης