Του Πάνου Κοσμά
Tο ∆ίκαιο της Θάλασσας και ο ελληνικός επεκτατισµός στο ζήτηµα των ΑΟΖ
Οι πολιτικοί εκπρόσωποι της ελληνικής άρχουσας τάξης, οι προπαγανδιστές της και τα καθεστωτικά µίντια «βοούν»: έχουµε το διεθνές δίκαιο µε το µέρος µας! Ο λόγος, συγκεκριµένα, για το ∆ίκαιο της Θάλασσας, που -υποτίθεται- δικαιώνει τις ελληνικές απαιτήσεις στις θαλάσσιες ζώνες της νοτιοανατολικής Μεσογείου. Ένας τέτοιος «βαρύς» ισχυρισµός θα έπρεπε βέβαια να αποδειχθεί µε τα τεκµήρια της Σύµβασης των Ηνωµένων Εθνών για το ∆ίκαιο της Θάλασσας του 1982.(1) Όµως το µόνο που ακούµε σχετικά µε αυτή τη σύµβαση είναι πως (α) προβλέπει ζώνη ΑΟΖ έκτασης µέχρι 200 ναυτικά µίλια, (β) προβλέπει ότι τα νησιά έχουν υφαλοκρηπίδα. Ωστόσο, η µισή αλήθεια όχι µόνο δεν είναι ολόκληρη η αλήθεια, αλλά είναι ψέµα. ∆ιότι απλούστατα αυτή η σύµβαση λέει και άλλα πολλά, όχι και τόσο σύµφωνα µε τις ελληνικές απαιτήσεις και τους µονοµερείς και αυθαίρετους καθορισµούς. Ακόµη χειρότερα για το «δίκιο» της ελληνικής άρχουσας τάξης, η Σύµβαση αυτή προβλέπει τη λειτουργία δικαιοδοτικού οργάνου (δικαστηρίου), το οποίο έχει ήδη εκδικάσει υποθέσεις παραπλήσιες µε το περιεχόµενο της αντιδικίας Ελλάδας – Τουρκίας και υπάρχει διεθνής νοµολογία που δεν συνηγορεί υπέρ των ελληνικών «απαιτήσεων»…
Πριν όµως προχωρήσουµε σε όλα αυτά, µια απαραίτητη διευκρίνιση: το διεθνές δίκαιο, σε όλες του τις εκδοχές, είναι το «δίκαιο» των κάθε φορά κυρίαρχων ιµπεριαλιστικών χωρών. Τα δικαιοδοτικά όργανα/δικαστήρια που συστήνονται στο πλαίσιο διάφορων διεθνών συµβάσεων, αποφασίζουν στο πλαίσιο της κυρίαρχης ερµηνείας του ιµπεριαλιστικού δικαίου – αν χρειαστεί και χωρίς σεβασµό στην ίδια τη δική τους νοµολογία. Μακριά από µας λοιπόν οποιοδήποτε «δέος», «σεβασµός» ή «υπακοή» στα διεθνή δικαιοδοτικά όργανα του ιµπεριαλισµού. Έχοντας όµως πει αυτό, εξακολουθεί να έχει τη σηµασία του να «τεστάρουµε» τους ισχυρισµούς της ελληνικής άρχουσας τάξης ότι οι διεκδικήσεις της στις θάλασσες της νοτιοανατολικής Μεσογείου είναι σύµφωνες µε το ∆ίκαιο της Θάλασσας.
Τι είναι και πώς καθορίζονται η υφαλοκρηπίδα και η ΑΟΖ
Πρώτα οι «ορισµοί»:
Η υφαλοκρηπίδα είναι τµήµα του παράκτιου βυθού της θάλασσας. Για πρώτη φορά ορίστηκε στη ∆ιεθνή Σύµβαση για την Υφαλοκρηπίδα, του 1958.(2) Σύµφωνα µε αυτόν τον ορισµό, η υφαλοκρηπίδα ενός κράτους εκτεινόταν στο τµήµα του θαλάσσιου βυθού που βρίσκεται γύρω από τις ακτές του και πέρα από την αιγιαλίτιδα ζώνη µέχρι βάθους 200 µέτρων, εκτός αν ήταν εφικτή η εκµετάλλευση των φυσικών πόρων και σε µεγαλύτερο βάθος, οπότε εκτεινόταν ως το βάθος εκείνο.(3)
Σύµφωνα όµως µε τη Σύµβαση των Ηνωµένων Εθνών για το ∆ίκαιο της Θάλασσας, ως υφαλοκρηπίδα ορίζεται ο βυθός της θάλασσας εντός ακτίνας 200 ναυτικών µιλίων από την ακτή, ανεξάρτητα από τη γεωλογική µορφή του βυθού. Μπορεί µάλιστα να επεκταθεί και πέραν των 200 µιλίων από την ακτή, ανάλογα µε τη γεωλογική φύση του βυθού.
Η ΑΟΖ (Αποκλειστική Οικονοµική Ζώνη) είναι η θαλάσσια έκταση εντός της οποίας ένα κράτος έχει δικαίωµα έρευνας ή άλλης εκµετάλλευσης των θαλασσίων πόρων, συµπεριλαµβανοµένης της παραγωγής ενέργειας από το νερό και τον άνεµο. Εκτείνεται δυνητικά µέχρι τα 200 ναυτικά µίλια από την ακτογραµµή. Σύµφωνα µε τη Wikipedia, «η χρήση του όρου µπορεί να περιλαµβάνει την υφαλοκρηπίδα ονοµαστικά και µόνο. Σε επίπεδο ουσίας δικαίου και συνεπαγόµενων δικαιωµάτων είναι δύο διαφορετικές ζώνες. Η ΑΟΖ δεν συµπεριλαµβάνει τα χωρικά ύδατα, ούτε και την υφαλοκρηπίδα πέραν των 200 ν.µ. Η διαφορά χωρικών υδάτων και ΑΟΖ είναι πως τα χωρικά ύδατα αφορούν σε πλήρη κυριαρχία, ενώ η ΑΟΖ αποτελεί απλό «κυριαρχικό δικαίωµα», το οποίο αναφέρεται στη δικαιοδοσία του παράκτιου κράτους µέχρι και κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας. Η επιφάνεια είναι διεθνή ύδατα».(4)
Πώς καθορίζονται η υφαλοκρηπίδα και η ΑΟΖ;
Σύµφωνα µε τη Σύµβαση του 1958 για την υφαλοκρηπίδα (άρθρο 6),
«Στην περίπτωση κατά την οποία η ίδια υφαλοκρηπίδα παράκειται στα εδάφη δύο ή περισσότερων κρατών των οποίων οι ακτές βρίσκονται απέναντι η µια σε σχέση µε την άλλη, τα όρια της υφαλοκρηπίδας καθορίζονται µε συµφωνία µεταξύ αυτών των κρατών. Εν ελλείψει συµφωνίας και εφόσον ειδικές περιστάσεις δεν δικαιολογούν διαφορετικό καθορισµό των ορίων αυτά καθορίζονται από την µέση γραµµή, κάθε σηµείο της οποίας βρίσκεται σε ίση απόσταση από τα εγγύτερα σηµεία των γραµµών βάσης από τις οποίες µετριέται το εύρος της αιγιαλίτιδας ζώνης καθενός από τα κράτη αυτά».
Όσον αφορά την ΑΟΖ, σύµφωνα µε τη Σύµβαση του 1982, άρθρο 74
«Άρθρο 74 Οριοθέτηση της αποκλειστικής οικονοµικής ζώνης µεταξύ κρατών µε έναντι ή προσκείµενες ακτές
1. Η οριοθέτηση της αποκλειστικής οικονοµικής ζώνης µεταξύ κρατών µε έναντι ή προσκείµενες ακτές πραγµατοποιείται κατόπιν συµφωνίας µε βάση το διεθνές δίκαιο όπως ορίζεται στο άρθρο 38 του καταστατικού του διεθνούς δικαστηρίου, µε σκοπό την επίτευξη δίκαιης λύσης.
2. Αν δεν επιτευχθεί συµφωνία µέσα σε εύλογο χρονικό διάστηµα, τα ενδιαφερόµενα κράτη προσφεύγουν στις διαδικασίες που προβλέπονται στο µέρος XV.
3. Εκκρεµούσης της συµφωνίας που προβλέπεται στην παράγραφο 1, τα ενδιαφερόµενα κράτη, σε πνεύµα κατανόησης και συνεργασίας, καταβάλλουν κάθε προσπάθεια για την επίτευξη προσωρινών διευθετήσεων πρακτικού χαρακτήρα και, κατά τη διάρκεια αυτής της µεταβατικής περιόδου, για να µην θέσουν σε κίνδυνο ή παρεµποδίσουν την επίτευξη οριστικής συµφωνίας. Οι διευθετήσεις αυτές δεν επηρεάζουν την τελική οριοθέτηση.
4. Όπου ισχύει συµφωνία µεταξύ των ενδιαφεροµένων κρατών, τα ζητήµατα που αναφέρονται στην οριοθέτηση της αποκλειστικής οικονοµικής ζώνης καθορίζονται σύµφωνα µε τις διατάξεις της εν λόγω συµφωνίας».
Εδώ µαθαίνουµε πως η Ελλάδα παραβίασε ολοσχερώς το άρθρο 74 (και στις 4 παραγράφους του) της Σύµβασης του 1982!
• ∆εν απευθύνθηκε στην Τουρκία για συνοµιλίες µε σκοπό την «επίτευξη δίκαιης λύσης».
• ∆εν προσέφυγε στις διαδικασίες που προβλέπονται στο µέρος XV της Σύµβασης (δικαιοδοτικά όργανα/δικαστήριο).
• ∆εν κατέβαλε κάθε προσπάθεια για την επίτευξη διευθετήσεων προσωρινού χαρακτήρα.
Αντί όλων αυτών διακινεί χάρτες µε την ΑΟΖ που διακηρύσσει ότι «δικαιούται» και την υπερασπίζεται µε… φρεγάτες.
Το ίδιο ακριβώς έπραξε µε τη Λιβύη, ενώ µε… χάρτες και µε τη συµφωνία Ισραήλ και Αιγύπτου έχει µοιραστεί σύµπασα η Μεσόγειος! Ιδού η κατανοµή:
Τα ίδια ακριβώς ισχύουν για την υφαλοκρηπίδα (άρθρο 83):
«Άρθρο 83 Οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας µεταξύ κρατών µε έναντι ή προσκείµενες ακτές
1. Η οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας µεταξύ κρατών µε έναντι ή προσκείµενες ακτές πραγµατοποιείται κατόπιν συµφωνίας µε βάση το διεθνές δίκαιο, όπως αναφέρεται στο άρθρο 38 του καταστατικού του διεθνούς δικαστηρίου προκειµένου να επιτευχθεί µια δίκαιη λύση.
2. Αν η συµφωνία δεν µπορεί να επιτευχθεί µέσα σε εύλογο χρονικό πλαίσιο, τα ενδιαφερόµενα κράτη προσφεύγουν στις διαδικασίες που προβλέπονται στο µέρος XV.
3. Εκκρεµούσης συµφωνίας όπως προβλέπεται στην παράγραφο 1, τα ενδιαφερόµενα κράτη σε πνεύµα κατανόησης και συνεργασίας, θα καταβάλουν κάθε προσπάθεια για να συνάψουν προσωρινές διευθετήσεις πρακτικής φύσης και, κατά τη διάρκεια αυτής της µεταβατικής περιόδου, να µην θέτουν σε κίνδυνο ή παρεµποδίζουν την επίτευξη τελικής συµφωνίας. Αυτές οι διευθετήσεις δεν επηρεάζουν την τελική οριοθέτηση.»
Ενώ όµως η Ελλάδα έχει επίσηµη θέση πως η υφαλοκρηπίδα είναι αντικείµενο προσφυγής στο διεθνές δικαστήριο, αρνείται να κάνει το ίδιο για την ΑΟΖ. Οπότε, η ελληνική άρχουσα τάξη καταλήγει στη λογική της πειρατείας: ∆εν ανακηρύσσουµε ούτε οριοθετούµε ΑΟΖ ούτε συζητούµε µε την Τουρκία ή τη Λιβύη για τον καθορισµό της, αλλά θεωρεί ότι έχει ΑΟΖ, έτσι… αξιωµατικά, βάσει χαρτών που έχει καταρτίσει η ίδια. Και µάλιστα «κόβει» θαλάσσια οικόπεδα και συνάπτει συµβάσεις παραχώρησης για έρευνα µε πολυεθνικές! Πρόκειται για επεκτατισµό και πειρατεία, σε πλήρη αντίθεση µάλιστα ειδικά µε τη Σύµβαση για το ∆ίκαιο της Θάλασσας!
Πόσο ψεύτικες, υποκριτικές και προκλητικές µοιάζουν, ύστερα απ’ όλα αυτά, οι επικλήσεις του «διεθνούς δικαίου»…
Το δικαίωµα των νησιών σε ΑΟΖ: τι προβλέπει η σχετική διεθνής νοµολογία
Το ισχυρότερο επιχείρηµα για το «καπάρωµα» αυτής της τεράστιας περιοχής της νοτιοανατολικής Μεσογείου είναι ότι τα νησιά έχουν ΑΟΖ όπως ακριβώς και οι ηπειρωτικές ακτές. Με δεδοµένο ότι το Αιγαίο είναι διάσπαρτο µε ελληνικά νησιά και ότι η Κρήτη απέχει από τη Λιβύη όσο και από την Αθήνα, η ελληνική άρχουσα τάξη θεωρεί ότι «αυτονόητα» έχει την ΑΟΖ που έχει αποτυπωθεί στον προαναφερθέντα χάρτη. Για µία ακόµη φορά, τα πράγµατα δεν είναι έτσι. Για την ακρίβεια, δεν είναι ακριβώς έτσι.
Η Σύµβαση του 1982 για το ∆ίκαιο της Θάλασσας αναφέρει πράγµατι ρητά (άρθρο 121, παράγραφος 2) ότι όλα τα νησιά διαθέτουν ΑΟΖ, η οποία καθορίζεται µε τον ίδιο τρόπο που καθορίζεται η ΑΟΖ ηπειρωτικών περιοχών µε ακτογραµµή. Ωστόσο, το ∆∆Χ κατά την εκδίκαση σχετικών προσφυγών αποφασίζει σταθερά µε γνώµονα το κριτήριο ότι το µέγεθος της ακτογραµµής ενός παράκτιου κράτους υπερτερεί της ακτογραµµής ενός µικρού νησιού. Με βάση αυτό το κριτήριο, δεν δίνει «πλήρη επήρεια» (full effect) σε τέτοια νησιά.
Επ’ αυτού υπάρχει ήδη διεθνής νοµολογία καθώς το αρµόδιο διεθνές δικαστήριο έχει εκδικάσει ήδη σχετικές υποθέσεις. Από όλες, αυτή που προσιδιάζει περισσότερο µε τη διένεξη Ελλάδας – Τουρκίας είναι η υπόθεση Νικαράγουας – Κολοµβίας, η οποία εκδικάστηκε το 2012 από το ∆ιεθνές ∆ικαστήριο της Χάγης. Το ∆ικαστήριο πρώτα αποφάνθηκε για το ζήτηµα της κυριαρχίας επί 7 νησίδων που διεκδικούσε η Νικαράγουα από την Κολοµβία, απορρίπτοντας το αίτηµα της Νικαράγουας και αποδίδοντάς τες στην Κολοµβία. Στη συνέχεια όµως δεν αναγνώρισε πλήρη ΑΟΖ σε αυτές τις νησίδες, ενώ για 3 νησίδες της Νικαράγουας που εγκλωβίστηκαν εντός της κολοµβιανής ΑΟΖ αναγνώρισε µόνο κυριαρχικά δικαιώµατα 12 ναυτικών µιλίων. Έτσι, η Κολοµβία κέρδισε µεν την κυριαρχία επί των νησίδων, αλλά έχασε ένα µεγάλο µέρος της διεκδικούµενης από αυτήν ΑΟΖ. «Το ∆∆Χ, όπως κάνει συνήθως σε τέτοιες περιπτώσεις, καθόρισε πρώτα την ΑΟΖ και την υφαλοκρηπίδα των δύο κρατών µε βάση τη µέθοδο της «µέσης γραµµής» και µετά την επανακαθόρισε µε βάση τη γνωστή άποψή του περί ‘‘επιείκειας και ειδικών περιστάσεων’’ (equity and special circumstances), δίνοντας στη Νικαράγουα µεγαλύτερη ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδα σε σύγκριση µε αυτήν που θα έπαιρνε µε βάση τη ‘‘µέση γραµµή’’».(5)
Στην υπόθεση µεταξύ Ρουµανίας-Ουκρανίας που εκδικάστηκε από το ∆ιεθνές ∆ικαστήριο µε απόφαση του Φεβρουαρίου 2009, το αντικείµενο της διένεξης ήταν το Φιδονήσι, ένα νησί της Ουκρανίας που βρίσκεται περίπου 20 ναυτικά µίλια ανατολικά του ∆έλτα του ∆ούναβη. Το ∆∆ αποφάσισε ότι το Φιδονήσι πρέπει να αγνοηθεί στον καθορισµό ΑΟΖ και του αναγνωρίστηκε µόνο αιγιαλίτιδα ζώνη 12 ναυτικών µιλίων. Περισσότερο ενδιαφέρον έχει το γεγονός ότι το ∆ικαστήριο αναγνώρισε έξι δυνητικούς παράγοντες βάσει των οποίων τα δύο µέρη θα µπορούσαν να ζητήσουν αναπροσαρµογή της οριογραµµής µεταξύ των ΑΟΖ:
α. Την πιθανή δυσαναλογία µεταξύ των ακτών των δύο χωρών,
β. Τον κλειστό χαρακτήρα του Εύξεινου Πόντου,
γ. Την παρουσία της νήσου Φιδονήσι,
δ. Τη δραστηριότητα των δύο κρατών στη Μαύρη Θάλασσα (αλιευτικές και εµπορικές δραστηριότητες, συµβάσσεις παραχώρησης πετρελαίου και φυσικού αερίου),
ε. Κάθε πιθανή µείωση της ισχύος της υφαλοκρηπίδας ή της ΑΟΖ ενός εκ των δύο µερών,
στ. Πιθανά ζητήµατα ασφάλειας των δύο κρατών.
Έπειτα από την εξέταση αυτών, το ∆∆ αποφάνθηκε ότι κανένας από αυτούς τους παράγοντες δεν µπορεί να δικαιολογήσει κάποια µελλοντική αναπροσαρµογή της καθορισθείσας οριογραµµής µεταξύ των δύο ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδων.
Σε µια άλλη υπόθεση εκδίκασης από το ∆∆, την υπόθεση µεταξύ Μπαγκλαντές – Μιανµάρ του 2012 επίσης (6) αναφέρθηκε «ευθαρσώς» το «Βήµα» στις 22/4/2012 µε τον εύγλωττο τίτλο «Ένα αγκάθι για το Καστελόριζο». Η αντιδικία αφορούσε ξανά το αν ένα νησί έχει ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδα πέραν της αιγιαλίτιδας ζώνης των 12 ναυτικών µιλίων. Το «Βήµα» αναφέρει:
«Το κρίσιµο σηµείο που καθιστά τη διένεξη Μπανγκαντές – Μιανµάρ σηµαντική σε σχέση µε το Καστελόριζο ακούει στο όνοµα Σεν Μάρτιν. Το νησί αυτό ανήκει στο Μπανγκλαντές αλλά βρίσκεται απέναντι από τις ακτές της Μιανµάρ. Εχει έκταση περίπου 8 τετραγωνικά χιλιόµετρα και 7.000 κατοίκους. Το Μπανγκλαντές θεωρεί ότι φιλοξενεί βάση του πολεµικού του ναυτικού, αλλά και ότι περισσότεροι από 350.000 τουρίστες το επισκέπτονται ετησίως.
Σύµφωνα µε την απόφαση του ∆ικαστηρίου, το Σεν Μάρτιν έχει χωρικά ύδατα 12 ναυτικών µιλίων. Για τον καθορισµό τους χρησιµοποιήθηκε η µέθοδος της µέσης γραµµής. Ωστόσο το ∆ικαστήριο έκρινε ότι το νησί δεν έχει ούτε υφαλοκρηπίδα ούτε και ΑΟΖ πέραν των 12 ν.µ. Για να φθάσει στο συµπέρασµα αυτό, το ITLOS αξιοποίησε, µεταξύ άλλων, τη νοµολογία που παρήγαγε το ICJ κατά την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών µεταξύ Ρουµανίας και Ουκρανίας τον Φεβρουάριο του 2009».
Παρατηρούµε λοιπόν ότι το ∆ιεθνές ∆ικαστήριο αποφασίζει συνυπολογίζοντας πολλούς παράγοντες και µε βάση κριτήρια που σχετίζονται µεν αλλά δεν ταυτίζονται µε τα «δόγµατα» επέκταση στα 200 ναυτικά µίλια και «όλα τα νησιά έχουν ΑΟΖ». Είναι κάτι παραπάνω από πιθανό ότι σε τυχόν εκδίκαση της διένεξης Ελλάδας – Τουρκίας για το Αιγαίο το ∆∆ δεν θα δικαιώσει τι απαιτήσει καµίας εκ των δύο: δεν θα αποφασίσει ότι τα ελληνικά νησιά έχουν πλήρη ΑΟΖ (όπως ισχυρίζεται η Ελλάδα, ισχυρισµός που ισοδυναµεί µε πλήρη αποκλεισµό της Τουρκίας από τις θαλάσσιες ζώνες της νοτιοανατολικής Μεσογείου) αλλά ούτε ότι δεν έχουν καθόλου ΑΟΖ (όπως ισχυρίζεται η Τουρκία, διεκδικώντας τον καθορισµό ΑΟΖ µε βάση τη µέση γραµµή µεταξύ των ηπειρωτικών ακτών των δύο χωρών).
Ένα βουνό από µισές αλήθειες, ψέµατα και διαστρεβλώσεις
Η καθεστωτική και µιντιακή προπαγάνδα είναι ένα βουνό από µισές αλήθειες, ψέµατα, διαστρεβλώσεις και τερατολογίες. Πρόκειται για αδίστακτη προπαγάνδα που συσκοτίζει συνειδητά το ζήτηµα και διαλύει κάθε έννοια γνώσης των δεδοµένων του. Στην πρόσφατη υπόθεση του «Ορούτς Ρέις» η Ελλάδα διεκδίκησε κυριαρχία σε απόσταση 200 χιλιοµέτρων νότια του Καστελόριζου, ενώ δικαιώµατα κυριαρχίας έχει µόνο στα 6 ναυτικά µίλια των χωρικών υδάτων. Ακόµη και αν είχε κατοχυρωθεί ελληνική ΑΟΖ στα 200 ναυτικά µίλια, πάλι αυτή θα αφορούσε τα δικαιώµατα εκµετάλλευσης του υποθαλάσσιου πλούτου – η υπερκείµενη θάλασσα είναι διεθνή ύδατα. Κι όµως, στήθηκε σκηνικό παρολίγον θερµού επεισοδίου πάνω σε τέτοιες τερατώδεις απαιτήσεις!
Είναι πρώτα απ’ όλα απαίτηση της στοιχειώδους κοινής λογικής και της αλήθειας να διαλυθεί αυτό το βουνό από ψέµατα, διαστρεβλώσεις, αποσιωπήσεις και τερατολογίες. Περισσότερο κι απ’ αυτό όµως, είναι ζήτηµα «ζωής και θανάτου» – µακάρι µόνο µε τη µεταφορική έννοια του όρου. Πρέπει να σταµατήσουµε αυτό το τσούρµο από τυχοδιώκτες να µας οδηγήσει σε µια επικίνδυνη πολεµική περιπέτεια!
Παραποµπές:
1. Σύµβαση του Μοντέγκο Μπαίυ, Επίσηµη Εφηµερίδα αριθ. L 179 της 23/06/1998 σ. 0003 – 0134 Σύµβαση των Ηνωµένων Εθνών για το ∆ίκαιο της Θάλασσας
2. ∆ιεθνής Σύµβαση για την Υφαλοκρηπίδα του 1958
5. https://www.aixmi.gr/index.php/neaapofashxaghs-aoz/
6. https://www.tovima.gr/2012/04/22/politics/ena-agkathi-gia-to-kastelorizo/
Υποβολή απάντησης