Η Οκτωβριανή επανάσταση του 1917:

image_pdfimage_print

Πανηγύρι των καταπιεσµένων – θρίαµβος της ταξικής αδιαλλαξίας

Του Αλέξη Λιοσάτου

Η Ρωσική Οκτωβριανή Επανάσταση του 1917 παραµένει µέχρι σήµερα κεντρικό σηµείο αναφοράς για την Αριστερά, πηγή έµπνευσης και κεντρικό επιχείρηµα για να πείσει ότι «ναι, µπορούµε να αλλάξουµε τον κόσµο». Για πρώτη (και τελευταία φορά µέχρι σήµερα) φορά οι εργάτες κατέλαβαν την εξουσία µε ένα επαναστατικό κόµµα επικεφαλής τους. Ο τσάρος ανατράπηκε αναίµακτα µέσα από την Επανάσταση που ξέσπασε τον Φλεβάρη του 1917. Η επανάσταση ολοκληρώθηκε τον Οκτώβρη µε την ανατροπή των καπιταλιστών και του κράτους τους και την εγκαθίδρυση της εργατικής-λαϊκής εξουσίας.

Το µήνυµα και η δυναµική της ρωσικής επανάστασης εξαπλώθηκαν ραγδαία σαν ιός σε όλο τον κόσµο. Ο Βρετανός πρωθυπουργός Λόιντ Τζορτζ, έγραφε: «Όλες οι πολιτικές, κοινωνικές και οικονοµικές πλευρές της υπάρχουσας τάξης πραγµάτων, αµφισβητούνται από τις µάζες του πληθυσµού απ’ τη µια άκρη της Ευρώπης έως την άλλη». Ενώ ο Βίκτορ Σερζ έγραφε: «Οι εφηµερίδες της εποχής είναι εκπληκτικές… Ταραχές στο Παρίσι, ταραχές στη Λυών, επανάσταση στο Βέλγιο, επανάσταση στην Κωνσταντινούπολη, νίκη των σοβιέτ στη Βουλγαρία, ταραχές στην Κοπεγχάγη. Στην πραγµατικότητα (…) παράνοµα ή φανερά σοβιέτ εµφανίζονται παντού, ακόµη και στις στρατιές των Συµµάχων. Όλα είναι δυνατά, τα πάντα».1

Η Γερµανία, η Αυστρία, η Ουγγαρία, η Ιταλία, µπήκαν σε παρατεταµένη περίοδο προεπαναστατικής-επαναστατικής κρίσης.2

Ο Οκτώβρης η πρώτη νικηφόρα επανάσταση, η οποία γράφτηκε από την πλειοψηφία των απλών Ρώσων εργατών, φαντάρων και χωρικών, ξεκίνησε από τον αγώνα τους για το ψωµί, την ειρήνη, τη γη και την ελευθερία, τις συνθήκες ζωής και δουλειάς.

Μεταξύ 1914-1917 οι εκατοµµύρια νεκροί από τον πόλεµο στον οποίο είχε εµπλακεί ο τσάρος µε την Ιαπωνία έφερναν τον ρωσικό λαό σε απόγνωση, οι λιποταξίες στα µέτωπα πολλαπλασιάζονταν, µε τους λιποτάκτες µάλιστα να πυροβολούν σε κάποιες περιπτώσεις όποιον προσπαθούσε να τους εµποδίσει, ενώ οι αγροτικές εξεγέρσεις στην ύπαιθρο και οι απεργίες στις πόλεις αυξάνονταν.3,4

Από τα µέσα του Φλεβάρη 1917 ξεκίνησαν διαδηλώσεις και συγκρούσεις στην Πετρούπολη, µε πρωταγωνίστριες τις γυναίκες-εργάτριες, το πιο καταπιεσµένο και υποβαθµισµένο κοµµάτι του προλεταριάτου. Οι γυναίκες δούλευαν έως και 13 ώρες τη µέρα ενώ έβλεπαν τους άντρες τους να πεθαίνουν στο µέτωπο και τα παιδιά τους µισοπεθαµένα από την πείνα και τις αρρώστιες.

Στις 22 Φλεβάρη, οι Μπολσεβίκοι ζητούσαν από τις εργάτριες του τοµέα του Βίµποργκ να µην απεργήσουν την Μέρα της Γυναίκας (23/2). Ωστόσο, την επόµενη µέρα 5 υφαντουργεία απεργούσαν ξεσηκώνοντας και τους άντρες συναδέλφους τους…5 Οι γυναίκες πετούσαν ξύλα, πέτρες, χιονόµπαλες στα παράθυρα των εργοστασίων, εισέβαλλαν στους χώρους εργασίας και απαιτούσαν να µπει ένα τέλος στον πόλεµο καθώς και να επιστρέψουν οι άντρες από το µέτωπο.6

Στα εργοστάσια οι Μπολσεβίκοι, Εσέροι και Μενσεβίκοι συνδικαλιστές συνεδρίασαν και αποφάσισαν εκ των υστέρων να συµµετέχουν στην απεργία.5

Τα βασικά συνθήµατα ήταν: Ψωµί, Κάτω η Μοναρχία, Κάτω ο πόλεµος.1

Την επόµενη µέρα, το απεργιακό κίνηµα διπλασιάστηκε. Οι Κοζάκοι, έµπιστα στρατεύµατα του τσάρου, είχαν διαταγή να πυροβολήσουν, αλλά δίσταζαν µπροστά στο µαχητικό πλήθος, και οι διαδηλωτές το αντιλήφθηκαν γρήγορα, ξεκινώντας προσπάθειες συναδέλφωσης.5

Οι γυναίκες έµπαιναν µπροστά και απαιτούσαν από τους στρατιώτες του τσάρου: «Βγάλτε τις ξιφολόγχες, σµίξτε µαζί µας». Τελικά η συναδέλφωση ήταν γεγονός.6

Στις 25/2 η απεργία έγινε γενική. Στις 26 Φλεβάρη, οι τσαρικοί πυροβολούσαν συστηµατικά τους διαδηλωτές και δολοφόνησαν 50 µα αδυνατούσαν να τους διαλύσουν. Οι εργάτες και κυρίως οι εργάτριες έκαναν έκκληση στους στρατιώτες να αφήσουν κάτω τα όπλα τους. Τελικά ξεκίνησε να εξαπλώνεται ανταρσία σε όλα τα στρατεύµατα της πόλης,5 µε κάποια από αυτά να εκτελούν τους διοικητές τους… Μέχρι τη 1 Μάρτη ολόκληρη η φρουρά της Πετρούπολης, 170.000 άνδρες, είχε στασιάσει, είχαν λεηλατηθεί αστυνοµικά τµήµατα και οι εξεγερµένοι ήταν οπλισµένοι.

Στις 27 Φλεβάρη, οι επικεφαλής της ∆ούµας ανακήρυξαν τη δηµιουργία προσωρινής αστικής κυβέρνησης για να προλάβουν «την αυξανόµενη αναρχία». Ο τσάρος παραιτήθηκε από το θρόνο στις 2 Μαρτίου. Η προσωρινή κυβέρνηση σχηµατίστηκε στις 3/3, για να προλάβει ένα άλλο κέντρο εξουσίας που γέννησε η επανάσταση στις 27/2: τα Σοβιέτ (εργατικά συµβούλια) των αντιπροσώπων των Εργατών και των Στρατιωτών.1

Τα σοβιέτ ήταν συµβούλια βασισµένα σε  εκλεγµένους αντιπροσώπους από τους χώρους δουλειάς και τις γειτονιές. Ήταν όργανα άµεσης δηµοκρατίας, των οποίων οι αντιπρόσωποι µπορούσαν  να ανακληθούν οποιαδήποτε στιγµή από τους εκλογείς.7

∆εξιοί και ρεφορµιστές ηγέτες παραδέχονταν πως έπρεπε να συγκροτήσουν κυβέρνηση, αφού ήδη είχαν «εκλεγεί κάποιοι απατεώνες στα εργοστάσια». Η ηγεσία των Σοβιέτ (Μενσεβίκοι και Εσέροι) στήριζε τη νέα κυβέρνηση και θυσίασε το µίνιµουµ πρόγραµµα  που είχαν συµφωνήσει όλες οι επαναστατικές οµάδες (οχτάωρο, παραχώρηση γης στους αγρότες και αβασίλευτη δηµοκρατία) για να συµµαχήσει µε τη ∆εξιά (Κόµµα των Καντέτων) και την αστική τάξη στην Προσωρινή κυβέρνηση.5

Η κυβέρνηση δεν ικανοποιούσε κανένα εργατικό και αγροτικό αίτηµα και συνέχιζε τον πόλεµο. Ωστόσο, όπως παραδέχονταν οι κυβερνητικοί, «η Προσωρινή Κυβέρνηση δεν διαθέτει αληθινή εξουσία (…) είναι δυνατόν να δοθούν µόνο οι διαταγές εκείνες που δεν έρχονται σε άµεση αντίθεση µε τις διαταγές των Σοβιέτ».1

Από τη 1/3 το Σοβιέτ της Πετρούπολης είχε ψηφίσει το περίφηµο ∆ιάταγµα Νούµερο 1 – που εξουσιοδοτούσε τους στρατιώτες να εκλέξουν δικές τους επιτροπές για τη διοίκηση των µονάδων τους και να υπακούν τους αξιωµατικούς και την Προσωρινή Κυβέρνηση µόνο εάν οι διαταγές δεν αντιπαρατίθεντο σε εκείνες του σοβιέτ. Σε καµία περίπτωση δεν έπρεπε «να παραδοθούν σε αξιωµατικούς, ακόµη και κατόπιν διαταγής».8

Παρά τις εκκλήσεις των ηγετών του Σοβιέτ Πετρούπολης, µετά τις 7 Μάρτη, όταν ανακοινώθηκε η κατάκτηση του 8ώρου, τα 83 από τα 111 εργοστάσια συνέχιζαν τις απεργίες µε άλλα αιτήµατα και τελικά εφάρµοσαν το 8ωρο χωρίς να περιµένουν τον νόµο ή την άδεια του εργοδότη. Όταν επέστρεψαν στη δουλειά, µια από τις πρώτες κινήσεις των εργατών ήταν να διώξουν τους διευθυντές τους µε τη βία, µε τη µέθοδο «καροτσάκι».

Οι εργοστασιακές επιτροπές που ξεπηδούσαν, απαιτούσαν να αποκτήσουν τον έλεγχο σε σειρά ζητήµατα: τον κατώτατο µισθό, τη διάρκεια της εργάσιµης µέρας, την πολιτική προσλήψεων και απολύσεων. Στα κρατικά εργοστάσια, που είχαν εγκαταλειφθεί από τους αξιωµατικούς του τσάρου, οι εργάτες πήραν τον έλεγχο σε εργοστάσια, τηλέγραφο, σιδηροδρόµους, ταχυδροµεία και τα έθεσαν πάλι σε λειτουργία.9

Τα Σοβιέτ και οι Εργοστασιακές Επιτροπές άρχισαν να µετατρέπονται σε νέες δυνάµεις «επιβολής της τάξης», έκλεισαν τα πορνεία, απαγόρευσαν τη µέθη δηµοσία και έθεσαν εκτός νόµου ακόµη και τη χαρτοπαιξία.4 Η πλειοψηφία των εργατών και των στρατιωτών υπάκουε µόνο στα σοβιέτ. Στον ιδιωτικό τοµέα, πολλοί ιδιοκτήτες και οι διευθυντές πολλών εργοστασίων ανακοίνωναν κλείσιµο εργοστασίων, µείωναν την παραγωγή και προχωρούσαν σε  σαµποτάζ στις µηχανές και στα ορυχεία του κάρβουνου, των µετάλλων και τις άλλες πηγές πρώτων υλών για να εκβιάσουν τους εργάτες. Οι τελευταίοι για να αµυνθούν δηµιούργησαν εσωτερικές επιτροπές στα εργοστάσια.10 Στις 20 Μάρτη ήδη άρχιζε να προτείνεται από εκπροσώπους εργοστασίων ο εργατικός έλεγχος ως µέσο άµυνας. Ο εργατικός έλεγχος στο Πρώτο Συνέδριο εργοστασιακών επιτροπών Πετρούπολη στα τέλη Μάη είχε αποκτήσει ήδη ως αίτηµα πλειοψηφική απήχηση στα εργοστάσια. Η Προσωρινή κυβέρνηση ανακοίνωσε σχέδιο µεταφοράς κάποιων εργοστασίων της Πετρούπολης σε άλλες περιοχές. Η κινητοποίηση των εργατών µπλόκαρε το µέτρο.9

Από το ξέσπασµα του Α’ ΠΠ µέχρι τον Φλεβάρη 1917 καταγράφονταν κατά µέσο όρο 3.423 λιποτάκτες στον στρατό ανά δεκαπενθήµερο. Τον Απρίλιο είχαν γίνει 17.185 ανά δεκαπενθήµερο. Τον Μάρτη 1917, οι περιοχές µε αγροτικές εξεγέρσεις ήταν 34, τον Απρίλη 174, το Μάη 236, τον Ιούνη 280 και τον Ιούλη 325.1

Οι «Θέσεις του Απρίλη»: ο αναπροσανατολισµός του Κόµµατος

Τον Μάρτιο η ηγεσία των Μπολσεβίκων έτεινε προς πολιτική ουράς απέναντι στους Μενσεβίκους και τους Εσέρους, καλύπτοντας την Προσωρινή κυβέρνηση. Ωστόσο η εργατική τάξη συνέχιζε τη µάχη απέναντι στην Προσωρινή κυβέρνηση, η δε βάση των Μπολσεβίκων τα προηγούµενα χρόνια είχαν «εκπαιδευτεί»  στην ταύτιση µε τις µάζες κόντρα στο κεφάλαιο και τον τσάρο. Στις 4/4 ο Λένιν παρουσίασε τις «Θέσεις του Απρίλη» στην αντιπροσωπεία των Μπολσεβίκων στο Πανρωσικό Συνέδριο των Σοβιέτ. Υποστήριξε τη συναδέλφωση στο µέτωπο ενάντια στον πόλεµο, τάχθηκε κατά της Προσωρινής Κυβέρνησης και κάθε συνεργασίας µε τους αστούς, υπέρ του περάσµατος της εξουσίας στα Σοβιέτ. Μειοψήφησε.8 Ωστόσο, η κίνηση της τάξης και της κοµµατικής βάσης κάνει τον Λένιν να πάρει την πλειοψηφία του κόµµατος µέχρι τα τέλη του Απρίλη.

Το καλοκαίρι η εργατική και κοµµατική βάση στην Πετρούπολη βρισκόταν και πάλι πιο µπροστά από την ηγεσία και απαιτούσε «Πτώση της κυβέρνησης». Όχι µόνο η ηγεσία των Σοβιέτ αλλά και η µπολσεβίκικη ηγεσία θεωρούσαν πως «οι συνθήκες δεν είναι ώριµες ακόµα». Ωστόσο, στις 3-5 Ιουλίου ξεσπά στην Πετρούπολη η εργατική εξέγερση από τα κάτω. Τα απλά µέλη του κόµµατος σε επίπεδο εργοστασίου και οργάνωσης βάσης παίζουν κεντρικό ρόλο στην πυροδότηση της εξέγερσης. συντονισµένα µε τις διαθέσεις της ανυπόµονης µάζας, ενάντια στη θέληση του Λένιν και της ηγεσίας. Η Στρατιωτική Επιτροπή των Μπολσεβίκων και Γραφείο Πόλης, κάτω από την πίεση των µελών και της τάξης, αναλαµβάνουν την ηγεσία του κινήµατος για τη µέγιστη δυνατή στρατιωτική ετοιµότητά του. Ένα εκατοµµύριο διαδηλωτές κατέλαβαν τους δρόµους της Πετρούπολης. Η ηγεσία των Μπολσεβίκων, αφού δεν εισακούστηκε, συµµορφώνεται: όντας υπεύθυνη απέναντι στην τάξη, αποφασίζει να µπει επικεφαλής της.1,12,13

Η συµµετοχή των Μπολσεβίκων στην εξέγερση και η εκστρατεία της κυβέρνησης εναντίον τους τους προσδίδει τεράστιο κύρος και αρχίζει ένα νέο κύµα ανάπτυξης του κόµµατος. Στις αρχές Αυγούστου στις τοπικές εκλογές της Κροστάνδης εκλέγονται 96 µπολσεβίκοι αντιπρόσωποι, 73 εσέροι, 13 µενσεβίκοι, 7 αναρχικοί, 96 ανένταχτοι. Στις δηµοτικές εκλογές της Πετρούπολης στις 20/8 οι Μπολσεβίκοι βγαίνουν 2η δύναµη µε άνοδο 14% σε σχέση µε τον Μάιο.13 Το ποσοστό οργανωµένων Μπολσεβίκων ανάµεσα στους εργοστασιακούς εργάτες στις πόλεις τον Αύγουστο του 1917  ποίκιλλε µεταξύ 1 τοις εκατό και 12 τοις εκατό – µε το µέσο όρο 5,4%.14

Σε τέτοιες συνθήκες, µόνη λύση για την αστική τάξη της Ρωσίας έµενε το πραξικόπηµα. Ο αρχηγός του στρατού, ο στρατηγός Κορνίλοφ, στα µέσα του Αυγούστου δήλωνε πως «η αναρχία θα συντριβεί». Στις 27 Αυγούστου έκανε απόπειρα πραξικοπήµατος, µε τη στήριξη όλων των κορυφαίων στρατηγών, των µεγαλοεπιχειρηµατιών και των κυβερνήσεων της Βρετανίας και της Γαλλίας. Οι Καντέτοι (∆εξιά) στήριξαν τον Κορνίλοφ. Αλλά όλες οι πολιτικές δυνάµεις αριστερά των Καντέτων συµπαρατάχθηκαν για να υπερασπιστούν την επανάσταση. Οι Μπολσεβίκοι προσάρµοσαν την τακτική τους και πολέµησαν µαζί µε τους Μενσεβίκους και τους Εσέρους απέναντι στον Κορνίλοφ. Μέσα από τα Σοβιέτ και τις εργοστασιακές επιτροπές υπήρξε άµεση κοινή δράση όλων των δυνάµεων στα αριστερά των Καντέτων χωρίς ιδιαίτερο συντονισµό.1,12,13 Τα σοβιέτ µε ηγεσία Μενσεβίκων-Εσέρων αποφάσισαν να εξοπλίσουν επειγόντως τους εργάτες.15

Το τµήµα πυροβόλων του Πουτίλοφ έφτιαχνε όπλα και τα έστελνε στους εργάτες, το ίδιο και η εργοστασιακή επιτροπή του τεράστιου εργοστάσιου όπλων στο Σεστρορέτσκ. Κάτω από την καθοδήγηση της Ένωσης των Σιδηροδροµικών, τα τρένα που µετέφεραν τα στρατεύµατα του Κορνίλοφ ακινητοποιήθηκαν και οδηγήθηκαν αλλού, ενώ οι επαναστατικές δυνάµεις των Σοβιέτ έπειθαν τα στρατεύµατα του Κορνίλοφ να δηλώσουν  πίστη στην επανάσταση χωρίς να πέσει ούτε µία τουφεκιά. Το πραξικόπηµα κατέρρευσε. Η νίκη µε δράση από τα κάτω µεγάλωσε τον φόβο απέναντι στην αντεπανάσταση, ενίσχυσε κι άλλο τους Μπολσεβίκους, έδωσε ακόµα µεγαλύτερη αυτοπεποίθηση στους απλούς ανθρώπους.12,13

Οι περισσότερες από τις οργανώσεις της Πετρούπολης που είχαν πάρει µέρος στην αντι-Κορνιλοφική κινητοποίηση άρχισαν να βγάζουν αποφάσεις και διακηρύξεις απόρριψης κάθε είδους παραπέρα πολιτικής συνεργασίας µε την άρχουσα τάξη. Οι εργάτες εργοστασίου σωλήνων (28/8), το Εργοστάσιο Μεταλίστ (28/8), το Πουτίλοφ (29/8), τα  Ναυπηγεία Νόβο-Αντµιραλτέιτσκι (29/8). Σχεδόν όλες οι µονάδες φρουράς της Πετρούπολης το ίδιο (28-31/8).Τις επόµενες µέρες αυτό το κλίµα γενικεύτηκε και εξαπλώθηκε και σε άλλες πόλεις.12,13

Στη Μόσχα, οι εργαζόµενοι υποχρέωναν τους εργοδότες τους να µάθουν το εργατικό δίκαιο που θα ισχύει από δω και πέρα. Στην Οδησσό, οι φοιτητές επέβαλαν στους καθηγητές τους ένα νέο τρόπο διδασκαλίας της παγκόσµιας ιστορίας. Στην Πετρούπολη, οι ηθοποιοί έπαιρναν τα ηνία από το διευθυντή του θεάτρου… Ο Τζον Ριντ, στο «∆έκα µέρες που συγκλόνισαν τον κόσµο» περιέγραφε ως αυτόπτης πως όλος ο απλός κόσµος µιλούσε για πολιτική παντού: στα θέατρα, στα σχολεία, στα συνδικάτα, στους στρατώνες και το µέτωπο, στα τρένα και τα τραµ, στις πλατείες και στα  χωριά. Αναφέρει ένα χαρακτηριστικό περιστατικό όταν συνάντησε άντρες στο µέτωπο του πολέµου. Οι άντρες ήταν «(…) άρρωστοι στις λάσπες άθλιων χαρακωµάτων» αλλά «όταν µας είδαν, πετάχτηκαν» και το πρώτο πράγµα που είπαν ήταν «Φέρατε τίποτα να διαβάσουµε;»1

Κάπως έτσι, την 1/9, οι Μπολσεβίκοι κέρδισαν την πλειοψηφία στο Σοβιέτ της Πετρούπολης και ακολούθησε το Σοβιέτ της Μόσχας, στις 6 του Σεπτέµβρη.15  Στην Πετρούπολη πάρθηκε απόφαση που απέρριπτε κυβέρνηση συνεργασίας µε την αστική τάξη  (µε ψήφους 279 υπέρ της πρότασης Μπολσεβίκων, 115 κατά). Έξι µήνες πριν, παρόµοια πρόταση δεν είχε ψηφιστεί ούτε καν από όλους τους Μπολσεβίκους, παίρνοντας 19 ψήφους, έναντι 400 που είχε πάρει η πρόταση µενσεβίκων-εσέρων.12

Οι Μπολσεβίκοι φαινόταν να έχουν τώρα µαζί τους την πλειοψηφία της εργατικής τάξης. Αυτά αντιλήφθηκε ο Λένιν και στα µέσα Σεπτέµβρη ξεκίνησε µέσα στο κόµµα µια προσπάθεια προετοιµασίας για ένοπλο ξεσηκωµό και κατάληψη της εξουσίας από τους Μπολσεβίκους. Στην αρχή αντιµετώπισε και πάλι την άκαµπτη αντίσταση της Κεντρικής Επιτροπής των Μπολσεβίκων. Αλλά µέχρι τις αρχές του Οκτώβρη η ΚΕ πείστηκε, κάτω από µια σειρά γεγονότων: Από τον Σεπτέµβρη, η κυβέρνηση εµπόδιζε τις αποστολές τροφίµων στην Πετρούπολη, οι βιοµήχανοι και οι έµποροι έκλειναν ακόµα περισσότερο τα εργοστάσια και τις γραµµές ανεφοδιασµού.16 Οι εργάτες ήταν πιο µαχητικοί και πάρα πολλοί πλέον είχαν όπλα και οι Μπολσεβίκοι είχαν πάρει τον έλεγχο στις περισσότερες επιτροπές φρουράς στην Πετρούπολη. Ο Κερένσκι στη 1/9 διέταξε να απαγορευτεί η πολιτική δράση των φαντάρων. Η ∆ιαταγή έµεινε στα χαρτιά. 3 µέρες µετά διέταξε να διαλυθούν όλες οι επαναστατικές επιτροπές που είχαν δηµιουργηθεί στα κορνιλοφικά και η Επιτροπή Αγώνα ενάντια στην Αντεπανάσταση. Και πάλι το κάλεσµα έµεινε στα χαρτιά. Οι αγροτικές εξεγέρσεις και απαλλοτριώσεις γης πολλαπλασιάζονταν, η αποσύνθεση στο µέτωπο ενισχυόταν, ενώ υπήρχαν σηµάδια επαναστατικού αναβρασµού στον στόλο της Γερµανίας. Ο Λένιν έβλεπε πως η Ρώσικη επανάσταση µπορεί να λειτουργήσει ως καταλύτης για µαζικές επαναστατικές κινήσεις σε άλλες χώρες της Ευρώπης.4,12 Τον Σεπτέµβριο η χρήση όπλων διδασκόταν σε 79 εργοστάσια της Πετρούπολης.15 Τον Οκτώβρη, το 70% όλων των εργοστασίων στις βασικές περιοχές της χώρας είχαν φτιάξει επιτροπές για τα προβλήµατα των εργατών. Είχαν γίνει 108 συνδιασκέψεις εργοστασιακών επιτροπών και είχαν σχηµατιστεί 94 κεντρικά συµβούλια, µε τα 77 εκτός πρωτεύουσας. Ο αριθµός των Σοβιέτ ανερχόταν σε 400 έως τον Μάη, 600 έως τον Αύγουστο και 900 έως τον Οκτώβρη. Στις 25 Σεπτέµβρη  ο Τρότσκι εκλέγεται πρόεδρος του Σοβιέτ Πετρούπολης.12 Στις αρχές Οκτώβρη, η κυβέρνηση προσπάθησε και πάλι να µεταφέρει εργοστάσια από την Πετρούπολη στη Μόσχα. Οι εργάτες τη µπλόκαραν.  Οι κοµµατικές συνδιασκέψεις που έγιναν στην Πετρούπολη και το Κίεβο τον Οκτώβρη κάλεσαν την ΚΕ να πάρει µέτρα για την εξέγερση.

Στις καθοριστικές εκλογές του Σοβιέτ της Πετρούπολης (18/10, για τους εκπροσώπους στο Συνέδριο των Σοβιέτ) οι Μπολσεβίκοι παίρνουν 443 ψήφους, έναντι 162 των Εσέρων. Η Συνδιάσκεψη των Εργοστασιακών Επιτροπών της Μόσχας αποφασίζει να βαθύνει την εποπτεία σε διοικητικό έλεγχο των επιχειρήσεων κι ανοίγει τα κλειστά εργοστάσια.16

Στις επαρχίες της Τούλα, του Ταµπόφ, του Ριαζάν, της Καλούγκα οι φτωχοί αγρότες άρπαξαν τις σοδειές των γαιοκτηµόνων και έκαψαν τα σπίτια τους. Στις εκλογές για τη ∆ούµα της Μόσχας (δηµοτικές εκλογές) οι Μπολσεβίκοι παίρνουν πάνω από το 50% των ψήφων και το κυβερνών κόµµα των Εσέρων πέφτει στην τρίτη θέση – στις αµέσως προηγούµενες εκλογές τον Ιούνιο Εσέροι και Μενσεβίκοι µαζί είχαν πάρει 70%, τώρα βρέθηκαν στο 18%. 14 στους 17 χιλιάδες στρατιώτες ψήφισαν Μπολσεβίκους.15

Η ηγεσία των Σοβιέτ (Μενσεβίκοι και Εσέροι) συµµετείχαν στο Προκοινοβούλιο στις αρχές Οκτώβρη, αλλά κάλεσαν σε συµµετοχή κι εκπροσώπους της αστικής τάξης. Οι τελευταίοι υποστήριξαν ότι κουµάντο κάνει η Προσωρινή κυβέρνηση και απέρριψαν το -σχετικά µετριοπαθές- πρόγραµµα που είχε προτείνει η ηγεσία των Σοβιέτ. Μενσεβίκοι και Εσέροι υποτάχτηκαν. Κάτω από όλες αυτές τις διεργασίες οι µπολσεβίκοι άρχισαν να πιέζουν να περάσει  «Όλη η εξουσία στα σοβιέτ».12,16

Ο λόγος που δεν εκδηλώθηκε σχεδόν καθόλου βία για την κατάληψη της εξουσίας από τα Σοβιέτ ήταν η καθολική στήριξη του πληθυσµού στους Μπολσεβίκους και το Σοβιέτ. Η κυβέρνηση µπορούσε να καλέσει το πολύ 25.000 ένοπλους υποστηρικτές. Τουλάχιστον 100.000 στρατιώτες ήταν έτοιµοι να πολεµήσουν για τα Σοβιέτ υπό την καθοδήγηση των Μπολσεβίκων.4,15

Μια µέρα πριν την έναρξη του Β’ Πανρωσικού Συνεδρίου των Σοβιέτ (25/10), η κυβέρνηση διέταξε συλλήψεις και έστειλε ένα κυβερνητικό άγηµα να σφραγίσει το τυπογραφείο των Μπολσεβίκων. Σύντοµα δυο λόχοι από γειτονικά στρατόπεδα το ξανάνοιξαν, διώχνοντας χωρίς µάχη τους ευέλπιδες. Τα Σοβιέτ είχαν πλέον τη νοµιµοποίηση να αµυνθούν προς υπεράσπιση του Συνεδρίου.16

Σε διάφορα σηµεία της πόλης η Στρατιωτική Επαναστατική Επιτροπή αφόπλισε τους φιλοκυβερνητικούς φρουρούς, ζητώντας τους απλά να πάνε σπίτια τους. Κάπως έτσι τα κυβερνητικά κτήρια καταλαµβάνονταν χωρίς µάχη. Σύντοµα ο Κερένσκι δραπέτευε από την πόλη. Για πολλούς πολίτες, παρά το κλίµα αναταραχής, εκείνη η ηµέρα έµοιαζε µε µία κανονική ηµέρα στην Πετρούπολη: τα περισσότερα τραµ κινούνταν κανονικά και τα πιο πολλά καταστήµατα ήταν ανοιχτά. Λίγο αργότερα οι δυνάµεις της Επαναστατικής Στρατιωτικής Επιτροπής εισέβαλαν στα Χειµερινά Ανάκτορα. O επικεφαλής των στρατιωτικών δυνάµεων της αντίδρασης εξέδωσε τις δύο τελευταίες εντολές της θητείας του στους στρατιώτες του. «Αφήστε τα πανωφόρια σας», είπε. «Ας καθίσουµε γύρω από το τραπέζι». Τα µέλη της Προσωρινής κυβέρνησης απλά κάθονταν και περίµεναν, µέχρι τη στιγµή που τους ανακοινώθηκε η σύλληψή τους.17

Οι ευέλπιδες που η κυβέρνηση έστελνε σε γέφυρες και υπηρεσίες εγκατέλειπαν τα πόστα τους χωρίς αψιµαχίες, µε το που εµφανίζονταν τα επαναστατικά αποσπάσµατα. Ο αντιδραστικός στρατηγός Λεβίτσκι σε ένα τελευταίο του µήνυµα στο Γενικό Επιτελείο Στρατού ανέφερε πως: «Η γενική εντύπωση είναι ότι η Προσωρινή κυβέρνηση βρίσκεται στην πρωτεύουσα ενός εχθρικού κράτους».16

Στις 25/10 οι αστικές εφηµερίδες δεν είχαν ούτε λέξη σχετικά µε την εξέγερση. Τις προηγούµενες µέρες έσκουζαν για τις επερχόµενες λεηλασίες και τα λουτρά αίµατος. Στο µεταξύ, χωρίς να το πάρουν χαµπάρι και σχεδόν χωρίς πυροβολισµούς τα κέντρα εξουσίας έπεφταν το ένα µετά το άλλο στα χέρια του ένοπλου λαού στις 25 Οκτώβρη 1917.1

Με εξαίρεση τη Μόσχα, όπου έγινε µάχη κάποιων ηµερών και σκοτώθηκαν κάποιες εκατοντάδες, σε όλη την υπόλοιπη χώρα οι Μπολσεβίκοι απλά έµπαιναν και ανακοίνωναν την κυβέρνηση των Σοβιέτ, και µέσα σε λίγες µέρες το 90% του πληθυσµού, χάρη στα µέτρα που εξήγγειλε η κυβέρνηση, περνούσε στο πλευρό τους.4

Στο Συνέδριο των Σοβιέτ, ο Λένιν ανακήρυσσε την Σοβιετική εξουσία, τη συγκρότηση κυβέρνησης εργατών-αγροτών και τα πρώτα µέτρα: τέλος στον πόλεµο, η γη στους αγρότες, ψωµί στις πόλεις, αυτοδιάθεση στα έθνη Στις 26 Οκτωβρίου, το µανιφέστο του Λένιν ψηφίστηκε µε συντριπτική πλειοψηφία.11,17

Ως τις 31 Οκτώβρη η επανάσταση είχε νικήσει σε 17 επαρχιακές πρωτεύουσες κι είχε ήδη διαλύσει τις πρώτες λευκές επιθέσεις, συλλαµβάνοντας τον στρατηγό Κράσνοφ.16

Μετά τη νίκη του Οκτώβρη ο Λένιν έγραψε ένα απόσπασµα που θα µπορούσε να είναι οδηγός ακόµα και σήµερα για όσους παλεύουν για έναν καλύτερο κόσµο: «Μέχρι τώρα όλο το δηµιουργικό ταλέντο της ανθρώπινης διάνοιας, δούλευε µόνο για να προσφέρει τα πλεονεκτήµατα της τεχνολογίας και του πολιτισµού στους λίγους και να στερεί από τους υπόλοιπους ακόµα και τα στοιχειώδη. Τώρα όµως όλα τα θαύµατα της τεχνολογίας, όλες οι κατακτήσεις του πολιτισµού, είναι ιδιοκτησία ολόκληρου του λαού, και στο εξής η ανθρώπινη διάνοια και ιδιοφυΐα δεν θα στρεβλώνονται για να γίνουν εργαλεία καταπίεσης, εργαλεία εκµετάλλευσης. (…) αξίζει σίγουρα τον κόπο να παλέψουµε µε όλες µας τις δυνάµεις για να εκπληρώσουµε αυτό το καταπληκτικό ιστορικό καθήκον».1

Αλλά έχει µεγαλύτερη σηµασία ότι αυτά τα όµορφα λόγια δεν ήταν απλά «µεγάλα», αλλά υλοποιήθηκαν. Οι τράπεζες, το µεγάλο εµπόριο και οι µεγάλες βιοµηχανίες εθνικοποιήθηκαν. Στα εργοστάσια επιβλήθηκε το καθεστώς του «εργατικού ελέγχου». Καταργήθηκαν οι διακρίσεις µε βάση το θρήσκευµα. Οι γυναίκες κατέκτησαν πρωτοφανείς ελευθερίες και δικαιώµατα. Η καταπίεση των οµοφυλοφίλων απαγορεύτηκε. Στον στρατό καταργήθηκαν οι βαθµοί και η ιεραρχία. Θεσµοθετήθηκε η αιρετότητα και η ανακλητότητα των κρατικών αξιωµατούχων, και οι µισθοί τους εξισώθηκαν µε τον µισθό του ανειδίκευτου εργάτη. Οι εργατικές επιτροπές στα εργοστάσια ανέλαβαν την παραγωγή, την προµήθεια πρώτων υλών, τις προσλήψεις και τις απολύσεις, τη διανοµή των προϊόντων, ακόµη και δραστηριότητες όπως η συλλογική φροντίδα των παιδιών και η διανοµή τροφίµων στους εργάτες.18 Εκδόθηκε νόµος για τον εργατικό έλεγχο σε όλες τις επιχειρήσεις µε πάνω από 4 άτοµα προσωπικό. ∆ηµοσιεύτηκαν οι  µυστικές ιµπεριαλιστικές συνθήκες του τσαρισµού. Η πολιτοφυλακή αντικατέστησε τον µόνιµο στρατό. Απελευθερώθηκε η πρόσβαση στα πανεπιστήµια.16 Ο γάµος µετατράπηκε σε απλή πολιτική καταχώριση και το διαζύγιο παραχωρούνταν εύκολα, η φράση «νόθο παιδί» εξαφανίστηκε. Το 1920 η Ρωσία έγινε η πρώτη χώρα στην Ιστορία που νοµιµοποίησε την έκτρωση.6 Το διάταγµα για τις κοινοτικές κουζίνες και τα κοινοτικά πλυντήρια επιχειρούσε να ενισχύσει τις υλικές βάσεις για την εξάσκηση της ισότητας: για να βγει η γυναίκα από τη φυλακή του νοικοκυριού και να προωθηθεί η αντίληψη ότι η ανατροφή των παιδιών είναι υπόθεση της κοινωνίας και όχι της οικογένειας…2

Σηµειώσεις – παραποµπές:

1.Άχµεντ Σόκι, Η Ρώσικη Επανάσταση, ∆ιεθνιστική Αριστερά τεύχος 13

2. Αντώνης Νταβανέλος, https://rproject.gr/article/i-klironomia-toy-1917

3. Τοντ Κρέτιεν, https://rproject.gr/article/prin-apo-ton-flevari

4. Μάικ Χέινς, https://rproject.gr/article/kai-epanastasi-1917

5. Κέβιν Μέρφι, https://rproject.gr/article/i-istoria-tis-fevroyarianis-epanastasis

6. Megan Trudell, https://rproject.gr/article/oi-gynaikes-toy-1917

7. Σοσιαλισµός Από τα Κάτω, Ντέιβιντ ΜακΝάλι

8. Ντανιέλ Γκαΐντο, https://rproject.gr/article/oi-meres-toy-ioyli

9. Νταβίντ Μαντέλ,  Εργοστασιακές επιτροπές και εργατικός έλεγχος στην Πετρούπολη το 1917

10. Τζον Ριντ, Πώς λειτουργούν τα Σοβιέτ

11. Λαρς, Λι, https://jacobinmag.com/2017/05/russian-revolution-power-soviets-bolsheviks-lenin-provisional-government

12. Αλεξάντερ Ραµπίνοβιτς, Η άνοδος των Μπολσεβίκων στην εξουσία

13. Αλεξάντερ Ραµπίνοβιτς, https://rproject.gr/article/pos-nikisan-oi-mpolsevikoi

14. Τζον Μόλινιου, ο Μαρξισµός και το Κόµµα

15. Βίκτορ Σερζ, Έτος 1 της Ρώσικής Επανάστασης

16. Βασίλης Μορέλλας, Οκτώβρης 1917-Η εξέγερση που άλλαξε την Ιστορία, Κόκκινο τεύχος 9

17. Τσάινα Μίεβιλ, https://rproject.gr/article/i-imera-poy-sygklonise-ton-kosmo

18. Αντώνης Νταβανέλος, 90 χρόνια µετά, ∆ιεθνιστική Αριστερά, τεύχος 13

3 Σχόλια

  1. Φίλε μου Αλέξη,

    Η «ταξική αδιαλλαξία» είναι η μια όψη τού νομίσματος. Υπάρχει και η άλλη:

    Να κάνεις πόλεμο για την ανατροπή τής διεθνούς αστικής τάξης, πόλεμο εκατό φορές πιο δύσκολο, πιο μακροχρόνιο και πιο περίπλοκο από ό,τι ο πιο πεισματάρης από τους συνηθισμένους πολέμους ανάμεσα στα κράτη και να παραιτείσαι προκαταβολικά από τους ελιγμούς, από την εκμετάλλευση της αντίθεσης των συμφερόντων (έστω και προσωρινής) μεταξύ τών εχθρών, από τις συμφωνίες και τους συμβιβασμούς με τους ενδεχόμενους (έστω και προσωρινούς, ασταθείς, ταλαντευόμενους, συμβατικούς) συμμάχους, δεν είναι πράγμα σε αφάνταστο βαθμό γελοίο;

    • Δεν είναι άλλη πλευρά, φίλε μου. Αυτό το έλεγε ο Λένιν για την περίοδο ΜΕΤΑ την ανατροπή του καπιταλισμού στη χώρα, προσπαθώντας να κερδίσει χρόνο μέχρι τις επόμενες επαναστάσεις στο εξωτερικό.
      Ήταν επίσης σαφής ότι η επανάσταση δεν θα άντεχε σε παρατεταμένη περίοδο επαναστατικών αποτυχιών στο εξωτερικό -όπως και έγινε, αν και μάλλον με τρόπο που δεν είχε προβλέψει.
      Πάει να πει, ο Λένιν δεν ήταν πολιτικός απατεώνας, να παριστάνει τον αριστερό ενώ τα έβρισκε με το σύστημα, χρησιμοποιώντας ως δικαιολογία την έννοια του συμβιβασμού/ελιγμού γενικώς και αορίστως. Σκοπό είχε την ανατροπή σε αυτή τη ζωή και όχι την προσοδοφόρα καριέρα πολιτικάντη χωρίς ανατροπή.

  2. Δεν ξέρω αν καταλαβε καλά ο Στάθης τι είπε ο Τζι 700, αλλά συμφωνώ με το σχόλιό του. Επίσης γενικά συμφωνώ ότι χρειάζονται συμβιβασμοί, όπως λέει ο 700. Ο Λένιν έκανε συμβιβασμούς, αλλά έλεγε δημόσια πως αυτό είναι σε βάρος της επανάστασης, όχι προς όφελός της. Έλεγε δηλαδή ότι κάνουμε υποχωρήσεις ΜΠΑΣ ΚΑΙ νικήσει η επανάσταση στη Γερμανία, αλλιώς είμαστε χαμένοι. Η επανάσταση στη Γερμανία δεν νίκησε, ούτε κάπου αλλού. Έτσι λοιπόν, χάθηκαν οι Μπολσεβίκοι. ΑΛ

Υποβολή απάντησης

Η ηλ. διεύθυνσή σας δεν δημοσιεύεται.


*


Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.