Του Αλέξη Λιοσάτου
Κατά γενική ομολογία έχουμε να κάνουμε με τη μεγαλύτερη ανθρωπιστική κρίση της Δύσης από τον Β’ ΠΠ, ενώ και οι οικονομικές συνέπειες έχουν ισχυρές αναλογίες με τη Μεγάλη Ύφεση ύστερα από το 1929 και το Μεσοπόλεμο. Δεν λείπουν μάλιστα ακόμα και προβλέψεις και εκτιμήσεις για αυξημένο κίνδυνο πολεμικής σύγκρουσης των ΗΠΑ με την Κίνα. Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΕ αποκαλύπτει το πραγματικό της πρόσωπο: μια λυκοσυμμαχία αρχουσών τάξεων η οποία το μόνο είδος αλληλεγγύης που γνωρίζει είναι η «αλληλεγγύη» των «από πάνω» ενάντια στις εργαζόμενες τάξεις. Κατά τα άλλα, τις δύσκολες στιγμές, όπως τώρα, η «ευρωπαϊκή αλληλεγγύη» αποδεικνύεται το πιο σύντομο ανέκδοτο…
Οι νεκροί από την πανδημία διεθνώς έχουν ξεπεράσει τις 126.000. Από αυτούς, πάνω από 80 χιλιάδες αφορούν την Ευρώπη (τα 2/3) και 67.000 αφορούν τις 4 από τις 5 ισχυρότερες οικονομίες στην Ευρώπη (με την εξαίρεση της Γερμανίας). Σε συνδυασμό με τους 26.000 νεκρούς στις ΗΠΑ, το 75% των νεκρών συγκεντρώνεται στις 5 από τις 6 μεγαλύτερες δυνάμεις της «Δύσης».
Καταστρέφοντας συστηματικά τα συστήματα δημόσιας υγείας
Οι εικόνες τρόμου από τα νοσοκομεία στην Ισπανία προκαλούν αυτές τις μέρες σοκ σε όλο τον κόσμο. Ασθενείς στα πατώματα, εξαντλημένο ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό που ξεσπά σε κλάματα. Υπήρχαν μέρες όπου νοσηλευτές και γιατροί σκόνταφταν πάνω σε πτώματα. Σε πολλά νοσοκομεία γιατροί και νοσοκόμοι εργάζονται μέχρι και 15 μέρες αδιάκοπα, ενώ πολλοί έχουν πέσει και οι ίδιοι θύματα του θανατηφόρου ιού.
Την τελευταία 10ετία η χώρα απώλεσε το 11% περίπου των νοσοκομειακών της κλινών.
Οργή προκαλεί η λιτότητα των τελευταίων χρόνων και στην Ιταλία. Με φόντο την οικονομική κρίση οι δαπάνες για την υγεία μειώθηκαν κατακόρυφα. Το νοσοκομείο «Ιωάννης Παύλος», για παράδειγμα, μετρά σήμερα μόλις 400 κλίνες από 1.000 πριν από μερικές χρόνια. Αυτοί είναι σίγουρα κάποιοι λόγοι που η θνησιμότητα στην Ιταλία έφτασε στο 12,5% και 61 γιατροί είχαν χάσει τη ζωή τους από κορωνοϊό μέχρι τις αρχές Απρίλη.
Υποχρηματοδοτούμενο -και δη εδώ και χρόνια- είναι και το σύστημα υγείας της Μεγάλης Βρετανίας. Μετά την κρίση του 2008 η χώρα είχε προχωρήσει σε δραστικές περικοπές κι έχει ελλείψεις 100.000 εργαζομένων στον τομέα της υγείας. Ήδη λόγω των ελλείψεων, τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότεροι ασθενείς με εποχική γρίπη νοσηλεύονταν σε διαδρόμους νοσοκομείων. Σήμερα ήρθε η πανδημία να πλήξει ακόμα περισσότερο τον βρετανικό λαό.
Σε αυτές τις συνθήκες έγινε το Eurogroup της 9/4. Πέρα από τα πανηγύρια της κυβέρνησης των ελληνικών ΜΜΕ για το πακέτο των 540 δισ. και την Ευρώπη… της αλληλεγγύης, ας δούμε λίγο τι έγινε στην πραγματικότητα.
Ευρωπαϊκή «αλληλεγγύη» 1:
«πόλεμος της μάσκας» και πλήρης απραξία
Σε ό,τι αφορά τις λαϊκές μάζες, έγινε ακόμα πιο καθαρό αυτό το διάστημα της πανδημίας πως η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν μπορεί να προστατεύσει το σημαντικότερο αγαθό: την υγεία και τη ζωή τους. Πολύ περισσότερο θα αποδεικνύεται ότι κάνει το μέλλον τους ακόμα πιο μαύρο, όσο περνάει ο καιρός και κληθούν να πληρώσουν τα σπασμένα μιας κρίσης της οποίας ακόμα δεν μπορεί να εκτιμηθεί πλήρως ούτε το μέγεθος ούτε οι συνέπειες. Τα γεγονότα έδειξαν ότι δεν υπάρχει καμία ευρωπαϊκή αλληλεγγύη παρά μόνο συμφέροντα, κυνισμός και πάτημα επί πτωμάτων για να προωθήσει κάθε αστική τάξη τα δικά της συμφέροντα. Μεσοπρόθεσμα ακόμα μεγαλύτερα αντιΕΕ αισθήματα επωάζονται στην κοινή γνώμη , ενώ στην Ιταλία εκτιμάται ήδη ως πολύ πιθανή η περαιτέρω άνοδος του Σαλβίνι απέναντι στον εκτεθειμένο κατά πολύ πλέον πρωθυπουργό Κόντε.
Είναι χαρακτηριστικός ο «πόλεμος των μασκών». Η κατάσταση απαιτούσε δραστικά συλλογικά μέτρα για να εξασφαλιστούν μάσκες σε όλες τις χώρες, με προτεραιότητα τις χώρες που γνωρίζουν εκατόμβες θυμάτων. Τι έγινε; Μέσα στον Μάρτιο η Γερμανία, μπλόκαρε μεταφορά φορτίου με υγειονομικό υλικό που κατευθυνόταν προς την Ιταλία. Στις 16 Μαρτίου ο εκπρόσωπος της Κομισιόν Ερίκ Μαμέρ τάχθηκε εναντίον του κλεισίματος των συνόρων στον Χώρο Σένγκεν, ωστόσο το ίδιο απόγευμα 12 χώρες (ανάμεσά τους Γερμανία, Γαλλία, Ισπανία, Αυστρία, Ουγγαρία) έκλειναν τα σύνορά τους μπλοκάροντας τις εξαγωγές (και) υγειονομικού υλικού. Κρίσιμες εβδομάδες πέρασαν χωρίς ευρωπαϊκή αλληλεγγύη, την οποία τελικά η Ιταλία βρήκε… από την Κίνα.
Μια από τις δυο επιχειρήσεις-παραγωγούς αναπνευστήρων στην ΕΕ, η γερμανική Draeger, δεν παράγει αναπνευστήρες για να ενισχύσει κάποιο ευρωπαϊκό απόθεμα το οποίο θα αξιοποιηθεί από κάθε χώρα όταν υπάρξει ανάγκη, αλλά διαπραγματεύεται απευθείας με τους επικεφαλής κάθε χώρας (business as usual), ενώ η έλλειψη «κινήτρων» (δηλαδή προσδοκίας για τα επιθυμητά κέρδη) απέτρεψε το να δημιουργηθούν περισσότερες τέτοιες εταιρείες στην Ευρώπη πριν την πανδημία. Το ίδιο πρόβλημα υπήρχε και με τα διαγνωστικά τεστ για τον κορωνοϊό. Έτσι η Ευρώπη έφτασε να εξαρτάται σχεδόν αποκλειστικά από την Κίνα.
Από την Κίνα εξαρτάται η Ευρώπη και σε ό,τι αφορά τις μάσκες, η οποία τις πουλάει μόνο έναντι προκαταβολής των χρημάτων. Έγιναν γνωστά διάφορα περιστατικά «πειρατείας» μασκών, εντός κι εκτός ΕΕ. Αναφέραμε ήδη το μπλοκάρισμα του φορτίου για Ιταλία από πλευράς Γερμανίας. Υπήρξαν επίσης καταγγελίες της Ιταλίας προς Τουρκία και Γερμανίας-Γαλλίας προς ΗΠΑ. Ανάλογη καταγγελία προς την Γερμανία υπήρξε και από ελληνικό φορέα για δέσμευση ιατρικού υλικού, ενώ σουηδικός οίκος Μέλνικε κατηγόρησε τη Γαλλία ότι άρπαξε 4 εκατομμύρια μάσκες που προορίζονταν για την Ισπανία και την Ιταλία.
Ευρωπαϊκή «αλληλεγγύη» 2:
τα ευρωπαϊκά «εργαλεία» αποδείχτηκαν… άχρηστα
Το μεγάλο όπλο της ευρωπαϊκής φαρέτρας σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης υποτίθεται πως ήταν ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Πολιτικής Προστασίας. Στις 10 Μαρτίου ο πρέσβης της Ιταλίας στην Ε.Ε. κατήγγειλε: «Η Ιταλία ζήτησε την ενεργοποίηση του Μηχανισμού Πολιτικής Προστασίας […]. Καμία χώρα δεν ανταποκρίθηκε. Μόνο η Κίνα απάντησε, διμερώς»…
Η ΕΕ διέθετε υποτίθεται μεγάλο οπλοστάσιο μηχανισμών, εργαλείων, διαδικασιών, η δημιουργία των οποίων πήρε χρόνια επίπονων διαπραγματεύσεων.
Η Ε.Ε. διαθέτει: Τον επίτροπο «Διαχείρισης Κρίσεων». Το νομικό πλαίσιο για τις «Σοβαρές διασυνοριακές απειλές κατά της υγείας».
Την Επιτροπή Ασφάλειας Υγείας (HSC). Το Σύστημα Έγκαιρου Συναγερμού και Αντίδρασης (EWRS). Τον μηχανισμό rescUE. Το Κέντρο Συντονισμού Αντιμετώπισης Έκτακτων Αναγκών (ERCC). Τον (άφαντο) Μηχανισμό Αντιμετώπισης Κρίσεων (IPCR). Το Ευρωπαϊκό Ιατρικό Σώμα (EMC). Τίποτα από όλα αυτά δεν λειτούργησε! Την κρίσιμη στιγμή, όλα αποδείχτηκαν φούμαρα.
Αντί για την «κινητοποίηση ιατρικών και υγειονομικών ομάδων» από το EMC, έσπευσαν να βοηθήσουν γιατροί από τη Ρωσία, την Κίνα, τη Βενεζουέλα, την Κούβα, την Αλβανία και τη Σομαλία. Γενικότερα στην Ιταλία, δεν υπήρξε ούτε μια συμβολική έστω κίνηση αλληλεγγύης, π.χ. από την ισχυρή οικονομικά Γερμανία, αλλά ήρθε από τη Ρωσία, Κούβα και Κίνα, με αποτέλεσμα σε ορισμένες ιταλικές πόλεις να γίνει, σε δημόσιους χώρους, υποστολή της σημαίας της ΕΕ και έπαρση των σημαιών των τριών χωρών που έστειλαν βοήθεια. Επίσης είναι εκπληκτικό ότι η ΕΕ με πρωτοβουλία της Πολωνίας, απαγόρευσε στα ρωσικά αεροπλάνα με τη βοήθεια, να πετάξουν πάνω από τον εναέριο χώρο της (πέρασαν τελικά πάνω από Τουρκία και Ελλάδα για να φθάσουν στην Ιταλία).
Στις 8/4 ο πρόεδρος του ERC (Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Ερευνών), Μάουρο Φεράρι, υπέβαλε την παραίτησή του αναφέροντας πως «έχασε την πίστη του στο σύστημα» και κάνοντας λόγο για «εσωτερική πολιτική καταιγίδα», καθώς απέτυχε να πείσει την ηγεσία της ΕΕ πως χρειάζεται ένα μεγάλης κλίμακας επιστημονικό πρόγραμμα καταπολέμησης της νόσου Covid-19.
Ένας λόγος για τη δυσκινησία ή την απροθυμία σε ό,τι αφορά την υγειονομική στήριξη κι αλληλεγγύη είναι γιατί υποτίθεται πως η ΕΕ προβλέπει πολιτική «ανεξαρτησίας» για κάθε χώρα-μέλος της στον τομέα της υγείας. Ωστόσο, η ανεξαρτησία είναι επιλεκτική, μόνο όταν απαιτείται η στήριξη της ΕΕ. Αντίθετα είναι τα πράγματα όταν η ΕΕ απαιτεί από τα κράτη-μέλη της την εφαρμογή πολιτικών κατεδάφισης των συστημάτων δημόσιας υγείας: από το 2011 ως το 2018 η Κομισιόν ζήτησε 63 φορές περικοπές από τα κράτη-μέλη στον προϋπολογισμό υγείας τους. Φυσικά αυτές οι περικοπές γίνονται ανισομερώς και συνήθως τους όρους επιβάλλει ο άξονας Γερμανίας-Γαλλίας και βόρειων-ισχυρότερων χωρών.
Ευρωπαϊκή «αλληλεγγύη» 3:
το Eurogroup της 9ης Απριλίου
Ομοίως, η συμφωνία του Γιούρογκρουπ της 9ης Απριλίου δεν ήταν ένας συμβιβασμός στο πλαίσιο του οποίου «όλοι ήταν ευχαριστημένοι» ούτε ένδειξη «ευρωπαϊκής αλληλεγγύης» (όπως λένε κυβέρνηση-ΜΜΕ), αλλά νίκη του «άξονα» Γερμανίας – Γαλλίας και των ισχυρών χωρών του Βορρά της ΕΕ και Ευρωζώνης.
Όπως είδαμε και μετά την κρίση του 2008, οι χώρες του Νότου δοκιμάστηκαν από σκληρότερη κρίση, αλλά η αλληλεγγύη της ΕΕ ήταν ανύπαρκτη – για την ακρίβεια, είχαμε την «αλληλεγγύη» των μνημονίων. Το 2010-2015 διακυβεύτηκε για την Ελλάδα το Grexit και ήταν ορατός ο κίνδυνος μετάδοση της κρίσης στην ΕΕ. Αυτή τη φορά η Ιταλία έψαξε συμμαχίες, δήλωνε αποφασισμένη να ορθώσει ανάστημα στη Γερμανία και απειλούσε να βάλει «μπουρλότο» στην ΕΕ. Ακόμα κι ο υπουργός Οικονομικών της Γαλλίας, Μπρουνό Λεμέρ, στο Γιούργκρουπ 9 Απρίλη, έφτασε να δηλώσει προς τις «Βόρειες» χώρες «ντροπή σας, σταματήστε αυτό το τσίρκο τώρα».
Αρχικά, εννέα χώρες που εκπροσωπούν το 57% του ΑΕΠ της Ευρωζώνης, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας, απαιτούσαν την έκδοση κορωνο-ομολόγου και στη συνέχεια, ευρωομολόγου, ώστε να μπορούν να δανειστούν όλες οι ευρωπαϊκές χώρες με τους ίδιους όρους (και όχι οι πιο ευάλωτες με δυσβάσταχτους και οι ισχυρές με ευνοϊκούς) ώστε να κατανεμηθούν τα βάρη της κρίσης μεταξύ των χωρών της ΕΕ ανάλογα με τις ανάγκες κάθε χώρας και την ισχύ κάθε οικονομίας.
Γερμανία Ολλανδία, Αυστρία και Φινλανδίααπέρριψαν… μετά βδελυγμίας οτιδήποτε θα μπορούσε να λειτουργήσει σαν μεταφορά πόρων στις χώρες του Νότου. Την τελευταία στιγμή, Γερμανία και Γαλλία βρήκαν μια συμβιβαστική λύση (περισσότερο γερμανική, παρά γαλλική), κι έμεινε μόνη η Ιταλία να βάζει βέτο με τη στήριξη της Ισπανίας, να απαιτεί δηλαδή το ευρωομόλογο και πιστοληπτική γραμμή από τον ESM χωρίς όρους. Η Ελλάδα απέσυρε τη στήριξη στην Ιταλία.
Όχι μόνο δεν αποφασίστηκε να δοθεί «αφιλοκερδώς» βοήθεια στις χώρες που έχουν μεγαλύτερη ανάγκη, (με σειρά αναγκών και κατάστασης οικονομίας 1) Ιταλία 2) Ισπανία 3) Ελλάδα) αλλά τελικά δεν συμφωνήθηκε ούτε καν να υπάρξει ευνοϊκός και χωρίς όρους δανεισμός.
Η συμφωνία της 9/4, που έγινε δεκτή και από την Ιταλία μέσα από κάποιες αμφίσημες διατυπώσεις, οδηγεί τα πιο αδύναμα κράτη σε μια νέα περίοδο «δομικών προσαρμογών», δηλαδή περικοπών, ανεργίας και φτώχειας. Όπως ήταν φυσικό κι έχει απορριφθεί ξανά και ξανά την τελευταία δεκαετία, δεν θα υπάρξουν Ευρωομόλογα γιατί οι ηγεμονικές χώρες του Βορρά μπορούν μόνες τους να χρηματοδοτήσουν τις δημοσιονομικές τους παρεμβάσεις και δεν σκοπεύουν καθόλου να μοιραστούν τον κίνδυνο των «προβληματικών» του Νότου.
Και όχι μόνο αυτό. Ο υπουργός Οικονομικών της Ολλανδίας, Wopke Hoekstra, σε επιστολή του προς το Κοινοβούλιο προειδοποίησε ότι το κορωνοομόλογο θα εισαγάγει την απειλή του «ηθικού κινδύνου» με την αποθάρρυνση της οικονομικής μεταρρύθμισης της Νότιας Ευρώπης! Κάλεσε επίσης την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να διερευνήσει γιατί χώρες όπως η Ιταλία και η Ισπανία δεν έχουν πραγματοποιήσει επαρκείς οικονομικές μεταρρυθμίσεις από την οικονομική κρίση του 2008.
Σαν να λέμε ότι έπρεπε να ιδιωτικοποιήσουν περισσότερο κοινωνικό κράτος (και την Υγεία) και να περικόψουν ακόμα περισσότερο τις κοινωνικές δαπάνες (και στον τομέα της Υγείας) για να είναι πιο έτοιμες να αντιμετωπίσουν την πανδημία και να έχουν λιγότερα θύματα (!) ή για να «δικαιούνται» ίσως σήμερα περισσότερα. Χυδαία, πρόστυχη και σαδιστική στάση που μάλλον αναλογεί στον χειρότερο εχθρό τους και όχι στον συγκάτοικό τους στο… «κοινό ευρωπαϊκό σπίτι». Τόση «αλληλεγγύη»…
Eurogroup: η συμφωνία
Οι τίτλοι των εφημερίδων και τα ρεπορτάζ των ΜΜΕ είπαν ότι τελικά συμφωνήθηκε οικονομικό «πακέτο» 540 δισ. ευρώ. Είναι ωστόσο απολύτως παραπλανητικό ότι διατέθηκαν νέα κονδύλια 540 δισ. Ας το δούμε συγκεκριμένα:
1. Δημιουργία νέου ταμείου της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (ΕΤΕπ) με κεφάλαια 25 δισ., τα οποία μέσω μόχλευσης, δηλαδή περαιτέρω δανεισμού της Τράπεζας στις αγορές, θα γίνουν «εν δυνάμει» 200 δισ., για δάνεια προς μικρομεσαίες επιχειρήσεις.
2. Θεσμοθέτηση κονδυλίου 100 δισ. υπό τη διαχείριση της Κομισιόν με το πρόγραμμα SURE, για την παροχή δανείων στα κράτη-μέλη με στόχο την αντιμετώπιση της ανεργίας/προστασία της απασχόλησης.
3. Χρηματοδότηση-δανεισμός 240 δισ. με χρήση της προληπτικής γραμμής πίστωσης του ESM (Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας), όπου τα κράτη-μέλη θα μπορούν δανειστούν χαμηλότοκα μέχρι 2% του ΑΕΠ τους ως το «τέλος της κρίσης», το οποίο δεν προσδιορίζεται. Αυτό που σαφώς προσδιορίζεται είναι ότι τα κονδύλια θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν μόνο για τις υγειονομικές ανάγκες και όχι για την οικονομία συνολικά. Τα χρήματα θα είναι διαθέσιμα στο πλαίσιο των «προβλέψεων της Συνθήκης του ESM», δηλαδή είναι πιθανό να υπάρξει κάποιας μορφής «αιρεσιμότητα» – κοινώς μνημόνιο. Πόσο ελαφριά ή βαριά θα είναι η «αιρεσιμότητα» θα το μάθουμε τις επόμενες μέρες.
Συμπερασματικά, μια νομισματική ένωση της οποίας η οικονομία έχει μέγεθος (συνολικό ΑΕΠ) 12 τρισ. αποφάσισε να διαθέσει συλλογικά και άμεσα μόλις 125 δισ. πραγματικού χρήματος, δηλαδή περίπου 1% του ΑΕΠ της. Η ένωση θα διευκολύνει επίσης έναν περιορισμένο δανεισμό των κρατών-μελών από τον ESM για αυστηρά υγειονομικούς σκοπούς, πιθανόν με κάποιους μνημονιακούς όρους.
Αν συνυπολογίσουμε τώρα τον δανεισμό από τον ESM και ότι το 2% θα ισχύσει για όλο το ΑΕΠ της Ευρωζώνης και προσθέσουμε τα υπόλοιπα χρήματα από τη μόχλευση, τότε το συνολικό ποσό θα φτάσει τα περιβόητα 540 δισ., ή περίπου 4,5% του ΑΕΠ της Ευρωζώνης (ενώ οι απώλειες στο ΑΕΠ της Ευρωζώνης υπολογίζονται πολύ περισσότερες). Ωστόσο, δεν πρόκειται ούτε η Γερμανία ούτε η Γαλλία, για παράδειγμα, να δανειστούν από τον ESM, κι αυτές οι δύο χώρες μαζί έχουν πάνω από το 40% του ΑΕΠ της Ευρωζώνης. Ο δανεισμός μέχρι το 2% του ΑΕΠ θα ισχύσει ίσως για την Ιταλία, την Ισπανία, την Ελλάδα και άλλες χώρες με δυσκολίες δανεισμού. Δηλαδή το συνολικό ποσό που πιθανώς θα διαθέσει ο ESM, αν τα κράτη-μέλη είναι διατεθειμένα να δεχτούν τους όρους του, θα είναι πολύ μικρότερο (μειωμένο περίπου κατά 50%).
Μνημόνια ex–post μέσω δανείων για την «ανόρθωση»
Ως προς τα περαιτέρω, δηλαδή, την αντιμετώπιση της βαθιάς οικονομικής ύφεσης που ήδη προκαλεί η πανδημία και για την επανεκκίνηση των οικονομιών, ο πρόεδρος του Eurogroup Μάριο Σεντένο παρέπεμψε στις «κατευθύνσεις» που θα δώσει η Σύνοδος Κορυφής, η oποία θα πραγματοποιηθεί στις 23 Απριλίου.
Κι εάν ισχύουν τα όσα είπε ο Ολλανδός υπουργός Οικονομικών, η συνταγή είναι η γνωστή: «Η χρηματοδότηση από τον ESM», είπε ο Βόπκε Χέκστρα, «για υγειονομικούς λόγους δεν θα έχει όρους και δεσμεύσεις (σ.σ. αν και, όπως είδαμε, θα έχει…). Η χρηματοδότηση από τον ESM για οικονομικούς λόγους θα έχει μιας μορφής αιρεσιμότητα (conditionality)». Ή άλλως, εάν κάποιες χώρες χρειαστούν την επόμενη μέρα -που είναι δεδομένο ότι θα χρειαστούν- ευρωπαϊκούς πόρους για να ανορθώσουν τις διαλυμένες οικονομίες τους θα τους πάρουν με μνημονιακά προγράμματα.
Έτσι, ακόμα κι ο βαθιά χωμένος στην «εθνική συναίνεση» με τον Μητσοτάκη Τσίπρας δήλωσε ότι η συμφωνία και της Ελλάδας με αυτούς τους όρους θα σημάνει λιτότητα για τη χώρα (αποφεύγει τον όρο μνημόνιο, καθώς κι ο ίδιος τα εφάρμοσε και δεν τον παίρνει…) ενώ ο Bαρουφάκης καταγγέλλει ότι η ΝΔ πρακτικά έχει συμφωνήσει νέο μνημόνιο με την ΕΕ με εναρκτήρια πράξη το τελευταίο Eurogroup.
H συμφωνία προέβλεψε για τα μάτια του κόσμου (της Ιταλίας καλύτερα) την πρόβλεψη για την – μεταγενέστερη – δημιουργία ενός «Ειδικού Ταμείου Ανάκαμψης/Αλληλεγγύης» μέσω του οποίου θα κινητοποιηθούν και «καινοτόμα χρηματοπιστωτικά εργαλεία», για χρηματοδότηση που θα κατευθυνθεί στην «τόνωση και την επανεκκίνηση της οικονομίας» και στην αντιμετώπιση των εξαιρετικά δυσμενών συνθηκών που δημιουργούνται, ιδιαίτερα για τις πιο αδύναμες χώρες. Αυτή η διατύπωση έδινε τη δυνατότητα στην ιταλική κυβέρνηση να δεχτεί τον συμβιβασμό και να τον παρουσιάσει σαν… παράθυρο στα ευρωομόλογα. Ωστόσο, για να μην υπάρχουν… παρανοήσεις το Βερολίνο διέρρευσε αμέσως μετά ότι το Ταμείο θα βαφτιστεί «Ευρωπαϊκό Σχέδιο Μάρσαλ», ένα όνομα που προκλητικά παραπέμπει στο σχέδιο «ανοικοδόμησης» στη μεταπολεμική Ευρώπη με όρους που ευνοούσαν βασικά τα συμφέροντα και την κυριαρχία των ΗΠΑ. Η Γερμανία δηλώνει ευθαρσώς ότι θα «βοηθήσει» (και θα το επιβάλει) για να κυριαρχήσει ακόμα περισσότερο εντός Ευρωζώνης και ΕΕ. Δηλαδή «βοήθεια» με επαχθείς όρους ως αντάλλαγμα.
Αντίθετα με τους ευφημισμούς περί «ευρωπαϊκής αλληλεγγύης», πέφτει το βάρος στο κάθε κράτος ξεχωριστά να τονώσει την οικονομία του και να αντιμετωπίσει τη μεγαλύτερη ύφεση μετά τον Πόλεμο. Η Γερμανία ιδιαίτερα έχει εγκρίνει ήδη δαπάνες 1,1 τρισ. για την τόνωση της δικής της οικονομίας, οπότε αντιλαμβανόμαστε ότι το πακέτο των 540 δισ. (στην ουσία πολύ λιγότερα, όπως είδαμε) για 19 χώρες είναι ασπιρίνη για τη θεραπεία του καρκίνου.
Οι χώρες του Νότου είναι που θεωρητικά χρειάζονται τη μεγαλύτερη βοήθεια από την ΕΕ. Οι βόρειες χώρες είναι σε θέση να ανακάμψουν γρηγορότερα και ήδη κάνουν γνωστές τις προθέσεις τους να «δουν» τις επιπτώσεις της κρίσης ως «ευκαιρία» για να επεκταθούν/κερδοσκοπήσουν απέναντι σε χώρες που έχουν χτυπηθεί πολύ. Οι νότιες χώρες θα χρειαστούν δισεκατομμύρια για να αναστυλώσουν τις οικονομίες τους, και συνεπώς -με όρους τόσο «εσωτερικής» λειτουργίας (νεοφιλελεύθερος καπιταλισμός) όσο και «εξωτερικών» συμμαχιών (τρόπος λειτουργίας ΕΕ) θα υποχρεωθούν να δανειστούν, έχοντας ήδη να διαχειριστούν τεράστια κι αυξανόμενα ελλείμματα, υψηλά επίπεδα χρέους -δημόσιου και ιδιωτικού- και μια σημαντική αύξηση της ανεργίας, αφού ολόκληρη η οικονομία στα μεγέθη της συρρικνώνεται κι έπεται περίοδος βαθιάς και απότομης διεθνούς ύφεσης. Αυτό θα σημάνει μνημόνια και ακόμα μεγαλύτερη αύξηση του δημοσίου χρέους και ούτω καθεξής.
Τέτοια αλληλεγγύη δεν την εύχεσαι ούτε στον εχθρό σου… Κάπως έτσι η «Ευρώπη» θα καταλήξει να καλύψει με το παραπάνω τα χρήματα που έχει «επενδύσει» η Γερμανία στη δική της οικονομία. Μια ακόμα μεταφορά πλούτου από τις νότιες χώρες στις βόρειες είναι προ των πυλών, και φυσικά, ιδιαίτερα στις νότιες χώρες μια ακόμα μεταφορά πλούτου από τους φτωχούς (που θα κληθούν να πληρώσουν) στους πλούσιους.
Άρα οι εργάτες, εργάτριες, φτωχοί των νότιων χωρών είναι και πάλι οι μεγάλοι χαμένοι και πολλαπλά ζημιωμένοι.
Μέρκελ και Λαγκάρντ
Ακόμα κι έτσι, το πακέτο του Eurogroup είναι απελπιστικά λίγο μπροστά στις τεράστιες ανάγκες των ευρωπαϊκών οικονομιών. Η Κρ. Λαγκάρντ της ΕΚΤ πρότεινε πακέτο στήριξης ύψους 2,5 τρισ. ευρώ εκτιμώντας ότι η ΕΕ θα γνωρίσει τρομερή ύφεση, τύπου 1929-33, που θα φτάσει το 10% του ΑΕΠ και σίγουρα δεν θα επιστρέψει στα προ της κρίσης επίπεδα μέχρι τα τέλη του 2024.
Από την άλλη πλευρά πολύς λόγος έγινε για τη «γενναιοδωρία» και το παράδειγμα της ΕΚΤ. Η ΕΚΤ (με επικεφαλής την Κρ. Λαγκάρντ αποφάσισε να προσφέρει ρευστότητα 750 δισ. ευρώ αγοράζοντας ομόλογα κρατών-μελών. Και υπάρχουν σκέψεις για ακόμα 3 τρισ. ευρώ. Kαι αυτά όμως αποτελούν δανεισμό και κάποια στιγμή πρέπει να εξοφληθούν. Οι αστοί αναλυτές εκθειάζουν τη… γενναιοδωρία της ΕΚΤ. Ωστόσο, η ΕΚΤ δεν το έκανε από «αλληλεγγύη», αλλά επειδή θα δημιουργούταν οξεία κρίση στις τράπεζες των χωρών του Νότου, οπότε θα ήταν εκτεθειμένες οι γαλλικές και οι γερμανικές τράπεζες. Η ευγενής χορηγία της κ. Λαγκάρντ είχε κυρίως στόχο την ενίσχυση των γαλλογερμανικών τραπεζών και του ευρώ. Έτσι έδειξε αποφασισμένη να δράσει ακόμα και κόντρα στους τυπικούς κανόνες της ΕΚΤ, π.χ. αγοράζοντας πλέον, ακόμα και χρέος κρατών όπως της Ελλάδας, παραμερίζοντας τους οίκους αξιολόγησης.
Κάπως έτσι η «ΕΕ» αποδεικνύεται ένας τζογαδόρος χιλιάδων ανθρώπινων ζωών αλλά κι ένα τέρας που το ενδιαφέρει μόνο πώς θα ταϊσει τους ευρωπαίους τραπεζίτες και βιομήχανους κυρίως στις ισχυρές χώρες και καθόλου δεν την ενδιαφέρει που θα κληθούν να πληρώσουν οι φτωχοί, κυρίως στις πιο αδύναμες χώρες. Έχοντας πληρώσει ξανά και ξανά τα σπασμένα των προηγούμενων κρίσεων για τις οποίες δεν ευθύνονταν, σήμερα καλούνται να πληρώσουν για την κρίση του κορωνοϊού και για την ακόμα μεγαλύτερη διεθνή κρίση που θα ακολουθήσει.
Η ΕΕ και οι βόρειες χώρες απέναντι στην πανδημία και την επερχόμενη κρίση δίνουν ρεσιτάλ υποκρισίας, κυνισμού και χαιρεκακίας απέναντι στο δράμα των πιο αδύναμων οικονομικά και παράλληλα χτυπημένων με χιλιάδες νεκρούς χωρών. Και όχι μόνο δεν θα ενισχύσουν τις χώρες που θα παρουσιάσουν σε μεγαλύτερα ποσοστά μαζική ανεργία, φτώχεια κι εξαθλίωση αλλά θα συμβάλουν σε ακόμα μεγαλύτερη εξαθλίωση και κοιτώντας να κερδοσκοπήσουν για να αυξήσουν ακόμα περισσότερο τη θέση τους.
Δυσοίωνες προβλέψεις
Ο κορωνοϊός δεν είναι η αιτία ούτε της κρίσης ούτε της κατάρρευσης των συστημάτων υγείας των ευρωπαϊκών χωρών. Τα σύννεφα και οι προβλέψεις για μια νέα κρίση ίδια και χειρότερη από αυτή του 2008 έχουν ξεκινήσει από το 2016. Η πανδημία επιταχύνει απλώς -πιθανά κατά πολύ- τις εξελίξεις.
Το ΔΝΤ εκτιμά την παγκόσμια ύφεση στο 3%. Αλλά υπάρχει και το σενάριο ο περιορισμός της πανδημίας θα κρατήσει περίπου 50% περισσότερο χρόνο απ’ όσο υπολογίζουν οι κυβερνήσεις. Σε αυτήν την περίπτωση, η ύφεση παγκοσμίως μπορεί να φτάσει στο 6%.
Ο οίκος αξιολόγησης Scope προβλέπει ύφεση της τάξεως του 6,5% στην Ευρωζώνη, το ΔΝΤ ύφεση 7,5%, η ΕΚΤ-Λαγκάρντ 10% όπως ήδη αναφέραμε. Οι συνέπειες της κρίσης εκτιμώνται σημαντικά μεγαλύτερες από αυτές του 2008. Είναι λογικό να υποθέσουμε ότι αυτά τα νούμερα ενδέχεται να αναθεωρηθούν προς τα πάνω όσο περνάει ο καιρός, ειδικά με το σενάριο παρατεταμένης πανδημίας και μεγαλύτερης ύφεσης.
Ελλάδα, Ιταλία και Ισπανία εμφανίζονται, από όλους τους διεθνείς αναλυτές, στην πρώτη γραμμή των χωρών που θα υποστούν βαθύ οικονομικό σοκ, λόγω υψηλού χρέους και εξίσου υψηλής εξάρτησης από τον τουρισμό.
Μεγάλο πλήγμα αναμένεται να δεχθούν η Ιταλία (συρρίκνωση του ΑΕΠ κατά 7,5% και αύξηση του δημόσιου χρέους στο 145% του ΑΕΠ) και η Ισπανία (συρρίκνωση του ΑΕΠ κατά 8% και αύξηση δημόσιου χρέους στο 110% του ΑΕΠ) όσο και η Γερμανία σε μικρότερο βαθμό ωστόσο, λόγω της μεγάλης δημοσιονομικής στήριξης που φτάνει το 3,8% του ΑΕΠ (5,2% συρρίκνωση του ΑΕΠ και 65-70% αύξηση δημόσιου χρέους). Το δε Bruegel (ευρωπαϊκό think tank με έδρα τις Βρυξέλλες) εκτιμά ότι το ιταλικό χρέος θα φτάσει στο 189% του ΑΕΠ μέχρι το τέλος του χρόνου, ενώ το Bloomberg το χαρακτηρίζει σαν «ωρολογιακή βόμβα». Θεωρείται πλέον πολύ πιθανό το «νέο 2008» λόγω κορωνοϊού μπορεί να ξεκινήσει από τις ιταλικές τράπεζες.
Τα προβλήματα εξακολουθούν να απειλούν με διάρρηξη την ΕΕ, η Γερμανία μεσοπρόθεσμα θα κληθεί να σώσει οικονομίες που είναι αδύνατο να σωθούν, όπως η Ιταλία, πακέτο με Ισπανία, Ελλάδα. Η Ιταλία, με ΑΕΠ ύψους περίπου 2 τρισ. δολαρίων, γνωρίζουν τα ευρωπαϊκά επιτελεία ότι είναι “πολύ μεγάλη για να καταρρεύσει, αλλά πολύ μεγάλη για να διασωθεί”. Η συζήτηση για το Italexit έχει ανοίξει εδώ και καιρό κι αναμένεται να οξυνθεί. Ενδεχόμενη ιταλική χρεοκοπία απειλεί και το ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα.
Στην Ελλάδα ο ΥΠΟΙΚ Σταϊκούρας ξεκίνησε με εκτίμηση «μηδενικής ανάπτυξης» για το 2020 και αισίως έχει φτάσει σε εκτίμηση συρρίκνωσης κατά 4%.
Ο γερμανικός οίκος αξιολόγησης αναθεώρησε άμεσα τις προβλέψεις του για την ελληνική οικονομία. Ύφεση έως 7% προβλέπει ο οίκος. Εκτιμήσεις του ΔΝΤ και άλλων διεθνών οργανισμών δείχνουν ύφεση που μπορεί να πλησιάσει και το 10% (ΔΝΤ και ραγδαία αύξηση της ανεργίας), δηλαδή αντίστοιχη της συρρίκνωσης του 2011, τη χειρότερη χρονιά της κρίσης της Ευρωζώνης για τη χώρα μας. Η ιταλική τράπεζα Unicredit υπολόγισε το βάθος της ύφεσης για την ελληνική οικονομία περίπου στο 20%. Συνυπολογίζοντας και «τη βοήθεια της ΕΕ» που θα έρθει όχι ως παροχή αλλά δάνειο με τόκο προέβλεψε εκτίναξη του χρέους στο 218,6% του ΑΕΠ. Ούτε Μητσοτάκης ούτε Άδωνις κρύβουν ότι τουλάχιστον φέτος θα υπάρχει σοβαρή ύφεση. Ένας ακόμα λόγος που πρέπει να θεωρούμε το επόμενο μνημόνιο βέβαιο και ζήτημα χρόνου.
40 χιλιάδες λιγότερες προσλήψεις από απολύσεις τον Μάρτιο, πάνω από 100.000 απολύσεις ανέφερε το ΠΑΜΕ στα τέλη Μάρτη, άγνωστο τι γίνεται με τη μαύρη εργασία και «Αν ο ρυθμός αυτός συνεχιστεί το επόμενο εξάμηνο, θα έχουμε πραγματική εκτόξευση της ανεργίας», γράφει ο Λαπαβίτσας, ενώ ραγδαία αύξηση της ανεργίας στην Ελλάδα προβλέπει το ΔΝΤ.
Οι εκτιμήσεις είναι ότι η Ελλάδα από τη συμφωνία του Eurogroup 9/4 μπορεί να δανειστεί περίπου 3,5-4 δισ. μέσω του ESM και συνολικά 7-8 δισ. Δεδομένων των όρων δανεισμού του ESM, ο Λαπαβίτσας λέει «Θα πρέπει να έχει χαθεί το μέτρο στο Υπουργείο Οικονομικών για να δανειστεί η χώρα μας αυτά τα χρήματα, δεδομένου μάλιστα ότι ήδη έχει ένα τεράστιο μαξιλάρι» (εννοεί το αποθεματικό των 35 δισ. που άφησε κι επικαλείται σήμερα συχνά-πυκνά ο ΣΥΡΙΖΑ).
Αυτά βέβαια είναι ψιλά γράμματα. Ο Μητσοτάκης είτε πάρει «βοήθεια» της ΕΕ είτε αξιοποιήσει το αποθεματικό θα το κάνει για να εξυπηρετήσει τα συμφέροντα της τάξης του με τη μορφή δώρων κι επιδοτήσεων (όπως ήδη κάνει σε κλινικάρχες και καναλάρχες), και θα πάρει αντιλαϊκά μέτρα στο όνομα της κρίσης. Είναι ένα ζήτημα πώς αντιλαμβάνονται το «τόνωση της οικονομίας» οι καπιταλιστές σε καιρό κρίσης και εντελώς άλλο τι ανάγκες έχουν και πώς θα αντιμετώπιζαν την κρίση οι από κάτω (φορολογία στους πλούσιους, αξιοποίηση του πλούτου της Εκκλησίας, δραστικές περικοπές σε στρατιωτικές κι άλλες άχρηστες κρατικές δαπάνες, εθνικοποιήσεις τραπεζών και μεγάλων επιχειρήσεων (πχ ιατρικών, φαρμακευτικών, τροφίμων κλπ), επενδύσεις στο δημόσιο σύστημα υγείας και στην ιατρική-φαρμακευτική έρευνα, δραστική ενίσχυση των εργαζομένων και των μικρών επιχειρήσεων που πλήττονται (και όχι τα ψίχουλα των 600 και 800 ευρώ για ένα δίμηνο), παύση πληρωμών του χρέους και ρήξη με τους περιορισμούς που θέτει η ΕΕ κι η Ευρωζώνη- καμία τήρηση μνημονιακών όρων, περιορισμών στα ελλείμματα, εσωτερικός δανεισμός, δυνατότητα κοπής χρήματος κλπ). Αλλά αυτά δεν μπορούν να γίνουν χωρίς επαναστατικές διεργασίες, δεν μπορούν να γίνουν ούτε στα πλαίσια του καπιταλισμού ούτε σε ευθυγράμμιση με την ΕΕ. Φυσικά για να μακροημερεύσει μια τέτοια πολιτική θα έπρεπε να βρει το αντίστοιχό της και σε άλλες χώρες. Πάντως σαφώς τέτοιου είδους λύση δεν θα έδινε ούτε ο ακροδεξιός (σύμφωνα με διεθνή ΜΜΕ) Μητσοτάκης ούτε ο γιαλαντζί αριστερός Τσίπρας (που δεν έδωσε άλλωστε).
Συνοψίζοντας, η πανδημία λοιπόν κι η επερχόμενη κρίση θα δοκιμάσουν όλες τις οικονομίες, αλλά πολύ σκληρά τις πιο αδύναμες και την Ευρωζώνη κι ΕΕ στο σύνολό της.
Γερμανική «απερισκεψία»;
Αστοί οικονομολόγοι σήμερα φτάνουν να λένε πως χρειάζεται πραγματική αλληλεγγύη των πιο ισχυρών χωρών στις πιο αδύναμες για να μην καταρρεύσει το ευρώ και η ΕΕ.
Ο Achim Truger, μέλος του Γερμανικού Συμβουλίου Οικονομικών Εμπειρογνωμόνων, δήλωσε ότι τα κορωνοομόλογα είναι απαραίτητα για να αποφευχθεί η κατάρρευση του ευρώ: «Αν τα χρέη της Ιταλίας και της Ισπανίας αυξάνονται δραματικά, θα προκληθούν περικοπές του προϋπολογισμού, δηλαδή οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές κρίσεις, οι οποίες τελικά θα οδηγήσουν σε κρίση δημόσιου χρέους και μια κατάρρευση του ευρώ και της ΕΕ. Ως εκ τούτου, πρέπει τώρα να υπάρξει μια κοινή λύση, βασισμένη στην αλληλεγγύη».
Η Λαγκάρντ δήλωσε πως είναι απαραίτητη η διασφάλιση ίσων όρων για την καταπολέμηση του ιού. «Αυτό θα μας επιτρέψει να επανέλθουμε σε διατηρήσιμους ρυθμούς ανάπτυξης και πληθωρισμού όταν η πανδημία του κορονοϊού θα έχει περάσει».
Αυτό όμως δεν πρόκειται να γίνει όπως είδαμε.
Μπορεί κανείς να πει ότι «η γερμανική άρχουσα τάξη συμπεριφέρεται «απερίσκεπτα», γιατί μακροπρόθεσμα υποσκάπτουν την ΕΕ από την οποία κερδίζουν οι ίδιοι. Τέτοιου είδους «επιχειρηματολογία» είχε κι έχει ακόμα πχ ο ΣΥΡΙΖΑ κι άλλοι «ευρωπαϊστές» του συστημικού φάσματος. Πρόκειται για αυταπάτες, γιατί παραγνωρίζουν (ή κάνουν πως παραγνωρίζουν, εξαρτάται από τη σκοπιά που το βλέπει κανείς) τον τρόπο που λειτουργεί ο καπιταλισμός. Βεβαίως π.χ. η Γερμανία έχει κέρδος από τη συντήρηση της ΕΕ ως πεδίο κερδοφορίας και ως ασπίδα και όπλο απέναντι στον παγκόσμιο ανταγωνισμό, όμως σε τελική ανάλυση η συσσώρευση κεφαλαίου καθορίζεται από τις εξελίξεις σε εθνικό επίπεδο. Ο ανταγωνισμός συνεχίζει να πραγματοποιείται μεταξύ εθνών-κρατών κι εθνικών αστικών τάξεων. Συνεπώς καμιά εθνική άρχουσα τάξη δεν κάνει μακροπρόθεσμους σχεδιασμούς ούτε αμφίβολες επενδύσεις του τύπου «να κερδίζουν οι σύμμαχοι για να κερδίζω κι εγώ»- αντίθετα κοιτά το βραχυπρόθεσμο συμφέρον της, το πώς άμεσα θα πλασαριστεί καλύτερα στον διεθνή ανταγωνισμό στερώντας ζωτικό χώρο από τους ανταγωνιστές της. Αν η Γερμανία έκανε αγαθοεργίες μοιράζοντας τα δικά της κέρδη τότε θα έμενε πίσω στον ανταγωνισμό εκτός ΕΕ αλλά κι εντός της (πχ με Γαλλία, Αγγλία). Χωρίς ΕΕ μπορεί να υπάρξει η Γερμανία, χωρίς μέγιστο δυνατό κέρδος των καπιταλιστών της όχι, κι άρα αυτό προηγείται. Η Γερμανία εξάλλου είτε εντός είτε εκτός ΕΕ θα τα καταφέρει καλύτερα από τις νότιες χώρες, ενώ οι νότιες άρχουσες τάξεις το ξέρουν αυτό και υποχωρούν γι’ αυτό πχ πολύ πιο εύκολα στις «ορέξεις» της Γερμανίας αρπάζοντας το –πολύ μικρότερο- κομμάτι που τους αναλογεί, προτιμώντας την ευρωπαϊκή συμμαχία από το να μείνουν με μικρότερους ή και χωρίς συμμάχους απέναντι στον διεθνή ανταγωνισμό.
Σημεία των καιρών: οι «Financial Times» υπέρ… του Δημοσίου και των φτωχών
Το Editorial Board των FT. , πάει ακόμα πιο μακριά τη συζήτηση, φτάνοντας να επικαλείται την ανάγκη στήριξης των φτωχών, να βλέπουν τον άνισο τρόπο με τον οποίο χτυπά η πανδημία τα διάφορα κοινωνικά στρώματα, να εξηγούν ότι… η εθνική ενότητα είναι μια απάτη και ότι πρέπει να υπάρξει γενναία αναδιανομή κι ενίσχυση της δημόσιας υγείας και συνολικά του δημοσίου τομέα, επικαλούμενο μάλιστα παραδείγματα όπως τη… διορατικότητα της Βρετανίας το 1942, όταν -έγκαιρα, χωρίς να περιμένει το τέλος του πολέμου- δεσμεύτηκε για καθολικό κοινωνικό κράτος:
«Παρά τις εμψυχωτικές εκκλήσεις για εθνική κινητοποίηση, στην πραγματικότητα δεν είμαστε όλοι μαζί σ’ αυτό. Τα οικονομικά lockdown έχουν μεγαλύτερο κόστος σε αυτούς που είναι σε χειρότερη θέση. Σε μια νύχτα εκατομμύρια θέσεις εργασίας και η δυνατότητα βιοπορισμού χάθηκε στην φιλοξενία, τον τουρισμό και σχετικούς κλάδους, ενώ καλύτερα αμειβόμενοι καταρτισμένοι εργαζόμενοι συχνά αντιμετωπίζουν μόνο την «ενόχληση» να πρέπει να δουλέψουν από το σπίτι. Ακόμα χειρότερα, αυτοί με χαμηλής αμοιβής θέσεις εργασίας, που ακόμα έχουν απασχόληση, ρισκάρουν συχνά τις ζωές τους, ως βοηθητικό προσωπικό σε δομές υγείας, αλλά και ως εργαζόμενοι στην εφοδιαστική αλυσίδα, το ντελίβερι και την καθαριότητα. Πίσω από αυτό, υποχρηματοδοτημένες δημόσιες υπηρεσίες κλυδωνίζονται υπό το βάρος της εφαρμογής πολιτικών ενάντια στην κρίση. Τα μεγαλύτερα θύματα του lockdown είναι οι νέοι και οι ενεργοί, από τους οποίους ζητήθηκε να σταματήσουν την εκπαίδευσή τους και να αποποιηθούν πολύτιμο εισόδημα. Οι κυβερνήσεις θα πρέπει να αποδεχτούν έναν πιο ενεργό ρόλο στην οικονομία. Πρέπει να δουν τις δημόσιες υπηρεσίες ως επενδύσεις, αντί για υποχρέωση και να βρουν τρόπους να κάνουν την αγορά εργασίας λιγότερο επισφαλή. Η αναδιανομή θα είναι πάλι στην ατζέντα. Πολιτικές που έως πρόσφατα θεωρούνταν εκκεντρικές, όπως ένα βασικό εισόδημα και φόροι στους πλούσιους θα πρέπει να είναι στο μείγμα. Η Μεγάλη Βρετανία εξέδωσε την έκθεση «Beveridge», τη δέσμευσή της για ένα καθολικό κράτος κοινωνικής πρόνοιας το 1942».
Συμφωνούμε κι επαυξάνουμε για τις ανάγκες στήριξης του δημοσίου και των φτωχών, της φορολογίας του κεφαλαίου και της ανάγκης στήριξης των ισχυρών χωρών στις πιο αδύναμες. Όμως αυτά δεν θα επιτευχθούν με τις νεοκεϋνσιανές και ευρωκεϋνσιανές αυταπάτες κι επίκληση στη διορατικότητα των κυβερνήσεων και τη φιλανθρωπία του κεφαλαίου. Θα έρθουν μέσα από μαζικούς ταξικούς αγώνες. Η Βρετανία έκανε κοινωνικό κράτος, όπως κι άλλες χώρες, μέσα από τη μαζική καταστροφή και την έξοδο από την κρίση που κατέστησε δυνατή το σφαγείο του Β’ ΠΠ. Σήμερα καμία ΕΕ και κανένα ευρώ δεν θα διαλυθεί από μόνο του σε φιλολαϊκή κατεύθυνση, το όριο αντοχής τους είναι το όριο των λαών να υπομείνουν κι άλλη λιτότητα. Αν δεν υπάρξει μαζική αντιπαράθεση με το ελληνικό κεφάλαιο για να πληρώσει αυτό την κρίση, τότε θα έρθουν απλά και τα επόμενα μνημόνια και η Ελλάδα θα παραμείνει στο ευρώ όπως έκανε μέχρι τώρα. Υπάρχει βέβαια και το σενάριο κάποια στιγμή από το ευρώ και συνεχίσει να βασιλεύει το κεφάλαιο, οπότε την κρίση θα εξακολουθήσουν να πληρώνουν οι φτωχοί κι ο κόσμος της εργασίας. Το ίδιο ισχύει και για τις υπόλοιπες χώρες.
Η ΕΕ-λυκοσυμμαχία
και η τρίτη κρίση του ευρώ
Η ΕΕ έχει αποδείξει πολλάκις ότι δεν είναι το «κοινό ευρωπαϊκό μας σπίτι» και δεν έχει καμία σχέση με την αλληλεγγύη των λαών. Αντίθετα είναι μια λυκοσυμμαχία κρατών σε συγκεκριμένα ζητήματα για να ανταπεξέλθουν στον διεθνή ανταγωνισμό, αλλά μεταξύ τους δεν παύει να λειτουργεί ο «κλασικός» ανταγωνισμών των εθνικών αρχουσών τάξεων και των κρατών τους. Κάθε εθνική τάξη βάζει τα δικά της συμφέροντα πάνω απ’ όλα. Φυσικά δεν λείπουν συμμαχίες μεταξύ υποσυνόλων-ομάδων κρατών για να επιβληθούν σε άλλες χώρες και το μεγάλο ψάρι προσπαθεί να επιβάλει το δίκιο του στο μικρότερο. Μια ιμπεριαλιστική συμμαχία δεν μπορεί παρά να ακολουθεί και στο εσωτερικό της τους κανόνες της ιμπεριαλιστικής αλυσίδας, όπου οι ισχυρότεροι κρίκοι έχουν πολύ περισσότερα μέσα για να επιβάλουν τα συμφέροντά τους στα υπόλοιπα. Η Γερμανία, συνήθως σε συμμαχία με τη Γαλλία, παίρνει με το μέρος της τα λεγόμενα κράτη του «Βορρά» και επιβάλλει ως επί το πλείστον το δίκιο της στον «Νότο». Δεν πάνε πολλά χρόνια που αυτό έγινε με τα προγράμματα λιτότητας και τα μνημόνια που επιβλήθηκαν στις χώρες PIGS. Όλα αυτά επαναλήφθηκαν και τις μέρες της κρίσης του κορωνοϊού, παρά το γεγονός ότι διακυβεύονται χιλιάδες θυμάτων. Ότι μπροστά στο υπέρτατο αγαθό της ζωής οι ευρωπαϊκές αστικές τάξεις δεν μπορούν να ενωθούν δεν μας κάνει εντύπωση, γιατί υπολογίζουν μόνο τα κέρδη τους-κάθε μία τα δικά της. Αλλά ότι αυτό δεν έγινε ούτε σήμερα αφενός αποδεικνύει ακόμα περισσότερο τον πραγματικό αντιδραστικό χαρακτήρα λυκοσυμμαχίας της ΕΕ και το ότι η «(περαιτέρω) ολοκλήρωση της ΕΕ» δεν πρόκειται να υπάρξει ποτέ, αφετέρου βάζει τις βάσεις για ακόμα μεγαλύτερη κρίση της ΕΕ στο άμεσο μέλλον – η πρόσφατη έξοδος της Βρετανίας μπορεί να αποδειχθεί απλώς η αρχή. Αυτή θα είναι η τρίτη μεγάλη κρίση της ΕΕ και της ΕΖ μέσα στη διάρκεια της προηγούμενης δεκαετίας. Στο πρώτο μισό της δεκαετίας είχαμε την κρίση γύρω από το Grexit, στο δεύτερο μισό είχαμε το Brexit. Αυτή η κρίση φαίνεται να είναι σοβαρότερη. Ακόμα κι αν καταφέρει να μην διασπαστεί ή διαλυθεί η ΕΕ τώρα θα πάρει παράταση μέχρι την επόμενη φορά. Και φυσικά αν διαλυθεί η ΕΕ, ανάλογα με την έκταση της κρίσης, με αστικούς όρους δεν θα είναι προς φιλολαϊκή, αλλά σε αντιδραστική κατεύθυνση που θα θυμίζει δεκαετία του ΄30, με την έξαρση του ρατσισμού, του φασισμού, των στρατιωτικών ανταγωνισμών και πιθανή κατάληξη τον πόλεμο.
Είναι δεδομένο ότι έρχονται σκληρά μέτρα και σκληρές ταξικές αντιπαραθέσεις. Το συμπέρασμα που βγαίνει από το 2010-2015 είναι ότι 1) το κεφάλαιο δεν κάνει παραχωρήσεις και δεν αστειεύεται, θα κάνει τα πάντα για να τσακίσει τους εργάτες και τους φτωχούς και 2) μπορούμε ίσως να καθυστερήσουμε κάποια μέτρα μέσα από το μαζικό κίνημα αλλά στο τέλος θα ηττηθούμε, αν αυτό δεν συνδυαστεί με μια νικηφόρα στρατηγική ανατροπής του συστήματος. Πολύ περισσότερο που σήμερα έρχεται μια κρίση πολύ βαθύτερη και έρχεται να χτυπήσει ένα σύστημα με μικρότερες αντοχές. Πολύ περισσότερο που βρισκόμαστε, τουλάχιστον στην Ελλάδα, σε οριακή κατάσταση με την έκταση που έχουν πάρει η φτώχεια και η ανεργία (με τη μεγάλη κοινωνική πλειοψηφία πλέον να ζει με 300, 500 και 700 ευρώ) κι έχουμε ακόμα μικρότερα περιθώρια να κάνουμε λάθος και να εναποθέσουμε τις ελπίδες μας σε «ρεαλιστικές λύσεις» που θα πετύχουν «μικροβελτιώσεις» στο σύστημα. Πολλές εμπειρίες διεθνώς, με κεντρική αυτή του ΣΥΡΙΖΑ, αποδεικνύουν ότι αυτά είναι αυταπάτες και μάλιστα αυταπάτες που τις πληρώνουμε οδυνηρά: με την Αριστερά διαλυμένη και ηττημένη, το κίνημα τσακισμένο και τις κυβερνήσεις που έρχονται πάνω στα συντρίμμια μας να έχουν ρεβανσιστικό χαρακτήρα και να επιδιώκουν να πάρουν παραμάζωμα ακόμα και τα ψίχουλα που απέμειναν. Είναι δεδομένο ότι οι μεγάλες μάχες που έρχονται δεν θα κερδίσουν αν δεν μπολιαστούν με ένα νέο όραμα, αν δεν βρουν τον τρόπο να κερδίσουν τα επόμενα διλήμματα τύπου ΤΙΝΑ που θα τους τεθούν κι αν δεν συνδυαστούν με αντικαπιταλιστικές ανατροπές. Το όραμα είναι ο σοσιαλισμός και η επαναστατική Αριστερά πρέπει να βρει τον τρόπο να ενισχύσει τις μάχες του κόσμου και να τους προσανατολίσει σε αυτή την κατεύθυνση, δυναμώνοντας και η ίδια. Δεν ξέρουμε αν η ερχόμενη κρίση θα έχει τις συνέπειες του 1929, δηλαδή τον φασισμό ή τον πόλεμο. Αυτό που είναι σίγουρο είναι ότι το δίλημμα Σοσιαλισμός ή βαρβαρότητα παραμένει επίκαιρο και ότι η ΕΕ δεν μπορεί να επανιδρυθεί ή να μετασχηματιστεί προς το φιλολαϊκότερο παρά μόνο να ανατραπεί με επαναστατικές διεργασίες από τις εργατικές τάξεις των χωρών της για την οικοδόμηση του σοσιαλισμού στην Ευρώπη και όχι μόνο. Διαφορετικά μας περιμένουν νέες ήττες ακόμα κι αν αυτές δεν σημαίνουν πόλεμο αλλά «μόνο» μνημόνια, περικοπές, αυταρχισμό.
Πηγές:
https://www.efsyn.gr/politiki/238089_pos-i-eyropi-apetyhe-na-anahaitisei-ton-io
http://costaslapavitsas.blogspot.com/
https://bankingnews.gr/index.php?id=492743
https://tvxs.gr/news/eyropi–eop/h–germania–stinei–ti–nea–krisi–xreoys
http://costaslapavitsas.blogspot.com/
http://net.xekinima.org/europaiki-enosi-i-upokrisia-kai-o-kunismos-ton/
https://gr.euronews.com/2020/04/08/mauro-ferrari-covid-19-paraitithike-epikefalis-epistomones-ee-diafonise-politiki-erc
https://www.capital.gr/bloomberg-view/3440727/i-ufesi-logo-koronoiou-den-tha-thumizei-2008-kai-1929-alla-b-pagkosmio-polemo
https://www.cnn.gr/news/kosmos/story/214811/koronoios-synodos-koryfis-tis-ee-stis-23-aprilioy-gia-ta-oikonomika-metra
https://www.efsyn.gr/node/236593
https://www.tanea.gr/2020/04/10/economy/koronaios-egine-to-proto-vima-sto-eurogroup-ti-kerdizei-i-ellada-apo-ta-500-dis-eyro/
https://www.capital.gr/diethni/3444495/reuters–i–ekt–proeidopoiise–to–eurogroup–oti–xreiazontai–metra–axias-1-5-tris
https://www.economistas.gr/oikonomia/25302_yfesi–sok–gia–tin–ellada–problepei–dnt
Υποβολή απάντησης