Δεκέμβρης 1944: Πώς η ηγεσία του ΚΚΕ πρόδωσε την επανάσταση

image_pdfimage_print

Του Χάρη Παπαδόπουλου

«Εφόσον οι μεγάλοι σύμμαχοι αποφάσισαν πως η παρουσία του βρετανικού στρατού στην Ελλάδα είναι χρήσιμη, σημαίνει πως είναι.
Πιστεύουμε πως η σύγκρουση ΕΛΑΣ και Βρετανών ήταν αποτέλεσμα μιας θλιβερής παρεξήγησης, η οποία ελπίζουμε θα ξεχαστεί».

(Γιώργης Σιάντος, ηγέτης του ΚΚΕ, σε συνέντευξή του στους ξένους ανταποκριτές στις 12 Φλεβάρη 1945, αμέσως μετά την υπογραφή της Συμφωνίας της Βάρκιζας)

Είχαν προηγηθεί 33 µέρες πολύνεκρων µαχών στους δρόµους της Αθήνας. Παρατάχθηκαν οι µαχητές και οι µαχήτριες του εφεδρικού ΕΛΑΣ από τη µια πλευρά. Από την άλλη ήταν συνασπισµένοι τα βρετανικά στρατεύµατα, η Ορεινή Ταξιαρχία, το µοναδικό εναποµείναν ένοπλο σώµα του ελληνικού στρατού, η Χωροφυλακή και δίπλα τους πολλές χιλιάδες χίτες και ταγµατασφαλίτες. Επρόκειτο για τους ένοπλους δωσίλογους, που αφόπλισε και συνέλαβε ο ΕΛΑΣ και τους παρέδωσε στην κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας του Γεωργίου Παπανδρέου προκειµένου να δικαστούν για συνεργασία µε τους ναζί και εγκλήµατα κατά του πληθυσµού.

Όµως η ∆εξιά και η αστική τάξη πάλευαν για να µη χάσουν την εξουσία. Έτσι, δεν δίστασαν να επανεξοπλίσουν το κατακάθι του έθνους απέναντι στα καλύτερα παιδιά του. Τα ∆εκεµβριανά του 1944 κόστισαν περισσότερους νεκρούς και από τον ελληνοϊταλικό πόλεµο του 1940.

Ήταν η µοναδική στιγµή στην ελληνική ιστορία που η αστική τάξη ένιωσε τον τρόµο της παραλίγο ανατροπής της από το προλεταριάτο. Γι’ αυτό και απάντησε µε τη συντριβή όλων των δυνάµεων της Αριστεράς. Τόσο στα πεδία των µαχών του εµφύλιου, όσο και στα στρατόπεδα συγκέντρωσης στη Μακρόνησο, στο Τρίκερι και αλλού.

 

Ένα επεισόδιο µε σηµασία

Στις 25 ∆εκέµβρη 1944, κι ενώ οι µάχες στους δρόµους της πρωτεύουσας είχαν κορυφωθεί µε εκατοντάδες νεκρούς καθηµερινά, ο Τσόρτσιλ έφτασε στην Αθήνα για συνοµιλίες µε τους ηγέτες της ελληνικής άρχουσας τάξης. Κατέλυσε στο ξενοδοχείο «Μεγάλη Βρετανία». Κάτω από αυτό, ο ΕΛΑΣ είχε τοποθετήσει µια τεράστια ποσότητα εκρηκτικών υλών.

Επί µέρες το επιτελείο της αντίδρασης συζητούσε πάνω σε µια µπαρουταποθήκη, που το ΚΚΕ επέλεξε να µην πυροδοτήσει ποτέ. Ενώ η αστική τάξη δεν δίσταζε µπροστά σε κανένα έγκληµα για να σωθεί, η ηγεσία των εξεγερµένων δίσταζε συνεχώς. Τελικά άφησε ανεκµετάλλευτη την ευκαιρία να κόψει το κεφάλι του εχθρού της.

Αυτή η εικόνα αποδίδει το χαρακτήρα της σύγκρουσης των ∆εκεµβριανών.

Πώς φτάσαµε στον ∆εκέµβρη

Η εργατική τάξη και τα φτωχά στρώµατα στην Ευρώπη και ιδιαίτερα στην Ελλάδα πέρασαν, στη διάρκεια της ναζιστικής κατοχής, µέσα από µια δοκιµασία φρίκης. Στρατόπεδα συγκέντρωσης, εργασία σε συνθήκες σκλαβιάς. Πείνα. Ειδικά στην Αθήνα πέθαναν πολλές χιλιάδες κατά το λιµό του ’41-’42.

Μόνο έτσι µπορούσε να δουλέψει το χιτλερικό καθεστώς, που αποµυζούσε όλη την Ευρώπη για να τροφοδοτήσει τον πόλεµό του. Όµως, σ’ αυτό το πλαίσιο βρέθηκαν και άλλοι ωφεληµένοι. Η αστική τάξη, που στην πλειονότητά της συνεργάστηκε µε τους ναζί και ρίχτηκε µε τα µούτρα στην ευκαιρία να πλουτίσει από τον πόλεµο. Στην Ελλάδα οι Μποδοσάκηδες, τα παλιότερα δηλαδή «τζάκια», οι Λάτσηδες και οι Λαναράδες, δηλαδή οι νεόπλουτοι, στην Κατοχή έφτιαξαν ή µεγάλωσαν υπέρµετρα τις περιουσίες τους.

Η κατεχόµενη Ευρώπη είδε σχεδόν παντού να αναπτύσσεται η αντίσταση ενάντια στους ναζί και τους συνεργάτες τους. Οι εργάτες και οι εργάτριες εντάχθηκαν στις µαζικές οργανώσεις της Αριστεράς για να αντιµετωπίσουν την καταστροφή. Από όλες τις χώρες, η Ελλάδα στα τέλη του 1944, όπως και η Γιουγκοσλαβία, διέθεταν την πιο δυνατή Αριστερά, που µε τους αντάρτες πέτυχε όχι µόνο να αντιµετωπίζει τους ναζί, αλλά και να κατατροπώνει τους δωσιλογικούς στρατούς, των Τσέτνικς και Ουστάσι στη Γιουγκοσλαβία και των Ταγµάτων Ασφαλείας στην Ελλάδα.

Ο εξεγερµένος λαός στην Ελλάδα τον Οκτώβρη του 1944 ένιωθε πως, µε την απελευθέρωση, ο κόσµος τού ανήκει.

Γράφει ένας αστός συγγραφέας, ο Γιώργος Θεοτοκάς, που παρατηρεί τη διαδήλωση του ΕΑΜ τον Οκτώβρη 1944 στην Αθήνα:

«∆εν υπάρχει αµφιβολία πως τούτος ο λαός, που βλέπουµε αυτές τις µέρες, είναι άλλος από κείνον που ξέραµε, πιο δυναµικός, πιο γενναίος και πιο περήφανος, αληθινά χειραφετηµένος και λεύτερος (…)

Στον αέρα υπάρχει Ρώσικη Επανάσταση, µα και Γαλλική Επανάσταση και Κοµµούνα του Παρισιού και απελευθερωτικός εθνικός πόλεµος και ποιος ξέρει τι άλλα θολά στοιχεία που δεν τα ξεχωρίζουµε ακόµα (…) Ο λαός βρήκε µια λέξη και την πιπιλίζει ολοένα: ‘‘Λαοκρατία’’. […] Ο λαός ν’ ανέβει, ο λαός να γίνει αφέντης, να πάψουν οι κακοί ν’ αδικούν το λαό – αυτό είναι το γενικό αίτηµα».

Όµως η πολιτική ηγεσία των εξεγερµένων, το ΚΚΕ, δεν είχε την πρόθεση να προχωρήσει τα πράγµατα πιο πέρα από έναν συµβιβασµό µε την άρχουσα τάξη. Όλη η πορεία προς το µακελειό του ∆εκέµβρη είναι η αναζήτηση ενός ουτοπικού ταξικού συµβιβασµού, στο όνοµα του «αντιφασιστικού» αγώνα…

 

Η αντίδραση

Το στρατόπεδο της αστικής τάξης δεν είχε διάθεση ούτε για ελάχιστες παραχωρήσεις. Ο ∆ηµήτρης Μαριόλης στην «Αδύνατη ταξική ανακωχή» περιγράφει το αίσθηµα απελπισίας των εργατικών µαζών στην απελευθερωµένη Αθήνα µπροστά στα κλειστά εργοστάσια. Όµως οι Έλληνες καπιταλιστές, συνηθισµένοι στην Κατοχή σε απίθανες απολαβές, δεν αναλάµβαναν καµία επιχείρηση που θα απέφερε κέρδος κάτω του 40%. Προτιµούσαν να κερδοσκοπούν στις ανταλλαγές µεταξύ παλιάς και νέας δραχµής και χρυσής λίρας, που τους απέφεραν µεγαλύτερα κέρδη από τις επενδύσεις στην παραγωγή.

Η άρχουσα τάξη είχε χωριστεί στα δύο το 1941, µε την κατάληψη της Ελλάδας από τον χιτλερικό στρατό. Ο βασιλιάς κι ένα κοµµάτι του πολιτικού προσωπικού ακολούθησαν τους Άγγλους κι εγκαταστάθηκαν στο Κάιρο. Το µεγαλύτερο, όµως, τµήµα των αστών έµεινε πίσω και συνεργάστηκε µε τους ναζί.

Τον Οκτώβρη του 1944, µε την απελευθέρωση, τα δύο κοµµάτια ενώθηκαν. Το ίδιο και οι στρατοί τους. Στο Γουδί θα στρατωνιστεί η Ορεινή Ταξιαρχία, ο ελληνικός στρατός που ανασυγκροτήθηκε στη Μέση Ανατολή, µαζί µε τους χιλιάδες άντρες των Ταγµάτων Ασφαλείας, που παρέδωσε αιχµάλωτους ο ΕΛΑΣ στους Συµµάχους. Ταγµατασφαλίτες και τακτικός στρατός θα σηκώσουν τα όπλα µαζί στα ∆εκεµβριανά, ενάντια στον εξεγερµένο λαό της Αθήνας.

Την καλύτερη περιγραφή για τις προθέσεις των αστών έδωσε λίγο αργότερα από τα ∆εκεµβριανά ο επικεφαλής της Αµερικανικής Οικονοµικής Αποστολής, που χαρακτήρισε τις «επιχειρηµατικές τάξεις ως ιδιοτελείς και αφοσιωµένες στην κερδοσκοπία». Ο ίδιος αποκάλεσε τα κυβερνητικά στελέχη στην Ελλάδα ως «µέλη της διεθνούς κοµψής κλίκας», που ενδιαφέρονται µόνο για τα προνόµια των τραπεζιτών και των εµπόρων.

Αυτά τα παράσιτα φοβόντουσαν ένα µόνο πράγµα: Τα όπλα και τη µαχητικότητα του λαού που ήταν οργανωµένος στο ΕΑΜ. Και ήταν αποφασισµένοι να τον τσακίσουν…

 

Το ΚΚΕ

Ποτέ δεν είχε το ΚΚΕ τόση επιρροή και αναγνώριση µέσα στο λαό όση τον Οκτώβρη-∆εκέµβρη 1944. Αριθµούσε 450.000 µέλη, ενώ το ΕΑΜ το ακολουθούσαν εκατοµµύρια. Το ΚΚΕ είχε στον έλεγχό του σχεδόν όλη τη χώρα.

Όµως, κανένας πολιτικός οργανισµός δεν διαθέτει αρκετή δύναµη για να ξεγελάσει την Ιστορία. Μπροστά σε δύο ένοπλα κοινωνικά στρατόπεδα µε εντελώς αντίθετα συµφέροντα, που έχουν να λύσουν άµεσα το θέµα της εξουσίας, το ΚΚΕ κράτησε αυτοκτονική στάση. Προσπάθησε να παίξει κρυφτούλι µε την πάλη των τάξεων και να συµβιβάσει τα ασυµβίβαστα.

Έτσι, το ΕΑΜ µπήκε από την αρχή στην υποτιθέµενη «κυβέρνηση εθνικής ενότητας» του Γ. Παπανδρέου -και µάλιστα ως µειοψηφία- και αντί να οργανώσει την αναπόφευκτη σύγκρουση, προσπάθησε να σπείρει στον κόσµο του απογοήτευση και αυταπάτες. Στη ρήξη που αρχίζει µε τα ∆εκεµβριανά του ’44 και τη Βάρκιζα και τελειώνει µε το Γράµµο-Βίτσι το 1949, το ΚΚΕ θα συνθλιβεί και τα µέλη του θα βιώσουν πλήρως τη σηµασία του ρητού «Ουαί τοις ηττηµένοις».

Από τον Οκτώβρη της απελευθέρωσης ως τον αναπόφευκτο επερχόµενο ∆εκέµβρη, οι υπουργοί του ΕΑΜ θα υπογράψουν όλες τις αποφάσεις που µειώνουν δραστικά τους µισθούς «για να ισοσκελιστεί ο προϋπολογισµός» και για να δοθούν κίνητρα στους βιοµήχανους να ανοίξουν τα εργοστάσια. Το ΚΚΕ θα προσπαθήσει να συγκρατήσει τη λαϊκή αγανάκτηση και να δώσει διαπιστευτήρια σεβασµού της αστικής νοµιµότητας.

Όµως, όλα ήταν µάταια. Η ανασυγκροτηµένη αστική τάξη ήθελε όλη την εξουσία και ο Άγγλος διοικητής Σκόµπι -που το ΚΚΕ είχε αποδεχτεί ως επικεφαλής του ΕΛΑΣ- έστειλε τελεσίγραφο την 1η ∆εκέµβρη 1944, απαιτώντας την άµεση διάλυση του ΕΛΑΣ.

Η ηγεσία του ΚΚΕ απάντησε στη θανάσιµη απειλή µε κοινοβουλευτικά τερτίπια. Ανακάλεσε τους υπουργούς της και απάντησε µε συλλαλητήριο στο Σύνταγµα στις 3 ∆εκέµβρη για να «πιέσει» την κυβέρνηση Παπανδρέου. Είναι η άοπλη συγκέντρωση που θα µατοκυλίσει η Αστυνοµία µε 27 νεκρούς. Μακελειό θα ακολουθήσει και στην κηδεία των θυµάτων την επόµενη µέρα από τα αστυνοµικά πυρά.

 

Η σύγκρουση

Μόνο µετά τη διπλή σφαγή των διαδηλωτών από τις «δυνάµεις της τάξεως» θα αναλάβει ο ΕΛΑΣ να αφοπλίσει τα αστυνοµικά τµήµατα και να χτυπήσει τη φωλιά των Χιτών δολοφόνων στο Θησείο. Σε λίγες ώρες τα 23 από τα 25 αστυνοµικά τµήµατα της Αθήνας πέφτουν στα χέρια των ανταρτών. Ο Γρίβας, επικεφαλής της φασιστικής οργάνωσης Χ, και ελάχιστοι συνεργάτες του σώζουν τη ζωή τους χάρη στο αγγλικό τανκ στο οποίο καταφεύγουν. Ο ΕΛΑΣ δεν χτυπάει τον αγγλικό στρατό, παρόλο που εκείνος επιχειρεί σταθερά στο πλευρό της κυβέρνησης Παπανδρέου και της αστικής τάξης.

Έτσι το 2ο Σύνταγµα του ΕΛΑΣ, 1.200 αντάρτες, που κατευθύνεται στο Γουδί για να χτυπήσει τους ταγµατασφαλίτες, συναντά αγγλικά στρατεύµατα και αφήνεται να αφοπλιστεί από αυτά.

Στις 7 ∆εκέµβρη τα αγγλικά τανκς ξεκινούν επίθεση κατά του ΕΛΑΣ στην οδό Μάρνης. Ο ΕΛΑΣ και το ΕΑΜ απαντούν µε… εκκλήσεις στους Άγγλους να µείνουν ουδέτεροι: «Ο αγώνας µας είναι καθαρά εσωτερικός. Οι σύµµαχοι Άγγλοι πρέπει να µείνουν ουδέτεροι και τους βεβαιώνουµε ότι δεν διατρέχουν κανέναν κίνδυνο».

Εν τω µεταξύ, οι κύριες στρατιωτικές δυνάµεις του ΕΛΑΣ, µε επικεφαλής τους Άρη Βελουχιώτη και Στέφανο Σαράφη, αντί να κατέβουν στην Αθήνα στέλνονται στο Βορρά, για να αφοπλίσουν τις δυνάµεις του Ζέρβα στην Ήπειρο και του Τσαούς Αντόν στην Ανατολική Μακεδονία. Στις εκκλήσεις των ανταρτών να κατέβουν στην Αθήνα, η ηγεσία του ΚΚΕ τούς το απαγορεύει. Τα ανακοινωθέντα της Κ.Ε. έχουν σταθερό µοτίβο «Τα επεισόδια στην Αθήνα έχουν τοπικό χαρακτήρα και θα διευθετηθούν».

Το πώς η σφοδρή σύγκρουση µετατράπηκε σε πανωλεθρία το περιγράφει αδρά ο Κ. Ρουσίτης στον «Κόκκινο ∆εκέµβρη»:

«Την ίδια µέρα που το ΚΚΕ ζητούσε από τους Άγγλους να µείνουν ουδέτεροι, αυτοί ξεκινάν να βοµβαρδίζουν τις λαϊκές συνοικίες της Αθήνας. Οι πρώτες βόµβες πέφτουν στην Καισαριανή. Από την επόµενη µέρα στους βοµβαρδισµούς µπαίνει και η αγγλική αεροπορία, και ο στόλος που βρισκόταν στον Φαληρικό Όρµο. Οι βοµβαρδισµοί είναι συστηµατικοί και σκληροί µε στόχο το λαό της Αθήνας. Οι περιοχές που δοκιµάζονται πιο σκληρά είναι ο Πειραιάς, η ∆ραπετσώνα, η Κοκκινιά, το Περιστέρι, η Καισαριανή και ο Βύρωνας. Οι νεκροί από τις αγγλικές βόµβες υπολογίζονται σε εκατοντάδες […]

Σε απάντηση ο ΕΛΑΣ δεν έχει καθόλου βαρύ οπλισµό για να προστατέψει το λαό της Αθήνας. Σε όλη την πρωτεύουσα υπάρχουν 2 πεδινά πυροβόλα, όταν µόνο από τις µάχες του Οκτώβρη στη Μακεδονία είχε κερδίσει 100! Το ‘‘Συγκρότηµα Μηχανηµάτων’’, ο σχηµατισµός βαρύ οπλισµού που συγκρότησε ο Άρης στην Πελοπόννησο και συνέβαλε καθοριστικά στις νίκες του ΕΛΑΣ σε Πύργο, Γαργαλιάνους και Μελιγαλά, βρίσκεται στην αχρηστία στη Μεσσηνία. Οι σηµαντικότερες µάχες διεξάγονται σε δύο σηµεία. Στο Γουδί και στου Μακρυγιάννη. Οι Βρετανοί θα ρίξουν εκεί τα τανκς και τα θωρακισµένα και προκαλούν µεγάλες απώλειες στους αντάρτες. Σε αυτά τα δύο σηµεία καθηλώνεται η έφοδος των ανταρτών µπροστά στα βρετανικά τανκ. Αλλά ούτε να εκκαθαρίσουν το πεδίο της µάχης µπορούν».

Για µια ακόµη φορά, δεν ήταν ο ηρωισµός που έλειψε στον εξεγερµένο λαό. Έλειψε η ηγεσία µε καθαρές ιδέες για το ποιος είναι ο εχθρός και µε την αποφασιστικότητα να τον αντιµετωπίσει.

Από τις 20 ∆εκέµβρη και µετά οι Άγγλοι θα ενισχυθούν µε δυο πλήρεις µεραρχίες και θα περάσουν στην αντεπίθεση. Η µάχη έχει πια κριθεί.

Οι τροτσκιστές στα ∆εκεµβριανά

Η ηγεσία του ΚΚΕ αποδείχθηκε «δειλή, µοιραία και άβουλη αντάµα» µονάχα απέναντι στον ταξικό εχθρό και τον αγγλικό ιµπεριαλισµό. Αντίθετα, απέναντι στους εξαιρετικά ολιγάριθµους τροτσκιστές έδειξε το πιο ανελέητο πρόσωπο.

Τις µέρες των µαχών στην Αθήνα και ενώ η αγγλική αεροπορία βοµβάρδιζε τις λαϊκές γειτονιές, η ΟΠΛΑ, η πολιτοφυλακή του ΕΑΜ, συγκέντρωνε από τα σπίτια τους, αλλά και από τα οδοφράγµατα απέναντι στον αγγλικό στρατό κάθε τροτσκιστή ή ακόµη και αντιπολιτευόµενο κοµµουνιστή. Οι συλληφθέντες εκτελούνταν µε συνοπτικές διαδικασίες.

Ο επικεφαλής της επιχείρησης από τη µεριά της καθοδήγησης του ΚΚΕ Μπαρτζώτας, µέλος του Πολιτικού Γραφείου, θα καµαρώσει στα αποµνηµονεύµατά του πως οδήγησε στο θάνατο 800 τροτσκιστές σε Αθήνα- Πειραιά στη διάρκεια των ∆εκεµβριανών! Τέτοιος αριθµός στρατευµένων τροτσκιστών δεν υπήρχε σε ολόκληρη τη χώρα. Οι περισσότεροι δολοφονηµένοι σαν «τροτσκιστές» ήταν µέλη του ΚΚΕ και του ΕΑΜ, που άρχισαν να διαφωνούν ανοιχτά µε την αλλοπρόσαλλη πολιτική της ηγεσίας απέναντι στην αστική τάξη και τον αγγλικό στρατό είτε παλιότεροι αγωνιστές του εργατικού κινήµατος, που το ΚΚΕ φοβόταν πως θα µπορούσαν να λειτουργήσουν ως εναλλακτική ηγεσία στα αριστερά του.

Γράφει ο Καστρίτης, ένας από τους ελάχιστους τροτσκιστές που επιβίωσαν τον ∆εκέµβρη: «Κύριο καθήκον των τεταρτοδιεθνιστών ήταν σ’ αυτή τη φάση σύγκρουσης του ΕΛΑΣ µε τους αστούς και τους σκόµπυδες να συµπολεµήσουν µε τους Ελασίτες σκοπεύοντας στην ανεξάρτητη δράση των µαζών για µια σοσιαλιστική διέξοδο της ∆εκεµβριανής κρίσης του καπιταλισµού. Αλλά η ταχτική του ‘‘χτυπάµε µαζί-βαδίζουµε χωριστά’’ αποδείχθηκε απραγµατοποίητη. Εµποδίστηκαν από το φράγµα πυρός που στρεφόταν εναντίον τους. Με σύνθηµα του πράχτορα της Γκε-Πε-Ου Μπαρζώτα –‘‘τσακίστε επιτόπου τους υπερασπιστές των σοβιέτ και εχθρούς της λαϊκής δηµοκρατίας’’, ο µηχανισµός της ΟΠΛΑ θέρισε τους επαναστάτες. Η Λαϊκή Πολιτοφυλακή (Ελασίτικη Ασφάλεια) που τη διεύθυναν παλιοί αξιωµατικοί Χωροφυλακής, οργίασε».

Όσο για το πώς απάντησε η πλευρά των κατακρεουργηµένων τροτσκιστών, αντιγράφουµε από το βιβλίο των Κατσορίδα, Λιβιεράτου και Παλούκη «Ο ελληνικός Τροτσκισµός 1923-1946»:

«Η πολιτική και ηθική ανωτερότητα όλων των αντιπολιτευόµενων στο ΚΚΕ οργανώσεων φάνηκε στο γεγονός πως, παρά τις δολοφονίες που υπέστησαν από το σταλινισµό, οι οικογένειες των θυµάτων δεν υπέβαλαν µηνύσεις. Οι τροτσκιστικές οργανώσεις τούς παρότρυναν να µην υποβάλουν, επειδή θεώρησαν τις δολοφονίες αυτές ενδοταξική διαµάχη µεταξύ εργατικών οργανώσεων και δεν θα έπρεπε να δώσουν επιχειρήµατα στον ταξικό εχθρό να χτυπήσει το εργατικό κίνηµα».

 

Συµπέρασµα

Η ένοπλη σύγκρουση δεν ξορκίστηκε µε τις συνεχείς παραχωρήσεις της Αριστεράς. Θα διεξαχθεί από την πλευρά των αστών µε σαφήνεια και στοχοπροσήλωση κι από τη µεριά του ΚΚΕ µε συνεχείς δισταγµούς και προσπάθειες συµβιβασµού. Το πιο τραγικό κεφάλαιο στην ιστορία της ελληνικής Αριστεράς είχε µόλις ξεκινήσει. Θα σφραγιστεί µε τη συµφωνία-ολετήρα της Βάρκιζας τον Φλεβάρη 1945 και θα κλείσει στο στρατόπεδο της φρίκης στη Μακρόνησο και στα πεδία µάχης στο Γράµµο-Βίτσι.

Και η ευκαιρία για κοινωνική απελευθέρωση, που φάνηκε να ανοίγεται τον Οκτώβρη 1944, κατέληξε ένα πεταµένο πτώµα στο χαντάκι.

Κάντε το πρώτο σχόλιο

Υποβολή απάντησης

Η ηλ. διεύθυνσή σας δεν δημοσιεύεται.


*


Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.