του Βασίλη Μορέλλα
Στις 10 Αυγούστου η τουρκική λίρα κατέγραψε ραγδαία πτώση, που εξελίχθηκε σε αργή πτώση µετά τις 17. Τους τελευταίους έξι µήνες έχει χάσει το 40% της διεθνούς αξίας της (έναντι δολαρίου και ευρώ, στα οποία διενεργείται το 75% των παγκόσµιων συναλλαγών) και µέσα σε µια βδοµάδα το 20%. Η πτώση έχει τεράστια επίπτωση στην τουρκική οικονοµία συνολικά. Εκτός από τη σοβαρή ανατίµηση όλων των εισαγόµενων ειδών, δηµιουργεί επίσης πιστωτική ασφυξία στο τουρκικό κεφάλαιο. Φέρνει πολλές τουρκικές επιχειρήσεις µπροστά στη χρεοκοπία, αφού η αποπληρωµή των χρεών τους σε δολάρια γίνεται πολύ πιο ακριβή ως αδύνατη. Στους επόµενους 11 µήνες, ο µη χρηµατοπιστωτικός ιδιωτικός τοµέας της Τουρκίας θα πρέπει να ξεπληρώνει χρέη 66 δισ. δολαρίων και ο χρηµατοπιστωτικός άλλα 76 δισ. – σύνολο 142 δισ. δολάρια. Αν προσθέσουµε και το κρατικό χρέος, ο λογαριασµός ανεβαίνει σε δυσθεώρητα ύψη, κοντά στα 180 δισ. δολάρια!
Έχουν ήδη παρατηρηθεί µικρές ελλείψεις σε τρόφιµα, η οικοδοµική δραστηριότητα (19% της οικονοµίας!) έχει παγώσει και έξι ηλεκτροπαραγωγά εργοστάσια σταµάτησαν λόγω αυξηµένης τιµής του εισαγόµενου αερίου. Παράλληλα, η πιστωτική ασφυξία άνοιξε το χορό των χρεοκοπιών. Στις 30 Αυγούστου χρεοκόπησε και πέρασε στον έλεγχο των τραπεζών η λιβανέζικων συµφερόντων Turk Telecom, ενώ αναµένεται να ακολουθήσουν και άλλες επιχειρήσεις, µεγάλες και µικρές.
Αίτια και αφορµές
Υπάρχουν αφορµές και αιτίες που οδήγησαν την Τουρκία στη στενωπό. Αφορµή ήταν η πολιτική κόντρα µε τον Τραµπ, γύρω από τον πάστορα Μπράνσον, που κρατείται σε κατ’ οίκον περιορισµό, κατηγορούµενος για συνεργία στο πραξικόπηµα του 2016. Μετά την άρνηση της Τουρκίας να τον απελευθερώσει, ο Τραµπ επέβαλε οικονοµικές κυρώσεις στους τούρκους υπουργούς Γκιουλ και Σοϊλού (1/8) και αύξησε τους δασµούς στον τουρκικό χάλυβα και το αλουµίνιο (10/8). Στις 15/8 η Τουρκία απάντησε διπλασιάζοντας τους δασµούς σε 22 εισαγόµενα αµερικανικά προϊόντα αξίας περίπου µισού δισ. (αυτοκίνητα, καπνός κ.λπ.) και στις 21/8 προστέθηκε στη λίστα των χωρών που έχουν προσφύγει κατά των αµερικανικών δασµών στον ΠΟΕ (µαζί µε Καναδά, Μεξικό, ΕΕ, Ιαπωνία, Κίνα, Ινδία, Ρωσία, Ελβετία κ.λπ.). Από τη χειρονοµία µε τους δύο Έλληνες αξιωµατικούς µέχρι την προσφορά για τον Μπράνσον που απέρριψε ο Τραµπ στις 20/8 [1], φαίνεται ότι ο Ερντογάν πιέζεται σοβαρά από την πτώση της λίρας και αναζητεί συµβιβασµό. Χωρίς να ξεχνάµε ότι η διάσταση µε τις ΗΠΑ έχει βαθύτερες -και πιο αξεπέραστες- αιτίες από τον Μπράνσον: τα συγκρουόµενα συµφέροντα στη Μ. Ανατολή και τη σχέση µε τη Ρωσία.
Όµως, η οικονοµική δυσχέρεια της Τουρκίας δεν έχει βασική αιτία ούτε τους λεονταρισµούς του Τραµπ ούτε καν τα αντίρροπα γεωπολιτικά συµφέροντα ΗΠΑ-Τουρκίας. Η ρίζα βρίσκεται στον οικονοµικό ανταγωνισµό που εντείνει η διεθνής οικονοµική επισφάλεια. Στο πλαίσιο αυτού του ανταγωνισµού, είναι αναπόφευκτο οι ισχυρές ΗΠΑ να φορτώνουν τις συνέπειες στους πιο αδύναµους παίκτες. Με αυτήν την έννοια, η τουρκική κρίση δείχνει το δρόµο για πολλές αναπτυσσόµενες οικονοµίες. Ο ανταγωνισµός και τα αδιέξοδα αντικατοπτρίζονται στην ανοδική πορεία του δολαρίου. Αυτοί είναι οι λόγοι που η τουρκική λίρα πέφτει αργά µα σταθερά από το 2010. Η πτώση επιταχύνεται µετά το 2016, όταν η Κεντρική Τράπεζα των ΗΠΑ (FED) άρχισε να ανεβάζει τα επιτόκιά της, ανατιµώντας έτσι το δολάριο έναντι των άλλων νοµισµάτων. Γιατί συµβαίνει αυτό;
Η σκληρή ρίζα των προβληµάτων
Εδώ και χρόνια οι ΗΠΑ έχουν αποδείξει ότι ξεπέρασαν την κρίση του 2008 καλύτερα από τα άλλα δυτικά κράτη, µε σταθερή ανάπτυξη (από το 2010) και χαµηλή ανεργία. Όµως, αυτό το ξεπέρασµα δεν βασίστηκε κυρίως στην εισροή νέας υπεραξίας στο σύστηµα, αλλά (πέρα από τους καθηλωµένους µισθούς) στο φτηνό κρατικό χρήµα που έπεσε στις αγορές, ουσιαστικά στο τύπωµα δολαρίων µέσα από τον εκµηδενισµό του τραπεζικού επιτοκίου της FED (από 5% στο 0,25%). [2] Έτσι, οι επιχειρηµατίες, αφενός, µπορούσαν να δανείζονται «τσάµπα», ώστε να επενδύουν στην πραγµατική (;) οικονοµία ή τουλάχιστον να µην αποεπενδύουν, να µην αυξάνουν την ανεργία [3]. Αφετέρου, αποθαρρύνονταν να αποθησαυρίζουν σε αµερικανικά οµόλογα, διότι πλήρωναν ελάχιστο τόκο – λόγω των πολύ χαµηλών επιτοκίων.
Ο Τραµπ πρόσφερε νέα δώρα στους καπιταλιστές: αύξησε τις δαπάνες για τη στρατιωτική βιοµηχανία στα 750 δισ. και έκοψε πάνω από 2 τρισ. φόρων. Ωστόσο, η πολιτική των δανεικών και των ενισχύσεων προς το κεφάλαιο επέφερε κρατικά ελλείµµατα τρισεκατοµµυρίων (πάνω από ένα τρισ. κάθε χρόνο ως το 2028). Πώς µπορούν αυτά να αποπληρώνονται, να αναχρηµατοδοτούνται; Μα… µε δανεικά που θα (ξανα)πάρουν οι ΗΠΑ από τον υπόλοιπο κόσµο!
Για να χρηµατοδοτήσουν τα ελλείµµατά τους οι ΗΠΑ πρέπει να προσελκύσουν το παγκόσµιο χρήµα. Γι’ αυτό ανεβάσουν τα επιτόκιά τους, ισχυροποιώντας έτσι το εθνικό τους νόµισµα. Το επιτόκιο της FED άρχισε να ανεβαίνει από το 2016, φέτος έχει ανέβει δύο φορές (Μάρτη και Ιούνη), βρίσκεται πια στο 2% και αναµένονται άλλες δυο αυξήσεις ως το τέλος της χρονιάς. Τα αµερικανικά οµόλογα ήταν ούτως ή άλλως τα πιο αξιόπιστα στον κόσµο, άσχετα αν άλλα κράτη, από το Ιράν και την Τουρκία µέχρι την Ελλάδα, υπόσχονταν πιο πολλούς τόκους. Τώρα που τα αµερικανικά οµόλογα δίνουν 2% (αντί για 0,25%), έχουν γίνει πολύ ελκυστικά: σιγά-σιγά ρουφούν, σαν ηλεκτρική σκούπα, τα κεφάλαια από όλον τον αναπτυσσόµενο κόσµο.
Αλλά οι αναπτυσσόµενες χώρες χρειάζονταν αυτά τα κεφάλαια περισσότερο! Το φτηνό χρήµα της «ποσοτικής χαλάρωσης» σε ΗΠΑ και ΕΕ δεν διαιώνισε την οικονοµία του χρέους µόνο στη ∆ύση. Γενικά, τα φτηνά δάνεια των ΗΠΑ και της ΕΕ έδωσαν τη δυνατότητα να χρεωθούν και οι αναπτυσσόµενες οικονοµίες. Οι σπεκουλαδόροι αποσπούσαν φτηνά ευρώ ή δολάρια και τα επένδυαν σε οµόλογα πιο αδύναµων χωρών µε µεγαλύτερες αποδόσεις (τούρκικα, ελληνικά, αργεντίνικα κ.ά.). Σύµφωνα µε την Τράπεζα ∆ιεθνών ∆ιακανονισµών (BIS) µεταξύ 2009 και 2017 ο όγκος οµολόγων της Λατινικής Αµερικής αυξήθηκε από 297 σε 757 δισ. και της Ασίας-Ωκεανίας από 253 σε 637 δισ. δολάρια.
Η Τουρκία αναπτυσσόταν για πολλά χρόνια έτσι: αυξάνοντας το έλλειµµα και το εξωτερικό χρέος και ξαναδανείζοντας αυτά τα χρήµατα στην εσωτερική οικονοµία, σε επιχειρήσεις που δεν έβρισκαν απαραίτητα αγοραστές για τα προϊόντα τους (π.χ. πολυτελείς κατοικίες στην Ιστανµπούλ). Η κατάσταση αυτή διαιωνιζόταν µόνο µε την εισροή δυτικών επενδύσεων (π.χ. νέων δανείων). Σήµερα, µε το τέλος της ποσοτικής χαλάρωσης και την άνοδο των δυτικών επιτοκίων, αφού οι επενδυτές αποτραβιούνται από τις αναπτυσσόµενες χώρες, αρκετές βρίσκονται εκτεθειµένες µε χρέη και ελλείµµατα που παύουν να αναχρηµατοδοτούνται. Το πρόβληµα είναι πιο έντονο για χώρες µε χαµηλά συναλλαγµατικά διαθέσιµα (όπως η Τουρκία) και µε υψηλό χρέος ή έλλειµµα ως προς το ΑΕΠ (Τουρκία, Βραζιλία, Ν. Αφρική, Αργεντινή κ.ά.). Γι’ αυτό δεν είναι µόνο η τουρκική λίρα που χάνει αξία εδώ και µήνες ή χρόνια. Η ινδική και η ινδονησιακή ρουπία, το αργεντίνικο πέσο, το κινεζικό γουάν, το βραζιλιάνικο ριάλι, το ρούβλι, δέχονται παρόµοιες πιέσεις.
Πολλοί τέτοιοι καπιταλισµοί θα αναγκαστούν είτε να (ξανα)µπουν στην εποπτεία του ∆ΝΤ (όπως ήδη η Αργεντινή), εκχωρώντας περιουσιακά τους στοιχεία στα δυτικά ιµπεριαλιστικά κέντρα, είτε να αναζητήσουν αντίστοιχη στήριξη από την Κίνα και άλλους «συµµάχους», πάλι µε το αζηµίωτο.
Μια άλλη λύση, η διαγραφή χρεών εις βάρος του κεφαλαίου, χωρίς… µνηµόνια, εννοείται ότι δεν θα προκριθεί από καµία άρχουσα τάξη…
∆ύση και Τουρκία
Αναµενόµενα, η ∆ύση προσπαθεί να εκµεταλλευτεί την αδυναµία της Τουρκίας. Στο πλαίσιο της ευρύτερης γεωπολιτικής κόντρας, ο Τραµπ επέλεξε την ιστορία του Μπράνσον για προεκλογικούς λόγους: θέλει να διακριθεί ως υπερασπιστής ενός πάστορα (που κρατείται εδώ και δυο χρόνια…) στο θρησκόληπτο, ευαγγελικό ακροατήριο που πρέπει να τον στηρίξει στις εκλογές του Κογκρέσου, το Νοέµβρη. Από την άλλη, το «στρατιωτικό-βιοµηχανικό σύµπλεγµα» και το Πεντάγωνο δεν θέλουν να φτάσει η Τουρκία να διακόψει την παραγωγή εξαρτηµάτων για τα F-35, πράγµα που θα καθυστερούσε την παραγωγή για 1,5-2 χρόνια. Και ο λόγος τους µετράει…
Συνολικότερα, µε αφορµή την κρίση, η ∆ύση ασκεί διάφορες πιέσεις στον Ερντογάν, τον οποίο δεν κατάφερε να ξεφορτωθεί µε το αιµατηρό πραξικόπηµα του 2016. Να µπει στην εποπτεία του ∆ΝΤ, να µην αγοράσει τους ρωσικούς S400 [4], να… απελευθερώσει «πολιτικούς κρατούµενους»… Όχι βέβαια τους αριστερούς, αλλά δυτικόφιλους ή και πραγµατικούς πραξικοπηµατίες. Επίσης, «συµβουλεύει» τον Ερντογάν να αφήσει την Κεντρική Τράπεζα της χώρας να ανεβάσει τα τραπεζικά επιτόκια και να «περικόψει» δαπάνες. Πράγµα που θα τερµάτιζε τη «δανεική» ανάπτυξη (6,8% ανά έτος, κατά µέσο όρο τα τελευταία δέκα χρόνια, µε ατµοµηχανή τις κατασκευές), θα αύξανε την ανεργία και θα ροκάνιζε µε άλλον τρόπο την πολιτική επιρροή του Ερντογάν. Μόνον ΕΕ και ΗΠΑ έχουν δικαίωµα να αναπτύσσονται µε δανεικά, όχι η Τουρκία!
Φυσικά, ούτε το κράτηµα των επιτοκίων χαµηλά δεν θα σώσει τον Ερντογάν. Αυτό, µε δεδοµένη την έλλειψη νέας υπεραξίας λόγω διεθνούς δυσπραγίας, έχει ανεβάσει τον πληθωρισµό [5], την ακρίβεια της ζωής και τις εργατικές διαµαρτυρίες για αυξήσεις. Μόνο φέτος, ο πραγµατικός ετήσιος πληθωρισµός έχει ξεπεράσει το 100%, µε ανοδικές τάσεις. Ο Ερντογάν ως τώρα κάνει ακριβώς τα αντίθετα από όσα παροτρύνουν οι ΗΠΑ και αναζητεί εναλλακτικές πηγές χρηµατοδότησης και εξαγωγών, όπως ανακοίνωνε και στο «πρόγραµµα των 100 ηµερών» στις αρχές Αυγούστου. Τέτοιες προσπάθειες δεν θα έχουν άµεσα σοβαρά αποτελέσµατα. Η Γερµανία έχει απορρίψει τη σκέψη να «βοηθήσει» την Τουρκία µε κάποιο δάνειο και το αντίστοιχο Μνηµόνιο. Οι επενδύσεις ύψους 15 δισ. που συµφώνησε ο Ερντογάν µε το Κατάρ είναι πολύ µικρές για να προκαλέσουν κάτι παραπάνω από προσωρινή ανακούφιση στη λίρα. Η Κίνα κατέχει ήδη το 65% του τρίτου µεγαλύτερου τουρκικού λιµανιού από το 2015 και φαίνεται ότι θα προβεί και σε άλλα «ψώνια» εκµεταλλευόµενη την τουρκική στενότητα. Αλλά οι κινεζικές επενδύσεις έχουν πολύ δρόµο να διανύσουν: είναι µόνο το 1,1% των άµεσων ξένων επενδύσεων στην Τουρκία, ενώ οι ευρωπαϊκές το 72,1% και οι αµερικανικές το 7,6%. [6] Ταυτόχρονα, η Κίνα προσπαθεί να περιορίσει τα ανοίγµατά της σε διεθνή δάνεια και να εξοικονοµήσει πόρους, όσο µαίνεται ο εµπορικός πόλεµος µε τις ΗΠΑ. Ειδικά µετά τις καθυστερήσεις στην αποπληρωµή του δανείου που είχε δώσει στη Βενεζουέλα. Αντίστοιχα ισχύουν για την αναβάθµιση των σχέσεων µε τη Ρωσία ή άλλες χώρες.
Άρα είναι πιθανό ο Ερντογάν να κάνει κι άλλες υποχωρήσεις, µπαλώνοντας προσωρινά την εικόνα της λίρας. Στην κατεύθυνση ενός συµβιβασµού σπρώχνουν αµφότερους τους µονοµάχους τα επιχειρηµατικά λόµπι, όπως το Αµερικανοτουρκικό Συµβούλιο και το Τουρκο-αµερικανικό Επιχειρηµατικό Συµβούλιο, που διαπιστώνουν ανησυχητική αναστολή επενδύσεων εκατέρωθεν. Αλλά κανείς δεν µπορεί να λύσει το βασικό πρόβληµα µιας βιώσιµης ανάπτυξης, που άλλωστε αφορά τη διεθνή οικονοµία.
Αναπτυσσόµενοι… κίνδυνοι
Καταλαβαίνουµε λοιπόν ότι η πτώση της τουρκικής λίρας και των άλλων νοµισµάτων δεν συνιστά αµερικανική συνωµοσία εναντίον τους, αλλά συνέπεια της «αναγκαστικής» πολιτικής των ΗΠΑ ώστε να µη βουλιάξουν στη θάλασσα του χρέους που έχουν δηµιουργήσει για να ξεπεράσουν όπως-όπως την Κρίση του 2008. Σε τελική ανάλυση, είναι ένα αυθόρµητος τρόπος να µοιραστούν τα αδιέξοδα της παγκόσµιας οικονοµίας στους πιο αδύναµους παίχτες. Προφανώς, το πρόβληµα που κατ’ αυτόν τον τρόπο η ∆ύση διώχνει από την πόρτα θα ξαναµπεί απ’ το παράθυρο, λόγω της διασύνδεσης όλων των οικονοµιών. Για παράδειγµα, µια σοβαρή κρίση χρεοκοπιών των τουρκικών τραπεζών θα επηρεάσει ισπανικές και ιταλικές τράπεζες που έχουν επενδύσει στις πρώτες, αλλά και τις ελληνικές εξαγωγές συνολικά [7].
Εξάλλου, η στρεβλή απάντηση στην κρίση του 2008 επωάζει διάφορες φούσκες στη διεθνή οικονοµία. Στα ακίνητα (Κίνα, Σουηδία, Καναδάς κ.ά.), στο bitcoin, στα σκιώδη κρατικά χρέη της Κίνας… Τα επίσηµα κρατικά χρέη και ελλείµµατα αποτελούν άλλη µια µεγάλη φούσκα.
Το πότε θα σκάσει το τουρκικό χρέος είναι θέµα και πολιτικών αποφάσεων, π.χ. το αν αποκλιµακωθεί η κόντρα Τραµπ-Ερντογάν. Όµως, οι αναπτυσσόµενες χώρες θα βρίσκουν όλο και πιο δύσκολα κεφάλαια όσο δεν παύει η ανάγκη των ΗΠΑ να αυξήσουν τα τραπεζικά τους επιτόκια, δηλαδή όσο δεν παύει η αδυναµία τους να βρουν πραγµατικά κέρδη εκτός δανεικών (άρα όσο δεν καταστρέφονται µαζικά κεφάλαια, ανταγωνιστών και φίλων, για να αποσυµφορηθεί η αγορά). Παρεµπιπτόντως, η Βραζιλία είναι υποψήφια για την επόµενη κρίση, µε µεγαλύτερη διεθνή βαρύτητα από της Τουρκίας, συνδυάζοντας µεγάλο έλλειµµα και χρέος, αδύναµο νόµισµα, ανεργία 15%, 24% ανενεργό παραγωγικό δυναµικό, χαµηλή ζήτηση και πολιτική αστάθεια. Εν τω µεταξύ, τα τζαρτζαρίσµατα, σήµερα ΗΠΑ-Τουρκίας, χτες µε το Ιράν, αύριο πάλι µε την Κίνα κ.ο.κ. έχουν επιπρόσθετη επίπτωση στο επενδυτικό κλίµα. Το ∆ΝΤ προειδοποίησε ότι οι εµπορικές διαµάχες των ΗΠΑ µε τον υπόλοιπο κόσµο επιβραδύνουν την παγκόσµια ανάπτυξη κατά 430 δισ. δολάρια.
Πολιτικές επιπτώσεις
Το σφίξιµο της δανειακής στρόφιγγας για τις αναπτυσσόµενες χώρες θα φέρει κοινωνικές και πολιτικές αναταράξεις, όπως έφερε στην Ελλάδα του 2010-2015. Αυτό έχει ήδη δροµολογηθεί στην Αργεντινή, που ξαναµπήκε στην εποπτεία του ∆ΝΤ τον Ιούνιο. [8]
Η δύσκολη θέση της τουρκικής οικονοµίας θα σηµάνει ευκαιρίες και κινδύνους και για το τουρκικό κίνηµα. Οι πιέσεις στο βιοτικό επίπεδο είναι µονόδροµος να ενταθούν. Η καταστολή και η πολεµοκαπηλία, επίσης. Ήδη τα προηγούµενα χρόνια ο πληθωρισµός ξεπερνούσε τις αυξήσεις που πετύχαιναν οι αγώνες και το αστυνοµικό κράτος εκµεταλλεύτηκε την κατάσταση έκτακτης ανάγκης µετά το 2016 για να βγάζει παράνοµες όλες τις απεργίες (που συχνά δεν υπάκουαν και παραβίαζαν δικαστικές και κυβερνητικές αποφάσεις). Απ’ την άλλη, η αντικυβερνητική δυσαρέσκεια θα επεκταθεί σε κοµµάτια µεσαίων ή εργατικών στρωµάτων που ως τώρα ήταν ικανοποιηµένα µε τα ψίχουλα της ανάπτυξης ή διατηρούσαν ελπίδες ανέλιξης.
Μια αδυνατισµένη Τουρκία πιθανά να ανοίξει -κι άλλο!- την όρεξη στον ελληνικό υποϊµπεριαλισµό για νέες διεκδικήσεις. Για παράδειγµα, µια τουρκική οικονοµική κρίση θα έχει µεγαλύτερο αντίκτυπο στη Βόρεια Κύπρο, µε πολλαπλές πολιτικές επιπτώσεις. Στις ΑΟΖ και το Αιγαίο, γεωτρήσεις και ποντίσεις αγωγών θα µπορούσαν να επιταχυνθούν, υπολογίζοντας στην τουρκική αδυναµία και τη διεύρυνση του ρήγµατος µε τη ∆ύση. Αλλά το αντιδυτικό αίσθηµα µέσα στην Τουρκία (αυξηµένο µετά τις προκλήσεις Τραµπ) όσο και µια επιλογή εθνικής συσπείρωσης του Ερντογάν θα µπορούσαν να οδηγήσουν σε τουρκική απάντηση και πολεµικές περιπέτειες.
Όπως και να εξελιχτούν τα πράγµατα, η ελληνική διεθνιστική αριστερά θα πρέπει να απορρίψει κάθε αναβάθµιση της ελληνικής διεκδικητικότητας που θα καλλιεργήσει καχυποψία και µίσος µεταξύ των λαών και θα προβοκάρει µια βίαιη ανατροπή των όποιων ελληνικών «κατακτήσεων» στην επόµενη αλλαγή των συσχετισµών. Η αριστερά έχει να οργανώσει τις δικές της απαντήσεις απέναντι στον ελληνικό καπιταλισµό, για τον οποίο, στο σηµερινό διεθνές περιβάλλον, µια νέα κρισιακή υποτροπή φαίνεται να είναι µόνο θέµα χρόνου…
Σηµειώσεις
[1] Ο Ερντογάν προσφέρθηκε να απελευθερώσει τον Μπράνσον µε αντάλλαγµα την απαλλαγή της τουρκικής τράπεζας Halkbank από βαριά πρόστιµα που της έχουν επιβληθεί για συναλλαγές µε το Ιράν.
[2] Επειδή οι ΗΠΑ είναι η παγκόσµια υπερδύναµη, το φτηνό χρήµα που εξέδιδε σήµανε µια µικρή υποχώρηση (µέχρι να εδραιωθεί η αµερικάνικη επαναφορά το 2013) αλλά όχι κατάρρευση του δολαρίου, π.χ. έναντι του ευρώ και του γεν.
[3] Σύµφωνα µε πρόσφατη έκθεση της Moody’s, τα δάνεια εκείνων των αµερικάνικων επιχειρήσεων που ήταν ούτως ή άλλως χρεωµένες σηµαντικά έχουν σηµειώσει ρεκόρ στα 1,4 τρισ. δολάρια. Οι ίδιες «δείχνουν» να πηγαίνουν πολύ καλά κατά τα άλλα, αλλά τα θεµέλια τρίζουν…
[4] Τον Ιούλιο, Κογκρέσο και Γερουσία είχαν αποφασίσει να παγώσουν την παράδοση των F35 στην Τουρκία, πιέζοντας σε αυτήν την κατεύθυνση.
[5] Ο επίσηµος πληθωρισµός ήταν από πριν υψηλός, 8% µε 10% τα τελευταία δέκα χρόνια.
[6] Και το σινοτουρκικό εµπόριο είναι µόλις το ένα τρίτο του τουρκο-αµερικάνικου και το ένα πέµπτο του τουρκο-γερµανικού: µόνο πολύ µακροπρόθεσµα µπορεί να τα αντικαταστήσει.
[7] Η Τουρκία είναι ο δεύτερος εµπορικός εταίρος της Ελλάδας.
[8] Βλ https://www.redtopia.gr/η-αργεντινή-ξανά-στα-νύχια-των-αγορώ/
Με την τουρκική κρίση, η Αργεντινή ζήτησε επίσπευση καταβολής της «βοήθειας» των 50 δισ. που περιµένει από το ∆ΝΤ.
Υποβολή απάντησης