Στους δρόμους είναι ήδη νόμος!

Η Γερουσία της Αργεντινής απέρριψε το ξημέρωμα της Πέμπτης το σχέδιο νόμου για την ηθελημένη διακοπή κύησης [interrupción voluntaria del embarazo (IVE)], την ώρα που έξω από το κτίριο της Γερουσίας χιλιάδες άνθρωποι ανέμεναν μια θετική έκβαση για τη νομιμοποίηση των αμβλώσεων. Η ψηφοφορία είχε τελικό αποτέλεσμα: 38 ψήφους κατά έναντι 31 υπέρ (με 2 αποχές), και ολοκληρώθηκε μετά από 15 ώρες συζήτηση.

Στην Αργεντινή, μια χώρα που κάθε κάθε χρόνο 50 γυναίκες χάνουν τη ζωή τους εξαιτίας επιπλοκών από παράνομες αμβλώσεις, και 50.000 νοσηλεύονται για τον ίδιο λόγο, περισσότερες από 500 οργανώσεις έχουν διαμορφώσει από το 2005 την εθνική καμπάνια για το Δικαίωμα στη Νόμιμη, Ασφαλή και Δωρεάν άμβλωση, και έκτοτε προσπαθούν να καταθέσουν διαδοχικά σχετικά νομοσχέδια. Χιλιάδες κόσμου, που συμμετείχε στην καμπάνια, περίμενε όλο το βράδυ μέσα στη βροχή με το σύνθημα: «Να γίνει Νόμος» (Que Sea Ley), όπως είχε κάνει και κατά τη διάρκεια της ψήφισης του σχεδίου νόμου από την Κάτω Βουλή, όπου είχε ήδη υπερψηφιστεί. Οι γυναίκες κάθε ηλικίας που γέμισαν τους δρόμους της πόλης, φορούσαν τα χαρακτηριστικά πράσινα μαντήλια, με το σύνθημα-αίτημα: «Σεξουαλική διαπαιδαγώγηση για το δικαίωμα να αποφασίζουμε. Αντισύλληψη για να μην κάνουμε αμβλώσεις. Αμβλώσεις για να μην πεθαίνουμε».

Σημειώνουμε ότι από τη χρονιά της αποκατάστασης της δημοκρατίας στη χώρα (1983), έχουν πεθάνει 3.030 γυναίκες από επισφαλείς αμβλώσεις. Αν είχε ψηφιστεί ο νόμος, η Αργεντινή θα ήταν η τρίτη χώρα στη λατινική Αμερική που νομιμοποιεί τις αμβλώσεις μετά την Ουρουγουάη και την Κούβα.

Το κίνημα υπέρ των αμβλώσεων βρέθηκε αντιμέτωπο με την ισχύ της Καθολικής Εκκλησίας στη χώρα, από όπου κατάγεται ο πάπας. Οι ομάδες που στάθηκαν ενάντια στο νομοσχέδιο υποστήριξαν ότι παραβιάζει το νόμο που εξασφαλίζει τη ζωή απ’ τη στιγμή της σύλληψης. Από τη μεριά τους, ακούστηκαν εξωφρενικές «εναλλακτικές της άμβλωσης» λύσεις. Ο Φεδερίκο Πινέδο, αντιπρόεδρος της Γερουσίας, πρότεινε οι έγκυες που δεν θέλουν να κάνουν παιδιά να εντάσσονται σε κρατικό πρόγραμμα που θα τις φροντίζει μέχρι γεννήσουν και στη συνέχεια το μωρό να δίνεται για υιοθεσία.

Μετά τη μη ψήφισή του από τη Γερουσία, το νομοσχέδιο πρόκειται να ξανασυζητηθεί στη Γερουσία μετά τη 1η Μαρτίου 2019, στην επόμενη νομοπαρασκευαστική περίοδο.

Το κίνημα για το δικαιώμα στην αυτοδιάθεση του σώματος των γυναικών, που ξεκίνησε απ’ τη Λατινική Αμερική κι έφτασε ως την Ευρώπη με την καμπάνια Νi una menos (ούτε μία λιγότερη), είχε πρόσφατα νικηφόρα αποτελέσματα για το δικαίωμα στην άμβλωση στην Ιρλανδία και την Ουρουγουάη. Ο αγώνας των συντροφισσών στην Αργεντινή θα συνεχιστεί, όπως λένε οι ίδιες, μέχρι τη δίκαιη νίκη τους: «Η δημοκρατία βρίσκεται στους δρόμους, και εκεί θα βρίσκεται πάντα, μαζί με μας που είμαστε μυρμήγκια και βαδίζουμε εκεί εκπροσωπώντας την συλλογικότητά μας ντυμένες στα πράσινα»¹.

Ερνεστίνα Καρυστιναίου Ευθυμιάτου

«Μια νύχτα μαγική»… που δεν ήρθε ακόμα

Καταψήφιση από τη Γερουσία του νόμου για νομιμοποίηση των αμβλώσεων στην Αργεντινή

της Κικής Σταματόγιαννη

Αργεντινή, 8 Αυγούστου, Συνεδρίαση Γερουσίας

Ατζέντα: υπερψήφιση ή όχι του νόμου που νομιμοποιεί τις αμβλώσεις

38 μέλη ψηφίζουν κατά

31 μέλη ψηφίζουν υπέρ

2 μέλη σκέφτονται μάλλον «παρελθέτω απ’ εμού το ποτήριον τούτο, πού να μπλέκεις τώρα;» και προτιμούν να απέχουν.

Το αποτέλεσμα σκορπά θλίψη και θυμό σε χιλιάδες ανθρώπους στην Αργεντινή. Και όχι μόνο. Είχε προηγηθεί η υπερψήφιση του ίδιου νόμου από τη Βουλή των Αντιπροσώπων. Είχε προηγηθεί το δημοψήφισμα στην Ιρλανδία με τη σαρωτική επικράτηση της άρσης κάθε απαγόρευσης στο πώς θα διαθέτουν οι γυναίκες τα σώματά τους. Κυρίως, όμως, είχαν προηγηθεί οι χιλιάδες ανθρώπων που συμμετείχαν με ενθουσιασμό σε ένα κίνημα που γιγαντώνονταν τους τελευταίους μήνες μέρα με τη μέρα, κατακλύζοντας τους δρόμους και βάφοντάς τους πράσινους.

Αν έχει μάθει κάτι η αριστερά και το κίνημα από την ιστορία -με οδυνηρό τρόπο- είναι ότι η τελευταία δεν εξελίσσεται γραμμικά. Έχει οπισθοχωρήσεις, πισωγυρίσματα, άλματα, αλλά και βήματα σημειωτόν. Τα μεγάλα προχωρήματα που έχει κάνει το φεμινιστικό κίνημα παγκόσμια τα τελευταία χρόνια, δεν συνεπάγονται αυτόματα την κάθε επόμενη νίκη. Όσο κι αν ελπίζαμε σε ένα θετικό αποτέλεσμα, πόσο έκπληξη ήταν τελικά η καταψήφιση του νόμου για τις αμβλώσεις μέσα στις πολύ συγκεκριμένες συνθήκες της Αργεντινής του 2018; Πάμε να δούμε.

Οικονομική κρίση = Αποψίλωση δικαιωμάτων και συντηρητική αναδίπλωση

Μέσα σε 2,5 μόλις χρόνια που κυβερνά ο επιχειρηματίας Μαουρίσιο Μάκρι, ο νεοφιλελευθερισμός στην Αργεντινή έχει απογειωθεί*. Ήδη από την πρώτη οικονομική κατάρρευση το 1989 –μετά και από το κεϋνσιανό διάλειμμα που κατέληξε σε ακόμα μεγαλύτερο φιάσκο- το κοινωνικό κράτος και οι δομές δημόσιας υγείας έχουν ισοπεδωθεί.

Μέσα σε ένα τέτοιο πλαίσιο, δημόσια δωρεάν άμβλωση που διασφαλίζεται για τις γυναίκες όλης της χώρας, σημαίνει ένα και μόνο πράγμα για μια αστική κυβέρνηση στα πρόθυρα χρεοκοπίας: δαπάνες. Όταν λοιπόν επιλέγεις να περικόψεις μαζικά τη χρηματοδότηση για την υγεία, δεν πας να ξεριζώσεις τα μάτια σου με τα ίδια σου τα χέρια νομιμοποιώντας τις αμβλώσεις και κάνοντάς τες προσιτές για χιλιάδες γυναίκες. Δεν μπορείς και να προσπαθείς να σώσεις τις τράπεζες και να χρηματοδοτείς τις κοινωνικές ανάγκες. Δεν μπορείς να σπεύδεις να χαρίσεις τεράστια ποσά στο μεγάλο κεφάλαιο και την ίδια στιγμή να ψηφίζεις νόμους ευεργετικούς για χιλιάδες φτωχές γυναίκες. Κακά τα ψέματα, μπροστά σε ανάλογα διλήμματα οι αστικές κυβερνήσεις δεν μας έχουν συνηθίσει σε ευχάριστες εκπλήξεις. Η σούπερ νεοφιλελεύθερη κυβέρνηση της Αργεντινής δεν θα μπορούσε να αποτελέσει εξαίρεση.

Σε περίοδο παχιών καπιταλιστικών αγελάδων, μια αστική κυβέρνηση από τα δέκα που κερδίζει, συνηθίζουμε να λέμε ότι θα δώσει τα δύο, προκειμένου να διατηρήσει την κοινωνική ειρήνη και να αποφύγει εξεγερσιακές περιπέτειες. Τι γίνεται, όμως, σε συνθήκες ακραίας οικονομικής κρίσης, όπως εν προκειμένω με την εκ νέου προσφυγή της Αργεντινής στο ΔΝΤ; Σε μια τέτοια περίπτωση, λοιπόν, όπου οι αγελάδες έχουν γίνει κάτισχνες, ένας νεοφιλελευθερισμός που σέβεται το όνομά του δεν πρόκειται να χαραμίσει ούτε ένα ψίχουλο.

Η βάση της έμφυλης καταπίεσης είναι υλική… ή αλλιώς «επιστροφή στα βασικά»

Όταν ένα σύστημα κλυδωνίζεται επικίνδυνα, το πρώτο που φροντίζει να στερεώσει είναι οι πυλώνες του. Στην περίπτωση που μας αφορά, όπου βλέπεις «πυλώνες», διάβαζε «οικογένεια». Και εκκλησία.

Σπανίζουν οι περιπτώσεις στην ιστορία, όπου η κρίση –οικονομική, πολιτική, κοινωνική- δεν συνοδεύτηκε από συντηρητική αναδίπλωση. Μια κυβέρνηση που καταφεύγει στην οικονομική βοήθεια του ΔΝΤ, είναι μια κυβέρνηση που σπεύδει να ενδυναμώσει τη βασική της οικονομική μονάδα. Και αυτή -μέσα σε ένα καπιταλιστικό περιβάλλον, ακραίου νεοφιλελευθερισμού μάλιστα- δεν είναι άλλη από την οικογένεια. Τι κάνει επομένως ένα κράτος που βρίσκεται σε συνθήκες σαν τις αντίστοιχες της Αργεντινής τού σήμερα; Φροντίζει να ενισχύσει το κύτταρο που του προμηθεύει άκοπα τους εργαζόμενους και τις εργαζόμενες της επόμενης γενιάς, που το γλιτώνει από δαπάνες για φροντίδα και περίθαλψη παιδιών, άρρωστων και ηλικιωμένων. Όταν έχεις ξεχαρβαλώσει τις δομές της παιδείας και της υγείας, όταν έχεις ξεχάσει ακόμα και πώς γράφεται η λέξη «κοινωνικά δικαιώματα», τι καλύτερο από την επιστροφή στη δοκιμασμένη αξία της «θαλπωρής της οικογενειακής εστίας»; Δηλαδή πού; Εκεί όπου μπορούν να γυρίζουν οι εργαζόμενοι, άντρες και γυναίκες, και να ανασυντάσσονται, ώστε να επιστρέψουν στις συνήθως άχαρες και κακοπληρωμένες δουλειές τους. Όταν όλα καταρρέουν, γιατί να μην παίξεις το τελευταίο χαρτί της οικογένειας και των παραδοσιακών αξιών; Αν όχι τώρα, πότε; Αν όχι οι νεοφιλελεύθεροι κρατούντες, τότε ποιοι; Και επειδή δεν κοστίζει και τίποτα, ρίχνουν και έναν δεκάρικο για τον κίνδυνο που αντιμετωπίζει η ζωή της γυναίκας σε ένα ενδεχόμενο διακοπής της κύησης. Και από δημόσια, δωρεάν και ασφαλή, το μόνο που καταφέρνουν είναι να μετατρέψουν την άμβλωση σε ιδιωτική, πανάκριβη, παράνομη και επισφαλή.

Οι 38 γερουσιαστές που ψήφισαν κατά των αμβλώσεων δεν νοιάστηκαν ακόμα και όταν βρέθηκαν μπροστά στον συντριπτικό αριθμό των γυναικών που χάνουν τη ζωή τους από επιπλοκές σε παράνομες εκτρώσεις. Δεν δίστασαν ούτε όταν είδαν να ορθώνεται απέναντι τους ένα συγκλονιστικό κίνημα. Ίσα-ίσα.

Το κίνημα των τελευταίων μηνών έδωσε ελπίδα σε χιλιάδες ανθρώπους. Έδωσε την ελπίδα ότι τα πράγματα δεν ήταν πάντα έτσι ούτε είναι μοιραίο να παραμείνουν έτσι για πάντα. Ένα τέτοιο κίνημα για τους κρατούντες είναι ‘επικίνδυνο’. Γι’ αυτό και θα πρέπει να πετσοκόψουν τα φτερά στις γυναίκες που κατέβηκαν στους δρόμους. Επειδή γεννήθηκε στο μυαλό τους η ‘επικίνδυνη’ ιδέα ότι μπορούν να έχουν πραγματικά έλεγχο πάνω στα σώματά τους. Και αν μπορούν να έχουν έλεγχο πάνω στα σώματά τους, γιατί όχι και στις ζωές τους συνολικότερα; Και αν μπορούν να παίρνουν οι ίδιες τις αποφάσεις για τις ζωές τους, γιατί να μην αποφασίζουν γυναίκες και άντρες και για τις «κοινές υποθέσεις»; Γιατί όχι και για την ίδια τη διακυβέρνηση;

Η ανθρώπινη χειραφέτηση και η διαδικασία μέσα από την οποία προχωρούν οι άνθρωποι προς αυτήν ανοίγοντας δρόμους, δεν χτυπάει απλώς προειδοποιητικό καμπανάκι στα αυτιά των «από πάνω». Χτυπάει καμπάνες εφτά καθεδρικών ναών μαζί. Είναι το σήμα κινδύνου που αναβοσβήνει απειλητικά και τους συσπειρώνει. Είναι το σήμα που δίνει το παράγγελμα: συντηρητική αναδίπλωση και πίσω ολοταχώς.

Αυτή λοιπόν η ανάγκη θωράκισης της οικογένειας ως βασικού πυλώνα στήριξης, αναζωπυρώνει την αναφυλαξία κάθε κράτους μπροστά σε καταστάσεις που τορπιλίζουν την ύπαρξη της οικογένειας. Και ένα τέτοιο γεγονός που θα μπορούσε να λειτουργήσει ως πυροδότης είναι ένας νόμος που δίνει τη δυνατότητα στις γυναίκες να αποφασίζουν πότε και –κυρίως- εάν θα γεννήσουν.

Από κοντά, και ο δεύτερος στυλοβάτης του συστήματος, η Εκκλησία. Μια Εκκλησία, που στην Αργεντινή με τα 2/3 των κατοίκων της να δηλώνουν καθολικοί, έδωσε τον νυν υπέρ πάντων αγώνα στη λυσσώδη καμπάνια της ενάντια στη νομιμοποίηση των αμβλώσεων. Έχουν υπάρξει καταγγελίες από γερουσιαστές για απειλές σε βάρος τους σε περίπτωση που θα υπερψήφιζαν τυχόν το νόμο. Και δεν έχουμε τον παραμικρό ενδοιασμό να μην τις πιστέψουμε. Η αυτοδιάθεση του γυναικείου σώματος παίρνει τη μπουκιά από το στόμα της Εκκλησίας. Οτιδήποτε πέρα και έξω από το ιδεώδες πρότυπο της καθαγιασμένης μονογαμικής πυρηνικής οικογένειας, όπως αυτό διδάσκεται από τους εκκλησιαστικούς ηγήτορες, βαφτίζεται αυτομάτως εχθρός και πολεμιέται αλύπητα.

Θα μπορούσε το κίνημα στην Αργεντινή να κάνει τη διαφορά;

Διατυπωμένο το ερώτημα αλλιώς: Θα μπορούσε το κίνημα και η αριστερά στην Αργεντινή -της ολικής επαναφοράς του ακραίου νεοφιλελευθερισμού και των πολιτικών πρακτικών του- να νικήσουν; Θα μπορούσαν τα δάκρυα των χιλιάδων συγκεντρωμένων γυναικών να είναι δάκρυα συγκίνησης και χαράς και όχι θυμού και θλίψης;

Έχουν υπάρξει κορυφαία προχωρήματα στην ιστορία, εξεγέρσεις και νικηφόροι αγώνες που έβγαλαν κοροϊδευτικά τη γλώσσα στους συσχετισμούς. Είναι ένα πράγμα να παρατηρείς, να περιγράφεις και να ερμηνεύεις ένα γεγονός και τελείως διαφορετικό να θεωρείς ντετερμινιστικά ότι δεν πρόκειται να γίνει τίποτα, «δεδομένων των συνθηκών». Το κίνημα και η Αριστερά έχουν υπερβεί δυσκολίες που φάνταζαν ανυπέρβλητες και έχουν κατορθώσει να επιβάλλουν αιτήματα και διεκδικήσεις κόντρα σε δυσμενέστατους συσχετισμούς.

Σύμφωνοι, λοιπόν. Χάθηκε μια δύσκολη μάχη. Σε μια χώρα ωστόσο με υψηλότατο επίπεδο ταξικής πάλης, με κλιμακούμενες απεργιακές κινητοποιήσεις πολλών κλάδων το τελευταίο διάστημα, με ένα φεμινιστικό κίνημα όπως το NiUnaMenos (Ούτε Μία Λιγότερη) που καταφέρνει και πλημμυρίζει τους δρόμους κατά χιλιάδες, δεν είναι καθόλου παράλογο να δούμε μια στροφή της ιστορίας. Της ιστορίας που –ας το ξαναπούμε- δεν εξελίσσεται ευθύγραμμα και ομαλά. Και τότε θα δούμε ότι αυτό που δεν κερδήθηκε στους θεσμούς και στα πολιτειακά όργανα, μπορεί να κερδηθεί εκεί όπου είναι η πραγματική δύναμη όσων παλεύουν για να αλλάξουν τα πράγματα: Στους δρόμους.

Και όταν όσες και όσοι κατακλύζουν τους δρόμους συνειδητοποιήσουν αυτή τους τη δύναμη, λίγα πράγματα θα είναι σε θέση να κάνουν τα κοινοβούλια και οι γερουσίες. Όσο για μας, θα είναι μια ευκαιρία να ξαναθυμηθούμε τους στίχους από το «Μια νύχτα μαγική σαν την Αργεντινή…». Και θα είναι μια τέτοια «μαγική νύχτα» όταν και θα βρουν δικαίωση τα δάκρυα οργής των χιλιάδων γυναικών με τα πράσινα τριγωνικά μαντίλια.

*Για περισσότερες πληροφορίες και ανάλυση της κατάστασης στην Αργεντινή, βλ. το άρθρο του Αλέξη Λιοσάτου, «Η Αργεντινή ξανά στα ‘νύχια’ των αγορών και του ΔΝΤ»